1. Polityka zagraniczna państwa

Polityka zagraniczna to bardzo ważny element polityki każdego kraju, wpływa na stosunki danego państwa z innymi. Polityka zagraniczna wypływa z polityki wewnętrznej , ponieważ ma ona realizować cele, interesy państwa na arenie stosunków międzynarodowych, które są określone w polityce wewnętrznej państwa. Interesy narodowe określane są prze elity polityczne, władzę wykonawczą, grupy nacisku, opinię publiczną. Za politykę zagraniczną odpowiedzialny jest przede wszystkim minister spraw zagranicznych, a także prezydenta, który pełni funkcje reprezentacyjne. Polityka zagraniczna powinna kłaść nacisk na wysoki poziom bezpieczeństwa międzynarodowego państwa oraz zapewnić państwu optymalne warunki rozwoju. Konieczne są także starania na rzecz wzrostu ogólnie rozumianej siły państwa i poprawy jego pozycji na tle innych podmiotów polityki międzynarodowej.

ZADANIA POLITYKI ZAGRANICZNEJ

1. Formułowanie strategii - celów długofalowych wynikających z żywotnych interesów państwa,

2. Formułowanie taktyki - wytyczanie celów doraźnych i krótkoterminowych w oparciu o strategię

3. Dobór metod: perswazja, nacisk, nakłanianie, przymus

4. Dobór środków do realizacji strategii i taktyki:

1. środki psychospołeczne - współpraca naukowa, zagraniczna polityka kulturalna, polityka informacyjna;

2. środki polityczne i prawne - rozmowy, negocjacje, pokojowe rozwiązywanie sporów, nacisk dyplomatyczny, oferty kompromisowe;

3. środki ekonomiczne - pomoc gospodarcza, doradztwo, umorzenie lub przesunięcie spłat kredytów, embargo, sankcje;

4. środki militarne - demonstracja siły, pomoc wojskowa, interwencje, wojna, wspieranie jednej ze stron konfliktu, odstraszanie lub szantaż za pomocą broni jądrowej.

CELE

1. zapewnienie bezpieczeństwa i rozwoju państwa;

2. wzrost siły państwa;

3. wzrost pozycji państwa na arenie międzynarodowej, osiąganie prestiżu.

DETERMINANTY WPŁYWAJĄCE NA POL. ZAGRANICZNĄ

1. Wewnętrzne

1. środowisko geograficzne - obszar państwa, ukształtowanie terenu, klimat, zasoby naturalne;

2. potencjał demograficzny - liczba ludności, gęstość zaludnienia, przyrost naturalny;

3. potencjał ekonomiczny i naukowo-techniczny - jak rozwinięta jest gospodarka, jak jest konkurencyjna w stosunku do gospodarek innych krajów, jak rozwinięty jest system nauczania;

4. system społeczno - polityczny - (układ sił społecznych i politycznych, kto i w jakim stopniu ma wpływ na ustalanie hierarchii ważności interesów narodowych i ich wcielanie w życie)

2. Międzynarodowe

1. formułowanie wizji, koncepcji i programów - należy do polityków i ekspertów;

2. wybitne jednostki - szefowie państw, rządów lub ministrowie spraw zagranicznych którzy do swych idei potrafią przekonać całe społeczeństwa:

3. jakość służby dyplomatycznej - wizytówka państwa na arenie międzynarodowej.

3. Obiektywne

1. ewolucja najbliższego otoczenia zewnętrznego - zmiany w krajach sąsiadujących i stosunki z nimi;

2. pozycja państwa w systemie stosunków i ról międzynarodowych - czy państwo liczy się na arenie międzynarodowej i jak atrakcyjnym jest partnerem lub sojusznikiem;

3. charakter umów i zobowiązań prawno-międzynarodowych - podpisanych, ratyfikowanych i przestrzeganych przez państwo.

4. Subiektywne

1. percepcja międzynarodowa państwa - sposób postrzegania państwa przez rządy i społeczeństwa innych państw

2. koncepcje polityki zagranicznej innych państw - chodzi o zdobycie wiedzy na ten temat i wyciągnięcie z niej odpowiednich wniosków w celu wykorzystania jej do realizacji własnych interesów

3. aktywność dyplomatyczna innych państw - należy ją bacznie obserwować by móc stwierdzić jakie są rzeczywiste zamiary i intencje danego państwa w stosunku do naszego państwa, jego słabości i atuty.

2. Polityka i jej odmiany

Polityka to działalność polegająca na przezwyciężaniu sprzeczności interesów i uzgadnianiu zachowań współzależnych grup społecznych i wewnątrz nich za pomocą perswazji, manipulacji, przymusu i przemocy, kontestacji, negocjacji i kompromisów, służąca kształtowaniu i ochronie ładu społecznego korzystnego dla tych grup.

Maksa Weber: polityka to dążenie do udziału we władzy lub do wywierania wpływu na podział władzy, czy to między państwami, czy też w obrębie państwa, między grupami ludzi, jakie to państwo tworzą.

3. Geneza stosunków międzynarodowych i czynniki je kształtujące oraz ich teoria

I ETAP

W 1648r. po zakończeniu wojny 30-letniej. W XVII koncepcja ta zaczęła określać geogr. wydzielone społeczności zwane narodami. Za początek współczesnej koncepcji stosunków między-
narodowych uważa się średniowiecze ,gdyż jest to okres gdzie rozpoczął się handel międzynarodowy, rozwój gospodarczy, co wpłynęło na zażyłość stosunków międzynarodowych, zacieśnianie się kontaktów między państwami. Nastąpiły powiązania między narodami: polityczne, handel i rozwój ekonomiczny, migracje, aktywność misyjna, kulturalne, aktywność publicznych i prywatnych. Aby można było mówić o stosunkach międzynarodowych muszą być spełnione 2 podstawowe zasady: formalna ilość państw i przejaw absolutnej suwerenności państw. Pojawiły się pierwsze elementy prawa międzynarodowego i ekspansja zamorska, która łagodziła konflikty w Europie. Pojawiają się pierwsze formy kapitału przemysłowego, ma to związek z postępem naukowo - przemysłowym. Utrzymanie postępu nie było możliwe bez przekraczania granic.

II ETAP

1845-okres ładu wiedeńskiego ,koniec wojen napoleońskich. Nadal obowiązuje zasada formalnej równości państw. Zaczęły obowiązywać nowe zasady nieinterwencji i nienaruszalności terytorialnej. Zasady te zostają zakwestionowane przez późniejszą Wiosnę Ludów. Od 1871-aż do 1918 r. jest to okres epoki kolonialno-imperialnej. Następuje równowaga między mocarstwami :Rosją ,Anglią, Francją, Prusami i Austrią.

III ETAP

1918 - 1939r. okres ładu wersalskiego, charakteryzuje się pojawieniem organizacji, która ma zapewnić bezpieczeństwo i zapobiec II Wojnie Światowej (Liga Narodów) .Liga Narodów miała ograniczyć ekspansje Niemiec. USA przejawiają interwencjonizm . 1939-1945r. kształtuje się koalicja antyhitlerowska. Stopniowo wyłania się ZSRR. Lata po 49 r. określa się Żelazną Kurtyną aż do 1953 -śmierci Stalina.

IV ETAP

Pojawienie się ładu dwu biegunowego , tworzenie się dwóch bloków Wsch. i Zach.
Powstaje układ warszawski, pakt atlantycki. Rozpad tego układu przypada na rozpad ZSRR. W 1949 r. kształtuje się pularyzacja w systemie zbrojeniowym . W 1955-975 uchwalona KWBE. Doktryna Breżniewa, następuje normalizacja prawa w kwestii zbrojeń strategicznych, okres ten kończy się na podpisaniu KWBE. Następuje normalizacja stosunków RMF ,a państwami socjalistycznymi.
V ETAP

1975-1991, lata 80 -te to okres rywalizacji pomiędzy dwoma mocarstwami USA i ZSRR. Mamy do czynienia z jednej strony z tendencjami integracji UE na zachodzie, a dezintegracja na wschodzie. Pojawienie się próżni bezpieczeństwa po rozpadzie układu warszawskiego (1991). Mamy do czynienia ze wzrostem znaczenia organizacji międzynarodowych (Rady Europy, KWBE ,ONZ ). Wydarzenia z 11 września 2001r. miały wpływ na wzrost pozycji Rosji w Europie i na świecie. Następuje współpraca państw w walce z terroryzmem , zabezpieczenia i zapewnienia bezpieczeństwa w obszarze Morza Kaspijskiego

CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE

Geopolityczne, ekonomiczne, militarne, demograficzne, ideologiczne, religijne, etyczne, osobowościowe.

TEORIA STOSUNKÓW MIĘDZYNARODOWYCH

TEORIE KLASYCZNE

Idealizm - reprezentowany przez Wilsona, powstał po I wojnie światowej; program "14 punktów prezydenta Wilsona" przewidywał m.in. następujące postulaty :

• demokratyzacja stosunków międzynarodowych,

• wolność w ruchu ludzi, idei,

• wzmocnienie liberalizmu handlowego sferze gospodarki i handlu,

• prawo narodów do samostanowienia,

• poszanowanie dorobku prawa międzynarodowego,

• pokojowe rozwiązywanie konfliktów,

Realizm - krytyka idealizmu, zdecydowane postrzeganie świata w sposób statyczny, wojna jest grą o sumie zerowej

 

Państwo wg realizmu - najważniejszy  uczestnik systemu, zorientowany na siebie, swoje interesy i cele.

Kategorie określające siłę państwa

-          zdolność do działania

-          potencjał

Cel działań państw:

-          maksymalizacja siły

-          maksymalizacja niezależności w środowisku międzynarodowym

 

MODERNIZM ( tradycjonaliści, behawioryści).

Metody dedukcyjne - punktem wyjścia w procesie budowy teorii jest poznanie zasad ogólnych by na ich podstawie wnioskować o zjawiskach i zachowaniach szczegółowych

Indukcja - przechodzenie od faktów szczegółowych do praw ogólnych metoda opiera się na : doświadczeniu, eksperymencie, gromadzeniu danych i ich przetwarzaniu.

• teorie systemowe: władzy, cywilizacyjne;

• teoria więzi;

• teoria pola.

POSTMODERNIZM

• neoliberalizm - postulujący powrót do zasad wolnego rynku i ograniczonej do minimum ingerencji państwa w gospodarkę;

• neorealizm - wewnątrzpaństwowy porządek polityczny opierający się na zasadzie hierarchii. Porządek międzynarodowy jest natomiast anarchiczny.

4. Bezpieczeństwo i suwerenność państw, terroryzm

Bezpieczeństwo państwa, to stan ale i proces umożliwiający normalny rozwój państwa - pomyślną realizację wszystkich jego celów - uzyskiwany zazwyczaj w wyniku zorganizowanej ochrony i obrony przed wszelkimi zagrożeniami militarnymi i niemilitarnymi, zewnętrznymi i wewnętrznymi, przy użyciu sił i środków pochodzących ze wszystkich dziedzin działalności państwa.

Bezpieczeństwo państwa to jedna z tych wartości, o które należy zabiegać w sposób ciągły - kształtować, modyfikować i adaptować stosownie do zmieniającej się sytuacji zewnętrznej i wewnętrznej.

Bezpieczeństwo międzynarodowe - bezpieczeństwo całej zbiorowości państw oraz system międzynarodowy, w jakim państwa te występują. Na bezpieczeństwo międzynarodowe, oprócz sumy bezpieczeństwa pojedynczych państw, składają się też warunki, normy i mechanizmy międzynarodowe. Swym zakresem obejmuje ono także cele i wartości wspólne dla całego systemu międzynarodowego, tj. stabilność, pokój, równowagę i współpracę.

Suwerenność - zdolność do samodzielnego, niezależnego od innych podmiotów, sprawowania władzy politycznej nad określonym terytorium, grupą osób lub samym sobą. Suwerenność państwa obejmuje niezależność w sprawach wewnętrznych i zewnętrznych.

Suwerenność

L. Ehrlicha - jest to „samowładność, czyli prawna niezależność od jakichkolwiek czynników zewnętrznych” i „całowładność”, czyli kompetencja normowania wszystkich stosunków wewnątrz państwa”. Zgodnie z założeniami można wyróżnić dwa aspekty suwerenności - zewnętrzny i wewnętrzny.

W prawie międzynarodowym , pod pojęciem suwerenność rozumie się , że władza państwowa jest władzą najwyższą , która nie podlega żadnej innej władzy zewnętrznej, a zarazem jest władzą pierwotną, w tym sensie, że w swoich uprawnieniach nie czerpie od żadnej innej władzy. Zasada suwerenności znalazła swój wyraz i potwierdzenie w podstawowych współczesnych dokumentach międzynarodowych, jaka również w wielu umowach dwustronnych i wielostronnych.

Terroryzm międzynarodowy

Jest szczególnym współczesnym problemem, zagrażającym stabilności politycznej w wymiarze międzynarodowym. Korzystając ze współczesnych osiągnięć technicznych, fundamentalistyczne grupy terrorystyczne, szczególnie te, określające siebie islamskimi, mogą działać na znacznie większym obszarze, wykraczając poza granice jednych państw, i stosując agresję wobec innych. Do narzędzi, jakimi posługują się międzynarodowi terroryści, prócz jawnej siły, należy także strach, mający duży wpływ na działania zagrożonych stron.

Terroryzm -użycie siły lub przemocy przeciwko osobom lub własności z pogwałceniem prawa, mające na celu zastraszenie i wymuszenie na danej grupie ludności lub państwie ustępstw w drodze do realizacji określonych celów.

5. Uczestnicy stosunków międzynarodowych (państwa, organizacje takie jak ONZ, NATO, korporacje ponadnarodowe)

Państwo

Najważniejszy centralny uczestnik s. m. ze względu na długotrwałą genezę, skomplikowaną strukturę organizacji oraz zróżnicowane funkcje. Posiada podmiotowość polityczno-międzynarodową lecz także prawno-międzynarodową. Można je określić jako suwerenną organizację terytorialno-polityczną. Składa się ona z trzech elementów konstytutywnych: ludności, terytorium i władzy suwerennej. Formy aktywności międzynarodowej państwa są bardzo zróżnicowane. Do najważniejszych należy zaliczyć utrzymywanie stosunków z innymi uczestnikami w tym stosunków dyplomatycznych i konsularnych z państwami zawieranie umów międzynarodowych współtworzenie organizacji międzynarodowych i uczestnictwo pokojowego rozwiązywania sporów w tym sądów międzynarodowych. Generalnie można stwierdzić, że im większe i wszechstronniej rozwinięte zasoby tym większe możliwości działania. Biorąc pod uwagę zakres efektywnej zdolności do działania międzynarodowego można podzielić państwa na następujące grupy:

- mocarstwa uniwersalne - zdolne do działań w skali globalnej we wszystkich dziedzinach stosunków zewnętrznych obecnie USA

-mocarstwa sektorowe - zdolne do działań w skali globalnej w jednej dziedzinie np. gospodarczej- Japonia.

-mocarstwa regionalne - zdolne do efektywnego oddziaływania w regionie np. Francja;

-państwa zdolne do efektywnego działania w skali lokalnej np.: Polska.

Narody

Jedne z ważniejszych uczestników stosunków międzynarodowych lecz uczestnictwo ma charakter przejściowy(staje się uczestnikami wtedy gdy podejmują działania na rzecz utworzenia własnego państwa a przestają nimi być z chwilą osiągnięcia tego celu, ponieważ funkcje ich reprezentacji przejmuje państwo. Uczestnikami mogą być te narody, które mają własną organizację i reprezentację stanowią je różne fronty narodowe, organizacje narodowowyzwoleńcze. Mają ograniczony zakres zdolności do działań międzynarodowych (mogą nawiązywać i utrzymywać stosunki z innymi uczestnikami ale ich ranga jest niższa. Mogą zawierać traktaty międzynarodowe mogą wchodzić w skład różnych związków państw ale nie zawsze na zasadzie pełnego członkostwa.

Organizacje międzynarodowe

Trwałe związki państw lub osób fizycznych i prawnych pochodzących z różnych krajów czyli podmioty zbiorowe o międzynarodowym składzie stworzone na rzecz realizacji wspólnych interesów całej zbiorowości. Można je określić jako celowy wielostronny związek uczestników stosunków międzynarodowych powstałych w wyniku zawartego między nimi porozumienia i wyposażony w stałe organy. Członkami mogą być państwa, organizacje i stowarzyszenia krajowe, osoby fizyczne (organizacje międzynarodowe mogą być tylko związkami wielostronnymi w których reprezentowane są co najmniej 3 państwa).

Podział: - organizacje międzynarodowe - WHO, IMF , EWWiS, UZE, NATO, ONZ,

- organizacje pozarządowe: międzynarodowy komitet olimpijski, unia europejska federalistów, międzynarodówka socjalistyczna, caritas international.

Korporacje ponadnarodowe

Należą do najważniejszych aktorów stosunków międzynarodowych zarówno gospodarczych jak i politycznych. Organizacje gospodarcze i finansowe realizujące cele ekonomiczne. Ich celem jest zysk. Działają na wielu rynkach np. microsoft i wchodzą w stosunki z podmiotami politycznymi. Korporacje ponadnarodowe są stałym elementem w organizacji globalnej ich rola rośnie uniemożliwiając rozwój ekonomiczny słabszym państwom. John Marshall, stwierdził że korporacja jest bytem sztucznym, niewidzialnym, nienamacalnym, istniejącym jedynie w rozważaniu przez prawo.

6. Niemcy w Europie i świecie

To państwo jest motorem procesu integracji w Europie oraz jednocześnie mediatorem i „pomostem” w relacjach transatlantyckich z USA. Niemiecka gospodarka opiera się w znacznej mierze na eksporcie, a polityczny kontekst stosunków międzynarodowych jest ważnym czynnikiem sukcesu gospodarczego. Jako główne zagrożenie dla bezpieczeństwa światowego, Angela Merkel identyfikuje tzw. „asymetryczne” zagrożenie terroryzmem i proliferację broni masowego rażenia, znajdującą się w rękach nieprzewidywalnych reżimów. Skuteczną odpowiedzią na te potencjalne zagrożenia może być tylko multilateralna współpraca europejska i transatlantycka, które Merkel uczyniła „filarami polityki zagranicznej Niemiec”.

Używając retoryki odwołującej się do „stawiania czoła współczesnym zagrożeniom, rozpowszechniania wartości demokracji, wolności i praw człowieka” kanclerz Angela Merkel odsłania ambicję Niemiec, by odgrywać coraz większą rolę na arenie światowej. Wpisuje się to w dotychczasową doktrynę Niemiec, które czerpiąc z historycznej odpowiedzialności opowiadają się za polityką zagraniczną zbudowaną na wartościach (tj. pokój, wolność, demokracja, poszanowanie prawa w tym prawa międzynarodowego, sprawiedliwość i prawa człowieka) oraz na określonych interesach Niemiec (tj. bezpieczeństwo energetyczne, bezpieczeństwo obywateli i ich ochrona przed atakami terrorystycznymi, ochrona interesów ekonomicznych).

Tak określone aksjomaty polityki zagranicznej kanclerz Merkel umieszcza głęboko w kontekście instytucjonalnego multilateralizmu współpracy wewnątrz organizacji takich jak NATO czy UE. Można ocenić, iż jest to zgodne z dotychczasowymi założeniami polityki Niemiec jako „mocarstwa cywilnego” i powstrzymywania się od użycia siły. Aczkolwiek, coraz liczniejszy udział Bundeswery w operacjach wojskowych nie jest motywowany wąsko zdefiniowanym interesem narodowym, lecz poczuciem solidarności (jak w Afganistanie), podjęciem większej odpowiedzialności w sprawach międzynarodowych (jak w Somalii, czy Bośni), czy wypełnieniem oczekiwań partnerów i wspólnoty międzynarodowej (misja w Kongo) i by zapobiec masowemu pogwałceniu praw człowieka (Kosowo).

Niemcy historycznie kładły większy nacisk na wzmacnianie zarówno NATO jak i własnych stosunków bilateralnych z USA. Francuska propozycja powołania wspólnego francusko-niemieckiego ministra rangi gabinetowej spotkała się z niewielkim entuzjazmem w Berlinie. Ponadto Westerwelle wybrał Warszawę na miejsce swojej pierwszej oficjalnej podróży zamiast tradycyjnej wizyty w Paryżu, sugerując że dla Berlina inne priorytety przeważają nad stosunkami francusko-niemieckimi.

Aktualnie niemiecki rząd pragnie odnowy więzi z USA po bezwładzie stosunków dwustronnych za administracji Busha. W niedawnym przemówieniu wygłoszonym na połączonej sesji Kongresu USA - pierwszym takim przemówieniu niemieckiego kanclerza Merkel zdecydowanie argumentowała za zwiększonymi powiązaniami obu państw. Powiedziała, że Niemcy są "gotowe wziąć na swoje barki odpowiedzialność" w Afganistanie i wykazała gotowość do występowania w imieniu Europy, wielokrotnie mówiąc "my Europejczycy."

W niemieckim myśleniu politycznym to Unia stanowi najważniejszy podmiot i sferę realizacji interesów - co odróżnia Niemcy od takich krajów jak Francja i Wielka Brytania, które mają także inne punkty odniesienia. W tym najogólniejszym sensie Niemcom szczególnie "zależy" na Europie, na jej efektywności i zdolności do działania.

7. Układ dwubiegunowy, zimna wojna, nowy ład międzynarodowy - dominująca rola USA

ZIMNA WOJNA

Stan napięcia oraz rywalizacji ideologicznej i politycznej pomiędzy Związkiem Radzieckim i autorytarnymi państwami socjalistycznymi uzależnionymi od ZSRR, a demokratycznymi państwami kapitalistycznymi pod przywództwem Stanów Zjednoczonych. Zimnej wojnie towarzyszył intensywny wyścig zbrojeń spowodowany permanentnym stanem wzajemnej nieufności oraz ideologicznymi założeniami komunizmu dążącego do rozszerzania zasięgu światowej rewolucji proletariackiej z jednej strony, z drugiej zaś, dążeniami krajów zachodnich do powstrzymywania rozszerzania się wpływów ZSRR na świecie.

Co zadecydowało o zakończeniu zimnej wojny?
Rozpad ZSRR nie był jedyną przyczyną zakończenia zimnej wojny.

Inne czynniki :

1. Powstanie olbrzymiej grupy państw Trzeciego Świata (ponad 100) - zajmowały one stanowisko krytyczne wobec tej rywalizacji, nie przystąpiły do żadnego z bloków

2. wielki wyłam w kręgu państw komunistycznych; tendencje do autonomizacji Chin - zredukowały one siłę jednego z supermocarstw

3. coraz większą przewagę zdobywa gospodarka wolnorynkowa nad gospodarką zcentralizowaną

4. czynnik cywilizacyjny - pod koniec te-go okresu nowe środki przekazu, telekomunikacji doprowadziły do naruszenia stanu izolacji jednego z dwóch biegunów.

NOWY ŁAD MIĘDZYNARODOWY

1. Uwarunkowania ładu międzynarodowego

1. tendencja do przezwyciężania bezładu;

2. próby budowania porządku opartego na władzy, sile i autorytecie;

3. ład polityczny - równowaga pewnych relacji w skali globalnej;

4. próby ustanowienia ładu politycznego;

5. pokój westfalski 1648;

6. kongres wiedeński 1815, „święte przymierze”;

7. Wersal 1919-20;

8. system jałtańsko-poczdamski 1945;

9. równowaga sił;

2. Scenariusze nowego ładu międzynarodowego

1. ład jako wizja zbliżonego do modelowego ideału stanu stosunków międzynarodowych, uregulowane normami prawa międzynarodowego

2. harmonizowanie i kontrola sprzecznych interesów

3. Kissinger - zbliżanie się końca wieku supermocarstw

Koncepcje:

1. Nowa Pentarchia - pentagonalny precedens w XIX w.; USA, Japonia, Chiny, UE, Rosja

2. Pax Consortis - po upadku ZSRR osłabieniu ulec ma rola USA, które stałyby się tylko jednym z ogniw systemu równorzędnych partnerów, ponoszących w równym stopniu odpowiedzialność za pokój i bezpieczeństwo międzynarodowe

3. Pax Nipponica - Japonia jako potęga gospodarcza osiągnie status supermocarstwa; na razie nie dysponuje jednak potencjałem nuklearnym

4. bigemonia: USA (potęga militarna) i Japonia (potęga gospodarcza) - daleko idąca współpraca amerykańsko-japońska

3. Rola USA w budowie nowego ładu międzynarodowego

• wizja systemu unipolarnego

• wyjście poza powstrzymywanie, redukcja potencjału wojskowego

• akcja zbiorowa w Zatoce Perskiej pod amerykańskim przywództwem

• upadek ZSRR - próżnia siły, geopolityczna próżnia

• USA jedynym mocarstwem światowym - zasięg wojskowy, wpływ polityczny, ekonomiczny, komunikacyjny

• USA jako naturalny przywódca - odpowiedzialność za skoordynowanie i pokierowanie działaniami przeciwko kryzysowi ekologicznemu

• sojusznicy

• brak legitymacji dla działań w Iraku

Geneza zimnej wojny

Umownie trwała od roku 1946 - rozpadu koalicji antyhitlerowskiej i ustanowienia w Europie Środkowej wyłącznej strefy wpływów ZSRR - do rozpadu systemu państw satelitarnych ZSRR (Jesień Ludów) w 1989 i rozpadu samego ZSRR w drugiej połowie 1991 roku. Rozpad bloku sowieckiego wyeliminował układ dwubiegunowy w polityce międzynarodowej i zakończył epokę zimnej wojny.

W całym tym okresie konfrontacja między dwoma supermocarstwami toczyła się na wielu płaszczyznach: wojskowej, ideologicznej, psychologicznej, gospodarczej. Najistotniejszym elementem był technologiczny wyścig zbrojeń (w tym zbrojenia kosmiczne i rozwój technologii kosmicznych).

Za początek "zimnej wojny" uważa się wystąpienie Winstona Churchilla w Fulton (USA) 5 marca 1946.

Termin "zimna wojna" został wprowadzony w 1947 przez Amerykanina Bernarda Barucha, by opisać pojawiające się napięcia między dwoma byłymi sojusznikami z czasów II wojny światowej.

Popularność zyskał dzięki książce znanego publicysty amerykańskiego Walta Lippmana. Miała ona tytuł "Zimna wojna". Stwierdził on w niej, że zakończył się okres koalicji antyhitlerowskiej, a rozpoczął się okres konfrontacji między mocarstwami zachodnimi i ZSRR.

12 marca 1947 r. prezydent USA Harry Truman podczas przemówienia w Kongresie zwrócił się do niego o przyznanie 400 milionów dolarów USD na pomoc dla Grecji i Turcji, które były zagrożone przez komunizm.

W maju 1947 r. podczas przemówienia w Princeton przedstawił on zasady "doktryny powstrzymywania", znanej jako Doktryna Trumana. Bazowała ona na tezie o podziale świata na strefę amerykańską i strefę radziecką oraz odpowiedzialności USA za utrzymanie zasad kapitalistycznych na skalę światową. Założenia tej doktryny sformułował amerykański dyplomata George Kennan, radca ambasady USA w Moskwie w tamtym okresie. Według niego ekspansję ZSRR mogło powstrzymać "długotrwałe, cierpliwe - lecz zdecydowane i czujne - powstrzymywanie tendencji ekspansywnych".

Działania podjęte przez USA w ramach realizacji tej doktryny to:

- wykorzystywanie propagandowe monopolu atomowego,

- organizowanie paktów militarnych (NATO, ANZUS),

- budowa sieci amerykańskich baz wojskowych wokół granic ZSRR i państw satelickich,

- pomoc wojskowa i ekonomiczna dla państw zagrożonych przez komunizm,

- pomoc w odbudowie Europy Zachodniej w postaci Planu Marshalla,

- wsparcie zbrojne państw przeciwstawiających się bezpośredniemu zagrożeniu ekspansją bloku komunistycznego (wojna koreańska).

Punktem szczytowym "zimnej wojny" był konflikt koreański. Zarówno w USA, jak i w ZSRR od 1953 r. zmienili się przywódcy. Prezydent Dwight D. Eisenhower obiecywał w kampanii wyborczej zakończenie konfliktu. Nikita Chruszczow, nowy przywódca partii KPZR od września 1953 r. stał się symbolem destalinizacji, zmienił stosunek do Jugosławii i zawarł układ w sprawie Austrii. W 1955 r. doprowadził do spotkania w Genewie przywódców: USA, Wielkiej Brytanii, Francji i ZSRR. Zmienił swe stanowisko w kwestii rywalizacji dwóch bloków, a nowością było stwierdzenie, że rywalizacja między nimi nie musi prowadzić do wojny światowej. W praktyce był to koniec "zimnej wojny" chociaż aż do 1990 roku trwała rywalizacja i wyścig zbrojeń między dwoma blokami.

8. Rozpad ZSRR - Rosja i Wspólnota Niepodległych Państw

Rozpad Związku Radzieckiego

Latach 1988-1991, podczas których wszystkie republiki związkowe uzyskały autonomię w obrębie państwa radzieckiego, a następnie oderwały się od ZSRR i stały się niepodległymi państwami. Związek Radziecki zniknął z mapy świata 26 grudnia 1991 r.

Wspólnota Niepodległych Państw

Regionalne ugrupowanie integracyjne utworzone na mocy układu białowieskiego z 8 grudnia 1991 roku. Zrzesza większość byłych republik Związku Radzieckiego. Zajmuje się m.in. współpracą polityczną, gospodarczą i problemami bezpieczeństwa międzynarodowego.

Przyczyny rozpadu ZSRR:

1. Jawność - która pozwoliła na ujawnienie zbrodni dokonanych przez NKWB ,przez Stalina.
   Miała na celu uzdrowienie stosunków w państwie, jednak w sposób pośredni przyczyniła się do rozpadu ZSRR,

2. chęć oderwania państw europy środkowo - wsch. od totalitarnego reżimu politycznego,

3. skomplikowane stosunki z poszczególnymi republikami,

4. ingerencja Europy zachodniej oraz USA,

5. ogłaszania niepodległości przez republiki radzieckie,

KONSEKWENCJE ROZPADU ZSRR:

1. powstały suwerenne ,niepodległe państwa,

2. nastąpiła likwidacja układu warszawskiego,

3. rozpad ,zanik supermocarstwa ,które stało na czele 1 z 2 bloków

4. rozpad układu 2 biegunowego ,przejście do nowego ładu,

5. niektóre państwa stały się państwami jądrowymi,

6. Federacja Rosyjska staje się spadkobierca po ZSRR,

7. Terytorium Federacji Rosyjskiej stało się cesarstwem regionalnym ,cofnęło się w stronę południowo -wschodnią, zostało rozdzielone ,enklawa kalingradzka,

8. państwa europy środkowo wschodniej umocniły niepodległość i suwerenność,

9. wycofanie się wojsk rosyjskich z terenów niepodległościowych w 93r.

10. umocnienie pozycji USA jako jedynego mocarstwa globalnego.

9. Integracja europejska

Integracja europejska - określenie stosowane wobec procesu stopniowego integrowania się państw Europy pod względem gospodarczym, prawnym i politycznym. Jej praktyczne przejawy uwidoczniły się dopiero po zakończeniu II wojny światowej, szczególnie po Kongresie Haskim oraz zawarciu Traktatu paryskiego. Obecnie procesy integracyjne w Europie najpełniej realizowane są w ramach Unii Europejskiej, powstałej w 1993 roku na bazie Wspólnot Europejskich.

• Francja, UK,Belgia, Holandia, Luksemburg (17.03.1948r) podpisały traktat brukselski

• 16.04. 47 r. Organizacja Europejskiej Współpracy Gospodarczej (16 państw zachodnioeuropejskich)

• 18.04.51 r. -> Francja, RFN, Włochy, państwa Beneluksu podpisały w Paryżu traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS)

• 27.03.57 -> 6 państw -> traktaty rzymskie EWWiS -> Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG) -> euroatom

Cele EWG

• Osiągnięcie ścisłej współpracy potęgi oraz stałej poprawy warunków życia i pracy społeczeństw,

• Zmniejszenie różnic między regionami,

• Ogólny rozwój gospodarek państw członkowskich.

Osiągnięcie tych celów mogło być możliwe dzięki:

- unii celnej,

- wspólny rynek,

- docelowo unii gospodarczej i walutowej.

Środki służące do realizacji zadań to m.in.:

• Wspólna polityka (rola, handlowa, transport)

• Polityka szczegółowa (np. zakres rozwoju regionu)

• Zbliżenie prawodawstwa,

• Zapewnienie zasad konkurencji, spójności

Euroatom (Europejska Wspólnota Energii Atomowej) jedna z trzech Wspólnot Europejskich, powstała na mocy traktatów rzymskich 25 marca 1957 r. Decyzja o powstaniu Euroatomu zapadła podczas obrad konferencji meksykańskiej w 1955 r.

Cele Euroatomu:

• Pokojowa współpraca w dziedzinie rozwoju technologii jądrowych,

• Tworzenie i szybki rozwój przemysłu nuklearnego

• Przyczynianie się do poprawy standardów życia w państwach członkowskich poprzez swobodny rozwój technik,

• Przepływ specjalistów,

• Zabezpieczenie transportu,

• Rozwój badań,

• Ustalanie jednolitych standardów i norm bezpieczeństwa ochrony radiologicznej.

• 1960 - utworzenie EFTA

EFTA (Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu) międzynarodowa organizacja gospodarcza powstała 3 maja 1960 r. na mocy konwencji sztokholmskiej, mająca na celu utworzenia strefy wolnego handlu między państwami członkowskim. Siedziba Sekretariatu EFTA mieści się w szwajcarskiej Genewie.

• 1974 pierwsze bezpośrednie wybory do Parlamentu Europejskiego, utworzenie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego

• 1990 układ z Schengen - zniesienie kontroli na granicach pomiędzy Państwami Członkowskimi Wspólnot Europejskich

• 1992 - 7 lutego (wchodzi do życia 1 listopada 1993 r.) Traktat o UE zostaje podpisany w Mastricht Współpraca międzyrządowa w dziedzinach polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych oraz Unia Gospodarcza i Walutowa, połączone z istniejącym systemem instytucjonalnym tworzą UE. Nazwa EWG zostaje zmieniona na „Wspólnotę Europejską” (WE)

• 1993 - 1 stycznia utworzenie Wspólnego Rynku

• 1999 - 1 stycznia waluty 11 krajów UE zastępuje euro. Europejski Bank Centralny (EBC) odpowiada za politykę pieniężną UE. 1.01.2002 nastąpiło wprowadzenie do obiegu banknotów i monet euro.

2007 podpisanie traktatu lizbońskiego lub Traktatu Reformującego który nadaje UE jednolitą strukturę i osobowość prawną. Zaproponowano go w miejsce odrzuconego drugiego Traktatu o Konstytucji UE. Do maja 2009 miał zostać ratyfikowany przez wszystkie kraje członkowskie (27).

10. Globalizacja

11. Miejsce i rola Polski w międzynarodowych stosunkach politycznych

• Wypracowanie silnej pozycji Polski w Unii Europejskiej, zwłaszcza zachowanie ustaleń traktatu nicejskiego oraz suwerenności RP w prowadzeniu polityki zagranicznej, wspieranie idei Europy Solidarnych Narodów, tworzeniu europejskiego superpaństwa, działanie na rzecz poszanowania w polityce Unii Europejskiej chrześcijańskiego charakteru cywilizacji europejskiej,

• Wzmacnianie strategicznych więzi ze Stanami Zjednoczonymi. Rozwijanie współpracy dwustronnej w ramach NATO i organizacji międzynarodowych. Tworzenie rozwiązań służących wzmocnieniu więzi przyjaźni naszych krajów, w szczególności współpracy gospodarczej, w tym pełna realizacja zobowiązań offsetowych przez inwestorów amerykańskich, pomoc w unowocześnieniu polskiej Armii oraz realizacja wspólnych programów obronnych,

• Budowanie wspólnej polityki obronnej UE i wzmacnianie jej zdolności obronnych w sposób komplementarny do NATO, budowanie wschodniego wymiaru polityki NATO i UE. Rozwijanie współpracy Polski ze wszystkimi zainteresowanymi stronami. Wspieranie aspiracji państw byłego ZSRR na rzecz zacieśniania więzi z europejskimi i transatlantyckimi strukturami bezpieczeństwa (NATO i UE). Szczególnie ważne jest wsparcie dla aspiracji ukraińskich w tym zakresie, aktywne uczestnictwo w międzynarodowych działaniach na rzecz stabilizacji, przeciwdziałania kryzysom i zwalczania terroryzmu,

• Rozwijanie i umacnianie współpracy z państwami Europy Środkowej, w tym współpraca w europejskich i regionalnych kwestiach politycznych, działania na rzecz rozszerzenia Unii Europejskiej na wschód, współpraca transgraniczna oraz rozwój wspólnych przedsięwzięć w dziedzinie infrastruktury (szczególnie komunikacyjnych). Ważnym forum tej współpracy powinna być Grupa Wyszehradzka,

• Umacnianie roli Polski w prowadzeniu polityki wschodniej UE, dążenie do tego by Unia Europejska w politycznych i gospodarczych stosunkach z Rosją broniła równości swoich członków, a także prowadziła solidarną politykę w dziedzinie energetycznej,

• Dążenie do rozszerzenia UE o nowe kraje z naszej części Europy, zmierzanie do włączenia do Unii Europejskiej Ukrainy. Dążenie do tego aby Unia Europejska udzielała wsparcia dążeniom demokratycznym i kształtowaniu się społeczeństwa obywatelskiego na Białorusi (dotyczy to również obrony praw mniejszości polskiej),

• W polityce Polski wobec Niemiec zmierzanie do współpracy w stosunkach dwustronnych, w ramach Unii Europejskiej, w ramach Trójkąta Weimarskiego i do wspólnoty poglądów i działań w innych kwestiach międzynarodowych,
  

• Zapewnienie Polsce bezpieczeństwa energetycznego i ekonomicznego, zwłaszcza dywersyfikacji źródeł dostaw gazu.

12. Azja - problemy pokoju i bezpieczeństwa

Newralgiczne i zapalne regiony Azji w całej powojennej historii skupiały na sobie uwagę opinii światowej. Emancypacja narodowa tego obszaru nie obeszła się bez zaangażowania ze strony państw trzecich, w tym Wielkich Mocarstw. Polityka tych ostatnich przez dziesięciolecia rozgrywała karty wzajemnej rywalizacji Wschodu i Zachodu, kosztem wplątywania w nią państw trzecich. W tym okresie doszło do wielu zmian. Doszło do wykreowania nowych potęg regionalnych np. Chin, Japonii, Indii, Pakistanu. Potęga ekonomiczna Japonii i jej wpływy w tym regionie rzutują na sytuację w Korei, w Wietnamie.

Indie to ogromny potencjał ludzki i militarny, a w przyszłości może i ekonomiczny. Cały czas zagrożeniem są spory terytorialne zw. z kwestią koreańską, spory między Wietnamem i Chinami, Chinami i Indiami, Indiami i Pakistanem. Innym źródłem napięć są problemy mniejszościowe np. w Kambodży, Indiach, Pakistanie. Nie należy też zapominać o kwestiach etnicznych. Zakończenie „zimnej wojny” w Europie nie jest równoznaczne z ustaniem sporów i zagrożeń w innych częściach świata. Zaczątkiem nowego ładu w tym rejonie może być próba eliminacji wpływów USA i Rosji przez Chiny, Japonię, kraje ASEAN-u.

Współpraca regionalna i uczestnictwo państw azjatyckich w porozumieniach globalnych nie jest tak rozwinięta jak w Europie. Jednak w płd.- zach. części Azji funkcjonuje GCC ( Gulf Cooperation Council -Rada Współpracy Państw Zatoki Perskiej ); w płd. Azji istnieje SAARC (South Asian Association for Regional Cooperation - Stowarzyszenie Współpracy Płd. - Azjatyckiej); w płd. - wsch. Azji funkcjonuje ASEAN (Association of South East Asian Nations - Stowarzyszenie Narodów Azji Płd.- Wsch.; jedynym podregionem, gdzie nie ma tego typu porozumień jest płn. - wsch. Azja). Większość państw regionu uczestniczy w pracach ONZ, rośnie liczba państw azjatyckich będących członkami WTO -Światowej Organizacji Handlu.

Azja nie musi być postrzegana jako region napięć. Potrzebne jest tylko skierowanie potencjału regionalnego we właściwym kierunku. Pozytywne efekty przynoszą działania Forum Regionalnego Państw ASEAN-u (od 1994r.) będącego płaszczyzną porozumienia ponadregionalnego. W odbywającym się 26.07. 1999r. w Singapurze posiedzeniu Forum uczestniczyli, obok 10 państw ASEAN-u, przedstawiciele państw Pacyfiku i Unii Europejskiej.

13. Bliski i Środkowy Wschód w stosunkach międzynarodowych

Bliski Wschód jest bardzo ważnym regionem gospodarczym, gdzie koncentruje się znaczna część światowego wydobycia ropy naftowej. Ponadto krzyżują się tu ważne międzynarodowe linie komunikacji lotniczej i morskiej (Kanał Sueski). Region ten był i nadal jest niestabilny pod względem politycznym, by wymienić tylko konflikt palestyński i związane z nim wojny izraelsko-arabskie, wojnę iracko-irańską czy wojnę w Zatoce Perskiej.

WOJNY W ZATOCE PERSKIEJ

Dodatkowo strategiczne znaczenie rejonu Zatoki Perskiej powoduje, że jest on miejscem częstych konfliktów zbrojnych. To w rejonie Zatoki Perskiej znajduje się około 60% zasobów ropy naftowej. Po dwoch wojnach w Zatoce Perskiej i obaleniu Saddama Husajna następuje proces odbudowy Iraku oraz łagodzenia nastrojów i zaprowadzania porządku w tym rejonie świata.

I wojna w Zatoce

Irak dokonał w sierpniu 1990r. agresji na Kuwejt. Spowodowało to powstanie koalicji 28 państw do walki o wyzwolenie Kuwejtu. Operacja „Pustynna Burza” w dniach 17-27 lutego 1991r. zakończyła się klęską Iraku i wyzwoleniem Kuwejtu. Akcja została przeprowadzona pod szyldem ONZ. Główną rolę w niej odegrały Stany Zjednoczone, demonstrując nowoczesność armii i skuteczność walki. Zwyciężony Irak spotkały dwie dotkliwe sankcje nałożone przez ONZ. Drastycznie ograniczono sprzedaż Irackiej ropy naftowej oraz Irak ma wypłacić olbrzymie odszkodowanie za spowodowane w Kuwejcie zniszczenia. Również został poddany nadzorowi międzynarodowemu z ramienia ONZ i zobowiązany do zniszczenia broni masowego rażenia.

II wojna w Zatoce

Miała miejsce w 2003 roku. Konflikt zbrojny między koalicją sił międzynarodowych (głównie USA i Wielkiej Brytanii) a armią Iraku. Po ok. trzech tygodniach walk siły międzynarodowe objęły kontrolę nad większością terytorium Iraku, obalając rząd tworzony przez partię Baas i Saddama Husajna i rozpoczynając okupację tego kraju, trwającą formalnie do 2005 r. Przyczyny:

Od połowy 2002 r. administracja USA deklarowała jawnie, że jednym z jej głównych celów jest jak najszybsze obalenie Husajna lub zmuszenie go do radykalnej zmiany polityki. Pod koniec 2002 r. ton wypowiedzi przedstawicieli administracji USA zaczął się jeszcze bardziej radykalizować. Jako główne powody ewentualnego rozpoczęcia ataku na Irak podawano groźbę użycia broni masowego rażenia, powiązania rządu Husajna z międzynarodowym terroryzmem oraz drastyczne naruszenia praw człowieka. Oficjalne cele ataku:

• obronne

• znalezienie i eliminacja broni masowego rażenia oraz baz terrorystów.

• zdobycie cennych informacji na temat powiązań międzynarodowych organizacji terrorystycznych

• humanitarne

• zakończenie sankcji ekonomicznych nałożonych na Irak i dostarczenie do tego kraju pomocy humanitarnej

• polityczne

• likwidacja reżimu Saddama Husajna

• pomoc w ustanowieniu demokracji w Iraku

• ekonomiczne

• zabezpieczenie pól naftowych Iraku i innych zasobów naturalnych tego kraju

WOJNA W AFGANISTANIE

W 1979r. oddziały radzieckie wkroczyły do Afganistanu, udzielając poparcia przywódcy jednego ze skrzydeł partii rządzącej. ZSRR wdał się w wieloletnią wojnę zakończoną klęską. Społeczność międzynarodowa potępiała ingerencję zbrojną ZSRR w sprawy wewnętrzne Afganistanu. ONZ wzywała wielokrotnie do wycofania wojsk radzieckich.

Wycofanie się ZSRR z Afganistanu nie zakończyło konfliktu afgańskiego. Rozpoczęła się wojna domowa pomiędzy różnymi siłami afgańskimi a wojskami rządowymi. Trwa ona po dziś dzień. Nie udało się utworzyć rządu zgody narodowej i powołać ogólnie uznawanego prezydenta. Wojna domowa doprowadziła niemal do kompletnego zniszczenia Kabulu i wielu innych części kraju.

Afganistan stoi przed trudnym zadaniem doprowadzenia do porozumienia pomiędzy zwalczającymi się ugrupowaniami. Tylko znalezienie politycznego kompromisu może przynieść tak potrzebny Afganistanowi pokój.

PROCES POKOJOWY NA BLISKIM WSCHODZIE

Bliski Wschód należy do tych rejonów, gdzie od zakończenia II wojny światowej nie ma stabilnego pokoju. Co jakiś czas wybuchają wojny między Izraelem a jego arabskimi sąsiadami. Normalizacja stosunków pokojowych odbywa się etapami. Prawdopodobnie obie strony konfliktu doszły już do przekonania, że metodami zbrojnymi niczego więcej nie uda się załatwić. Rozwiązania trzeba szukać metodami pokojowymi, dążąc do możliwych do przyjęcia ustępstw i porozumień. Z tych wszystkich konfliktów unormowane zostały stosunki Izrael - Egipt. Następnym państwem stała się Jordania, która znormalizowała stosunki ze swym zachodnim sąsiadem. Obecnie krok po kroku posuwają się rokowania izraelsko-palestyńskie. Kolejne etapy to rozszerzenie autonomii palestyńskiej, zakresu samorządu palestyńskiego, wycofanie wojsk izraelskich z części okupowanych terytoriów palestyńskich, uzyskanie porozumienia w sprawie obecności Palestyńczyków w Jerozolimie. Wiele z tych założeń udało się już spełnić.

Stany Zjednoczone patronowały i patronują nadal wszelkim rozmowom pokojowym w tym rejonie i doprowadzeniu do uznania Izraela przez arabskich sąsiadów. Bez zawarcia porozumień pokojowych jest to niemożliwe. Chodzi o trwałe wyeliminowanie wojny z Bliskiego Wschodu.

14. Afryka - problemy rozwoju i bezpieczeństwa

Afryka to kontynent najmniej ustabilizowany. Wynika to z zacofania gospodarczego, braku kadr, niedorozwoju oświaty, służby zdrowia, dużego zadłużenia i analfabetyzmu. Młode, niepodległe państwa afrykańskie nadal poszukują modelu rozwoju, sprawdzającego się w lokalnych warunkach.

Problem bezpieczeństwa w Afryce, przyczyny:

* odmiennych tradycji historycznych i kulturowo-cywilizacyjnych,

* negatywnej roli kolonializmu i stosunkowo późnego osiągnięcia niepodległości przez większość państw, zwłaszcza zaś Czarnej Afryki.

* zróżnicowania regionalnego (Maghreb, Afryka Równikowa, Afryka na południc od Sahary).

Powszechnym zjawiskiem w Afryce są w dalszym ciągu konflikty zbrojne, masowe przemieszczenia ludności, tortury, znęcanie się i charakterystyczna dla tego regionu bezkarność.

Proces demokratyzacji napotyka na olbrzymie trudności w Afryce. Bardzo często demokratyczne wybory kończą się plemiennymi rzeziami. Większą rolę odgrywają podziały plemienne niż polityczne. Bardziej skuteczna jest władza pochodząca z dyktatury cywilnej lub wojskowej niż władza wyłoniona w demokratycznych wyborach.

Po drugiej wojnie światowej powstało wiele międzynarodowych organizacji regionalnych. Wśród nich jest Organizacja Jedności Afrykańskiej. Organizacja ta znalazła się w latach 90. w znacznym kryzysie, wynikającym w dużej mierze z głębokich podziałów politycznych i ideologicznych pomiędzy współczesnymi państwami afrykańskimi. Zakończyła działalność 8 lipca 2002 roku. Jej miejsce zajęła Unia Afrykańska, w swoich założeniach po części wzorująca się na Unii Europejskiej.

Państwa afrykańskie są bardzo odmienne. Różnią się strukturą etniczną, społeczno-kulturową, stanem bogactw naturalnych, systemem politycznym i gospodarczym. W 1945 roku w Afryce były tylko 4 niepodległe państwa: Egipt, Etiopia, Liberia i Związek Południowej Afryki. W ciągu kilkunastu lat kolonie przekształciły się w niepodległe państwa. Jednak trudno je nazwać całkowicie niepodległymi, gdyż kolonizatorzy mają dalej dość duże wpływy głównie ekonomiczne. Sprawują kontrole nad wydobyciem surowców, ustalają ich ceny, wprowadzają bariery celne, monopolizują rynki, udzielają pożyczek na własnych warunkach. Utrzymują też kontrolę nad środkami masowego przekazu i przepływem informacji.

Unia Afrykańska

- międzyrządowa organizacja integracyjna w Afryce, oficjalnie powołana 9 lipca 2002 roku w Durbanie w RPA na mocy deklaracji przyjętej 9 lipca 1999 roku na szczycie Organizacji Jedności Afrykańskiej (OJA) w Syrcie w Libii, zgodnie z Aktem Konstytutywnym, który wszedł w życie 26 maja 2001 roku.

Do UA należą 53 państwa; jedynym państwem afrykańskim pozostającym poza organizacją jest Maroko, które sprzeciwia się członkostwu Sahary Zachodniej. Najwyższym organem decyzyjnym jest Zgromadzenie, które wybiera przewodniczącego UA, piastującego funkcję przez 1 rok; pierwszym przewodniczącym był prezydent RPA Thabo Mbeki (2002-2003). Decyzje w kwestiach istotnych są podejmowane w Zgromadzeniu poprzez consensus lub większością 2/3 głosów. UA ma już pewne doświadczenie w operacjach pokojowych: wojska UA były wysyłane do Burundi, Darfuru w Sudanie i Somalii. Siedzibą UA jest stolica Etiopii Addis Abeba.

Cele Unii Afrykańskiej:

• - osiąganie większej jedności i solidarności między państwami i narodami Afryki;

• obrona suwerenności, integralności terytorialnej i niepodległości państw członkowskich;

• promocja i obrona wspólnych stanowisk afrykańskich w określonych kwestiach;

• zachęcanie do współpracy międzynarodowej;

• promocja i ochrona praw ludzi i narodów;

• promocja współpracy we wszystkich sferach ludzkiej aktywności by podnieść standardy życia narodów afrykańskich;

• sprzyjanie rozwojowi kontynentu przez promocję badań we wszystkich dziedzinach, zwłaszcza nauki i technologii;

• współpraca z partnerami międzynarodowymi w zwalczaniu chorób i promocja zdrowia na kontynencie;

Zimbabwe

Prezydentem Zimbabwe od 18 lat jest Robert Mugabe, którego partia polityczna posiada 148 ze 150 miejsc w parlamencie. W państwie jest 50% bezrobocie, a wielka machina biurokratyczna pochłania 40% budżetu.

Demokratyczna Republika Kongo

Bardzo skomplikowana sytuacja jest również w Kongo. Dyktator Mobutu Sesje Seko zezwolił na istnienie partii politycznych, pod warunkiem uznania go za prezydenta ponadpartyjnego i sprawiedliwego. Korumpując przywódców partii i skłócając ich przy okazji, zapewniał trwałość swoich rządów. Ponadto rządy dyktatora wspierała armia, której zamiast żołdu Mobutu zezwalał na bezkarną grabież w różnych częściach kraju. W latach 90. XX wieku siły opozycyjne pokonały armie, obaliły dyktaturę Mobutu oraz przywrócono nazwę Zair, a w 1997r. powrócono do nazwy Kongo.

Nigeria

Nigeria - najludniejszy kraj Afryki, zaliczany także do czterech afrykańskich mocarstw (obok Egiptu, Kenii i RPA), jest również krajem niestabilnym. W ciągu 35 lat niepodległości rządy cywilne sprawowały władzę dwukrotnie ( w latach 1960-1966 i 1979-1983). Obok konfliktów etnicznych występują niepokoje religijne pomiędzy muzułmanami a chrześcijanami. Rządy wojskowych cechują się licznymi aresztowaniami, działalnością trybunałów wojskowych, nieprzestrzeganiem praw człowieka, prześladowaniem opozycji.

RPA

Wiele lat trwała walka o przekształcenie RPA - państwa apartheidu w społeczeństwo demokratyczne i nierasistowskie. Dążąc do zmiany sytuacji w kraju pamiętano aby zrobić to w sposób pokojowy nie dopuszczając do wybuchu wojny domowej, zniszczenia kraju i wykopania przepaści pomiędzy białą ludnością a czarną. Nelson Mandela, przywódca czarnej ludności, więziony przez ćwierć wieku, stanął na czele niepodległego i demokratycznego państwa. Reżim apartheidu jest stopniowo demontowany.

Somalia

Trudna sytuacja jest również w Somalii. Walka o władze w Somalii pomiędzy przywódcami różnych plemion doprowadziła kraj na skraj katastrofy, głody i nędzy. Liczono, że autorytet ONZ zakończy wojnę domową. Wysłane oddziały „niebieskich hełmów” dla osłony działań humanitarnych, podczas swoich interwencji ponosiły straty w liczebności. Po nieudanej próbie pacyfikacji wojska ONZ wycofały się z Somalii.

Wymienione konflikty nie wyczerpują jednak pełnej listy. Brak stabilności jest główną słabością Afryki. Bardzo złożona jest również sytuacja gospodarcza Afryki, którą nęka wielkie, liczące prawie 300mld dolarów zadłużenie, nieurodzaje i susze. Pomoc zachodnia jest niewystarczalna i niewłaściwie ukierunkowana. 3. maja 1991r. podpisano traktat powołujący Afrykańską Wspólnotę Gospodarczą, mająca wspierać rozwój gospodarczy kontynentu.

1. Ameryka południowa w stosunkach międzynarodowych

Chile - USA

Przez długie lata stosunki Chile z USA nie były najlepsze. W Wojnie Pacyfiku 1879-83 USA starały się bronić interesów Peru i nie dopuścić do uzyskania przez Chile korzyści terytorialnych. Szczególnie zły okres stosunków dwustronnych przypadł na lata 1970-73, kiedy w Chile istniał rząd socjalistyczny Salvadora Allende. Waszyngton ingerował wówczas w politykę wewnętrzną Chile, wspierając koła opozycyjne wobec rządu.

Przywrócenie demokracji w Chile w 1990 roku otworzyło nowy etap w stosunkach chilijsko-amerykańskich. W 1994 roku istniały nawet plany zaproszenia Chile do uczestnictwa w Północnoamerykańskiej Strefie Wolnego Handlu (NAFTA). W czerwcu 2003 roku zawarto natomiast porozumienie o wolnym handlu, które weszło w życie 1 stycznia 2004 roku. Chile. Obecnie USA jest pierwszym importerem na rynek chilijski i pierwszym rynkiem eksportowym dla produktów chilijskich.

Początkiem tworzenia instytucjonalnych form integracji w Ameryce Łacińskiej, było powołanie w 1991 roku, traktatem z Asuncion (Paragwaj)  Wspólnego Rynku Południa (hiszp. Mercado Comun del Sur - MERCOSUR). Do organizacji tej należą Argentyna, Paragwaj, Brazylia, Urugwaj i od 2005 roku Wenezuela. Państwa te poza strefą wolnego handlu łączy również unia celna.

24 maja w Brazylii podpisano traktat powołujący do życia Unię Narodów Południowoamerykańskich (hiszp. UNASUR), która powstała w miejsce powołanej w 2004 roku południowoamerykańskiej Wspólnoty Narodów. Nowopowstała Unia ma łączyć wszystkie dotychczasowe formy współpracy w regionie w jedną spójną całość.

Unia stawia sobie za cel zespolenie z powyższymi organizacjami celem stworzenia jednolitej organizacji międzyrządowej, koordynującej najważniejsze aspekty integracji w regionie. Szczególny nacisk jest kładziony na integrację w obszarze komunikacji i energetyki, stworzenie podstaw pod tworzenie wspólnej polityki rolnej i żywieniowej oraz polityki rozwoju obszarów wiejskich. Traktat zawiązujący Unię jest podstawą do rozwoju współpracy we wszystkich sferach nauki, edukacji i kultury, oraz swobodnego działania dla biznesu w regionie.

BRAZYLIA

Ostrożność w stosunkach ze Stanami Zjednoczonymi pozwala Brazylii odgrywać rolę pośrednika pomiędzy krajami Ameryki Południowej a Ameryką Północną, a także utrzymywać poprawne lub dobre relacje z antyamerykańsko nastawionymi rządami, chociażby takimi jak Wenezuela. Brazylia odgrywała także istotną rolę w próbie doprowadzenia do kompromisu z jednej strony pomiędzy Indiami, a z drugiej natomiast z Ameryką i Europą podczas negocjacji tzw. rundy z Dohy w ramach Organizacji Światowego Handlu (WTO). Postawienie na kraje rozwijające się znajduje odzwierciedlenie w brazylijskim stanowisku dotyczącym walki ze zmianami klimatycznymi.

Z drugiej strony, Brazylia domaga się uznania jej aktualnej pozycji poprzez dopuszczenie jej do odgrywania istotnej roli w międzynarodowych instytucjach, takich jak Rada Bezpieczeństwa ONZ czy Międzynarodowy Fundusz Walutowy. Brazylijczycy liczą, że Ameryka poprze ich starania o przyznanie Brazylii statusu stałego członka Rady Bezpieczeństwa ONZ oraz zwiększenie roli decyzyjnej w Międzynarodowym Funduszu Walutowym. Brazylia chce bowiem z przedmiotu stać się podmiotem stosunków międzynarodowych. Jednak bez wsparcia Waszyngtonu nie będzie to do końca możliwe.

ARGENTYNA

W eksporcie dominują artykuły rolne (ok. 40% wartości eksportu), przede wszystkim zboża, mięso i jego przetwory, warzywa i owoce oraz tłuszcze i oleje roślinne. Innymi produktami eksportu są ropa naftowa i produkty naftowe (14%), samochody i części samochodowe oraz wyroby przemysłu skórzanego. Importuje się maszyny i środki transportu, surowce i półfabrykaty. Głównymi partnerami handlowymi są: Brazylia, USA, Chile, Chiny, Niemcy.

WENEZUELA

Handel odbywa się głównie z krajami takimi jak USA, Kolumbia, Brazylia, Antyle Holenderskie, Meksyk.

Polityka zagraniczna Wenezueli została całkowicie przekształcona przez prezydenta Hugo Chaveza, który doszedł do władzy w 1998 roku. Deklarowanym celem polityki zagranicznej stało się ustanowienie wielobiegunowego ładu światowego i integracja państw rozwijających się regionu Ameryki Łacińskiej na warunkach innych niż proponowane przez USA i zmniejszenie przez to zależności gospodarczej i politycznej od USA. Chavez nawiązał bliskie stosunki z państwami o aspiracjach mocarstwowych takich jak Rosja, Chiny i Indie, ale też praktycznie z wszystkimi państwami skłóconymi z USA (Irakiem za rządów Saddama Husajna, Libią, Białorusią, Syrią, Kubą, a nawet Iranem i Koreą Północną), co daje wrażenie, iż aktualna polityka zagraniczna ma po prostu charakter antyamerykański.

Chavez również doprowadził do ograniczenia produkcji przez członków OPEC i korzystając z bardzo wysokich cen ropy naftowej wykorzystuje surowiec w polityce regionalnej.

Stosunki międzynarodowe w regionie Ameryki Południowej cechuje kilka bardzo ważnych czynników, które mają znaczący wpływ na szanse integracji w regionie. Są to:

• brak tradycji demokratycznych

• bardzo specyficzna kultura polityczna (lub jej brak)

• rozproszenie ośrodków władzy administracyjnej

• skłonność tamtejszych sił zbrojnych do ingerencji w sferę polityki

• korupcja na wszystkich szczeblach władzy

         Ameryka Południowa ze swoimi problemami i wewnętrznymi sprzecznościami ma jednak olbrzymią szansę na skok cywilizacyjny i jakościową zmianę panujących tam zależności. Miejmy nadzieję, że powstanie Unii Narodów Południowoamerykańskich pomoże okiełznać niepokornych i da impuls do dynamicznego rozwoju całego kontynentu w oparciu o poszanowanie godności człowieka, jego dziedzictwa, środowiska naturalnego i najlepszych wzorców współpracy międzynarodowej. Czas pokaże ile z tych pięknych, idealistycznych założeń uda się zrealizować.

15. Stany Zjednoczone Ameryki Północnej - polityka zagraniczna

Druga wojna światowa oraz proces dekolonizacyjny stworzył dwubiegunowy podział świata na ZSSR i USA wraz z sojusznikami. Państwa te dążyły do eliminacji lub marginalizacji drugiego. Z uwagi na fakt dostępności broni masowego rażenia i skutecznych środków jej przenoszenia nie doszło do otwartej konfrontacji militarnej. Ze współzawodnictwa tego zwycięsko wyszły Stany Zjednoczone.

Stany Zjednoczone są jedynym obecnie państwem na świecie, które jest obecne na wszystkich kontynentach, we wszystkich najważniejszych rejonach świata i ma środki techniczne pozwalające na podjęcie skutecznej akcji zbrojnej w dowolnym punkcie globu.
W celu zachowania dominacji militarnej wprowadzone są nowe rodzaje broni i nakładane są sankcje gospodarcze na kraje i embarga na dostawę nowych technologii. Z drugiej strony pozyskuje się nowe państwa jako sojuszników lub neutralizuje państwa będące do niedawna sprzymierzeńcami ZSSR.

Przykładami takich działań są:

• Nowe technologie, np. : obrona satelitarna przed atakiem rakietowym, tzw. tarcza antyrakietowa, nowe niewidzialne dla radarów samoloty i łodzie podwodne.

• Sankcje gospodarcze polegające na nakładaniu wysokich ceł na towary pochodzące z krajów nie przestrzegających standardów.

• Embarga na myśl techniczną.

• Pozyskiwanie nowych sojuszników.

• Neutralizacja wpływów sowieckich polegająca na odciąganiu byłych republik.

Gospodarka napędzająca rozwój ekonomiczny całego świata. Dla zachowania wiodącej roli gospodarki USA prowadzone są rozmowy z krajami szybko się rozwijającymi aby nadwyżkę handlową przeznaczały na konsumpcję.

Szeroko prowadzone prace badawcze i przewaga technologiczna. Inicjowanie wspólnych badań nad projektami z zakresu np. biotechnologii. Loty bezzałogowe na Mars, budowa stacji kosmicznej na Księżycu, badania kosmosu.

Wpływ kultury, której ulegają młode pokolenia na całym świecie (moda, muzyka, film) oraz systemy wartości (demokracja i w gospodarce liberalizm). USA w największym stopniu finansują działanie ONZ i jej agendy takie jak np. UNESCO przez co propagują prawa człowieka i system demokratyczny sprawowania władzy przez wybranych w ogólnym głosowaniu przedstawicieli.
Połączenie tych czynników daje USA możliwość wpływania na wydarzenia na całym świecie.

W chwili obecnej i w najbliższych latach zadaniem USA będzie podjecie działań mających na celu powstrzymanie rozprzestrzeniania się dostępu do broni nuklearnej do państw, które je w chwili obecnej posiadają (to jest USA, Rosji, Francji, Wielkiej Brytanii, Chin, Izraela, Pakistanu i Indii). Do chwili obecnej udało się doprowadzić do zaniechania badań przez RPA i Brazylię.

Innym ważnym polem zmagań i zabiegów dyplomatycznych USA jest to czy wpłynie na politykę Chin, które w chwili obecnej są najszybciej rozwijającym się państwem świata. Olbrzymi wzrost gospodarczy nie przekłada się tam na zamożność społeczeństwa, łamane są prawa człowieka a pozyskane dochody przeznaczane są na ekspansję w Afryce i Ameryce Południowej i w kosmosie. O ile polityce USA nie uda się wpłynąć na władze chińskie i nie będzie podnoszona zamożność przeciętnych Chińczyków to działania Chin na wymienionych kontynentach mające w chwili obecnej za cel łatwiejsze pozyskiwanie surowców w niedalekiej przyszłości może doprowadzić do niebezpiecznej dla świata konfrontacji. Polityka Stanów powinna zapobiegać też zbyt silnemu zbliżeniu Chin z Rosją. Zbliżenie to może osłabić pozycję USA na rzecz tych dwóch państw. W układzie takim wzmocnione w dalszej perspektywie mogą wyjść tylko Chiny.

Zamachy terrorystyczne w Nowym Jorku i Waszyngtonie 11 września 2001 roku sprawiły, że walka z terroryzmem i rozprzestrzenianiem się broni masowej zagłady stała się osią polityki zagranicznej USA. Demokratyczna administracja Baracka Obamy (2009-) wprowadziła jedną zasadniczą zmianę w priorytetach amerykańskiej polityki zagranicznej, podejmując kroki zmierzające do całkowitego wycofania wojsk z Iraku i skoncentrowania uwagi na konflikcie w Afganistanie. Starała się też zwiększyć reputację międzynarodową USA, zwłaszcza w świecie muzułmańskim, angażując się intensywnie w próby reaktywacji bliskowschodniego procesu pokojowego i sygnalizując gotowość do dialogu z państwami uważanymi dotąd za największych wrogów Ameryki, takimi jak Iran, Syria czy Sudan. Charakterystyczne stało się ponadto, że na głównego partnera zagranicznego USA wyrosły Chiny, w związku z czym coraz częściej mówiono o grupie G-2, tj. amerykańsko-chińskim tandemie mającym decydujący głos w wielu sprawach międzynarodowych.

15. Australia i Oceania - polityka zagraniczna

PAŃSTWA ASEAN I AUSTRALIA - STOSUNKI WZAJEMNE

ASEAN to Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo - Wschodniej, powstało ono w 1967. Głównymi celami było przyspieszenie wzrostu gospodarczego członków, rozwój społeczny i kulturalny poprzez działania zmierzające do zapewnienia dobrobytu i stabilności w regionie. ASEAN to grupa zrzeszająca 10 państw, są to Indonezja, Malezja, Singapur, Filipiny, Tajlandia, Myanmar, Brunei, Laos, Kambodża oraz Wietnam. W skład tego ugrupowania wchodzą państwa będące na różnym poziomie rozwoju gospodarczego (bogaty Singapur - biedny Laos), funkcjonujące w oparciu o różne systemy polityczne (demokracja w Singapurze- komunistyczny Wietnam - do niedawna dyktatura w Indonezji), a także mające różne podłoża religijno - kulturowe (konfucjonizm, islam, buddyzm). Od samego początku ASEAN był traktowany, jako przykład udanej współpracy regionalnej państw rozwijających się zarówno w sferze gospodarczej, jak i politycznej. Zewnętrznym przejawem takiego sukcesu był brak rywalizacji i sporów politycznych miedzy nimi, dzięki czemu były postrzegane, jako jednolity blok polityczny.

Różnorodność państw ASEAN spowodowała, że Australii trudno było zastosować jeden wzorzec polityki zagranicznej i handlowej wobec wszystkich członków. Wśród państwa ASEAN są, bowiem takie, które łączą z Australią silne więzi (np. Singapur) i słabe więzi (np. Kambodża). Polityka Australii realizowana wobec państw ASEAN może być rozpatrywana zarówno w ujęciu multilateralnym, - jako ugrupowania jak i bilateralnym - polityka wobec poszczególnych członków tegoż ugrupowania. Najważniejszymi partnerami Australii z grupy ASEAN są Singapur, Tajlandia i Indonezja. Stosunki z tymi trzema państwami realizowane są na różnych płaszczyznach i dobrze ilustrują szerokie spektrum polityki australijskiej wobec członków ASEAN. Z punktu widzenia Australii państwa ASEAN wydają się być partnerem kluczowym, jeżeli nie najważniejszym, dla długookresowej polityki gospodarczej. Państwa ASEAN to w sumie ponad 545 milionów ludzi oraz dochód narodowy rzędu 682,4 miliardów USD. Duża dynamika wzrostu poszczególnych gospodarek oraz „pozytywne skutki” kryzysu końca lat 90 powoduje, że ASEAN staje się partnerem, którego Australia nie może lekceważyć.

STREFA WOLNEGO HANDLU ASEAN - AFTA

AFTA jako międzynarodowe ugrupowanie regionalne powstała na podstawie decyzji podjętych przez szefów państw ASEAN podczas ich czwartego spotkania na szczycie w dniach 28 - 29 stycznia 1992 roku w Singapurze. Przyjęto tam dokumenty, które tworzą polityczną i prawno międzynarodową podstawę funkcjonowania AFTA:

1. Ogólnopolityczną Deklarację Singapurską;

2. Ramowe Porozumienie o Umocnieniu Współpracy Ekonomicznej ASEAN;

3. Porozumienie o Wspólnej Efektywnej Taryfie Celnej (CEPT).

Istotną cechą tworzonej od 1993 roku Strefy Wolnego Handlu ASEAN w porównaniu z innymi tego rodzaju strefami na pozostałych obszarach kuli ziemskiej jest wyjątkowo niski poziom instytucjonalizacji , gdyż nieformalne mechanizmy współdziałania i rozwiązywania spornych kwestii są preferowane ze względu na kulturowo cywilizacyjne uwarunkowania. Decyzje wykonawcze i rozwiązywanie sporów należą do kompetencji Rady AFTA, w skład której wchodzą przedstawiciele ministerstw gospodarki oraz Sekretariatu ASEAN.

STREFA WOLNEGO HANDLU AUSTRALIA - NOWA ZELANDIA - CER

Porozumienie CER weszło w życie 1 stycznia 1983 roku i było pierwszą takiego rodzaju umową, jaką zawarto w regionie Azji i Pacyfiku. Samo porozumienie jest dokumentem traktatowym składającym się z 26 artykułów uzupełnionych aneksami i notami wyjaśniającymi. Przewidywało ono następujący kalendarz działań liberalizujących handel i ukierunkowanych na utworzenie do 1995 roku pełnej strefy wolnego handlu ;do 1988 r. miały zostać zniesione taryfy celne, subsydia eksportowe do 1987, a ograniczenia ilościowe do 1995.

Najważniejszą właściwością CER z punktu widzenia regionalnego handlu i wymogów Światowej Organizacji Handlu dotyczących regionalizmu jest otwartość i brak praktyk dyskryminujących państwa trzecie. Idea otwartego regionalizmu w zagranicznej polityce ekonomicznej Australii i Nowej Zelandii ma swoje uzasadnienie w tym, że są one mocniej zainteresowane w popieraniu APEC jako ugrupowania regionalnego, które bardziej odpowiada im potrzebą rozwojowym i jest postrzegane także jako forma przeciwstawiania się handlowym blokom regionalnym w Ameryce Północnej i Europie Zachodniej. Tak więc CER nie jest celem samym w sobie, lecz środkiem do urzeczywistnienia pełnej w skali całego regionu Azji i Pacyfiku strefy wolnego handlu, gdzie gospodarki Australii i Nowej Zelandii mogłyby w maksymalnym stopniu wykorzystać swoje przewagi komparatywne.

PAKT BEZPIECZEŃSTWA MIEDZY AUSTRALIĄ, NOWĄ ZELANDIĄ I STANAMI ZJEDNOCZONYMI - ANZUS

Pakt bezpieczeństwa między Australią, Nową Zelandią i Stanami Zjednoczonymi - ANZUS, mimo że nie istnieje już w pierwotnej formie, może być uznawany nadal za jedną z ważniejszych instytucji bezpieczeństwa regionu Azji i Pacyfiku. W wymiarze prawno - traktatowym jest to umowa sojusznicza, a w wymiarze stosunków wojskowych - sojusz o charakterze trójstronnym w tym sensie, że każde z trzech państw posiada odrębne umowy o współpracy wojskowej. W trójstronnej postaci ANZUS funkcjonował do 11 sierpnia 1986 roku, kiedy to USA zawiesiło współpracę wojskową z Nową Zelandią.

Zadaniem ANZUS było zapewnienie politycznej stabilności i status quo w regionie Południowego Pacyfiku. Każde z trzech państw wnosiło swój wkład w obronę interesów Zachodu w tym regionie stosownie do własnego doświadczenia i specyfiki stosunków z innymi państwami tego regionu. Z punktu widzenia Australii i Nowej Zelandii uczestnictwo w ANZUS dawało im możliwość rozwijania pośrednich kontaktów z państwami NATO, czym były one bardzo zainteresowane, zważywszy na fakt, że są członkami Brytyjskiej Wspólnoty Narodów, w sensie kulturowo - cywilizacyjnym poczuwają się do silnych związków z Europą.

PIĘCIOSTRONNE POROZUMIENIE OBRONNE - FPDA

Pięciostronne Porozumienie Obronne (The Five Power Defence Arrangement - FPDA), której sygnatariuszami są: Australia, Malezja, Nowa Zelandia, Singapur i Wielka Brytania. Stanowi ono przedłużenie australijsko - nowozelandzkiej współpracy w ramach ANZUS z jednej strony, a z drugiej strony - jest pomostem łączącym ANZUS i państwa ASEAN, nadając tej strukturze współpracy szerszy niż tylko subregionalny charakter. FPDA jest porozumieniem, w którym rządy państw - stron zobowiązują się przystąpić do konsultacji w przypadku jakiegokolwiek zagrożenia bezpieczeństwa Malezji i Singapuru, w celu podjęcia stosownych środków wspólnie i indywidualnie. Współpraca wojskowa w ramach pięciostronnego porozumienia przybiera następujące formy: dwu - i wielostronnej wymiany kadr oficerskich, organizowanie warsztatów szkoleniowych i przeprowadzenia operacji symulacyjnych na temat zastosowania różnych wariantów operacji wojskowych sił powietrznych i morskich. Porozumienie nie przewiduje stacjonowania wojsk australijskich w pozostałych państwach - sygnatariuszach porozumienia, ale zamiast tego przyjęto inne rozwiązanie, polegające na tym, że siły powietrzne i morskie Australii tymczasowo stacjonują w bazach Singapuru i Malezji.

Australia - Japonia

Japonia była największym partnerem handlowym Australii przez 36 lat z rzędu, jednak w lipcu 2007 roku straciła przodownictwo na rzecz Chin. Japonia pozostała jednak największym odbiorcą australijskiego eksportu. Australia jest kluczowym dostawcą surowców energetycznych do Japonii, z a drugiej strony drugim po USA zagranicznym odbiorcą japońskich samochodów.

Również więzi polityczne i wojskowe między oboma krajami zostały zacieśnione w ostatnich latach, podbudowane przyjaźnią premierów Junichiro Koizumiego i Johna Howarda. Wojska australijskie i japońskie współpracowały razem w misjach w Kambodży i Timorze Wschodnim oraz w ramach Inicjatywy Przeciw Proliferacji (PSI). W marcu 2007 roku oba państwa zawarły przełomowe porozumienie o współpracy w zakresie obronności.

Japonię i Australię łączy również zdecydowane poparcie dla wojny z terroryzmem prowadzonej pod przewodnictwem USA. Japonia i Australia są najważniejszymi sojusznikami Waszyngtonu w Azji Wschodniej, stąd w marcu 2006 roku zainaugurowano trójstronny dialog bezpieczeństwa na szczeblu ministrów spraw zagranicznych. W maju 2007 roku ogłoszono, że USA, Japonia i Australia wspólnie podejmą prace nad budową systemu obrony przeciwrakietowej. We wrześniu 2007 roku odbyły się 4-stronne wspólne manewry morskie Japonii, Australii, Indii, Singapuru i USA. Wielokrotnie opozycję wobec sojuszu australijsko-japońsko-amerykańskiego wyrażały Chiny, które domagają się by o sprawach bezpieczeństwa regionalnego decydowały wszystkie państwa regionu Azji i Pacyfiku. 

Australia - Indonezja

Dwa wydarzenia pozwoliły na poprawę stosunków. Po zamachu terrorystycznym z 12 października 2002 roku na Bali, kiedy wśród 202 ofiar śmiertelnych znalazło się 88 Australijczyków nawiązano owocną współpracę antyterrorystyczną. Natomiast po tragicznym tsunami z 26 grudnia 2004 roku Australia szybko zaoferowała Indonezji pokaźne wsparcie finansowe i materialne, co przyczyniło się do zmniejszenia wzajemnych uprzedzenia.
W kwietniu 2005 roku złożył wizytę w Australii pierwszy prezydent Indonezji od 2001 roku. Podpisano wówczas przełomową deklarację wszechstronnego partnerstwa, przewidującą zacieśnioną współpracę sił zbrojnych, policyjnych, imigracyjnych i celnych, a także agencji wywiadowczych obu państw w celu przeciwdziałania terroryzmowi, handlowi narkotykami i przemytowi żywego towaru.  

Nadal jednak część Indonezyjczyków podejrzewa, że Australia zmierza do osłabienia ich państwa, skrycie popierając ruchy separatystyczne zagrażające integralności terytorialnej. Wyrazem tych obaw było odwołanie ambasadora Indonezji w marcu 2006 roku w dzień po tym jak Australia przyznała wizy ochronne 42 uciekinierom z prowincji Papua.

---