Pojęcie ekonomi

Ekonomia jest to nauka o procesie gospodarowania, tzn. o produkcji, podziale, wymianie i konsumpcji środków zaspokajania potrzeb.

Ekonomia jest również nauką która odkrywa i opisuje związki i zależności przyczynowo związkowe, czyli prawa ekonomiczne, chociaż ich nie tworzy.

Ekonomia jest nauką która pokazuje jak ludzie radzą sobie z rzadkością zasobów.

Podstawowym założeniem ekonomi jest twierdzenie o ograniczoności zasobów oraz nieograniczoności ludzkich potrzeb. Ta sytuacja rodzi podstawowe pytanie, w jaki sposób wykorzystać ograniczone zasoby, aby optymalnie zaspokoić ludzkie potrzeby.

Zasoby ekonomi dzielone są na cztery podstawowe kategorie:

1. Ziemia - tzn. jej powierzchnia i wszystko to co w naturze jest użyteczne.

2. Praca - ludzie, umiejętności, doświadczenia.

3. Kapitał - tzn. wszystkie dobra które zostały wyprodukowane w przeszłości a służą prowadzeniu działalności gospodarczej obecnie.

4. Technologia - jest to wiedza o tym w jaki sposób w procesie gospodarki wykorzystać trzy powyższe zasoby.

Potrzeba - jest to stan braku czegoś

W śród wielu klasyfikacji wyróżnia się podział na dwie podstawowe kategorie potrzeb:

1. potrzeby podstawowe (np. potrzeba jedzenia, picia, ubrania, snu)

2. potrzeby wyższego szczebla (np. potrzeby ze sfery kultury, sportu, wypoczynku, samokształcenia)

Zaspokojeniem ludzkich potrzeb służą dobra i usługi, czyli środki zaspakajania ludzkich potrzeb.

Że dobro jest to przedmiot materialny, posiadający tzw. użyteczność, czyli zespół cech fizycznych i chemicznych, zdolnych do zaspokajania ludzkich potrzeb.

Usługa jest to zespół czynności, w wyniku których następuje zaspokojenie ludzkiej potrzeby.

Usługi dzielą się na materialne i niematerialne, usługa materialna to zespół czynności skierowanych na przedmiot, a usługa niematerialna to zespół czynności skierowany na człowieka.

Podstawowe kategorie gospodarki towarowo pieniężnej

W procesie rozwoju gospodarczego wyróżnia się jedynie dwie formy produkcji społecznej;

1. gospodarka naturalna, w której producenci produkują jedynie w celu zaspokojenia własnych potrzeb.

2. gospodarka towarowa w której producenci przekazują produkty swojej pracy innym podmiotom drodze ekwiwalentnej wymiany, tzn. w drodze transakcji kupna sprzedaży. Produkt pracy staje się towarem, aby gospodarka towarowa mogła zaistnieć musi nastąpić społeczny podział pracy oraz ekonomiczne wyodrębnienie się producentów.

Proste transakcje wymiany towaru na towar uległy z czasem modyfikacji, pojawił się bowiem powszechny ekwiwalent pełniący funkcje pośrednika wymiany tzn. pieniądz. Transakcje towar za towar uległy przekształceniu w transakcje towar pieniądz towar, a raczej w dwa rodzaje odrębnych transakcji czyli towar pieniądz i pieniądz i towar czyli kupno sprzedaż.

Rynek i jego rodzaje.

Rynek jest to całokształt transakcji kupna sprzedaży oraz instytucji obsługujących te transakcje.

Z punktu widzenia różnych kryteriów dokonują się następujących klasyfikacji rynków:

1. Wg przedmiotu obrotu:

- rynek dóbr i usług konsumpcyjnych

- rynek dóbr i usług inwestycyjnych

2. Wg zasięgu geograficznego:

- rynek lokalny

- rynek regionalny

- rynek krajowy

- rynek międzynarodowy

- rynek światowy

3. W zależności od sytuacji rynkowej:

- rynek sprzedawcy - charakteryzujący się długotrwałą przewagą popytu nad podażą, co stawia sprzedającego w uprzywilejowanej pozycji

-rynek nabywcy - charakteryzujący się trwałą przewagą podaży nad popytem, co stawia nabywcę w uprzywilejowanej pozycji

Pieniądz i jego funkcje

Pieniądz jest to powszechny ekwiwalent wymiany nie posiadający wartości użytkowej ale posiadający wartość wymienną o umownym charakterze

Funkcja pieniądza:

1. funkcja dobra obrachunkowego - pozwala sprowadzić wartość wszystkich towarów i usług do wspólnego mianownika

2. pieniądz jako środek cyrkulacji - polega na pośredniczeniu w transakcjach kupna sprzedaży

3. funkcja środka płatniczego - pieniądz tej funkcji pozwala na uwolnienie z obowiązku

4. pieniądz jako środek przechowywania bogactwa - środek tezauryzacji

5. pieniądz światowy

Ceny i funkcje cen

Cena jest pieniężnym wyrazem wartości towaru

Ceny spełniają 3 podst. funkcje:

1. f. informacyjna - za jej pośrednictwem uzyskuje się informacje o wartości nakładów oraz o wartości i wysokości cen innych dóbr i usług.

2. f. agregacyjna - za pośrednictwem której sprowadzić można wszystkie nakłady do wspólnego mianownika

3. f. Cena - jako instrument kształtowania struktury popytu i podaży oraz przywracania równowagi rynkowej

2. Popyt, podaż i punkt równowagi rynkowej

1. popyt jest to ilość dóbr i usług jaką nabywcy są w stanie nabyć po określonej cenie w określonym czasie.

Czynniki wpływające na wielkość popytu to:

• poziom dochodów

• poziom cen

• gusty i preferencje nabywców (te decyzje, które wynikają z mody)

Gusty i preferencje nabywców zostały w teorii uporządkowane według pewnego rodzajów zachowań:

1. efekt owczego pędu - oznacza, ze popyt wzrasta dlatego, że inni konsumują to dobro,

2. efekt snobizmu - w którym popyt maleje na skutek tego, że inni konsumują to dobro,

3. efekt spekulacji - wiąże się z oczekiwaniami co do wzrostu cen w przyszłości.

Krzywa popytu (metodą ceteris paribus)

Jest to zależność między wielkością popytu,

a) poziomem cen.

Badając tę zależność zakłada się że wpływ pozostałych czynników czyli dochodów oraz gustów i preferencji na poziom popytu jest stały.

1. podaż - jest to ilość dóbr i usług zaoferowana przez producentów do sprzedaży po danej cenie w określonym czasie.

Czynniki wpływające na wielkość podaży to:

• poziom cen rynkowych

• koszty produkcji w tym również koszty czynników produkcji

• czas

Zależność między poziomem cen a wielkością podaży nazywa się krzywą podaży

Istnieje taki punkt, gdzie wielkość podaży i popytu jest taka sama.

Jeżeli poziom cen podniósł się to popyt spadł a podaż urosła.

3. Podstawy ekonomicznych zachowań konsumentów

Jednostka mierzenia konsumpcji - UTYL.

W teorii konsumenta zakłada się, że jest on podmiotem racjonalnym tzn. że dąży do uzyskania maksymalnych efektów z konsumpcji.

Konsument ponadto posiada uporządkowany system preferencji oraz jest pomiotem suwerennym tzn. iż samodzielnie dokonuje wyborców.

W analizie mikroekonomicznej zachowań konsumentów powstaje pytanie ile zadowolenia przynosi konsumentowi kupowanie i konsumowanie produktów i usług.

Miarą zadowolenia z konsumpcji jest tzw. użyteczność.

Użyteczność jest to suma zadowolenia jaką osiąga indywidualną konsument z konsumowania lub posiadania danego dobra.

Użyteczność całkowita jest sumą użyteczności konsumowanej ilości produktu lub usługi natomiast użyteczność marginalna czyli inaczej krańcowa wyraża zadowolenie konsumenta ze zwiększenia konsumpcji danego dobra o kolejną dodatkową jednostkę.

Między ilością konsumowanego dobra, a użytecznością czyli zadowoleniem z konsumpcji występują następujące zależności:

1. użyteczność całkowita rośnie wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra

2. użyteczność marginalna zmniejsza się wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra.

W przypadku konsumpcji dwóch dóbr zakłada się, że konsument umie ocenić, które kombinacje konsumpcji są dla niego lepsze, które są gorsze, a które przynoszą taki sam poziom zadowolenia.

Przy takim założeniu zbudować można model zachowań konsumentów zwanej krzywą obojętności.

Krzywa obojętności przedstawia wszystkie kombinacje konsumpcji dwóch dóbr, które są dla konsumenta obojętne.

Każda z tych konsumpcji daje bowiem konsumentowi taki sam poziom zadowolenia z konsumpcji. Oznacza to, że dana krzywa obojętności charakteryzuje się stałym poziomem zadowolenia.

Krzywej obojętności jest nieskończenie wiele

4. Ograniczenia wyboru konsumenta.

Wybory których dokonuje konsument napotykają na ograniczenia występujące w tzw. gospodarczej rzeczywistości.

Mają one charakter obiektywny a do najważniejszych z nich należą:

1. zasoby pieniężne, którymi dysponują konsumenci

2. ceny produktów i usług z którymi konsument spotyka się na rynku.

Linia budżetowa - ogranicza możliwości dokonania wyboru.

Linia budżetowa oddziela kombinacje możliwe do osiągnięcia od nieosiągalnych uwzględniając posiadane zasoby oraz istniejące preferencje konsument poszukuje sytuacji optymalnej, która umożliwi mu osiągnięcie maksymalnych korzyści z konsumpcji.

W sensie graficznym punkt, w którym konsument maksymalizuje zadowolenie z konsumpcji znajduje się na najwyższej krzywej obojętności możliwej do osiągnięcia przy danych ograniczeniach.

Jest to punkt styczności linii budżetowej z krzywą obojętności.

5. Ekonomiczne podstawy zachowań producentów.

Przedsiębiorstwo jest jednostką gospodarczą wyodrębnioną pod względem organizacyjno-technicznym i ekonomicznym prowadzącą działalność produkcyjną, handlową lub usługową.

Zasady gospodarki finansowej przedsiębiorstw:

1. samodzielność prowadzenia gospodarki finansowej - przejawia się ona w nieingerencji państwa w suwerenną działalność gospodarczą każdego podmiotu.

2. równość praw i obowiązków finansowych wszystkich podmiotów - oznacza, że bez względu na formę organizacyjno-prawną wszystkie przedsiębiorstwa na równych zasadach korzystają z możliwości finansowania swojej działalności oraz na równych zasadach wywiązują się z obciążeń publiczno-prawnych.

3. samofinansowanie działalności gospodarczej - zasada ta określa, że każde przedsiębiorstwo swoje wydatki czyli koszty pokrywa z własnych przychodów. Zasada ta uwzględnia jednak możliwość uzupełniania własnych środków finansowych zasilaniem zewnętrznym głównie w formie kredytu bankowego.

4. racjonalnego zarządzania finansami - wskazuje ona, że przedsiębiorstwo powinno ponosić nakłady, które w krótkim okresie powodują często ograniczenie zysku, ale umożliwiają osiąganie korzystnych wyników w przyszłości.

Analiza działalności przedsiębiorstwa

• znaczenie analizy finansowej

Analiza finansowa jest systemem który składa się z analizy bilansu oraz z analizy rachunku zysku i strat, ale oprócz opisu i liczb zajmuje się także oceną efektywności działalności przedsiębiorstwa oraz jego sytuacją majątkowo-finansową. Zajmuje się ona zdarzeniami, które miały miejsce w przeszłości. Obejmuje m.in. takie zagadnienia jak wynik finansowy, rentowność, poziom kosztów i przychodów w sytuacjach majątkowych.

Przedmiotem analizy finansowej jest więc stan finansowy i wynik finansowy przedsiębiorstwa.

Sprawozdanie finansowe jako źródło informacji niezbędnych do prowadzenia azaliz finansowych.

1. elementem sprawozdania finansowego jest BILANS.

Jest to statyczne zestawienie majątku czyli aktywów oraz źródeł jego finansowania czyli pasywów, sporządzony ściśle na określony dzień, najczęściej na koniec roku.

W każdym przedsiębiorstwie dzieli się na majątek trwały i majątek obrotowy

Majątek trwały - okres użytkowania dłuższy niż 1 rok i niezmienność postaci,

Majątek obrotowy - okres użytkowania lub przechowywania jest krótszy niż 1 rok, niewielka wartość jednostkowa oraz składniki zmieniają swoją postać.

Do podstawowych składników majątku trwałego zalicza się grunty, budynki i budowle, maszyny i urządzenia oraz środki transportowe.

W skład majątku obrotowego wchodzą natomiast, wszelkiego rodzaju zapasy a więc zapasy surowców i materiałów, wyrobów gotowych, towarów handlowych i półproduktów i produkcji w toku, należności oraz środki pieniężne i krótkoterminowe papiery wartościowe.

W zasadach bilansowych określa się, że każdy element majątku musi mieć wskazane swoje źródło pochodzenia.

Wśród źródeł finansowania składników majątkowych wyróżnia się :

1. fundusze własne (inaczej kapitały własne)

2. fundusze obce tzn.(kredyty i pożyczki oraz zobowiązania.

Należności Zobowiązania

Suma aktywów równa się sumie pasywów.

2. drugim elementem sprawozdania finansowego jest RACHUNEK ZYSKU I STRAT zwany także rachunkiem wyników.

Jest to sprawozdanie dotyczące strumieni i przedstawia przychody z działalności gospodarczej oraz koszty działalności gospodarczej za dany okres.

Koszty	Przychody
Pozostałe koszty operacyjne	Pozostałe przychody operacyjne
Koszty finansowe	Przychody finansowe

Efektem porównania przychodów i kosztów jest wynik finansowy.

P -K = WF (wynik finansowy przybiera postać zysku i strat)

P - koszty uzyskania przychodu = D (Dochód)

3. rachunek z przepływu środków pieniężnych - jest to zestawienie faktycznych wpływów czyli utargów oraz faktycznych wydatków.

Efektem porównania wpływu i wydatków jest informacja o nadwyżce bądź niedoborze środków pieniężnych,

4. ostatnim elementem sprawozdania finans. Jest informacja dodatkowa - jest to część opisowa charakteryzująca zjawiska niemożliwe do zaprezentowania w formie liczbowej bądź wyjaśniająca zdarzenia o charakterze jednostkowym bądź incydentalnym.

Na podstawie Sprawozdań finansowych dokonywać można oceny przy wykorzystaniu wielkości globalnych, charakteryzujących np. wielkość przychodu ze sprzedaży, poziom kosztów i wyniku finansowego. O wiele większa wartość poznawczą posiadają wskaźniki ekonomiczno-finansowe.

MAJATEK OBROTOWY

metody wskaźnikowe:

1. wskaźniki płynności - przedstawiają zdolność przedsiębiorstwa do regulowania bieżących czyli krótkoterminowych zobowiązań.

1. wskaźnik ogólnej pierwszej płynności - jest to wskaźnik ilorazu majątku obrotowego przez krótkoterminowe zobowiązania.

O prawidłowej płynności w przedsiębiorstwie można mówić wówczas gdy wartość wskaźnika jest większa od 2

Majątek obrotowy

krótkoterminowe zobowiązania

2. wskaźnik szybkiej spłaty zobowiązań

majątek obrotowy minus(-) zapasy

krótkoterminowe zobowiązania

Prawidłowa płynność występuje wówczas gdy wartość wskaźnika jest większa od jedności.

3. wskaźnik spłaty gotówkowej

majątek obrotowy minus(-)zapasy minus
należności 0,2

krótkoterminowe zobowiązania (bieżące) Mówi się, że wskaźnik powinien przybierać wartość
większą od 0,2.

2. wskaźniki efektywności

zysk

x 100

sprzedaż

wskaźniki efektywności : na 2 grupy

zysk (wskaźniki rentowności) i strata (wskaźniki deficytowości)

Wśród wskaźników efektywności wyróżnia się:

• wskaźniki rentowności - w przypadku gdy przedsiębiorstwo generuje zysk,

• wskaźniki deficytowości - w przypadku kiedy przedsiębiorstwo osiąga stratę.

1. Wśród wskazanej rentowności najczęściej wykorzystuje się wskaźnik rentowności sprzedaży, który jest stosunkiem zysku do przychodów ze sprzedaży.

2. Wskaźniki rentowności majątku

Zysk

X 100

Majątek

Jesteśmy efektywni kiedy wskaźnik jest wyższy

2. wskaźnik rentowności kapitałów własnych, który jest przedmiotem szczególnego zainteresowania inwestorów.

Zysk

X 100

Kapitał własny

OCENA EFEKTYWNOŚCI PROCESÓW INWESTYCYJNYCH

1. Źródła finansowania inwestycji

1. środki własne - pochodzące wygospodarowanego zysku oraz z przychodu ze sprzedaży w wysokości określonej odpisem amortyzacyjnym

2. źródła zewnętrzne

a) pozyskanie udziałowca (wspólnika) z zewnątrz

b) zaciągnięcie kredytu lub pożyczki

c) emisja akcji, obligacji, listów zastawnych, certyfikatów inwestycyjnych

wskaźnik I. Okres zwrotu nakładów inwestycyjnych - określa on czas w którym uzyskana nadwyżka finansowa zrównoważy się z pierwotnym nakładem inwestycyjnym.

Jest to okres w jakim zostaną odzyskane poniesione wydatki inwestycyjne.

Do nadwyżki finansowej zalicza się zysk netto powiększony o amortyzację.

OZN = (okres zwrotu nakładów)	NJ (nakład inwestycyjny
		RNF (roczna nadwyżka finansowa)

Wskaźnik II. Stopa zysku z inwestycji - informuje ona o stosunku zysku netto do nakładów inwestycyjnych

SZJ =	RZN (roczny zysk netto)	x 100
			NJ (nakłady inwestycyjne)

2. Efektywność majątku obrotowego

Efektyw. majątku obrotowego związana jest z ruchem obrotowym majątku obrotowego

Ruch środków obrotowych czyli przechodzenie z jednej postaci w drugą nazywa się rotacją środków obrotowych.

Cykl obrotowy trwa określony czas i można go obliczyć za pomocą dwóch wskaźników:

1. wskaźnik szybkości obrotu czyli inaczej wskaźnik rotacji - który określa ile dni trwa 1 obrót czyli jeden cykl środków obrotowych

Wd =	S x D
		P

2. wskaźnik częstotliwości obrotów czyli rotacji, który określa ile obrotów czyli ile cykli wykonały środki obrotowe w danym okresie

Wc =	P
		S

S - przeciętny stan środków obrotowych (wartość kapitału)

D - liczba w analizowanym okresie

P - wielkość produkcji i sprzedaży

WARTOŚĆ PRZEDSIĘBIORSTWA - potrzeba szacowania

Wartość przedsiębiorstwa pojawia się w gospodarce rynkowej w rozmaitych sytuacjach:

• podczas przekształceń własnościowych

• podczas sprzedaży i przejęcia firm

• podczas udzielania gwarancji bankowych czy np. zabezpieczenia wierzytelności,

Nabywający przedsiębiorstwo podejmuje decyzję inwestycyjną poprzez którą zamierza:

• przyspieszyć rozwój swojej firmy

• pozyskać nowe rynki zbytu poprzez wykorzystanie kanałów dystrybucji kupowanej firmy

• przejąć aktywa firmy po korzystnej cenie

• uzyskać z restrukturyzacji finansowej

Właściciel sprzedaje firmę najczęściej ze względów płynnościowych czyli z powodu braku gotówki, a także w związku z brakiem możliwości sfinansowania jej dalszego rozwoju.

W obecnej rzeczywistości ustalając wartość przedsiębiorstwa dokonuje się oszacowania wartości jego majątku a następnie wartość ta korygowana jest o zdolność do generowania zysku w przyszłości.

Do podstawowych metod szacowania wartości majątku zalicza się:

1) metoda wartości księgowej - polega na ustaleniu na podstawie zapasów księgowych wartości wszystkich środków trwałych i obrotowych i pomniejszeniu ich o wartość zobowiązań

BILANS
AKTYWA	PASYWA
mająt.trw.	kap.wlas
mająt.obrot.	kap.obcy (zobowiązania)

2) metoda likwidacyjna - polega na oszacowaniu wartości wszystkich składników majątku z uwzględnieniem cen możliwych do uzyskania przy ich sprzedaży na rynku

3) metoda odtworzenia - polega na określeniu wartości firmy na podstawie nakładów niezbędnych do utworzenia identycznego co do wielkości i poziomu technicznego przedsiębiorstwa.

Metody oparte na zysku zakładają, że zorganizowany majątek produkcyjny, kadry, organizacja produkcji i poziom zarządzania stworzone zostały dla osiągnięcia korzyści materialnych w przyszłości.

Efekty funkcjonowania przedsiębiorstwa przejmuje więc nabywca. Sprzedający natomiast zabiegać będzie o osiągnięcie poprzez cenę rekompensaty za utracone dochody.

W polityce stosowane są najczęściej metody łączące ustalanie wartości przedsiębiorstwa w oparciu o majątek i zdolności do tworzenia zysku. Ogólnie przyjętą zasadą jest korekta wartości majątku o tzw. good will czyli wartości reputacji firmy, znaku firmowego, pozycji rynkowej, lojalności klientów.

MAKROEKONOMIA

CYKLICZNY ROZWÓJ GOSPODARKI

Analiza historii gospodarczej wykazała że podstawowe wielkości ekonomiczne w skali makro nie rosną równomiernie lecz ich tempo wzrostu charakteryzuje się periodycznymi wahaniami. Te zmiany poziomu aktywności gospodarczej nazywane są cyklem koniunkturalnym.
W klasycznym ujęciu wyróżnia się 4 fazy cykli:

1. kryzys charakteryzuje się spadkiem poszczególnych wielkości makroekonomicznych a więc dochód narodowy, konsumpcja, produkcja, inwestycje.

2. depresja - to okres względnej stabilizacji gospodarki na niskim poziomie

3. ożywienie - to okres wzrostu wskaźników aktywności gospodarczej (rozkwit)

4. rozkwit - to dalszy wzrost tego rodzaju wskaźników.

We współczesnej rzeczywistości amplituda zmian w cyklu koniunkturalnym uległa znacznemu zmniejszeniu a sam cykl jest znacznie łagodniejszy.

Jako zasadę przyjmuje się że nierównomierność rozwoju polega na przeplataniu się okresów przyspieszonego i obniżonego tempa wzrostu.

Złagodzenie cyklu koniunkturalnego jest efektem udziału państwa w gospodarce. Państwa realizując swe zadania wobec gospodarki i społeczeństwa wykorzystuje podstawowy instrument finansowy jakim jest BUDŻET.

Budżet - jest to plan finansowy państwa zawierający dochody i wydatki rządowe związane z realizacją przyjętej polityki gospodarczej i współczesnej. Sporządzony jest na okres 1 roku i uchwalony przez władzę ustawodawczą.

Funkcje budżetu:

1. funkcja fiskalna - polegająca na gromadzeniu dochodów głównie za pośrednictwem wydatków

2. funkcja redystrybucyjna - która umożliwia dokonywanie zmian w podziale dochodu narodowego poprzez m.in. zmniejszanie nadmiernych różnic w dochodach oraz tworzenie bezpieczeństwa socjalnego dla grup najuboższych,

3. funkcja stymulacyjna - polegająca na oddziaływaniu dochodów i wydatków budżetowych na życie społeczne i gospodarcze.

DOCHODY I WYDATKI BUDŻETU PAŃSTWA

Podstawowym źródłem dochodów budżetowych są wpływy z podatków, stanowią one około 90% wszystkich dochodów budżetu.

Ponad to do dochodów budżetu kwalifikuje się:

• wpłaty z zysków przeciębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek akcyjnych skarbu państwa

• dochody z najmu i dzierżawy składników majątkowych, oraz dochody ze sprzedaży majątku

• opłaty z tytułu poręczeń i i gwarancji udzielanych przez skarb państwa

• odsetki od środków zgromadzonych na rachunkach bankowych, oraz od lokat terminowych

• grzywny, mandaty i inne kary pieniężne

• pieniężne spadki, zapisy i darowizny

Główne kierunki wydatków budżetowych

1. wydatki związane z tradycyjnymi funkcjami państwa (obrona narodowa, wymiar
sprawiedliwości, utrzymanie ładu i porządku
publicznego, oraz utrzymanie administracji

2. wydatki związane z pełnieniem przez państwo
funkcji państwa dobrobytu (oświata, służba
zdrowia, opieka społeczna, kultura)

3. wydatki wynikające z pełnienia funkcji
interwencyjnych w gospodarce (realizacja
inwestycji w infrastrukturze, subsydiowanie
rolnictwa, wydatki wpływające na tzw.
koniunkturę

Deficyt budżetowy, dług publiczny

Deficyt budżetowy definiuje się jako nadwyżka wydatków nad tradycyjnymi dochodami danego budżetu, albo jako tę część wydatków budżetowych, która nie znajduje pokrycia w tradycyjnych dochodach.

Tak rozumiany deficyt budżetowy musi być pokryty, czyli sfinansowany już na etapie planowania.

Do podstawowych sposobów finansowania deficytu budżetowego zalicza się:

1. emitowanie skarbowych papierów wartościowych (bony skarbowe, obligacje skarbowe)

2. korzystanie z kredytów banków komercyjnych

3. korzystanie z kredytów międzynarodowych instytucji finansowych

Dług publiczny - jest to całość zobowiązań władz publicznych, a więc władz państwowych i samorządowych z tytułu zaciągniętych kredytów i pożyczek.

Najważniejszą przyczyną powstawania długu publicznego są deficyty budżetowe

BEZROBOCIE I ZATRUDNIENIE

Rozpatrując problematykę bezrobocia, należy zdefiniować pojęcie zasobów siły roboczej, obejmuje ona osoby w wieku produkcyjnym zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia na typowych warunkach istniejących w gospodarce, zwłaszcza płacowych.

Jednym z elementów, za pomocą którego obniża się sytuacja na rynku pracy, jest współczynnik aktywności zawodowej ludności, określany jako stosunek fachowej siły roboczej do liczby ludności w wieku produkcyjnym.

Osobą bezrobotną jest ten kto pozostaje bez pracy, a jest zdolny i gotowy do jej podjęcia, oraz ten który pracy poszukuje.

Najczęściej stosowanym miernikiem poziomu bezrobocia jest tzw. stopa bezrobocia

Stopa bezrobocia określana jako stosunek bezrobotnych do zasobów siły roboczej.

Typy bezrobocia

Wśród wielu klasyfikacji bezrobocia dokonuje się między innymi podziału na dwie grupy:

1. to bezrobocie związane z niedopasowaniami strukturalnymi. W ramach tego typu bezrobocia wyróżnia się:

• bezrobocie frykcyjne - jest to nieredukowalne minimum, które powstaje zawsze w rozwijającej się gospodarce

• bezrobocie strukturalne powstaje w rezultacie niedopasowań struktury podaży i popytu na siłę roboczą w aspekcie kwalifikacyjnym, zawodowym czy regionalnym

2. to bezrobocie związane z nadwyżką całkowitej podaży siły roboczej.

Polityka państwa na rynku pracy

Na rynku pracy wyróżnia się aktywną i pasywną politykę państwa.

Polityka aktywna - zmierza do ograniczenia ilości osób bezrobotnych. Wśród instrumentów wykorzystywanych przez państwo wyróżnia się:

• publiczne programy zatrudnienia

• udzielanie subsydiów tym przedsiębiorstwom, które rezygnują z redukcji zatrudnienia

• organizowanie szkoleń zawodowych

• rozwijanie tzw. pośrednictwa pracy

• zmniejszanie czasu pracy

Polityka pasywna państwa na rynku pracy nie zmierza do ograniczenia bezrobocia, a obejmuje jedynie różnorodne formy pomocy bezrobotnym:

• zasiłki dla bezrobotnych

• jednorazowe odszkodowania dla zwalnianych z pracy

• dodatki związane z wcześniejszym przechodzeniem na emerytury

INFLACJA

Inflacja jest to wzrost ogólnego poziomu cen w gospodarce w danym okresie.

Rodzaje inflacji - wśród różnych rodzajów zjawisk inflacyjnych wyróżnia się między innymi podział z punktu widzenia wysokości stopy inflacji, wg tego kryterium wyróżnia się:

1. Inflacja pełzająca - do 10% rocznie, znajdująca się pod kontrolą banku centralnego, nie wywołuje ona negatywnych zjawisk w gospodarce

2. Inflacja krocząca - kilkunasto procentowa, mająca tendencję do wymykania się spod kontroli, oraz do deformowania procesów gospodarczych

3. Inflacja galopująca - czyli tzw. super inflacja, która zniekształca wszystkie procesy gospodarcze i powoduje zanik informacyjnej funkcji cen

4. Hiperinflacja - w której niemożliwe stają się jakiekolwiek racjonalne zachowania ekonomiczne.

---