Zróżnicowania rasowe człowieka

Podział na odmiany wg J.Cuviera (1812r.):

• xantoderma (żółtoskóra, żółta)- czarne włosy, grube, sztywne i proste, skóra żółta od jasnożółtej do jasnobrązowej, również czerwonawej, tęczówka oka zwykle brązowa, powieka górna pokryta tzw. fałdą mongolską, twarz o zarysie okrągłym, nos płaski, prognatyzm.

• melanoderma (czarnoskóra, czarna)-włosy kręcone, czarne, skóra brązowa o różnej intensywności, tęczówka oka ciemna, twarz wąska, mała z szerokim niskim nosem, wargi grube, wywinięte, prognatyzm, kończyny w stosunku do tułowia bardzo długie.

• leucoderma (białoskóra, biała)-włosy od bardzo jasnych do bardzo ciemnych, o tendencji do falowania, owłosienie ciała bardzo silne, skóra od białoróżowej do śniadej, oczy od jasnoniebieskich do ciemnobrązowych, twarz zwężająca się ku przodowi, wydatny nos.

Podział wg S.M.Garna (1971r.):

• europejska- kolebką tej rasy jest Europa i Bliski Wschód; cechy- jasna skóra, silne owłosienie, włosy od prostych po kędzierzawe, dość częste występowanie grupy krwi Rh-

• azjatycka (mongoloidalna)- kolebka to Azja, prócz Indii i Bliskiego Wschodu; cechy- czarne, grube, proste włosy, twarz płaska o wystających kościach policzkowych, fałda mongolska,prognatyzm zębodołowy, wysoka częstość grupy krwi B

• australijska-ludność tubylcza Australii; cechy- ciemnobrunatna skóra, włosy faliste (u dzieci jasnoblond stopniowo ciemniejące), masywne zęby, silny prognatyzm, szeroki nos, silny zarost twarzy mężczyzn, najwyższa częstość grupy krwi N, niektórzy badacze uważają ich za reliktowe pozostałości neandertalczyka

• amerykańska-Indianie Ameryki Północnej i Południowej; cechy- ludność rasy amerykańskiej ma pochodzenie azjatyckie (patrz: rasa azjatycka), różnice to: brak grupy krwi B, w Ameryce Płd brak grupy krwi A, występuje tu najwyższa na świecie częstość grupy M

• afrykańska-kolebką jest Afryka subsacharyjska; cechy- ciemnobrunatna, brązowa skóra, włosy wełniaste lub fil-fil, grube, wywinięte wargi, szeroki, spłaszczony nos, słabe owłosienie ciała, częsty prognatyzm twarzy, największa na świecie częstość występowania genu Ro z układu Rh

• indyjska- subkontynent indyjski oraz Cejlon; cechy- przedstawiciele tej rasy nawiązują do populacji śródziemnomorskiej rasy europejskiej

• melanezyjska- ludność zamieszkująca tereny od Nowej Gwinei po Archipelag Malajski; cechy- ciemna skóra, wełniaste włosy

• mikronezyjska- wyspy zachodniego Pacyfiku; cechy- budowa morfologiczna nawiązuje do odmiany żółtej

• polinezyjska - obszary od Nowej Zelandii po Hawaje i Wyspę Wielkanocną; cechy- skóra jasnobrunatna, proste lub faliste czarne włosy, fałda mongolska

Charakterystyka elementów antropologicznych :

Europa

• nordyczny (A)- obszary wokół Morza Północnego: Skandynawia, Islandia, tereny wokół Bałtyku po górne dorzecze Dniepru; skóra cienka, biała o odcieniu różowym, włosy blond, oczy niebieskie, długa głowa, wąska twarz, nos wąski prosty lub wypukły, długa szyja, sylwetka smukła, wysoki wzrost

• śródziemnomorski (E)- tereny wokół Morza Śródziemnego po Indie; śniada skóra, średni lub niski wzrost, ciemne włosy i tęczówka oka, długa głowa, wąska twarz, szerokie czoło, wąski, lekko wypukły nos, ręce i stopy dość małe (znany przedstawiciel tej rasy: Napoleon Bonaparte)

• armenoidalny (H)- ludność kaukaska, zachodnia część Półwyspu Bałkańskiego (Czarnogóra); bladoróżowa skóra, kruczoczarne włosy, ciemne oczy, wzrost wysoki, ciało masywne, głowa krótka, twarz długa, nos wąski, bardzo wydatny (garbaty), długie kończyny, obfite owłosienie (znana postać: Józef Stalin)

• paleoeuropeidalny (P)- we wczesnym średniowieczu charakterystyczny dla północnej części Europy, współcześnie występuje głównie w Finlandii; białoróżowa skóra z piegami, oczy niebieskie, jasnożółte włosy z odcieniem rudym, szeroka twarz i nos, głowa długa (Neron?)

• laponoidalny (L)- Laponia, Karelia, północno- wschodnia Europa, centralna Azja, górzyste obszary Karpat i Alp; skóra płowożółta, włosy proste (szatyn), ciemne oczy, krótka głowa, wzrost niski, szeroka twarz, wklęsły szeroki nos, krępa, silna budowa ciała, element ten związany jest z odmianą żółtą

Azja

• laponoidalny- patrz powyżej

• paleoamerykański- Indianie amerykańscy; silnie wydłużona głowa, szeroka twarz, średniożółta skóra, ciemne włosy i oczy

• centralnoazjatycki- krótka, niska głowa, szeroka płaska twarz, żółta skóra, ciemne oczy, proste włosy

• pacyficzny- liczny w Chinach, rzadziej w Japonii i Korei; głowa lekko wydłużona, średnioszeroka twarz, wąski nos, jasnożółtawa skóra, dość wysoki wzrost

• arktyczny- obszary arktyczne Azji i Ameryki, Tybet; skóra żółta, proste sztywne włosy, niski wzrost, wydłużona głowa, szeroka twarz i nos, masywna budowa

• paleoazjatycki- Sachalin, Wyspy Kurylskie, Hokkaido; skóra jasnopłowa, silnie owłosione ciało, włosy faliste, niski wzrost, szeroka twarz i nos, jasnobrązowa tęczówka

Afryka

• nigrycki- Sudan; bardzo ciemna skóra, wełniaste czarne włosy, smukła budowa ciała, wysoki wzrost, długie kończyny, bardzo długa głowa, szeroka twarz i nos

• orientalny- Bliski Wschód i Afryka Północna; proporcje ciala podobne jak u nordycznego, pigmentacja dość ciemna

• mediterranoidalny- Półwysep Arabski, Afryka Północna; ciemnośniada skóra, kędzierzawe włosy, lekko wydłużona głowa i twarz, wąski nos,wysoki wzrost

• australoidalny- pierwotna ludność Australii (Aborygeni); skóra brązowa, włosy u dzieci jasne, u dorosłych czarne faliste, oczy ciemne, glowa wydłużona, szeroki nos

• negroidalny- Afryka Południowa (Buszmeni, Hotenoci); silnie wydłużona głowa, szeroki płaski nos

• austroafrykański- lesiste obszary Afryki (Pigmeje); skóra brunatna, niski wzrost, włosy wełniaste lub fil-fil, szeroka twarz i nos, wydłużona głowa

Mieszańcy w Europie:

• typ subnordyczny (AL)- mieszaniec elementu nordycznego i laponoidalnego; cechuje ich jasna pigmentacja, zwłaszcza oczu, średnia okrągła głowa, szeroka twarz, dość szeroki nos (niekiedy wklęsły), budowa ciała dość silna

• typ północnozachodni (AE)- mieszaniec elementu nordycznego i śródziemnomorskiego; barwa oczu i włosów dość zmienna- często rude lub blond włosy skojarzone z ciemną tęczówką oczu, szczupła sylwetka, wąska twarz i nos, długa głowa

• typ dynarski (AH)- mieszaniec elementu nordycznego z armenoidalnym; jasna skóra, ciemna barwa włosów i oczu, głowa krótka średni lub wysoki, twarz w górnej części szeroka w dolnej wąska i długa, nos wąski wypukły lub garbaty

• typ litoralny (EH)- mieszaniec elementu śródziemnomorskiego i armenoidalnego; włosy, oczy i skóra ciemna, włosy często faliste, twarz średnioszeroka, wąski nos (wypukły lub garbaty), głowa krótka lub lekko wydłużona

• typ alpejski (HL)- mieszaniec elementu armenoidalnego i laponoidalnego; skóra dość jasna z piegami, włosy ciemne o odcieniu miedzianym, oczy często zielonopiwne, ciało masywne, średnioszeroka twarz, wąski nos

• typ sublaponoidalny (EL)- mieszaniec elementu śródziemnomorskiego i laponoidalnego; skóra płowa, oczy ciemne, włosy proste, grube o odcieniu miedzianym, szeroka twarz, niskie czoło, nos średnioszeroki , głowa lekko wydłużona, wzrost niski

W Polsce najliczniejszą populację tworzą mieszańcy (typy) A-L oraz element nordyczny (głównie autochtoni z północnej Polski)

Populacje świata :

EUROPA: 1. Typ północnozachodni (AE) 2. Typ północno-wschodni 3. Typ alpejski (HL) 4. Laponoidalny (L) 5. Śródziemnomorski (E) 6. Armenoidalny (H) AZJA 7. Tybetański 8. Północnochiński 9. Południowo-wschodnioazjatycki 10. Mongoloidalny klasyczny (N-E Azja) 11. Ainu AUSTRALIA 12. Negroidalny	AMERYKI 13. Fuegians 14. Indianie południowoamerykańscy 15. Eskimosi 16. Indianie Pólnocnoamerykańscy 17. Latynosi (wschodnia i południowa Ameryka S, Meksyk) 18. Indianie środkowoamerykańscy AFRYKA 25. Buszmeni 26. Wschodnioafrykańczycy 27. Hotentoci 28. Sudańczycy (element nigrycki) 29. Pigmeje 30. Bantu 31. Papuasi 32. Poudniowoafrykańczycy (przylądki południowoafrykańskie) 33. Północnoamerykanie

Typy środowiska życia populacji trzech odmian człowieka

Środowisko życia	Odmiana czarna	Odmiana biała	Odmiana żółta
Pustynie	Buszmeni, Australijczycy	Niektóre ludy semito- hamickie	Mongołowie, ludy tureckie
Tropikalne lasy	Pigmeje, Tasmańczycy, Weddowie, Papuasi	Indodrawidzi	Indianie, południowi Mongołowie
Tropikalne lasy krzaczaste	Bantu, Angolańczycy, Weddowie	Indodrawidzi	Indianie Ameryki S
Sawanny	Niloci, Hausa, Karpentarianie	-	Indianie Ameryki S
Lasy klimatu umiarkowanego	Polinezyjczycy, Karpentarianie	Ludy Europy Środkowej i Północnej	Indianie, Chińczycy
Niski las typu śródziemnomorskiego	Hotentoci, Karpentarianie	Ludy śródziemnomorskie	Indianie północnoamerykańscy
Stepy klimatu umiarkowanego	Bantu	Europejczycy	Indianie, Mandżurowie
Tajga	-	Ainu	Lapończycy, Wogułowie, Nency
Tundra	-	-	Lapończycy, Eskimosi, Czukcze
Góry	Bantu, Nowogwinejczycy	Grupy armenoidalne i alpejskie	Mongołowie, Tybetańczycy, Irańczycy, Boliwijczycy

.

1. Znana z zamachów IRA część Wielkiej Brytanii.

2. Mieszka tu lud pochodzenia tureckiego, który po rozpadzie Związku Radzieckiego domaga się co najmniej autonomii.

3. Część Ukrainy zamieszkała głównie przez Rosjan, którzy chcą przyłączenia do Rosji.

4. Północna część Gruzji; ogłosiła swą niepodległość; w ostatnich latach teren krwawych walk.

5. Przyczyną konfliktu nie jest sama niepodległość tego kraju, ale jego nazwa, której zmiany żąda sąsiad.

6. Mieszkający tu Albańczycy chcieli niepodległości bądź połączenia z Albanią, a utracili nawet autonomię.

7. Po tureckiej inwazji w 1974 r. utworzono „niepodległe” państwo, którego jednak nikt, poza Turcją, nie uznał.

8. Żyje tu naród rozdzielony między trzy państwa, tylko w jednym kraju wywalczył autonomię; w walkach przeciw niemu użyto nawet broni chemicznej.

9. Enklawa ormiańska, teren krwawych walk z Azerami.

10. Po stłumieniu powstania w 1958 r. dalajlama, symbol niepodległości i religijny przywódca, musi przebywać za granicą.

11. Niegdyś autonomiczna republika, wystąpiła z Federacji Rosyjskiej, ale w lutym 1994 r. znów ogłoszono jej wstąpienie.

12. Niegdyś posiadłość portugalska, włączona przez sąsiedni kraj (dawniej kolonię holenderską) w 1975 r.

13. Kraina znana z terrorystycznej organizacji ETA, także z faktu, że do dzisiaj nie wyjaśniono, skąd pochodzi język jej mieszkańców.

14. Wprowadzono tu wojska ONZ, by łatwiej rozdzielać pomoc charytatywną, ale kraj wciąż tonie w wojnie domowej.

15. Mieszkający tu Sikhowie chcą utworzyć niepodległe państwo, a żeby to osiągnąć, nie cofają się nawet przed terrorem, w wyniku którego zginął premier wielkiego państwa.

16. W ostatnich latach nasiliły się tu zamachy fundamentalistów muzułmańskich.

CECHY FIZYCZNE GRUP LUDZKICH (RAS)
W populacji ludzkiej wyróżnia się osiem wielkich grup, różniących się cechami fizycznymi, dziedzicznymi, takimi jak: barwa skóry, włosów, grupa krwi, kształt czaszki, nosa i warg oraz oprawa oczu.
Rozmieszczenie grup ludzkich:
1.Europejska (europeidalna)- zamieszkuje Europę, Amerykę Północną i Australię oraz Azję i Amerykę Północną
2.Afrykańska (negroidalna)- zamieszkuje obszary położone na południu Sahary. Wyróżnia się następującymi cechami: ciemną skórą i oczami, wełnistymi włosami, wysuniętą do przodu przednią częścią czaszki, spłaszczonym szerokim nosem i grubymi wargami.
3.Mongoloidalna (rasa żółta)- zamieszkuje Azję i Madagaskar oraz północne wybrzeże Ameryki Północnej. Zalicza się do niej Eskimosów, a w Azji Ewenków i Jakutów. Jej charakterystycznymi cechami są: ciemniejszy niż u Europejczyków odcień skóry, fałda mongolska, czarne, proste włosy i wydatne kości policzkowe.
4.Indyjska- jest najbardziej zbliżona do europejskiej, różni się tylko ciemniejszą barwą skóry, oczu, ciemnymi, prostymi włosami. Rasa ta zamieszkuje głównie Indie i Sri Lankę.
5.Australijska- jest zaliczana do ciemnoskórej, różni się od rasy afrykańskiej falistymi włosami i wydatnymi łukami brwiowymi. Zamieszkuje Australie i Tasmanię.
6.Amerykańska- występują u niej te same cechy, co w rasie mongoloidalnej. Należą do nich Indianie.
7.Melanezyjska- jest bardzo zbliżona do afrykańskiej, różni się od niej tylko cechami krwi. Ludność tej rasy zamieszkuje Melanezję i Nową Gwineę. Grupy 6 i 7 różnią się tylko cechami krwi.
8.Polinezyjska- zamieszkuje wyspy Oceanu Spokojnego, a charakteryzuje się jasnobrązowym kolorem skóry i czarnymi, prostymi lub falistymi włosami.
Międzykontynentalne migracje ludności powodują mieszanie się grup i tworzenie form pośrednich (mieszańców), których nie można zakwalifikować do żadnej z grup wymienionych wyżej. Są to np. metysi, mulaci i zambosi, kreole, drawidowie.

JĘZYKOWE ZRÓŻNICOWANIE LUDNOŚCI
Ważnym, różnicującym ludzi czynnikiem jest również przynależność etniczna i narodowa. Źródła podają, że na świecie istnieje ok. 2500 języków, w tym wiele dialektów. Najbardziej zróżnicowanym kontynentem pod względem językowym jest Afryka, gdzie używa się ok. 1200 języków. Istnieje wiele kryteriów kwalifikowania języków, ale powszechnie uznano podział według międzynarodowego zasięgu.
Wydziela się następujące grupy językowe:
1.Języki oficjalne- używane w ONZ, należą do nich: angielski, chiński, rosyjski, francuski, niemiecki, hiszpański i arabski.
2.Języki i mniejszym zasięgu- włoski, portugalski, polski i inne
3.Języki martwe, starożytne- łacina, starogrecki i sanskryt (język staroindyjski)
4.Języki sztuczne- wprowadzone ze względu na ich prostą pisownię i wymowę w celu ułatwienia porozumiewania się narodów. Wśród tych języków największe uznanie i popularność uzyskało esperanto.

NA SWIECIE MAMY 2500 RODZAJÓW JEZYKÓW

JEZYKI OFICJALNE

-CHINSKI

-HINDI

ANGIELSKI

-NIEMIECKI

-HISZPANSKI

-FRANCUSKI

-ROSYJSKI

-ARABSKI

JEZYKI O MNIEJSZYM ZASIEGU

-POLSKI

-WŁOSKI

-DUŃSKI

-PORTUGALSKI

-GRECKI

-TURECKI

-NORWESKI

ITP.

JEZYKI MARTWE

-ŁACINA

-GREKA

CHEBRAJSKI

JEZYKI SZTUCZNE

-ESPERANTO(WYMYSLONY PRZEZ POLAKA)

-ANGIELSKI

JEZYKI EUROPEJSKIE

-JEZYKI INDOEUROPEJSKIE

-KAUKASKA

-SLOWIAŃSKI- POLSKI, BOŚNIACKI, ROSYJSKI, SŁOWACKI, CZESKI, HUNGARSKI, UKRAINSKI, BIALORUSKI, CHORWACKI, SERBSKI.

JEZYKI GERMAŃSKIE

-NIEMIECKI

-ANGIELSKI

-DUŃSKI

-SZWEDZKI

-NORWESKI

-ISLANDZKI

JEZYKI ROMAŃSKIE

-WŁOSKI

-FRANCUSKI

-HISZPAŃSKI

-PORTUGALSKI

-ROMAŃSKI

Język towarzyszy człowiekowi od zarania dziejów. Z czasem pewne grupy ludzi zaczęły zamykać się w określonych obszarach i tworzyć język specyficzny, zrozumiały dla zbiorowości żyjących w danym regionie. Ludzie tam żyjący tworzyli obyczaje kulturę charakterystyczna dla swojego kraju. Tak więc język jest cecha charakterystyczna dla danego regionu geograficznego. Można powiedzieć że zawiera się w granicach kraju na terenie którego można się nim porozumiewać. Jeżeli wskutek wojen znikało jakieś państwo z mapy świata, najczęściej język owego państwa umierał śmiercią naturalną, zaczynał natomiast obowiązywać język tego kraju który przyczynił się do aneksji. Wiele państw musiało przyjąć języki kolonizatorów. Jeżeli umiera język umiera państwo. Język bowiem jest nośnikiem myśli motorem rozwoju i postępu daje ludziom poczucie wspólnoty i przynależności. Dominującym językiem w XX w. jest język angielski dzięki niemu możemy porozumiewać się w wielu krajach nawet tych których oficjalnym językiem jest inny język. Myślę że nigdy nie nastąpi taki czas, kiedy na całym globie posługiwać się będziemy jednym językiem, bowiem jak już wcześniej zaznaczyłem język to konkretne państwo zamknięte w swoich granicach z charakterystyczna dla siebie kulturą, polityka, religia, sposobem myślenia i odczuwania. Język stanowi o tożsamości państwa, z historii wiemy że podczas zaborów czy okupacji ludzie narażali swoje życie chcąc zachować odrębność językową. Mieli głęboką świadomość, że jeżeli zginie język zginą i oni. Mówi się coraz częściej ze świat jest globalną wioska ale mam nadzieje ze właśnie w tej wiosce będzie wciąż słychać różne języki, narzecza a nawet gwary. W człowieku dżemie tęsknota do porozumiewania się ponad barierami językowymi, dowodem na to jest język esperanto zwanym sztucznym którego twórcą był Polak Ludwik Zamenhof (żył w latach 1859-1917). Dzięki niemu ludzie posługujący się różnymi językami mogą posługiwać się stworzonym przez niego językiem. Nie jest to jednak język który wyparł by istniejące do tej pory języki .

Zróżnicowanie rasowe, językowe, religijne i kulturowe ludności świata

Warunki naturalne i społeczno-ekonomiczne różnicują poziom życia mieszkańców Ziemi. Na poziom ten ma wpływ również zróżnicowanie ludzi pod względem rasowym, religijnym, kulturowym i religijnym.
Ludność świata zróżnicowana jest pod względem rasowym. Między różnymi grupami ludzkości występują różnice w wyglądzie zewnętrznym, dotyczy to m.in. koloru skóry,włosów, rodzaju owłosienia, kształtu czaszki, nosa,warg oraz grupy krwi. Pochodzenie tych różnic wywołuje wiele dyskusji. Najpowszechniej przyjeła się teoria, że zróżnicowanie ludności jest efektem długotrwałej izolacji oraz możliwości wzajemnego krzyżowania się wewenątrzpopulacujnego. Te zewnętrzne różnice są podstawą podziału ludzkości na trzy podstawowe odmiany.
Odmiana biała - wywodzi się z Europy, pd-zach Azji i pn Afryki. Dzieli się ją na dwie odmiany: dominującą północną, odznaczającą jasną karnację skóry, jasnym owłosieniem i przeważnie jasnymi oczami oraz odmianę południową, która ma ciemne oczy, ciemne włosy i ciemniejszą karnację.
W odmianie mongoloidalnej wyróżnia się gałąź azjatycką zamieszkująca pn i wsch. Azję oraz skrajne pn części Ameryki Pn (Eskimosi), a także gałąź amerykańską zamieszkująca pozostałe obszary Ameryki.
Odmiana czarna obejmuje gałąź negroidalną, zamieszkującą Afrykę Subsaharyjską oraz gałąź negrycką, zamieszkującą Australię i Melanezję.
Wskutek licznych wędrówek rasy ludzkie uległy silnemu przemieszaniu. Wśród ras mieszanych wyróżnia się mulatów (rasa biała + czarna), metysów (biała + żółta), zambo (czarna + żółta). Wszystkie odmiany człowieka stanowią jeden gatunek (Homo sapiens) i mają jednakowe możliwości rozwoju intelektualnego i fizycznego.
Ludność świata jest bardzo zróżnicowana pod względem językowym. Szacuje się, że na świecie używa się ok. 2500 języków, z tego ok. 1200 to języki afrykańskie. Rozpowszechnienie poszczególnych języków jest bardzo zróżnicowane. Językiem chińskim posługuje się ponad 1 ml ludzi, choć alfabet jest wspólny język dzieli się na wiele dialektów, różniących się od siebie słownictwem, gramatyka oraz fonetyką. Języków, którymi mówi co najmniej 50 mln ludzi, jest ich 19. Łącznie tymi 19 językami posługuje się 2/3 ludności świata: angielskim ok. 400 mln, hiszpańskim ok. 300 mln, hindi, bengalskim i arabskim ok. 180 mln, portugalskim i rosyjskim ok. 150 mln, niemieckim i francuskim ok. 100 mln. Języka polskiego używa ponad 40 mln ludzi.
W kontaktach międzynarodowych największe znaczenie ma język angielski. W języku tym ukazuje się najwięcej druków; jest to język międzynarodowych organizacji, kongresów, handlu międzynarodowego.
Zróżnicowanie językowe powoduje, że szczególnego znaczenia nabierają języki, którymi nie mówi się na co dzień, ale które są powszechnie znane na dużych obszarach np. taką rolę pełniła łacina w Europie w średniowieczu.
Ludność świata jest również silnie zróżnicowana religijnie.. Jedne religie oddziałują na świadomość ludzi, kierując ich dążenia na cele pozaziemskie, preferując umiarkowane korzystanie z dóbr materialnych, a zatem ascezę, kontemplację i wypełnianie nauk boskich.
Inne zaś oprócz kształtowania postaw etycznych akceptują wysoki poziom życia i solidarny stosunek do wykonywanej pracy. Religie nie tylko wywierały wpływ na rozwój duchowy społeczeństw, ale także na stosunki gospodarcze. Przykładem może być hinduizm wyznawany przez 80% mieszkańców Indii. Do znanych zasad tej religii należy kult krowy jako zwierzęcia świętego. Krowy nie wolno zabić pod żadnym pozorem. Wyznawcy tej religii uważają, że zabicie krowy jest większą zbrodnią niż zabicie człowieka.
Judaizm i islam zabraniają spożywania mięsa wieprzowego, uważając świnię za zwierzę nieczyste. Wywiera to duży wpływ na rozmieszczenie chowu trzody chlewnej w świecie. Do wielkich współczesnych religii w ujęciu chronologicznym należą:
Hinduizm (lata 1500 - 1200 p.n.e.) jest religią politeistyczną, która ukształtowała się głównie w Indiach. Religia ta uznaje wiele podmiotów czci i środków zapewniających, wg niej, zbawienie człowieka. Opiera się na metafizycznych, etycznych i społecznych poglądach spisanych w księgach Mahabharaty i Ramajany.
Judaizm (ok. 1200 lat p.n.e. ) jest religią monoteistyczną, wyznawaną przez Żydów. Rozpowszechniana na całym świecie, ale obecnie największe ośrodki znajdują się w Izraelu i Stanach Zjednoczonych. Wywodzi się ona z wierzeń koczowniczych plemion izraelskich wierzących w siły przyrody. Podstawą judaizmu jest wiara w jednego Boga, niepodzielnego, będącego bytem niematerialnym, bezcielesnym i wiecznym, bez początku i końca, wymagającym czci. Człowiek jest dziełem Boga, który dał mu wolną wolę, a jego postępowaniem kieruje nagroda lub kara za popełnione czyny, która nastąpi w życiu pozaziemskim.
Buddyzm (560 - 525 p.n.e. ) jest drugą religią najbardziej rozpowszechnianą na świecie. Niektórzy uważają, że jest ruchem religijnym. Jej twórcą był Gautama z rodu Siaków, żyjący w Indiach. Wyznawcy dali mu nazwę Budda, co oznacza Przebudzony. Buddyzm rozpowszechnianie swej ideologii zawdzięcza prostym ludziom żyjącym w trudnych warunkach przyrodniczych i społecznych, potępia kastowość, nie uznaje wyższości jednego społeczeństwa nad drugim, toleruje inne poglądy i kulty, uważając je za przejawy głoszenia tej samej prawdy o istnieniu człowieka.
Konfucjonizm (lata 551 - 479 p.n.e.) religia ta powstała w Chinach i tam znajduje najliczniejszych wyznawców. Jej twórcą był Konfucjusz żyjący w latach 551 - 479 p.n.e. Głosi zależność m.in. syna do ojca, młodszego brata do starszego, a podwładnego do panującego.
Chrześcijaństwo (30 r.n.e.) jest religią monoteistyczną, wierzącą w jednego Boga. Współcześnie posiada ono jedną z najliczniejszych rzesz wyznawców, a jego wierzenie i światopogląd opierają się na interpretacji tekstów Biblii. Idee głoszone przez apostołów, uczniów Jezusa Chrystusa, twórcy chrześcijaństwa, wywarły wielki wpływ na ówczesne społeczeństwa i zaczęły zdobywać coraz większe rzesze wyznawców na całym świecie. W ciągu wieków nastąpił podział chrześcijaństwa w wyniku oddziaływania odmiennych cywilizacji i różnego rozumienia zasad wiary. Doprowadziło to do powstania jego odłamów :
Katolicyzm - jest to najliczniejsza z odmian chrześcijaństwa. Różni się od innych wyznań chrześcijańskich dogmatami, rozbudowaną organizacją kościoła, liturgią, i ustawodawstwem.
Protestantyzm - nazwą tą obejmuje się współcześnie wszystkie ewangelickie kościoły i wyznania chrześcijańskie, takie jak: luteranizm, kalwinizm, anglikanizm oraz inne odłamy religijne powstałe w wyniku reformacji w XVI i XVII wieku, a także protestów przeciw oficjalnym zakazom reformowania kościoła katolickiego i jego założeń doktrynalnych.
Prawosławie - nazwą ta określa się kościół wschodni, bizantyjski. W ramach prawosławia istnieją niezależne od siebie administracyjnie i hierarchicznie wspólnoty chrześcijańskie, których zasięg na ogół pokrywa się z granicami państw. Ma ono licznych wyznawców w Rosji, Białorusi, Ukrainie, Grecji, Rumunii, Bułgarii i innych.
Islam (ok. 622 r.n.e. ) należ do najbardziej rozpowszechnionych religii na Świecie. Głosi mi.n jedność w Boga, równość wiernych, a jej zasady i etyka opierają się na przepisach zawartych w Koranie i obowiązujących tradycjach spisanych w Sunnie.
Religia wywiera duży wpływ na uznawany system wartości i wymaga od człowieka wyboru określonego celu życia. Religie, które jako główny cel ukazują życie wieczne oraz zalecają doskonalenie wiernych przez ascezę i kontemplację.

Podział:
Języki świata dzielą się na:

·Żywe - ludność posługuje się nimi w mowie codziennej (jest ich obecnie ok. 3 tys.)

·Martwe - które nie są używane w mowie codziennej. Dotychczas wymarło ponad 3,9 tys. Najbardziej znane to: łaciński, starogrecki i staroindyjski. Europejskie: m.in. łaciński, kornwalijski, galijski, starogrecki, staropruski, tracki

·Języki o znaczeniu lokalnym:
- Chiński - Chiny i Tajwan
- Hindi - część mieszkańców Indii

·O znaczeniu ponadlokalnym (posługują się nimi mieszkańcy wielu państw):
- hiszpański (Hiszpania, Ameryka Łacińska)
- angielski ( Wielka Brytania, USA, Kanada, Australia, byłe kolonie brytyjska)

·Sztuczne - wprowadzone ze względu na ich prostą pisownię i wymowę w celu ułatwienia porozumiewania się narodów (np. esperado)

·Oficjalne - (używane w ONZ) :
-Angielski
-Arabski
-Chiński
-Francuski
-Hiszpański
-Rosyjski

Najczęściej używane języki;
·Chiński - 19 % ludności
·Hindi - 7,8 %
·Angielski - 6,9 %
·Hiszpański - 5,5 %

Państwa, w których posługuje się więcej niż jednym językiem:
·Belgia - flamandzki i francuski
·Szwajcaria - niemiecki, francuski, włoski i retroromański
·Kanada - angielski i francuski
·Irlandia - angielski i irlandzki

* Najbardziej zróżnicowana językowo jest Afryka, gdzie używa się około 1200 języków.

Kryteria zróżnicowania ludności świata:
- językowe
- rasowe
- wyznaniowe

ZRÓŻNICOWANIE RASOWE NA ŚWIECIE.

Rozróżniamy, na podstawie cech fizycznych (proporcje ciała, kształt czaszki, twarzy, nosa, kolor i barwa oczu, intensywność i rodzaj owłosienia) trzy podstawowe rasy:
- białą - europidalna
- czarną - negroidalna
- żółta - mongoloidalna

Istnieje również inny podział na osiem ras:
- europejska ( 50%)- najjaśniejsza skóra, silny zarost i owłosienie u mężczyzn, duży odsetek blondynów, oczy migdałokształtne - Europa, Azja poł-zach, Australia, Ameryki, Afryka północna
- mongoloidalna (40%) - żółta skóra, płaska twarz, włosy czarne, grube i proste, fałda mongolska, która powoduje skośne oczy - Azja środkowa, poł-wsch i wsch., Indonezja, Grenlandia, Madagaskar
- afrykańska (10%) - ciemna, czarna skóra, wełniste włosy, słaby zarost i owłosienie, szeroki, spłaszczony nos, grube wargi, ciemne oczy - Afryka na południe od Sahary, Ameryki
- indyjska - Indie
- australijska - Aborygeni
- amerykańska
- melanezyjska - wyspy Melanezji i Nowej Gwinei
- polinezyjska - Polinezja

Metysaż - mieszanie ras. W jego wyniku powstali mulaci ( biały+czarny), zambosi ( czarny+żółty), metysi (biały+Indianin).

Zróżnicowanie rasowe ludności świata (zróżnicowanie odmian ludzkich)

Ludność świata w zależności od miejsca zamieszkania różni się wieloma cechami związanymi z wyglądem. Do tych różnic należą na przykład: odcień skóry, kształt twarzy, rodzaj włosów itp. Na podstawie omawianych zróżnicowań powstało wiele typologii dotyczących ras (odmian) ludzkich. Za klasyczny podział uważa się wyróżnienie przez badaczy XVIII i XIX-wiecznych trzech ras (odmian) ludzkich:

• żółtej (mongoloidalnej),

• białej (europeidalnej),

• czarnej (negroidalnej).

W kolejnych, nowo powstających typologiach wyróżniano coraz więcej odmian, m.in. populacje, które stanowią skrzyżowanie podstawowych odmian ludzkich:

• Mulaci - potomkowie przedstawicieli odmian: białej i czarnej,

• Metysi - potomkowie przedstawicieli odmian: białej i żółtej,

• Zambosi - potomkowie przedstawicieli odmian: czarnej i żółtej.

Obecnie coraz częściej kwestionuje się potrzebę wyróżniania ras (odmian) ludzkich. Według najnowszych badań genetycznych, poszczególne odmiany ludzkie są bardziej zróżnicowane wewnętrznie niż w porównaniu do innych.

Zróżnicowanie językowe ludności świata

Występowanie największej liczby współcześnie używanych języków charakteryzuje Azję (33% z ogólnej liczby 6 912 istniejących obecnie na świecie języków) oraz Afrykę (30%). Języki, którymi mówi więcej niż 1 milion ludzi stanowią zaledwie 5% z ogólnej liczby wszystkich języków świata. Posługuje się nimi jednak około 94% ludności świata. Osiem występujących na świecie języków charakteryzuje się liczbą użytkowników większą niż 100 milionów osób. Języki świata sklasyfikowane są pod względem genetycznym w 94 rodziny językowe.

Tab. 3. Najważniejsze rodziny językowe świata

Lp.	NAZWA RODZINY	LICZBA JĘZYKÓW	UDZIAŁ UŻYTKOWNIKÓW JĘZYKÓW Z DANEJ RODZINY W OGÓLE LUDNOŚCI ŚWIATA
1	indoeuropejska	430	44,8%
2	sino-tybetańska (chińsko-tybetańska)	399	22,3%
3	nigro-kongijska	1 495	6,3%
4	afroazjatycka	353	5,9%
5	austronezyjska	1246	5,5%

Źródło: opracowanie własne na podstawie: http://www.ethnologue.com

Wyróżnionych zostało także 10 języków izolowanych, które nie wykazują pokrewieństwa z żadnym innym istniejącym współcześnie językiem. Zalicza się do nich m.in.: język japoński, język koreański, język baskijski (niekiedy wspomina się o jego pokrewieństwie z językami kaukaskimi). Grupy języków wyróżnione na podstawie innych kryteriów to między innymi:

• języki urzędowe - języki prawnie uznane za obowiązujące w danym kraju; zazwyczaj językiem urzędowym jest język dominującej grupy narodowościowej,

• języki oficjalne ONZ - należą do nich: angielski, chiński, rosyjski, francuski, hiszpański i arabski,

• języki ojczyste - językiem ojczystym jest pierwszy język opanowany przez człowieka w czasie jego życia,

• języki wymarłe - nie używane współcześnie zarówno w formie pisemnej jak i w ustnej m.in: etruski, gocki, staropruski,

• języki martwe - nie są obecnie wykorzystywane do porozumiewania się, jednak mogą funkcjonować w formie pisanej lub ustnej (na przykład jako język liturgiczny), co pozwala je odróżnić od języków wymarłych. Zalicza się do nich m.in.: łacinę i sanskryt,

• języki sztuczne - ich powstanie związane jest nie z ewolucją językową ale z różnymi celami, na przykład: chęcią ulepszenia komunikacji językowej, szyfrowaniem poufnych wiadomości lub jako eksperyment lingwistyczny. Najpopularniejszymi na świecie językami stworzonymi w celu używania ich przez ludzi są m.in: esperanto (którym posługuje się kilkaset tysięcy osób na świecie) czy Basic English (uproszczony do 850 słów język angielski).

Tab. 4. Najczęściej używane języki świata 

Lp.	NAZWA	SZACUNKOWA LICZBA UŻYTKOWNIKÓW W MLN	OBSZAR WYSTĘPOWANIA
1	chiński	1250	przede wszystkim wschodnia Azja i Azja Południowo-Wschodnia
2	angielski	508	używany na wyspach brytyjskich, w USA, Australii, Nowej Zelandii oraz dawnych koloniach angielskich
3	hiszpański	382	Hiszpania, większość państw w Ameryce Łacińskiej, Filipiny
4	hindi	301	głównie Indie
5	rosyjski	255	przede wszystkim obszar byłego ZSRR
6	arabski	246	Bliski Wschód, północna Afryka
7	bengalski	211	Bangladesz, Indie
8	portugalski	192	Brazylia, Portugalia, niektóre państwa afrykańskie
9	japoński	123	Japonia
10	niemiecki	123	przede wszystkim Niemcy, Austria i Szwajcaria

Źródło: opracowanie własne na podstawie: http://www.ethnologue.com

Zróżnicowanie wyznaniowe ludności świata

Struktura wyznaniowa ludności świata w 2003 roku przedstawiała się następująco:

• chrześcijanie (32,8% ogółu ludności świata, w tym 17,3% ogółu ludności świata stanowili katolicy, 5,8% protestanci, 3,4% prawosławni, 1,3% anglikanie itd.),

• muzułmanie (19,9%),

• hinduiści (13,3%),

• buddyści (5,9%),

• sikhowie (0,4%),

• żydzi (0,2%),

• wyznawcy innych religii (12,6%),

• niewierzący (14,9%).

Należy dodać, że udział wyznawców buddyzmu (a także m.in. konfucjanizmu i taoizmu) w powyższym zestawieniu może być zaniżony, co jest spowodowane nieujawnianiem przez władze Chin rzeczywistej struktury wyznaniowej tego państwa.

Analiza najważniejszych, obserwowanych współcześnie prawidłowości dotyczących zagadnień związanych ze strukturą wyznaniową ludności świata, pozwala na sformułowanie następujących wniosków:

• najszybszy wzrost udziału wyznawców w ogóle ludności świata charakteryzuje islam,

• zauważalny jest stały wzrost udziału osób niewierzących w ogóle ludności (proces laicyzacji społeczeństw); zjawisko to jest szczególnie widoczne w państwach Europy Zachodniej,

• wyraźny jest systematyczny spadek liczby wyznawców religii plemiennych, stanowiących obecnie około 1,6% ogółu populacji świata; podstawowym czynnikiem mającym wpływ na opisaną tendencję jest ekspansja islamu i chrześcijaństwa,

• zauważalną tendencją jest znaczny wzrost liczby wyznawców tzw. nowych ruchów religijnych.

Struktura wyznaniowa poszczególnych części świata przedstawia się następująco:

• Afryka - chrześcijanie (48% ogółu ludności), muzułmanie (około 41%). Kilka procent ogółu ludności to wyznawcy religii plemiennych. Znaczący udział procentowy wierzących w Afryce stanowią wyznawcy tzw. religii afrochrześcijańskich, łączących elementy religii plemiennych i chrześcijaństwa, a także tzw. „czarnego islamu” zawierającego elementy islamu i religii plemiennych,

• Ameryka Południowa - chrześcijanie (około 90% ogółu ludności, w tym katolicy 85% ogółu ludności),

• Ameryka Północna - chrześcijanie (85% ogółu ludności; większość wśród nich stanowią protestanci - ponad 50% ogółu ludności, udział katolików w ogóle ludności wynosi około 25%). Pozostali to m.in.: Żydzi (2%), Muzułmanie (2%) i wyznawcy innych religii,

• Azja - hinduiści (około 22% ogółu ludności), muzułmanie (22%), buddyści (10%), chrześcijanie (około 9%), niewierzący (około 20%), żydzi (0,1%),

• Australia i Oceania - chrześcijanie (ponad 80%, w większości są to protestanci), wyznawcy religii plemiennych (około 0,4% ludności), niewierzący (12%),

• Europa - chrześcijanie (77% ogółu ludności), muzułmanie (4%), niewierzący (18%). Wśród chrześcijan przeważają katolicy (40% ogółu ludności Europy), 21% to prawosławni a około 15% protestanci (wraz z anglikanami). Największy udział osób niewierzących w ogóle ludności poszczególnych państw zaznacza się w Czechach (gdzie stanowią 45% ludności) i Holandii (35%).

Ryc. 1. Rozmieszczenie przestrzenne głównych religii świata

Źródło: opracowanie własne

1.

Określ które wśród poniższych stwierdzeń są prawdziwe (oznacz je literą P), a które błędne (oznacz je literą B).

Większość ludzi mieszka w odległości do 200 km od wybrzeży morskich

Jednym z najważniejszych obszarów koncentracji ludności na świecie jest północno-zachodnia część Stanów Zjednoczonych
W ciągu XX wieku zaznaczył się spadek udziału ludności Europy i Ameryki Północnej w ogóle ludności świata

W XX wieku udział ludności Azji w ogóle ludności świata znacząco się nie zmienił i wynosi współcześnie około 60,7%

2.

Uzupełnij zdania wpisując w brakujące miejsca odpowiednie terminy spośród niżej podanych.

anekumena, subekumena, ekumena

Zdecydowaną większość obszarów lądowych na Ziemi zajmuje to m.in. tereny pustynne i obszary pokryte przez lądolód
Tereny okresowo zamieszkiwane na przykład przez ludność koczowniczą to

3.

Spośród podanych obszarów wybierz te, które charakteryzują się dużą gęstością zaludnienia. Zaznacz więcej niż jedną odpowiedź.

	Kraje Beneluxu
	Nizina Orinoko
	Jawa
	Wielkie Równiny

4.

Wskaż odpowiedź fałszywą

	Na świecie notuje się stały wzrost liczby ludności charakteryzujący się jednak zmianami intensywności
	Stany Zjednoczone zostaną w ciągu kilku najbliższych lat trzecim krajem (po Chinach i Indiach), którego liczba ludności jest większa niż 1 mld osób
	Do czynników utrudniających rozwój osadnictwa zaliczyć można sytuację, w której parowanie na danym obszarze jest wyższe niż roczna suma opadów

5.

Wskaż stwierdzenia prawdziwe (oznacz je literą P) i błędne (oznacz je literą B).
 

Klasyczny podział ras (odmian) ludzkich wyróżnia odmianę białą, żółtą i czarną Metysi to potomkowie przedstawicieli rasy czarnej i żółtej
Poszczególne odmiany ludzkie mogą być bardziej zróżnicowane wewnętrznie niż w porównaniu do innych. Możliwości rozwoju fizycznego i zdolności umysłowe ludzi nie są uzależnione od przynależności do poszczególnych odmian ludzkich

6.

Uzupełnij zdanie:

Na mapie kolorem zostały wyróżnione państwa, w których jedynym bądź jednym z kilku języków urzędowych jest język

7.

Przyporządkuj poniższym regionom i państwom dominujące na ich terenie religie lub wyznania

Afryka Północna:

Indie:

Szwecja:

Ameryka Łacińska:

Rumunia:

8.

Uzupełnij zdanie:

Na obszarze zaznaczonym na mapie religią charakteryzującą się największą liczbą wyznawców jest

9.

Uzupełnij zdania

Państwem o największej liczbie wyznawców islamu na świecie jest
Regionami charakteryzującymi się największym udziałem muzułmanów w ogóle ludności są: i Afryka Północna. 

10.

Wskaż stwierdzenia prawdziwe (oznacz je literą P) i błędne (oznacz je literą B).

W strukturze odmian ludności zamieszkującej USA, w ciągu następnych kilkudziesięciu lat spadnie udział ludności białej a znacznie wzrośnie udział przedstawicieli odmiany żółtej
Najwyższym udziałem katolików w strukturze wyznaniowej poszczególnych części świata odznacza się Europa Największy udział osób niewierzących w ogóle ludności poszczególnych państw w Europie zaznacza się w Czechach i Holandii
Sunnici i szyici to przedstawiciele wyznań buddyjskich
Około 1/5 ludności świata to muzułmanie

11.

Charakterystyczną zasadą jednej z poniżej wymienionych religii jest kult tzw. "świętych krów". Która to religia?

	buddyzm
	islam
	judaizm
	hinduizm
	shinto
	konfucjanizm

12.

W którym z poniższych szeregów prawidłowo zestawiono państwa o przewadze ludności należącej do odmiany czarnej?

	Egipt, Nigeria, Tanzania
	Algieria, Indonezja, Republika Konga
	Demokratyczna Republika Konga, Egipt, Republika Południowej Afryki
	Tanzania, Nigeria, Liberia

13.

W którym z poniższych szeregów prawidłowo zestawiono państwa o przewadze ludności należącej do odmiany żółtej?

	Algieria, Indonezja, Japonia
	Indie, Korea Południowa, Chiny
	Malezja, Indonezja, Filipiny
	Iran, Japonia, Wietnam

14.

Które z wymienionych niżej państw można określić jako wielonarodowe? Zaznacz więcej niż jedną odpowiedź.
 

	Brazylia
	Stany Zjednoczone
	Polska
	Wielka Brytania
	Hiszpania
	Syria

9

---