wstęp do nauk o stosunkach międzynarodwych


1.Pojęcie i istota pokoju oraz bezpieczeństwa.

Pokój-pojęcie opisujące stosunki między państwami lub wewnątrz nich oznaczające brak wojen, konfliktów zbrojnych i używanie przemocy(w XX w. Wykorzystuje się siły pokojowe ONZ do przywrócenia pokoju) lub przerwanie działań zbrojnych potwierdzone stosownym dokumentem.

Bezpieczeństwo-stan braku zagrożeń, spokoju i pewności.

Istota:

2.Modele bezpieczeństwa międzynarodowego.

Bezpieczeństwo międzynarodowe-ma szerszy zakres niż bezpieczeństwo państw. Zespół warunków, norm, i mechanizmów międzynarodowych, które zapewniają państwu mniejsze lub większe poczucie pewności niezagrożenia istnienia, przetrwania i swobód rozwojowych bez nacisków z zewnątrz.

Modele:

3.Żródła zagrożeń dla pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego.

4.Organy państwa w stosunkach międzynarodowych

5.Konwencja wiedeńska prawa traktatów z 1969r.

Weszła w życie 27.01.1970r. Jest konwencją kodyfikującą prawo umów międzynarodowych.Konwencja kolejno reguluje kwestie zawierania umów międzynarodowych, składania do nich zastrzeżeń, wejścia w życie i tymczasowego stosowania umów, ich przestrzegania i stosowania, a także interpretacji, wygaśnięcia i nieważności. Konwencja odnosi się tylko do umów zawieranych w formie pisemnej pomiędzy państwami, nie ma ona zastosowania do umów zawieranych pomiędzy państwami a innymi podmiotami prawa międzynarodowego (np. organizacjami międzynarodowymi), ani do umów zawieranych pomiędzy tymi innymi podmiotami, co nie przesądza o mocy prawnej tych umów. Reguluje większość problematyki prawa traktatów, z wyjątkiem zagadnień sukcesji prawnomiędzynarodowej, odpowiedzialności państw i wpływu wojny na umowy międzynarodowe.

6.Organizacje międzynarodowe we współczesnym świecie; uniwersalne(ONZ), regionalne(LPA, OJA, NATO), grupowe(OWP).

7.Organizacje integracji gospodarczej państw uprzemysłowionych; EWG, EFTA, EWWiS, Euroatom, UE.

8.ONZ-cele i zasady działania, struktura i kompetencje.

ONZ(Organizacja Narodów Zjednoczonych)- uniwersalna organizacja międzynarodowa,z siedzibą w Nowym Yorku, powstała 24.10.1945r.w wyniku podpisania Karty Narodów Zjednoczonych. Obecnie członkami ONZ są 192 państwa. Cele: utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa za pomocą zbiorowych i pokojowych wysiłków, rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami na zasadach samostanowienia i równouprawnienia, rozwiązywanie konkretnych problemów międzynarodowych (gospodarczych, społecznych, kulturalnych, humanitarnych, czy dotyczących praw człowieka) na zasadzie współpracy międzynarodowej oraz uznania równości ras, płci, języków i wyznań, stanowienie ośrodka uzgadniania działań narodów w imię wspólnych celów.

Organy ONZ: Zgromadzenie Ogólne(składa się z przedstawicieli wszystkich krajów członkowskich; omawianie wszelkich zagadnień i spraw, wydawanie zaleceń); Rada Bezpieczeństwa( najważniejszy organ ONZ, ciąży na niej główna odpowiedzialność za utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa), Rada Gospodarcza i Społeczna(zajmuje się sprawami gospodarczymi, społecznymi i kulturalnymi, prawami człowieka, przygotowuje projekty konwencji, ustala wytyczne dla organów pomocniczych), Rada Powiernicza(obecnie praktycznie nie działa), Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości( orzeka zgodnie z prawem międzynarodowym, wydaje wyroki w sporach międzypaństwowych oraz wydaje opinie doradcze), Sekretariat(organ wykonawczy pod przewodnictwem Sekretarza Generalnego). Ważniejsze organizacje wyspecjalizowane NZ: Międzynarodowa Organizacja Pracy(ILO), WHO, WTO, Organizacja NZ.do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury(UNESCO), Światowa Organizacja Meteorologiczna(WMO), Organizacja ds.Wyżywienia i Rolnictwa(FAO), Fundusz NZ Pomocy Dzieciom(UNICEF), MFW, Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju(IBRD). Ponadto z ONZ są związane inne organizacje o charakterze powszechnym, m.in.: Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej(IAEA).

9.Czynniki kształtujące środowisko międzynarodowe:

10.Formy SM:

11.Cechy środowiska międzynarodowego:

12.Pojęcie- teoria SM

Teoria SM- uporządkowany (usystematyzowany) formalnie i treściowo system twierdzeń, określeń wyjaśniających, które odnoszą się do systemu międzynarodowego, jego funkcjonowania i ewolucji. Dysponuje pewnymi określeniami, które pomagają badaczom SM przy formułowaniu tez i hipotez. Za jej pomocą można postawić hipotezę i próbować na nią odpowiedzieć. Tego podejmują się badacze. Na powstanie teorii SM miała wpływ filozofia. Występują 3 typy twierdzeń: wyjaśniające rzeczywistość, odnoszące się do porządanego kształtu rzeczywistości, socjologiczne)

13.Metody badawcze nauki o SM:

14.Modele eksplanacyjne- mają wyjaśnić dlaczego zaistniały opisane zjawiska, procesy międzynarodowe. Wymaga to określenia czynników których skutkiem jest badana rzeczywistość. Wyjaśniając rzeczywistość można przewidywać jej ewolucję i zalecać sposoby działania. Modele(opisane przy pyt.68):

15 Uczestnicy SM.

16.Państwo jako podstawowy uczestnik SM:

17.Niepaństwowi uczestnicy SM:

18.Pojęcie i istota polityki zagranicznej.

Polityka zagraniczna- zorganizowany i skierowany na zewnątrz wysiłek państwa, podporządkowany osiąganiu jego interesów, który wyraża się w kształtowaniu jego zewnętrznego otoczenia( tworzeniu i sprzyjaniu relacji oraz sytuacji korzystnych, zapobieganiu i usuwaniu sytuacji niekorzystnych).Istotą jest prymat wartości( racji stanu) polityki zagranicznej nad wewnętrzną. Proces ten(polityka zagr) jest stale uruchamiany, odzwierciedla interesy narodowe i państwowe( narodowe są zchierarchizowane.

19.Wyznaczniki polityki zagranicznej.(system wzajemnie warunkujących się przesłanek, które muszą powodować określony skutek, a jeżeli go nie powodują muszą sprawić aby wystąpił w dalszej perspektywie, może on być pozytywny lub negatywny).

Wyznaczniki dzielimy na wewnętrzne i zewnętrzne( obiektywne i subiektywne).

Wewnętrzne:

Zewnętrzne:

20.Wpływ międzynarodowy- zdolność uczestnika stosunków do nakłaniania innych uczestników do określonych zachowań. Metody wywierania wpływu: persfazje, obietnice, nagrody, groźby, straszenie. Podmiot wywierający wpływ to państwo. Przedmiotem jest inne państw będące uczestnikiem SM. Środki stosowane w celu wywarcia wpływu: dyplomatyczne, ekonomiczne np. sankcje, ideologiczne-propaganda, wojskowe- interwencje zbrojne.

21.Interes państwa-zespół wartości i potrzeb niezbędnych do istnienia w systemie SM. Interesy: egzystencjalne, koegzystencjalne, funkcjonalne. 3 Grupy interesów- najważniejsze( realizowane w sposób bezwzględny), ważne( negocjacje), dalszoplanowe( daleko idący kompromis).

22.Interes państwa a racja stanu.

Interes państwa jest siłą motoryczną wszelkich działań państwa na scenie międzynarodowej, interesy wyższego rzędu określamy jako rację stanu. Dobro państwa-pierwszeństwo interesów państwa nad innymi normami. Egoizm narodowy- szkodliwy dla ładu międzynarodowego i SM. W egoizmie brak woli kooperacji i współdziałania.

23.Formy przejawiania się SM

24.Umowa międzynarodowa- zgodne oświadczenie woli(porozumienie) co najmniej dwóch podmiotów prawa międzynarodowego(przede wszystkim: państw lub organizacji międzynarodowych, ale także np.Stolicy Apostolskiej) regulowane przez prawo międzynarodowe i wywołujące skutki w jego sferze, niezależnie od tego, czy jest ujęte w jednym czy w większej liczbie dokumentów, i bez względu na jego nazwę.

25.KBWE i Akt Końcowy z 1975r

KBWE(Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie)- wielostronne rokowania na szczeblu rządowym prowadzone od początku lat 70. przez państwa europejskie oraz USA i Kanadę z racji ich przynależności do NATO. Na ostatnim etapie rokowań w 1975 przywódcy 37 państw podpisali Akt końcowy KBWE. Od tej chwili rozpoczął się tzw. etap weryfikacyjny, który miał na celu realizację postanowień konferencji oraz doprowadzenie do dalszych spotkań (1977 w Belgradzie, 1980 w Madrycie). Na spotkaniu w Budapeszcie przekształcono ją w Organizację Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE).

Akt Końcowy KBWE- podpisany przez wszystkie, z wyjątkiem Albanii, państwa europejskie (33) oraz USA i Kanadę. Nie był umową w rozumieniu prawa traktatowego, stanowił uroczystą deklarację intencji o znaczeniu politycznym i moralnym, wyrażał wolę współdziałania państw w podzielonej na dwa ideologiczne bloki Europie. części I Aktu, obejmującej zagadnienia bezpieczeństwa, znalazła się m.in. Deklaracja zawierająca następujące zasady, na których miały opierać się stosunki międzynarodowe:
1) suwerenna równość i poszanowanie praw wynikających z suwerenności, powstrzymywanie się od groźby użycia siły lub jej użycia;
2) nienaruszalność granic;
3) integralność terytorialna państw;
4) pokojowe załatwianie sporów;
5) nieingerencja w sprawy wewnętrzne;
6) poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności, włączając w to wolność sumienia, myśli, religii i przekonań;
7) równouprawnienie i prawo narodów do samostanowienia;
8) współpraca między państwami, wykonywanie w dobrej wierze zobowiązań wynikających z prawa międzynarodowego

Do części I włączono też dokument o środkach budowania zaufania i niektórych aspektach bezpieczeństwa i rozbrojenia. Wyrażał on wolę redukowania konfrontacji militarnej na rzecz odprężenia, rozbrojenia i bezpieczeństwa.

Część II dotyczyła współpracy w zakresie gospodarki, nauki, techniki oraz ekologii, a część III współpracy w dziedzinie humanitarnej:
1) kontaktów między ludźmi - poszerzenia zakresu ich swobody;
2) informacji - poprawy stanu jej rozpowszechniania i wymiany;
3) współpracy i wymiany w dziedzinie kultury oraz oświaty.
Poszczególne części Aktu określano mianem “koszyków” problemów.

26.OBWE w procesie integracji europejskiej.

OBWE(Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie)- powstała podczas spotkania na szczycie państw członkowskich KBWE w grudniu 1994 w Budapeszcie, oficjalnie funkcjonuje pod tą nazwą od 1 stycznia 1995. Jest kontynuacją KBWE powstałej w 1975, przemiana polegała na zmianie nazwy jak i charakterze działań organizacji, która stała się bardziej operatywna. W porównaniu z KBWE nastąpiła też zwiększona instytucjonalizacja tej organizacji. Członkami OBWE jest 55 państw: wszystkie państwa europejskie, państwa powstałe w wyniku rozpadu ZSRR (w tym zakaukaskie i środkowoazjatyckie) oraz Stany Zjednoczone i Kanada. 1992 Jugosławia została zawieszona w prawach członkowskich. Celem organizacji jest działanie, we współpracy z ONZ na rzecz pokojowego rozwiązywania konfliktów (środki dyplomatyczne, misje) a zarazem stworzenie obszaru bezpieczeństwa „od Vancouver po Władywostok”. Szerokie pojmowanie bezpieczeństwa obejmuje: prawa człowieka, działalność instytucji demokratycznych, dyplomację prewencyjną, kontrolę zbrojeń oraz bezpieczeństwo ekonomiczne i ochronę środowiska. Organizacja zajmuje się ustanawianiem norm regulujących stosunki między państwami i między państwem a jego obywatelami oraz nadzorem wykonywania tych norm.
Obszary zainteresowania OBWE ujęte są w 3 tzw. koszyki:
1) bezpieczeństwo w Europie (zasady m.in. nienaruszalności granic, poszanowania praw człowieka, równouprawnienia oraz środki służące do budowy wzajemnego zaufania i kwestie dotyczące rozbrojenia),
2) współpraca w dziedzinie gospodarki, nauki, techniki i ochrony środowiska,
3) współpraca w kwestiach humanitarnych i innych (kultura, oświata, mniejszości narodowe, niedyskryminacja - ogólnie tzw. ludzki wymiar).
Ustanowienia koszyków było efektem prac Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE), której uwieńczeniem było podpisanie 1 sierpnia 1975 Aktu Końcowego KBWE z Helsinek.

27.Polska polityka zagraniczna od lat 90tych (ogólne założenia polityki zagranicznej- exspoze K. Skubiszewskiego).

Krzysztof Skubiszewski- minister spraw zagranicznych Polski w latach 1989-1993.

Podstawowe cele polityki zagranicznej w latach 90. pozostawały niezmienne mimo zmian politycznych w parlamencie i rządzie. Są to: członkostwo w NATO oraz UE, współtworzenie stabilnego systemu bezpieczeństwa europejskiego opartego na współdziałaniu NATO, UZE, OBWE oraz ONZ, utrzymywanie dobrosąsiedzkich stosunków z państwami regionu, działanie na rzecz współpracy regionalnej, zrównoważona polityka wobec Zachodu i Wschodu, popieranie procesów rozbrojeniowych, ochrona tożsamości narodowej i dziedzictwa kulturowego, rozwinięte kontakty z Polonią.

Założenia exspoze S. Kubiszewskiego- system bezpieczeństwa( weszliśmy do NATO), współpraca z innymi państwami(UE), przyjazne stosunki z ZSRR i innymi państwami, a ponadto potrzeba przełomu w stosunkach z RFN, zapewnienie pomocy dla uciekinierów z NRD, którzy schronili się w ambasadzie w Warszawie, wycofanie wojsk rosyjskich z Polski, przeniesienie granicy na Odrze i Nysie z Niemcami.

28.Traktat o UE z Maastricht 1992r.- podpisana 7.02.1992 r. w Maastricht w Holandii.Wszedł w życie 1.11.1993 roku po referendach przeprowadzonych w niektórych krajach członkowskich. Główne cele i założenia:

Traktat ustanowił UE opartą na Wspólnotach Europejskich i uzupełnioną o nowe polityki, tzn. Unię Gospodarczą i Walutową, wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa, współpracę w zakresie bezpieczeństwa wewnętrznego i wymiaru sprawiedliwości trzy filary UE. Ustalono też nowe ramy instytucjonalne UE: Rada Europejska, Rada UE(dawniej: Rada Ministrów), Komisja Europejska (dawniej: Komisja Wspólnot Europejskich), Parlament Europejski oraz Trybunał Sprawiedliwości i Trybunał Rewidentów Księgowych, które pozostały trybunałami Wspólnot Europejskich. Powołano też nowy organ opiniodawczo-doradczy o nazwie Komitet Regionów, obok istniejącego już Komitetu Ekonomiczno - Społecznego.

29.Konwencja Wiedeńska o stosunkach konsularnych z 1963r.- umowa międzynarodowa kodyfikująca prawo konsularne. Została przyjęta 24.04.1963 roku w Wiedniu na zakończenie konferencji międzynarodowej, w której brały udział 92 państwa. Konwencja weszła w życie 19.03.1967 roku. Konwencja reguluje ustanawianie stosunków konsularnych między państwami, funkcje konsularne, procedurę mianowania urzędników konsularnych, klasy kierowników urzędów konsularnych, zasady pierwszeństwa (precedencji) oraz przywileje i immunitety konsularne, w tym także w odniesieniu do konsulów honorowych. Funkcje konsularne urzędu konsularnego polegają na:

30.Konwencja wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych z 1961r.- umowa międzynarodowa kodyfikująca prawo dyplomatyczne. Została przyjęta 18.04.1961 roku w Wiedniu na zakończenie konferencji międzynarodowej, w której brało udział 81 państw. Konwencja weszła w życie 24.04.1964 roku. Konwencja reguluje ustanawianie stosunków dyplomatycznych między państwami, funkcje misji dyplomatycznych, procedurę mianowania przedstawicieli dyplomatycznych, klasy szefów misji dyplomatycznych, zasady pierwszeństwa (precedencji), a także przywileje i immunitety dyplomatyczne. Do Konwencji dołączone zostały dwa protokoły dodatkowe:

31.Ewolucja systemów bezpieczeństwa europejskiego.

32.Pojęcie rozbrojenia w nauce i praktyce.

Rozbrojenie- zmniejszenie lub likwidacja sił zbrojnych i zbrojeń państw na podstawie umowy międzynarodowej poprzez ograniczenie liczebności sił zbrojnych, zniszczenie pewnych rodzajów broni, likwidację umocnień i baz. Ograniczenie zbrojeń natomiast polega na zahamowaniu wyścigu zbrojeń, co nie powoduje zmniejszenia lub likwidacji istniejącego potencjału wojskowego.

W praktyce całkowite rozbrojenie jest mało prawdopodobne, sądząc po tym jakie ryzyko by to stwarzało. Jednostronne rozbrojenie stawiałoby kraj, który pozbył się swojego arsenału w b. niebezpiecznym położeniu.

33.Rozbrojenie w historii SM.

34.Komisja Prawa Międzynarodowego- jeden z organów pomocniczych ONZ, utworzona rezolucją Zgromadzenia Ogólnego z 21.10.1947. Jej głównym zadaniem jest wspomaganie Zgromadzenia Ogólnego w wypełnianiu celu "popierania postępowego rozwoju prawa międzynarodowego i jego kodyfikacji" (art. 13.1 (a) Karty NZ). Obecnie składa się z 34 członków (każdy z innego państwa) wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne na okres 5 lat (z prawem reelekcji). Członkowie Komisji są wybitnymi znawcami prawa międzynarodowego. Zasiadają w Komisji jako osoby prywatne, nie jako reprezentanci państw.

35.Funkcje, środki, metody polityki zagranicznej.

Funkcje:

Środki polityki zagranicznej- instrumenty za pomocą których realizowana jest polityka:

Metody( taktyka działania, postępowania, sposób wykorzystywania środków) polityki zagranicznej:

36.Organizacje wyspecjalizowane ONZ- niezależne, międzyrządowe organizacje, które połączone są z ONZ oddzielnymi porozumieniami przyjętymi przez Zgromadzenie Ogólne ONZ. Organizacje te funkcjonują na zasadzie oddzielnego członkostwa, posiadając własne władze oraz budżety.

Obecnie działa 17 organizacji wyspecjalizowanych, do których należą:

37.Żródła prawa międzynarodowego.

Prawo międzynarodowe ma własne źródła prawa, inne niż prawo krajowe (konstytucja, ustawa, rozporządzenie). Tradycyjnie należą do nich:

Rezolucje międzynarodowe ONZ

38.Współczesne oblicze globalizacji.

Globalizacja jest pojęciem używanym aby opisać zmiany w społeczeństwach i gospodarce światowej, które wynikają z gwałtownego wzrostu międzynarodowej wymiany handlowej i kulturowej. Opisuje zwiększenie wymiany informacyjnej, przyspieszenie i spadek cen transportu, a także wzrost handlu międzynarodowego oraz inwestycji zagranicznych spowodowanych znoszeniem barier oraz rosnących współzależności między państwami. W ekonomii termin ten oznacza głównie zjawiska związane z liberalizacją wymiany handlowej lub “wolnym handlem”. W szerszym znaczeniu odnosi się do rosnącej integracji i współzależności między jednostkami działającymi globalnie, czy to na platformie społecznej, politycznej czy ekonomicznej.

Wymiar gospodarczy

Globalizacja w wymiarze gospodarczym polega w głównej mierze na ujednoliceniu rynków i obracanych na nich różnorodnych towarów. Pozwala to znieść większość barier występujących w handlu międzynarodowym, dzięki czemu firmy z Azji czy Ameryki Południowej mogą konkurować swoimi towarami na rynkach europejskich, czy amerykańskich.

Wymiar społeczno-kulturowy

Globalizacja w wymiarze kulturowym jest rezultatem rozwoju masowej turystyki, wzmożonych migracji, komercjalizacji produktów kulturowych oraz rozprzestrzeniania się ideologii konsumeryzmu. Do jej rozwoju przyczyniają się również działania marketingowe międzynarodowych korporacji oraz rozwój masowych środków komunikacji. W tym kontekście często wspomina się również o makdonaldyzacji społeczeństwa. Przeciwwagą dla takich zachowań jest spowodowany globalizacją powrót do korzeni kultury. Globalizacja powoduje również głębokie zmiany w stylu życia i strukturach społecznych. Do najczęściej wymienianych zjawisk należą: amerykanizacja życia, konsumpcjonizm oraz pogłębianie różnic pomiędzy krajami wysoko, a słabo rozwiniętymi gospodarczo.

Wymiar polityczny

W wyniku procesu globalizacji politycznej powstały takie organizacje międzynarodowe jak: Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy czy Światowa Organizacja Handlu. Organizacje te wpływają na gospodarkę światową, a przez to ograniczają niezależność państw narodowych. W tym kontekście często wymienia się również Unię Europejską. Kiedyś ubogie państwa stają sie podmiotami znaczącymi coraz wiecej na arenie międzynarodowej. Radykalni politolodzy dostrzegają w tym wymiarze również proces powstawania nowej międzynarodowej burżuazji, ale kwestia ta pozostaje sporna....

Problemy wynikające z globalizacji

Lista problematycznych kwestii związanych z procesem globalizacji jest długa. Do najczęściej wymienianych należą:

Związane z nadmiernie liberalną polityką asymilacyjną:

  1. rozpad państw narodowych

  2. przyznawanie kart stałego pobytu, obywatelstwa osobom niezasymilowanym

  3. migracje spowodowane pojawianiem się gett etnicznych

  4. konflikty międzyrasowe i międzyetniczne

  5. napięcie pomiędzy prawami człowieka i obywatela

  6. zanik tożsamości narodowej

Związane z polityką protekcjonistyczną i etatystyczną:

  1. powstanie i rozrastanie się globalnych dysproporcji, w wyniku, czego znaczna część kapitału należy do niewielkiej liczby państw, stanowiących globalne centrum, a niewielka część kapitału do krajów peryferyjnych

  2. wzrost bezrobocia

  3. zanikanie tradycji i zwyczajów lokalnych

  4. Często podkreśla się, że globalizacja zagraża ciągłości i autentyczności państw narodowych, ich niezależności, jak również niszczy lokalną kulturę i tradycję. Prowadzi to do powstawania i rozwoju ruchów antyglobalistycznych

39.Narodziny nowożytnych SM (obejmuje okres w dziejach świata od XV do poł. XIX w)

40.Ośrodki badań SM w Polsce

41.Kształtowanie się samodzielnej dyscypliny naukowej- SM

W związku ze zmianami w poszczególnych epokach koniecznością stała się refleksja nad światem. Rzeczywistość wymagała prowadzenia badań, gdyż zwykły przebieg wydarzeń jak np. wojna już nie wystarczał , zaczęto dochodzić dlaczego pewne zjawiska mają miejsce prowadzono badania. Właśnie dziedzina SM miała badać rzeczywistość międzynarodową i odpowiadać na wszystkie pytania. Problemami SM zajmują się prawnicy, geografowie, moraliści, filozofowie, historycy, politolodzy, teologowie, etycy. W XIX w. Pojawiła się duża liczba nowych podmiotów politycznych co spowodowane było rozwojem gospodarczym i przemysłowym. Podmioty te miały różne aspiracje i interesy. Zachodziła potrzeba tworzenia nowych teorii i instrumentów badania ponieważ teorie starożytnych myślicieli nie odnosiły się w zbyt dużym stopniu do współczesności i stały się niewystarczające dla młodszych pokoleń. Pojawiły się nowe systemy, zmieniła rzeczywistość, utarte normy prawa zwyczajowego również stały się niewystarczające. Przed I wojną światową zostały podpisane dwie Konwencje haskie( w 1899 i 1907 r.), gdyż pojawiła się potrzeba uregulowania stosunków politycznych między podmiotami SM. I w końcu nastąpiła ich Instytucjonalizacja:

Po II wojnie światowej w 1943r. Utworzono Departament Badań, którego zadaniem było szukanie odpowiedzi na aktualne zagadnienia polityki zagranicznej, a w 1949r. W tymże resorcie powołano Stały Komitet do badań nad SM, przekształcony w 1964 w Sztab Planowania. Pierwszą kodyfikacją praw międzynarodowych jest Konwencja wiedeńska ostosunkach dyplomatycznych z 18.04.1964r.

42.Teoretyczne przesłanki o SM na przestrzeni dziejów.

43.Pojęcie i istota pokoju

44.Koncepcje i modele bezpieczeństwa międzynarodowego.

Koncepcje:

Modele, zasady:

45.Źródła zagrożeń dla pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego

46.Ewolucja systemów bezpieczeństwa międzynarodowego po II wojnie światowej ( to samo co 31)

47.Kwestia rozbrojenia w historii SM

48. to samo co 32

49 Podstawy prawno-międzynarodowe i zasady rokowań międzynarodowych:

Cele i ogólna procedura rokowań rozbrojeniowych współcześnie zostały zawarte w Karcie NZ.

Zasady realizacji rozbrojeń sformułowano podczas amerykańsko-radzieckich negocjacji w 1961r.:

Zawarte w niej były idee:

50.Efekty rokowań rozbrojeniowych

51.Narodziny i ewolucja współczesnej gospodarki

52.Struktura gospodarki końca XX wieku

53.Globalizacja, proces i ideologia

54.Pojęcie „SM”

Stosunki międzynarodowe-pojęcie to ma 2 znaczenia: rzeczywiste relacje, które zachodzą między państwami oraz nauka której podmiotem jest rzeczywistość, zajmująca się wszystkimi zjawiskami i prawami związanymi z międzynarodową sferą SM. Definicje podmiotowe uwzględniają uczestników SM, a def, przedmiotowe podkreślają co jest przedmiotem współpracy( polityka, gospodarka).

55.to samo co 39 56.to samo co 9 57.to samo co 11

58.Teorie myślicieli starożytnych o podmiotach SM

59.Refleksja teoretyczna nad SM myślicieli średniowiecza: Paweł Włodkowic z Brudzewa, N.Machiavelli, Pierre Dubois, Erazm z Rotterdamu.

60.Myśl teoretyczna epoki nowożytnej: Jean Bodin, Hugo Grotius, Thomas Hobbes, Emeric Cruce ( odpowiedź zawarta w pyt.39)

61.Myśl teoretyczna epoki Oświecenia: Jean Jacques Rousseau, Immanuel Kant, Jeremy Bentham, Edmund Burke, Henri Gregoire(stanowiska wobec wojny i pokoju) (odp.zawarta w pyt.39)

62.Myśl XIX i XX w.

63.SM jako dyscyplina badawcza w krajach Europy Zachodniej

64.Ośrodki badań naukowych dyscypliny-SM

65.Ośrodki badań naukowych-SM w Polsce

66.to samo co 12

67.Kategorie nauki o SM

Kategoria jest to określony rodzaj pojęcia, którym posługujemy się budując zdania ściśle ogólne, tzn twierdzenie mające moc wyjaśniającą.

-kategorie dla realistów: państwo, jego siła międzynarodowa, interesy narodowe, sprzeczności lub równowaga sił

-kategorie dla idealistów: ład międzynarodowy, moralnośc, prawo, wolność, demokracja

-kategorie dla szkoły behawioralnej: zachowanie międzynarodowe, atrybuty aktora międzynarodowego, jego adaptacyjność, równowaga wewnętrzna

-kategorie dla zwolenników metody postbehawioralnej: łączenie kategorii behawioralnych <ilościowych> z jakościowymi

68.Wielkie koncepcje teoretyczne: idealistyczna, realistyczna, behawioralna, postbehawioralna.

Idealistyczna- dla idealistów znaczenie miał lad międzynarodowy, moralność, prawo, wolność i demokracja. Nurt idealistyczny powstał na gruncie doświadczeń po II wojnie światowej. Jego założenia to m.in. : ograniczona rola państwa, możliwość przeniesienia zachowań jednostek na grunt SM, dwubiegunowe widzenie świata, harmonia interesów, społeczeństwa i jednostki działają za pośrednictwem państw, pokój powinien być nadrzędną wartością dla wszystkich państw i narodów, państwa i narody powinny nawiązywać między sobą więzi(współpraca):zakładanie organizacji międzynarodowych, każdy podmiot SM powinien przestrzegać prawa międzynarodowego, korzyść państwu przynosi ochrona interesów jego mieszkańców.

(14 punktów Wilsona: program pokojowy wysunięty przez prezydenta USA w orędziu wygłoszonym do Kongresu USA 8 stycznia 1918r. Punkty 1-5 formułowały ogólne zasady ładu powojennego: zniesienie tajnej dyplomacji, wolność żeglugi morskiej, wprowadzenie zasady równości w handlu, redukcja zbrojeń, rozstrzygnięcie sporów kolonialnych. Punkty 6-13 dotyczyły problemów terytorialnych po wojnie i zakładały: wycofanie się wojsk niemieckich z okupowanych terenów Rosji, Belgii, Francji, Rumunii, Serbii i Czarnogóry, zwrot na rzecz Francji, Lotaryngii i Alzacji, autonomię dla narodów zamieszkujących terytorium Austro - Węgier i Turcji, przyznanie Serbii dostępu do morza, ustalenie granic Włoch na zasadach etnicznych. Punkt 13 przewidywał utworzenie niepodległego państwa polskiego z wolnym dostępem do morza. Punkt 14 postulował powołanie organizacji międzynarodowej, będącej gwarantem utrzymania pokoju( Liga Narodów).)

Realistyczna- dla realistów ważne są: państwo i jego siła międzynarodowa, interesy narodowe, sprzeczności lub równowaga sił. Nurt realistyczny powstał w latach 30 XX w, jego podstawowe założenia to: podejście państwowocentryczne, decentralizacja i nieufność wobec środowiska międzynarodowego, względność bezpieczeństwa i potęgi państwa(rywalizacja o ta potęgę), państwa jako racjonalni aktorzy w SM, siła i potęga to cel sam w sobie, mechanizm równowagi sił(niedopuszczalna hegemonia), zachowania państw warunkowane są czynnikami zewnętrznymi, SM są suma polityk zagranicznych państw.

Behawioralna- dla behawiorystów znaczenie mają: „zachowania międzynarodowe”, adopcyjność, równowaga wewnętrzna, sprzężenie zwrotne ze środowiskiem. Założenia: analiza elementów rzeczywistości międzynarodowej zwanych systemami międzynarodowymi(konstrukcje społeczne pozostające w relacjach z otoczeniem), analiza biegunowości(analiza struktury). Systemy wg Kaplana: system równowagi sił(wielobiegunowy, antyhegemoniczny, zmienność koalicji), system uniwersalny(powszechny ład wokół organizacji międzynarodowych, stabilność), system hierarchiczny(zakłada istnienie hegemona), system niepełnej proliferacji broni atomowej, system pełnej proliferacji broni atomowej(system jednostronnego weta). Teoria więzi: zjawiska i procesy należy analizować na przecięciu tego co wewnętrzne i zewnętrzne(polityka zagraniczna i globalizacja).

Postbehawioralna- dla postbehawiorystów istotne jest łączenie wartości behawioralnych (ilościowych) z jakościowymi. Nurt postbehawioralny powstał w wyniku rozczarowania behawioryzmem, pojawienia się aktorów transnarodowych(państwo przestało być jedynym podmiotem SM). Wg Johna Heartsa przyczyną słabnięcia pozycji państwa były: rozwój komunikacji międzynarodowej: przenikalność granic i ograniczenie kontroli nad terenem(suwerenności), rozwój broni masowego rażenia(państwo ma potencjał, który nie powinien zostać użyty), rozwój środków przenoszenia broni masowego rażenia, procesy integracji gospodarczej(ograniczenie zdolności państwa do zaspokojenia potrzeb społecznych), wzrost aktywności podmiotów pozarządowych. Założenia transnarodowej wizji SM: w SM istnieją podmioty inne niż państwa, w SM zjawiska i procesy zachodzą nie tylko między państwami, wrażliwość(jak szybko zmiany w jednym państwie odczuwane są w innym państwie), podatność(jakie koszty należy ponieść aby usunąć negatywne skutki zmian w środowisku międzynarodowym).

69.Cząstkowe koncepcje teoretyczne

70.Funkcje nauki SM

71.to samo co 13

72.Metody empiryczne

Eksperymenty miarodajne dla nauki o SM przeprowadzane są przez samą politykę, którą można rozumieć jako "permanentne eksperymentowanie".

Metody badań empirycznych to określony, powtarzalny sposób uzyskiwania pewnego typu informacji o rzeczywistości, niezbędnych dla rozwiązania określonego typu problemu badawczego, szukanie odpowiedzi na pytanie określonego rodzaju przez szeroko pojmowaną obserwację rzeczywistości

73.Metody badań teoretycznych

Prowadzą do poznania naukowego, różnego wszak od poznania potocznego. To naukowe poznanie zakłada jako cel badawczy „odkrywanie” istoty zjawisk i procesów zachodzących w środowisku międzynarodowym, w zachowaniach i oddziaływaniach uczestników stosunków międzynarodowych oraz ich katalogowanie w postaci teorii, czytelnych kategorii, którym przypisano określone treści i prawa, będących potwierdzeniem zjawisk i procesów zachodzących w określonych warunkach. Interesujące w poznaniu naukowym są metody eksperymentu myślowego czy idealizacji

74.Pojęcie uczestnika SM

są zbiorowością bardzo liczną i niejednorodną. Różnią się między sobą wieloma istotnymi cechami. Jedną z najważniejszych jest sam charakter podmiotów uczestniczących, decydujących o specyfice ich położenia międzynarodowego i aktywności.

75.Zróżnicowanie uczestników SM

1. Narody.

Przez naród rozumiemy wielką grupę społeczną, która związana jest wspólnotą losów historycznych, kultury, języka, terytorium i życia ekonomicznego. Wyrazem tej wspólnoty jest świadomość narodowa, poczucie własnej odrębności i tożsamości wśród innych narodów, działanie mające na celu tworzenie oraz umacnianie własnego państwa.

Narody należą do grupy pierwotnych uczestników podmiotowych stosunków międzynarodowych, gdyż od początku ery nowożytnej były głównymi animatorami tych stosunków oraz stały się kreatorami grupy wtórnych uczestników (państw, organizacji międzyrządowych i pozarządowych oraz struktur transnarodowych)

Udział narodów w procesach działań i interakcji międzynarodowych ma charakter pośredni lub bezpośredni. W pierwszym przypadku wspólnoty narodowe stanowią podtswową substancję demograficzną nowoczesnych państw, decydują o ich uczestnictwie w życiu międzynarodowym. Natomiast w sposób bezpośredni wspólnoty narodowe uczestniczą w stosunkach międzynarodowych wtedy, kiedy organizują się i działają w formie ruchów narodowowyzwoleńczych lub jako wspólnoty, które w pozarządowych kontaktach i organizacjach międzynarodowych wspierają się też zwalczają politykę zagraniczną dominujących nad nimi państw. Takie bezpośrednie kontakty pozarządowe rozwijają rożne komitety pokoju, komitety solidarności lub łączności z innymi narodami i tym podobne organizacje.

2. Państwo.

Państwa należą do grupy wtórnych (po narodach) uczestników podmiotowych stosunków międzynarodowych. Są to zarazem uczestnicy najważniejsi oraz mający największy wpływ na rozwój i ewolucję stosunków międzynarodowych. Ich wiodąca rola w życiu międzynarodowym jest wynikiem równoległego oddziaływania czterech cech ich istnienia i aktywności. Po pierwsze, państwa są jednostkami politycznymi najwyższego rzędu, składającymi się z terytorium, ludności i władzy. Granice tworzą najbardziej statyczny element podłoża stosunków międzynarodowych, stabilizują odróżniające państwa cechy ilościowe i jakościowe, ich tożsamości i współzależności. Po drugie, państwa są pośrednikami udziału jednostek i grup społecznych w stosunkach międzynarodowych, które dzięki temu pośrednictwu stają się coraz bardziej pluralistyczne. Ponadto przynależność państwowa ma wpływ na życie i perspektywy rozwoju swoich obywateli poprzez przyczynianie się do utrwalania lub podważania określonego ładu międzynarodowego oraz współtworzenia stanu pewności, bezpieczeństwa lub niepewności międzynarodowej. Po trzecie, państwa są najbardziej zorganizowanymi, dynamicznymi i wpływowymi podmiotami stosunków międzynarodowych. Są zarazem promatorami rozwoju, funkcjonowania i ewolucji stosunków międzynarodowych. Maja też największy wpływ na ich regulowanie. Po czwarte, status jedynych suwerennych podmiotów stwarza państwom uprzywilejowaną pozycję ich wzajemnych stosunkom na tle stosunków niepaństwowych czy pozapaństwowych. Dlatego w nauce o stosunkach międzynarodowych najwięcej miejsca zajmują stosunki międzypaństwowe.

Faktyczny udzial państwa w stosunkach międzynarodowych rozpoczyna się wraz z jego uznaniem przez inne państwa, tzn. po stwierdzeniu podjęcia i zaistnienia między nimi stosunków. Państwo uznane przez większą liczbę innych państw może szerzej uczestniczyć w życiu międzynarodowym, natomiast państwo uznane przez małą liczbę innych państw napotyka w tym życiu trudności.

3. Organizacje międzynarodowe.

Należą do wtórnych uczestników stosunków międzynarodowych. Stanowią one zinstytucjonalizowane formy współdziałania różnych podmiotów stosunków międzynarodowych oraz różnych ich uczestników. Ich celem jest zorganizowane i powtarzane działanie na rzecz maksymalizacji określonych potrzeb i interesów danej zbiorowości państw lub innych uczestników stosunków międzynarodowych. W ramach tego celu zmierzają albo do umocnienia istniejącego ładu międzynarodowego w całości lub w poszczególnych jego częściach, albo też do zmiany tego ładu w jakimś zakresie.

Dzielą się one na międzyrządowe i pozarządowe. Organizacje międzyrządowe są zlożone i utworzone przez państwa na podstawie specjalnych umów międzynarodowych. W swojej działalności z reguły są sterowane przez przedstawicieli rządów. Reguły działalności organizacji międzyrządowych opierają się na normach prawnomiędzynarodowych. Ich zadaniem jest umacnianie porządku ustalonego przez zbiorowość państw członkowskich. W organizacjach takich znajdują często schronienie państwa małe i słabe, zwłaszcza gdy stanowią większość i mogą czasem krępować postępowanie państw wielkich i silnych. Organizacje pozarządowe zrzeszają organizacje polityczne, gospodarcze, zawodowe, młodzieżowe, kobiece, naukowe, kulturalne, sportowe, wyznaniowe i inne. Sprzyjają kształtowaniu solidarności międzynarodowej między grupami i środowiskami ludzi różnych krajów. Podstawą normatywną ich funkcjonowania jest prawo wewnętrzne państwa, w którym znajduje się siedziba danej organizacji. Inicjatywa stworzenia organizacji ma na uwadze albo cele materialne np. chęć pomnożenia zysków, albo niematerialne np. ideologiczne, polityczne, kulturalne i inne.

4. Struktury i siły transnarodowe.

Osoby, grupy i stowarzyszenia, które uczestniczą w życiu międzynarodowym. Do tej grupy zalicza się m.in. międzynarodowe organizacje pozarządowe, firmy wielonarodowe (określane też mianem korporacji międzynarodowych lub transnarodowych), a także ruchy ideologiczne i grupy wyznaniowe o zasięgu ponadnarodowym.

76Interesy uczestników SM

77.Podmiotowość polityczno-międzynarodowa i p. prawno-międzynarodowa uczestników SM:

Polityczno-międzynarodowa oznacza zdolność do świadomego działania międzynarodowego, którego celem jest zaspokajanie własnych potrzeb podmiotu. Strony dzieli się na „podmioty”(mają charakter sprawczy) i „uczestników” (charakter wykonawczy).

Podmioty:

-potencjalne, czyli wielkie grupy społeczne, np. naród polski.

-efektywne, czyli organizacje wielkich grup społecznych (Rzeczpospolita Polska)

Uczestnicy:

-uczestnicy pośredni, czyli organy organizacji wielkich grup społecznych (rząd RP)

- uczestnicy bezpośredni, czyli reprezentanci organów organizacji wielkich grup społecznych (premier rządu RP, ambasador RP)

Pojęcie „Podmiotowość prawno międzynarodowa” jest węższe i oznacza, iż każdy podmiot prawa międzynarodowego jest uczestnikiem SM i równocześnie, że niektórzy uczestnicy tych stosunków nie są i nie muszą być podmiotami prawa międzynarodowego.

78.to samo co 4

79.Misje dyplomatyczne

80.Traktaty- umowy międzynarodowe jako forma SM

Umowa międzynarodowa jest podstawowym źródłem prawa międzynarodowego, a także jedną z form, które przejawiają stosunki międzynarodowe. Normy prawne dotyczące procedury zawierania umów, ich mocy obowiązującej, interpretacji mają przede wszystkim charakter zwyczajowy. Częściowo jednak zostały one skodyfikowane - 23 maj 1969r. państwa podpisały Konwencje Wiedeńską o prawie traktatów. Wg konwencji traktat/umowa międzynarodowa to międzynarodowe porozumienie między państwami, zawarte w formie pisemnej i regulowane przez prawo międzynarodowe. Inaczej umowa międzynarodowa to wspólne oświadczenie podmiotów prawa międzynarodowego, które tworzy prawo, a więc uprawnienia i obowiązki.

81.Konferencje międzynarodowe

82.Misje specjalne

Misje specjalne-są tworzone przez różne okoliczności, np. polityczne, związane z zagrożeniem politycznym lub naturalnym. Na misje specjalne wysyłane są grupy ekspertów, aby zbadać dane zjawisko.

83.Spotkania na szczycie

84. to samo co 18

85.Wyznaczniki i cele polityki zagranicznej.

86.Mechanizm decyzyjny w polityce zagranicznej

87.to samo co 35 88.to samo co 27

89.Pojęcie i istota systemu międzynarodowego

System nie jest pojęciem jednoznacznym:

- jest to układ jednostek, które są połączone ze sobą relacjami, interakcjami,

- zbiór różnych stosunków oparty na hipotetycznym zbiorze politycznych zmiennych.

Zbiór systemów między politycznymi zmiennymi w systemie międzynarodowym, uważany jest za istniejący w rzeczywistości.

System w znaczeniu antologicznym:

- mamy do czynienia z systemem istniejącym obiektywnie w świecie rzeczywistym.

System w znaczeniu metodologicznym:

- narzędzie badawcze, umożliwiające analizę i wyjaśnienie zjawisk oraz procesów międzynarodowych.

Wg Rymonda Arona system międzynarodowy to grupa państw utrzymujących regularne stosunki, zdolnych do wspólnych działań w przypadku zagrożeń. Wyróżniamy dwa rodzaje systemów:

- typ homogeniczny: jednolity, państwa należą do tego samego typu, są posłuszne tej samej koncepcji polityki,

- heterogeniczny: odmienność pochodzenia, państwa zorganizowane są zgodnie z zasadami i odwołują się do sprzecznych wartości.

Każdy system dąży do ustanowienia i utrzymania lub przywrócenia stanu równowagi, między zmiennymi systemu. Wartością podstawową systemu międzynarodowego są interakcje, motywacje i środowisko systemu międzynarodowego.

Struktura systemu jest to rodzaj współzależności i oddziaływań między elementami systemu, sposób ich uporządkowania, ilość i jakość oddziaływań. Jest to wewnętrzna organizacja systemu i dominujące w niej interakcje. System międzynarodowy ciągle się zmienia, kształtuje i rozwija. Nikt odgórnie nim nie zarządza, gdyż jego autorami są suwerenne państwa. Źródłem systemów jest polityka wielkich mocarstw. Systemy międzynarodowe: jednobiegunowy, dwubiegunowy i wielobiegunowy.

90.Teorie systemów w SM

W badaniach nad stosunkami międzynarodowymi rozróżniamy system w znaczeniu ontologicznym i metodologicznym. W tym pierwszym mamy do czynienia z systemem istniejącym obiektywnie w świecie rzeczywistym, w drugim zaś jest on traktowany jako „narzędzie badawcze, model pojęciowy, umożliwiający analizę i wyjaśnianie zjawisk oraz procesów międzynarodowych”. Konieczność zastosowania ontologicznej perspektywy do naukowego wyjaśnienia, jaki jest stosunek treści naszej wiedzy do niezależnie od nas istniejącego, rzeczywistego świata.

Pojęcie systemu międzynarodowego kojarzy się z określoną całością, którą tworzą uczestnicy systemu, właściwe im interakcje oraz interakcje ze środowiskiem zewnętrznym. W zależności od sposobu jego zorganizowania i rodzajów interakcji może mieć postać systemu otwartego lub zamkniętego, stabilnego lub niestabilnego, imperialnego lub hegemonistycznego. W każdej jednak jego postaci cechą wyróżniającą go jest struktura i właściwe mu sprzężenia systemotwórcze.

Każdy system- również międzynarodowy - aby przetrwał, musi dążyć do utrzymania stanu równowagi funkcjonalnej lub dynamicznej, tj. takiej, w której jest zdolny wytwarzać mechanizmy likwidujące zakłócenia mogące naruszyć jego stabilność lub gdy nie zamienia swoich zasadniczych parametrów pod wpływem owych zakłóceń. Zagadnienia równowagi i stabilności systemu wiąże się z intensywnością interakcji wewnątrz i poza granicą systemu, czyli w jego środowisku.

Na funkcjonowanie systemów międzynarodowych, oraz ilość i jakość interakcji systemowych i pozasystemowych ogromny wpływ mają tzw. Zmienne niezależne i zależne. Te pierwsze to: uczestnicy stosunków międzynarodowych, struktury systemu (np. sojusze, układy), cechy środowiskowe (naturalne, wojskowe, polityczne, technologiczne). Te drugie to: pozycje i role uczestników stosunków międzynarodowych, stabilność, bądź niestabilność systemu, zdolność kontrolowania środowiska (wpływania na nie). Owe zmienne niezależne i zależne warunkują charakter celów i wartości systemów, decydują o mechanizmach kształtujących ich rodzaje, częstotliwość interakcji i innych parametrach.

Przedstawiciele nurtu realistycznego i neorealistycznego definiują system międzynarodowy jako całość, której części składowe (państwa i inne podmioty) są ze sobą odpowiednio powiązane w ramach określonej struktury. Zachowania państw preferowane strategie i cele są uzależnione od ich możliwości względem innych uczestników systemu.

91.Struktura systemu międzynarodowego

Struktura systemu jest jedynym z podstawowych, chociaż najtrudniej definiowalnych pojęć, wkomponowanych do badań systemowych przez przedstawicieli szkoły neorealistycznej. Można ją określić jako rodzaj współzależności i oddziaływań między elementami systemu, koniecznymi, aby mógł on należycie funkcjonować. Sposób ich uporządkowania, a także ilość i jakość oddają istotną rolę i charakter systemu międzynarodowego. Są dla niego rodzajem rekwizytu, pozwalającego odróżnić go od innych systemów. Przez strukturę systemu rozumieć można także jego wewnętrzną organizację i dominujące w nim interakcje. Ma charakter ładu uniwersalnego, który zabezpiecza niezależność państw w anarchicznym ze swej istoty środowisku międzynarodowym, wyrażając zarówno ilościową, jak i jakościową charakterystykę systemu. Tworzy niezbędny element systemu, jest dla niego zmienną niezależną, Jeśli zaś chodzi o jej znaczenie w wymiarze pojedynczego uczestnika stosunków międzynarodowych czy subsystemu międzynarodowego, ma ona bezpośredni wpływ na jego miejsce w systemie, odgrywane role oraz możliwości działań i oddziaływań. Od usytuowania w określonym miejscu w strukturze systemu międzynarodowego zależy często skala jego niezależności, rezultaty jego działań i oddziaływań. Brak wyraźnie określonej struktury sprawia, że według przedstawicieli szkoły neorealistycznej nie możemy mówić o analizie systemowej, lecz co najwyżej o podejściu systemowym. Systemowy poziom analizy jest postrzegany przez neorealistów jako bardzo ważne źródło tworzonego modelu zachowań członków systemu. Można więc powiedzieć, że w neorealistycznym postrzeganiu systemu międzynarodowego „struktura staje się obiektem badawczym” i elementem przesadzającym o atrakcyjności neorealistycznej teorii stosunków międzynarodowych.

92.Układ sił a stabilność systemu międzynarodowego

Problem ten od dawna intrygował wielu badaczy. Teoretycy amerykańscy zakładali, że system międzynarodowy jest jedynie przypadkiem szczególnym modelu pluralistycznego; zgodnie z nim jednym z największych zagrożeń dla stabilności jakiegokolwiek nieosobistego systemu społecznego jest brak alternatywnych partnerów. Przykładali wagę do „stopnia wagi”, jaką każde państwo w systemie może poświecić wszystkimi innymi państwom lub możliwym koalicjom państw. Wzrost liczby niezależnych aktorów pomniejsza możliwą uwagę zwracania na każdego z osobna. Gdy chodzi o wyścig zbrojeń reakcja państwa - ich zatrudnień- miała dotyczyć tylko tej części zbrojeń rywala, które wydawały się być skierowane przeciw niemu. Wielu autorów uważało jednak, iż wraz ze wzrostem wielobiegunowości zwiększają się szanse na nieporozumienia i konflikty. Stanley Hoffman istnienie pięciu ośrodków władzy traktuje jako nie tylko pożądanie, lecz i niebezpieczne, gdyż zwiększa ono „równowagę niepewności” i może prowadzić do wyścigu zbrojeń. Roland Yalem pisał o systemie już trzybiegunowym, iż z powodu braku aktora potrafiącego tak „równoważyć” władzę, by przeciwstawić się wrodzonej tendencji Do łączenia się dwu głównych aktorów przeciw jednemu, bądź silnego ponadnarodowego aktora zdolnego so regulowania trzybiegunowości. „system jest wielce podatny a ciągłą niestabilność”. Kenneth Waltz w systemie dwubiegunowym więcej skłonności do stabilności. Rosecrance, krytyczny zarówno wobec zwolenników wielobiegunowości, jak i dwubiegunowości, opowiada się za stworzeniem systemu łączącego zalety obu, wraz z odrzuceniem ich wad. Swoisty system różnych hamulców i przeciwwag czyniłby wojnę mniej prawdopodobną niż w wypadku bądź ścisłej dwubiegunowości, bądź ścisłej wielobiegunowości.

93.System międzynarodowy a historia świata

Przez długi okres trudno mówić o jakim kol wiek dialogu między teoretykami SM a badaczami historii świata. Rosecrance oparł swą analizę systemów na dziewięciu zbadanych systemach historycznych. Wyodrębnił on : 1) wiek XVIII, 2) imperium rewolucyjne, 3) koncert europy, 4) okaleczony koncert, 5) wstrząśnięty koncert, 6) koncert Bismarcka, 7) imperialistyczny nacjonalizm, 8) totalitarny militaryzm, 9) powojenny. Odkrywa on powtarzalne zjawiska co pozwala mu na rozwinięcie dwu modeli. Rozpatrując warunki międzynarodowej stabilności, przyjmuje jako podstawowe elementy: wkład zakłócający, mechanizm regulacyjny, ograniczenia środowiskowe i rezultaty. Zakłóceniami są ideologie, niepokoje wewnętrzne, nierówności między państwami co do zasobów, sprzeczne interesy. Mechanizmy regulacyjne to koncert europy, ONZ czy nieformalny konsensus. Ograniczenia środowiskowe określały granice możliwych rezultatów. Systemy skłaniały się do równowagi, bądź nierównowagi, zależnie od siły dwóch pierwszych elementów. Szczególną wagę przepisuje postawom elit, stopniowi sprawowanej przez nie kontroli, zasobom dyspozycji kontrolujących elit i zdolności systemu do powstrzymywania zakłóceń. Model stabilny obejmuje wiek XVIII, koncert europy, okaleczony koncert, koncert Bismarcka i powojenny. Model niestabilny to imperium rewolucyjne, wstrząśnięty koncert, imperialistyczny nacjonalizm i totalitarny militaryzm. Elity były niezadowolone ze status quo i czuły się zagrożone, stąd dążenie do zmian ułatwianych zdolnością mobilizacji zasobów przez wezwania do nacjonalizmu i innych ideologii.

W historii można wyodrębnić pięć odrębnych typów organizacji polityczno-militarnych jednostek : gromady myśliwych i zbieraczy, plemiona, miasta-państwa, imperia i państwa narodowe. Kryteriami tego podziału są polityczna struktura i terytorialne zakorzenienie. Przedmiotem uwagi Stuarta Kaufmana jest system międzynarodowy na przestrzeni kilku tysiącleci. Po roku 1500 istniały jedynie dwa systemy- przez ponad cztery wieki po 1945 roku: system wielobiegunowej równowagi między imperiami oraz przez kolejne kilkadziesiąt lat dwubiegunowy system lat „zimnej wojny”. Morton Kaplan świadom sutków dążenia do powiększania władzy w systemie wielobiegunowym, dla jego utrzymania wprowadził jako konieczną normę zasadniczą utrzymanie podstawowych aktorów. Wielobiegunowy system równowagi sił może przekształcić się łatwo w dwubiegunowy, który jest bardziej stabilny. Logika systemu polegania na sobie samym warunkach anarchii. Systemy międzynarodowe określone są głownie przez zasadę prawowitości, na których opierają się ich jednostki składowe. Jedną z zasad, na których prawowitość państwa jest oparta jest zasada tożsamości jednostki systemu. Jeśli dominujące jednostki utożsamiają się jako imperia to normy i praktyka międzynarodowa musi uznawać nie tylko anarchię lecz również hierarchię (między imperiami a ich dominiami, protektorami). Autor wyodrębnia trzy podstawowe typy zasad tożsamości jednostek: personalizm, nacjonalizm i imperializm.

Rozmiar i charakter jednostek systemu są ograniczane przez najbardziej skuteczne w danym czasie technologie administracyjne, które upowszechniają się również wśród innych jednostek, zdolnych do ich zastosowania. Otwarcie się SM w stronę historii, jednej z najstarszych dyscyplin, przynosi co najmniej interesujące pytania, pozwala uniknąć rozpatrywania systemu międzynarodowego wyjątkowo krótkiej bo ledwie kilku stuleci perspektywie.

94.Prawo międzynarodowe jako zespół norm

95.Zdecentralizowane prawo we współczesnym systemie międzynarodowym

96.to samo co 37

97.Enklawy centralizacji w zdecentralizowanym prawie międzynarodowym

98.Wpływ SM na życie codzienne

99.Rola teorii SM

100.Wykorzystywanie filozofii, historii, etyki w badaniach nad SM

101.Ujęcie historyczne SM

102.Ujęcie filozoficzne SM

Znaczny obszar klasycznej myśli filozoficznej koncentruje się na zagadnieniach państwa i jego przywódców-podstawowych elementów składowych stosunków międzynarodowych-oraz na metodach analizy.

Platon(ok.427-347p.n.e.) w swym dziele ,,Państwo” doszedł do wniosku, że w ,,państwie doskonałym” powinni rządzić ludzie górujący nad innymi znajomością filozofii i wojny. Platon nazwał tych idealnych władców ,,królami-filozofami”. Choć nie zajmował się bezpośrednio omawianiem sm , wprowadził dwie doniosłe dla tej dyscypliny idee: analizę klasową i rozumowanie dialektyczne, które stały się podstawą dla późniejszych analityków marksistowskich.

Wkład Arystotelesa(384-322p.n.e.)przejawia się w treści (poszukiwanie idealnego systemu politycznego państwa)i w metodzie(metoda porównawcza).Analizując 168 konstytucji,Arystoteles poszukiwał podobieństw i różnic między państwami,stając się pierwszym autorem stosującym metodę analizy porównawczej. Doszedł do wniosku,że państwa rozwijają się i upadają przede wszystkim ze względu na czynniki wewnętrzne- konkluzja ta w XXI wieku wciąż stanowi przedmiot sporu.

Po erze klasycznej wielu filozofów koncentrowało się na zagadnieniu podstawowych cech człowieka i możliwości ich oddziaływania na charakter społeczności międzynarodowej.

Angielski filozof Thomas Hobbes(1588-1769) odmalował w ,,Lewiatanie” stan natury, świat bez władzy-rządu i bez ładu społecznego , w którym ludzie rządzą się namiętnościami,żyjąc w ciągłej niepewności co do własnego bezpieczeństwa.Życie człowieka jest dla Hobbesa samotne,egoistyczne,a nawet okrutne. Po przeniesieniu na poziom międzynarodowy oznacza to ,że wobec braku nadrzędnej władzy społeczność międzynarodowa pozostaje w ,,stanie natury”, czyli anarchii. W tej anarchicznej sytuacji państwa działają tak, jak człowiek działa w stanie natury.Rozwiązaniem tego dylematu jest dla Hobbesa jednolite państwo- Lewiatan- z centralnie i absolutnie sprawowaną władzą.

Francuski filozof Jean-Jacques Rousseau(1712-1778) odniósł się do tych samych pytań, lecz ulegając wpływom Oświecenia, dostrzegł inne rozwiązanie. W ,,Rozprawie o pochodzeniu i podstawach nierówności” opisał stan natury jako świat egocentryzmu, w którym podstawową troska człowieka jest utrzymanie się przy życiu- co dość przypomina opis stanu natury dokonany przez Hobbesa. Rousseau przedstawił swój dylemat w alegorii jelenia i zająca. W społeczności łowieckiej każda jednostka musi się trzymać wyznaczonych jej zadań, aby znaleźć i schwytać jelenia w celu wyżywienia całej grupy. Jeśli jednak zdarzy się , że w pobliżu będzie przebiegał zając , to ktoś może podążyć za nim, mając nadzieję na szybkie zdobycie żywności dla siebie i niewiele troszcząc się o to, w jaki sposób wpłynie to na całą grupe.Rousseau zarysowuje analogię między takimi myśliwymi a państwami.

Jeszcze inna filozoficzna koncepcja cech charakterystycznych społeczności międzynarodowej została przedstawiona przez niemieckiego filozofa Immanuela Kanta(1724-1804)w pracach ,, Idea powszechnej historii w aspekcie kosmopolitycznym” oraz ,,Do wiecznego pokoju”. Kant ukazał wizję federacji państw jako środka prowadzącego do pokoju, światowego ładu ,w którym człowiek może żyć bez obawy wojny. Suwerenność państw pozostałaby nietknięta , lecz nowy ład federalny byłby zarówno lepszy od ,,super-Lewiatana”, jak i bardziej skuteczny i realistyczny niż małe wspólnoty Rousseau. Analiza Kanta opierała się na koncepcji istoty ludzkiej innej niż te stworzone przez Rousseau i Hobbesa.Człowiek w jego ujęciu , choć egoistyczny, może się nauczyć nowych metod działania - kosmopolitycznych i uniwersalistycznych.

Kładąc nacisk na kwestie normatywne, tradycja filozoficzna zachęca do badania roli prawa na poziomie zarówno społecznym, jak i międzynarodowym.

Święty Tomasz z Akwinu(1225-12740, włoski filozof i teolog, był jednym z pierwszych , którzy wskazali na to powiązanie. W ,,Traktacie o prawach” twierdził on, że wszechświat jest rządzony ,,Boskim rozumem”, i utrzymywał, że należy zadbać,aby prawo ludzkie było zgodne z tym prawem naturalnym . Święty Tomasz zakładał, istnienie prawa narodów wyprowadzonego z prawa naturalnego; ,,Do prawa bowiem narodów należy te, co wywodzi się z prawa natury,tak jak wnioski z zasad , np. sprawiedliwe kupna,sprzedaże itp.,bez czego ludzie nie mogą współżyć ze sobą. A to jest z prawa natury , bo jak Filozof dowodzi , człowiek z natury jest stworzeniem społecznym”

Badanie prawa zakłada pewien poziom ładu opartego na pisanych i niepisanych normach zachowań. Zadanie badaczy wykorzystujących ujęcie prawne nie jest tylko opis ,, praw” i norm rządzących zachowaniem, ale także wskazywanie praw, które są najbardziej użyteczne, uczciwe i sprawiedliwe dla państw i społeczeństw starających się osiągnąć normatywne cele naświetlane przez różnych filozofów.

103.Ujęcie behawiorystyczne i alternatywne stosunków międzynarodowych

W latach 50.XX wieku niektórych uczonych przestało zadowalać badanie wydarzeń historycznych jako izolowanych przypadków.Rozczarowali się do filozoficznego dyskursu. Zaczęli stawiać sobie nowe pytania.

Tak w latach 50. I 60. narodził się behawioryzm. Zakłada on, że jednostki- zarówno indywidualnie, jak i w grupach - działają według pewnych schematów . zadanie behawiorysty polega na propagowaniu wiarygodnych hipotez w sprawie tych schematycznych działań oraz na systematycznym i empirycznym weryfikowaniu owych hipotez. Posługując się narzędziami metody naukowej w celu opisu i wyjaśnienia ludzkiego zachowania, uczeni ci mają nadzieję ostatecznie przewidywać zachowania przyszłe. Wielu jednak byłoby zadowolonych już z samej możliwości wyjaśniania schematów, jako ze przewidywanie w naukach społecznych pozostaje przedsięwzięciem niepewnym.

Rewolucja behawiorystyczna jest ukierunkowana na opracowywanie odpowiednich metod empirycznego weryfikowania przewidywanych schematów. Choć metody te nigdy nie były dla behawioryzmu celem samym w sobie, lecz tylko środkiem doskonalenia wyjaśnień, jednak w latach 80. i 90. naukowcy poważnie zakwestionowali podejście behawiorystyczne.

Teoretycy alternatywni są niezadowoleni z zastosowania historycznych,fi8lozoficznych i behawiorystycznych sposobów podejścia do stosunków międzynarodowych. Opierają się na innych metodach. Jedni - postmoderniści- zmierzają do dekonstrukcji podstawowych pojęć tej dziedziny,takich jak państwo, naród, racjonalność i realizm, badając teksty (czyli źródła) w poszukiwaniu znaczeń ukrytych pod powierzchnią, między wierszami. Kiedy takie ukryte znaczenia zostają ujawnione, postmodernista stara się zastąpić uporządkowany ongiś obraz nieporządkiem , zastąpić dychotomie wielością portretów.

Badacze zaczęli dekonstruować podstawowe pojęcia i zastępować je wielością znaczeń . politolog Cynthia Weber twierdzi na przykład, że suwerenność (niezależność państwa) nie jest ani dobrze zdefiniowana , ani trwale ugruntowana. Drążąc to pojęcie , sięgając poza oceny tradycyjnych filozofów , odkryła ona, że konceptualizacja suwerenności stale się zmienia w zależności od wymagań chwili i w sposób usankcjonowany przez różne społeczeństwa. Wielorakie znaczenia suwerenności są warunkowane czasem, miejscem i okolicznościami historycznymi. Analiza ta ma doniosłe konsekwencje dla teorii i praktyki sm, które są zakorzenione w suwerenności państwa i przyjętych praktykach jej wzmacniania. Stanowi wyzwanie dla konwencjonalnego rozumienia tych zagadnień.

Inni badacze alternatywni, na przykład konstruktywiści , chcąc odpowiedzieć na pytania stawiane w sm, zwrócili się ku analizie dyskursu. Aby prześledzić wpływ idei na kształtowanie tożsamości, analizują oni kulturę , normy, procedury i praktyki społeczne. Badają , w jaki sposób tożsamości kształtują się i zmieniają z upływem czasu. Posługują się tekstami, wywiadami i materiałami archiwalnymi, a także badają lokalne praktyki, podróżując środkami komunikacji publicznej i stojąc w kolejkach. Wykorzystując wielorakie zbiory danych, tworzą ,, opis gęsty”. Metodę tę zastosowano do opracowania analiz przypadków zamieszczonych w tomie ,, The Culture of National Security” pod redakcją Petera Katzensteina. Czerpiąc z analizy radzieckiej politki zagranicznej z końca zimnej wojny, polityki bezpieczeństwa Niemiec i Japonii od militaryzmu po antymilitaryzm oraz arabskiej tożsamości narodowej, autorzy zmierzają do ustalenia, jak podmioty reagujące na zmieniające się czynniki kulturowe definiują swoje bezpieczeństwo. Badania te pokazują , że czynniki społeczne i kulturowe kształtują narodową politykę bezpieczeństwa w sposób sprzeczny

104.SM w epoce starożytnej i wiekach średnich

Zalążkiem powstania stosunków międzynarodowych było wprowadzenie w Grecji systemu miast- państw. Grecy zorganizowali niezależne miasta-państwa, szczyt potęgi osiągnęli w roku 400p.n.e., prowadzili również klasyczną politykę siły, która została udokumentowana przez Tykidydesa w Wojnie peloponeskiej. W okresie, gdy wojska wielkich miast-państw toczyły między sobą walki, państwa te utrzymywały stosunki gospodarcze, a poziom wymiany handlowej między nimi był niespotykanie wysoki. Sytuacja ta sprzyjała oczywiście rozkwitowi nad podziw potężnej tradycji filozoficznej Platona i Arystotelesa. W takich warunkach miasta-państwa, z których każde stanowiło niezależną jednostkę, utrzymywały pokojowe relacje nawet w momencie,gdy rywalizowały o potęgę- sytuacja ta zapowiadała poniekąd współczesny system międzynarodowy.

Wiele greckich miast-państw zostało ostatecznie wcielonych do Cesarstwa Rzymskiego(50 p.n.e.-400n.e.). cesarstwo było prekursorem większych systemów politycznych. Jego przywódcy narzucali Si łą porządek i jedność na wielkim obszarze geograficznym, obejmującym dużą część Europy, śródziemnomorskie części Azji, Bliski Wschód i Afrykę Północną. Podbiwszy różnorodne ludy na rozległych ternach, Rzymianie koncentrowali się na utrzymaniu różnych jednostek-plemion, królestw i państw- we własnej strefie wpływów i zapewnieniu płynnym granicom bezpieczeństwa, zagrożonego od północy i wschodu przez wędrowne hordy. Temu rzymskiemu doświadczeniu zawdzięczamy słowo imperium -łaciński odpowiednik cesarstwa. Podbitym krajom narzucano różne formy rządów- od rzymskich prekonsulów po lokalnych biurokratów i administratorów-upowszechniajac język łaciński aż po najdalsze krańce Cesarstwa. Stosowano również praktykę przyznawania obywatelstwa Rzymu wolnym ludziom w całym rozległym imperium, zapewniając zarazem lokalnym władcom znaczną autonomię organizacji życia na własnych terenach.

Cesarstwu, a także późniejszej teorii stosunków międzynarodowych, ważne podstawy teoretyczne zapewnili rzymscy filozofowie. W szczególności Marcus Tullius Cicero(106-43p.n.e.) zaproponował pewien mechanizm jednoczenia różnych części imperium. Twierdził, że ludzi należy zjednoczyć prawem narodów odnoszącym się do całej ludzkości. Koncepcja takiego prawa narodów nie przeszkodziła mu jednak w sformułowaniu bardziej praktycznych rad dla rzymskich przywódców :podkreślał konieczność utrzymywania bezpieczeństwa państwa przez zwiększanie jego bogactwa i poszerzanie granic, a równocześnie zapewnianie stabilności wewnętrznej. Najistotniejsze wszakże jest to ,że samemu Cesarstwu Rzymskiemu i urodzonym w nim autorom zawdzięczamy koncepcję jednostki rozległej geograficznie, której członkowie , zachowując swe lokalne tożsamości, są zjednoczeni scentralizowaną władzą.

Kiedy Cesarstwo Rzymskie rozpadło się w V w.n.e., nastąpiła w europie decentralizacja sił i władzy, lecz rozkwitały inne formy interakcji-podróże, handel i komunikacja- zachodzące nie tylko wśród elit, ale również w grupach kupców i wśród zwykłych ludzi. Do 1000 roku z gruzów Rzymu wyłoniły się trzy cywilizacje. Pierwsza z nich to cywilizacja arabska- o największym zasięgu, rozciągająca się od Bliskiego Wschodu i Persji przez Afrykę Pólnocną po Półwysep Iberyjski. Zjednoczona religijną i polityczną dominacją kalifatu islamskiego i językiem arabskim oraz zaawansowana pod względem osiągnięć matematycznych i technicznych, stanowiła potężną siłę. Drugą potęgą było Cesarstwo Bizantyjskie ze stolicą w Konstantynopolu, ulokowane w pobliżu centrum dawnego Cesarstwa i zjednoczone przez chrześcijaństwo. Trzecią siłę tworzyła reszta Europy, gdzie wraz z upadkiem Cesarstwa Rzymskiego zabrakło władzy centralnej, mnożyły się języki i kultury, zarazem zaczynała się rozpadać zbudowana przez Rzymian sieć komunikacji i transportu.

Większość Europy Zachodniej pokryła się feudalnymi księstwami rządzonymi przez panów lennych, którzy mogli nakładać podatki i sprawować władzę sądowniczą. Panowie mieli władzę nad wasalami, którzy pracowali dla nich w zamian za prawo do uprawy ziemi i ochrony. Feudalizm, składając władzę w ręce prywatne , był odpowiedzią na dominujący wówczas nieład. Siła i władza znajdowały się na różnych, nakładających się na siebie poziomach.

Główną instytucję w średniowiecznej Europie stanowił kościół; wszystkie niemal instytucje miały charakter lokalny zarówno z uwagi na pochodzenie, jak i praktykę. Władza skupiała się zatem albo w Rzymie( a przez jego pełnomocników- biskupów- była rozproszona po całej średniowiecznej Europie), albo w lokalnym lennie. Nawet jednak biskupi, mimo swej nadrzędnej lojalności wobec Kościoła, osiągali znaczną niezależność władzy. Życie gospodarcze również toczyło się w skali przede wszystkim lokalnej.

Pod koniec VIII wieku monopol władzy kościoła został podważony przez Karola Wielkiego (724-814) , władcę Franków , zamieszkujących tereny dzisiejszej Francji. Karolowi Wielkiemu przyznano prawo do zjednoczenia zachodniej Europy w imię chrześcijaństwa i na przekór wschodniemu Cesarstwu Bizantyjskiemu; papież uczynił go cesarzem Świętego Cesarstwa Rzymskiego . Karol Wielki w zamian za to zapewnił papieżowi ochronę Walka między władzą religijną a świecką oraz spór o to, kto powinien rządzić, miały się ciągnąć przez setki lat, a różni autorzy co jakiś czas przedstawiali swoje poglądy w tych sprawach. Jednym z nich był Dante Alighieri(1265-1321), który w rozprawie ,,Monarchia” przekonywał , że potrzebne jest ścisłe oddzielenie Kościoła od życia politycznego. Problem ten został rozwiązany dopiero 300 lat później w traktacie westfalskim.

Po 1000 roku, choć pewne świeckie trendy zaczęły podkopywać zarówno decentralizacje feudalizmu, jak i uniwersalizm chrześcijaństwa. Aktywność handlowa obejmowała poszerzające się obszary geograficzne, gdyż kupcy prowadzili wymianę wzdłuż coraz bezpieczniejszych szlaków transportowych . Poprawiły się wszystkie formy komunikacji. Nowe technologie, np. młyny wodne i wiatraki , nie tylko ułatwiły życie, ale również zapewniały pierwszą elementarną infrastrukturę wspierającą gospodarkę agrarną. Społeczności miejskie- takie jak odzyskujące siły miasta-państwa północnych Włoch: Genua, Wenecja, Mediolan i Florencja- ustanawiały stosunki gospodarcze, zakładając w najważniejszych miejscach punkty zborne, organizując przewóz materiałów komercyjnych , a nawet uzgadniając przestrzeganie pewnych praktyk dyplomatycznych, ułatwiających działalność handlową. Praktyki te- zakładanie ambasad obsadzonych stałym personelem, wysyłanie specjalnych konsulów z zadaniem rozstrzygania sporów handlowych oraz przesyłanie wiadomości dyplomatycznych szczególnie chronionymi kanałami komunikacji-bezpośrednio poprzedzają współczesną dyplomację.

105.Grecja i system interakcji miast-państw, Tukidydes „Wojna Peloponeska”

Tukidydes (ok. 460- ok.395) był największym historykiem greckim i strategiem. Opisywał trwającą 27 lat historię wojny peloponeskiej, prowadzonej przez Spartę i Związek Peloponeski przeciwko Antenom (431-404).Spisywał te historię przez całe dorosłe życie, uczestnicząc w wojnie i obserwując uważnie jej okoliczności. Doszukiwał się realnych przyczyn, wypadków, czynników historycznych i bieżących interesów ludzi. Najbardziej interesującą częścią tej historii jest Dialog Meliański, prowadzony przez Spartan i Ateńczyków z wyspy Melos. W jego tekście Tukidydes odtworzył lub ułożył mowy mężów stanu, polityków i wodzów obu stron w formie antytez, „ jakby- jego zdaniem-najodpowiedniej do okoliczności mógł przemawiać dany mówca ”. Tukidydes jawi się też w Wojnie peloponeskiej jako prekursor myślenia geopolitycznego. Świadczy o tym fragment przemówienia Koryntyjczyków: „ Nikogo zaś, kto zetknął się z Ateńczykami, nie trzeba pouczać, że należy się mieć przed nimi na baczności; ci zaś, którzy mieszkają raczej w głębi lądu i daleko od szlaków handlowych, niech wiedzą, że jeżeli niedomogą miastom nadmorskim, będą mieli wielkie trudności z wywozem swych płodów i z przywozem tych towarów, które droga morską przychodzą. Niechaj też nie sądzą, że to, o czym się obecnie tutaj mówi, nic ich nie obchodzi, bo jeśli oddadzą wybrzeże na lup nieprzyjaciela, niebezpieczeństwo niebawem zbliży się do nich ”. W sumie Tukidydes uczył swoim dziełem wielu myślicieli, polityków i uczonych wielorakiego spoglądania na różne przejawy stosunków międzynarodowych. Jego stwierdzenia były przyjmowane jako prawzorzec analiz także przez XX- wiecznych realistów i neorealistów ( Garst 1989 ). Wielu inspirował zestawieniem efektów postrzegania wzajemnego partnerów i przeciwników, wprowadzeniem kategorii interesu, honoru, sojuszy, neutralności, równowagi sił, zdolności i gotowości do działań oraz niepewności rachunku sił. Dlatego chętnie powołują się na niego liczni dydaktycy i badacze stosunków międzynarodowych.

106.Rzym:rządzenie cesarstwem,koncepcja państwa według Tulliusa Cicerona

Wiele greckich miast-państw zostało ostatecznie wcielonych do Cesarstwa Rzymskiego(50 p.n.e.-400n.e.). cesarstwo było prekursorem większych systemów politycznych. Jego przywódcy narzucali Si łą porządek i jedność na wielkim obszarze geograficznym, obejmującym dużą część Europy, śródziemnomorskie części Azji, Bliski Wschód i Afrykę Północną. Podbiwszy różnorodne ludy na rozległych ternach, Rzymianie koncentrowali się na utrzymaniu różnych jednostek-plemion, królestw i państw- we własnej strefie wpływów i zapewnieniu płynnym granicom bezpieczeństwa, zagrożonego od północy i wschodu przez wędrowne hordy. Temu rzymskiemu doświadczeniu zawdzięczamy słowo imperium -łaciński odpowiednik cesarstwa. Podbitym krajom narzucano różne formy rządów- od rzymskich prekonsulów po lokalnych biurokratów i administratorów-upowszechniajac język łaciński aż po najdalsze krańce Cesarstwa. Stosowano również praktykę przyznawania obywatelstwa Rzymu wolnym ludziom w całym rozległym imperium, zapewniając zarazem lokalnym władcom znaczną autonomię organizacji życia na własnych terenach.

Cesarstwu, a także późniejszej teorii stosunków międzynarodowych, ważne podstawy teoretyczne zapewnili rzymscy filozofowie. W szczególności Marcus Tullius Cicero(106-43p.n.e.) zaproponował pewien mechanizm jednoczenia różnych części imperium. Twierdził, że ludzi należy zjednoczyć prawem narodów odnoszącym się do całej ludzkości. Koncepcja takiego prawa narodów nie przeszkodziła mu jednak w sformułowaniu bardziej praktycznych rad dla rzymskich przywódców :podkreślał koniecznośc utrzymywania bezpieczeństwa państwa przez zwiększanie jego bogactwa i poszerzanie granic, a równocześnie zapewnianie stabilności wewnętrznej. Najistotniejsze wszakże jest to ,że samemu Cesarstwu Rzymskiemu i urodzonym w nim autorom zawdzięczamy koncepcję jednostki rozległej geograficznie, której członkowie , zachowując swe lokalne tożsamości, są zjednoczeni scentralizowaną władzą.

Teoria państwa wg Cycerona

Teoria Państwa opiera się na założeniu odpowiadającym republikańskim sympatiom Arpinaty. Państwo(res publica) jest to rzecz ludu (res populi)., a czynnikiem w najbardziej widoczny sposób integrującym go jako organizację okazuje się prawo, stojące na straży bezpieczeństwa wspólnego bytowania. Jest to charakterystyczne dla prawników rzymskich- wyeksponowanie roli prawa jako podstawowej idei gwarantującej i stabilizującej więzi obywatelskie. Cyceron idzie nieco dalej wskazując, iż państwo jest także organizacją boską. Ten wyraźnie platoński mistycyzm przejawia się w słynnym śnie Scypiona, przedstawiającym ludzi najbardziej oddanych sprawie państwa jako szczególnie wyróżnionych po śmierci przez bogów. Chodzi o to ,że bogowie znajdują najwyższą przyjemność w działaniu polegającym na organizowaniu ludzi w formie państwa.

Na historii państwa rzymskiego, starorzymskich instytucjach i zwyczajach opierał swoja wizje przyszłości oraz zasady współczesnego mu ustroju republikańskiego. Były to również przesłanki uzasadniające trwałość i racjonalność form republikańskich , przeciwstawianych tendencjom do jedynowładztwa jako- w jego przekonaniu- zgubnych i pogrążających państwo w skrajnościach. Są to dodatkowe argumenty przemawiają ceza obroną republikańskich zasad władzy i temu celowi poświecił nie tylko swą aktywność pisarską i organizacyjną, lecz i życie.

Władza państwowa , najpełniej reprezentowana przez organy zwierzchnie, symbolizuje jedność i godność społeczeństwa, w tym każdej jednostki z osobna. Zatem społeczeństwo powinno nie tylko przestrzegać praw ustanowionych przez władzę, lecz władców szanować , a nawet miłować jako symbol wspólnego i najwyższego dobra, będącego rękojmią rozwoju i bezpieczeństwa zbiorowości.

107.Centralizacja i decentralizacja władzy religijnej w Kościele, Dante Alighieri „Monarchia”

Dante Alighieri (1265-1321) był poetą i politykiem florenckim, wywodzącym się ze znakomitego rodu. Jego pradziadek zmarł w czasie II wyprawy krzyżowej. On sam w młodości studiował poetów i pisarzy rzymskich oraz współczesnych, a także filozofię franciszkanów i dominikanów. Następnie zaangażował się w politykę po stronie Medyceuszy, naraził się papieżowi, doznał wygnania, a ostatnie lata spędził w Weronie i Rawennie. Wsławił się Boską komedią (Divina Commedia), ale wniósł wiele do historii myśli politycznej. W najbardziej nas tutaj interesującym dziele Monarchia Alighieri zawarł rozmyślania o przeznaczeniu człowieka i jego celach doczesnych. Potępiał wszelką ekspansję terytorialną i ekonomiczną, gdyż uważał, że każda z nich rodzi nieporozumienia i konflikty wewnętrzne. Twierdził, że władza cesarska pochodzi bezpośrednio od Boga, który wskazał ludzkości dwa cele: ziemski dobrobyt i szczęśliwość , którą powinien zapewniać cesarz, a także wieczną szczęśliwość, osiąganą przez otwierane przez papieża bramy do raju. Był więc zwolennikiem kompromisowego ułożenia stosunków między władzą papieską i cesarską, a zarazem przeciwnikiem umniejszania roli jednej kosztem drugiej w stosunkach europejskich. Zgodnie ze swoimi tezami Alighieri angażował się tez praktycznie w proces regulowania roli papieży. Po śmierci papieża Klemensa V skierował do kardynałów list wzywający ich do wyboru papieża włoskiego, aby w ten sposób skończyć z trwającym od 1309 roku odosobnienia papieży w Avignonie. Ich powrót do Rzymu miał- jego zdaniem- ułatwić zrównoważenie wpływów ośrodków władzy w stosunkach europejskich ( Herford 1993; d' Entreves, Passerin 1952).

108.SM w epoce nowożytnej i w XIXw.

Stosunki miedzynarodowe w nowozytnosci

Wpływ na rozważania nad istotą stosunków międzynarodowych miały w tym czasie takie ważne wydarzenia i procesy, jak np.:

• upowszechnienie oświaty i nauki,

• rozwój kapitalizmu oraz osłabienie struktur monarchiczno-feudalnych i wzrost zllaczenia mieszczaństwa,

• pojawiające się postulaty uznania suwerenności narodu,

• dominacja zasady równowagi sił w stosunkach międzynarodowych.

Emmerich de Vattel (1714-1767) - szwajcarski prawnik i publicysta w służbie dyplomatycznej króla Augusta III.

• Autor dzieła pt. Prawo narodów, czyli zasady prawa naturalnego zastosowane do postępowania i spraw narodów i monarchów (1758).

• Głównymi aktorami stosunków międzynarodowych są suwerenne państwa, które powinny zawierać między sobą umowy konstytuujące globalny porządek. N aależy ponadto dążyć do utrzymania równowagi sił, która gwarantuje pokój w Europie. Jest to stan, w którym żadne państwo (mocarstwo) nie ma możliwości arbitralnego narzucenia innym zasad, na których podstawie mają układać się stosunki międzynarodowe. Dla utrzymania równowagi sił dopuszczał możliwość tzw. wojny prewencyjnej.

• Lansował doktrynę równości państw. Wszystkie państwa posiadają taką samą suwerenność. Mała republika ma nie mniejszą suwerenność niż potężne królestwo - podobnie jak "karzeł jest w takim samym stopniu człowiekiem jak wielkolud".

• Głosił dość kontrowersyjną tezę, iż narodowi, który nie gospodaruje z korzyścią na swej ziemi, inny naród ma prawo tę ziemię odebrać.

Immanuel Kant (1724-1804) - niemiecki filozof, prekursor liberalizmu w nauce o stosunkach międzynarodowych.

• Autor m.in. dzieła pt. Ku wiecznemu pokojowi. Zarys filozoficzny.

• Kant prezentuje realistyczne stanowisko wobec ludzkiej racjonalności w dążeeniu do osiągania pokoju. Jest to jego zdaniem powolny i rozciągnięty na lata eksperyment polityczny, uzależniony od podporządkowania się jednostek "immperatywowi kategorycznemu" (zachowuj się zawsze tak, jakbyś chciał, żeby meechanizm i motyl1)l twego działania stały się powszechnie obowiązujące ... ). W grunncie rzeczy jest to optymistyczna wizja przyszłych stosunków międzynarodowych, tworzonych w coraz większym stopniu przez uświadomione co do przysługująących im praw jednostki.

• Idea "wiecznego pokoju", możliwa jest do urzeczywistnienia w przyszłości na gruncie doświadczeń bezsensu wojen (doświadczenie negatywne). Konieczne jest wówczas porozumienie państw na podstawie:

- artykułów wstępnych zawierających reguły utrzymania pokoju: [1] odrzuucenie tajnych porozumień, [2] przestrzeganie równości państw, [3] likwiidacja armii, [4] likwidacja prawa do zaciągania długów na finansowanie wojny oraz [5] odrzucenie prawa do interwencji;

- artykułów ostatecznych, zastępujących agresję przez rządy prawa: [1] republikanska konstytucja dla kazdego panstwa-sami ludzie nie panstwa sa mniej skorzy do wojen

Jan Jakub Rousseau (1712-1778) - francuski pisarz i filozof.

• .Jako młody chłopak Jean Jacques Rousseau uciekł z domu i przez dziesięć lat wydrował po Szwajcarii, Sabaudii i Wielkiej Brytanii (wędrówka ta spowodowała pOIlOĆ u niego chorobliwe stany psychiczne). Krytykował kolonializm i wojny kolonialne jako złe przejawy ludzkiej cywilizacji. Wojnami zainteresowaanc s~l wyłącznie elity państwowe, nie zaś zwykli ludzie, którzy pragną żyć w pokoju (głyboko pesymistyczny obraz stosunków międzynarodowych).

• Źródeł konfliktów Rousseau doszukiwał się we współzależnościach (podczas gdy llbccnie traktuje się je jako element stabilizujący system międzynarodowy). Samoowystarczalność jako remedium na konflikty polecał głównie Korsykańczykom i Polakom.

• Proponował utworzenie "konfederacji", a raczej federacji państw zachodniooeuropejskich, która miałaby prawo do ingerencji w sprawy wewnętrzne poszczeególnych krajów, a także prawo do gwarantowania terytorialnego status quo oraz nieusuwalności prawowitych władców.

Stosunki miedzynarodowe w XIX w.

• ekspansja gospodarcza i kolonialna państw,

• rozwój nowoczesnych armii,

• wojny imperialistyczne i wojny światowe,

• walki narodowowyzwoleńcze i powstanie nowych państw,

• rozwój instytucjonalizacji życia międzynarodowego (nowe organizacje, rozwój prawa międzynarodowego),

• rozwój wielkich systemów ideologicznych.

W tzw. "długim wieku XIX" (1789-1914, 125 lat) i "krótkim wieku XX" (1914-1989/90/91, 75-77 lat) na uwagę zasługują trzy prądy intelektualne mające wpływ na ówczesne rozumienie natury stosunków międzynarodowych: [1] nurt liberalny, [2] nurt marksistowski oraz [3] nurt geopolityczny.

Pierwszy z nich - nurt liberalny (którego ojcem duchowym był Adam Smith) - związany był z myślą m.in. Davida Ricardo czy Richarda Cobdena. Charakteryzował się on radykalnym oddzieleniem ekonomii od polityki oraz przypisywaniem ekonomii pozytywnego wpływu na społeczność międzynarodową. Słowem: narody przestaną ze sobą walczyć, jeśli zrozumieją, że więcej korzyści mogą wynieść z gospodarczej kooperacji. Polityka natomiast, w tym także polityka zagraniczna, powinna umożliwiać wzajemne kontakty gospodarcze, a przynajmniej w nich nie przeszkadzać.

Drugi nurt związany jest z ideologią marksistowską. Podobnie jak w przypadku ideologii liberalnej tutaj także ekonomia stawiana jest na pierwszym miejscu jako czynnik determinujący stosunki zarówno wewnątrzpaństwowe,jak i międzynarodoowe. System kapitalistyczny - powiadają za Karolem Marksem (1818-1883) jego zwolennicy (Rudolf Hilfering, Włodzimierz IIjicz Lenin) - na którym ufundowany jest także pewien porządek polityczny, ma się ku końcowi. Jest on bowiem pełen nieprzeezwyciężalnych sprzeczności wewnętrznych: K. Marks zapowiada tym samym gruntowną reorganizację stosunków międzynarodowych.

Po zwycięstwie rewolucji robotniczej zniszczony zostanie ostatecznie tzw. system westfalski. Z czasem w ogóle nie będzie państw w klasycznym rozumieniu tego słowa. Tożsamość narodowa i państwowa zostanie bowiem definitywnie wyparta przez tożsamość klasową (robotniczą, proletariacką). Na końcu tego "dziejowego" procesu powinno pojawić się społeczeństwo bezklasowe.

Przyczyną wojen - według marksistów - są kapitaliści. Wykorzystują oni państwa jako narzędzia swojej ekspansji kapitałowej. A zatem mamy do czynienia z sytuacją, w której silniejsze państwa napadają na słabsze, by je od siebie całkowicie uzależnić, tzn. stworzyć większą przestrzeń gospodarczą pod swoją kontrolą·

O ile zatem marksiści są przekonani, że kapitalizm wzmacnia instytucję państwa, o tyle liberałowie są całkiem przeciwnego zdania - wymiana międzynarodowa osłabia państwa, gdyż pozbawia je absolutnej kontroli nad swoim terytorium.

Trzeci nurt związany jest z pojęciem geopolityki. W XIX i XX w. szczególnie dwie szkoły myślenia geopolitycznego miały wpływ na poglądy o polityce: niemiecka i anglosaska.

Przedstawicielem pierwszej jest Friedrich Ratzel (1844-1904) przekonany o organicznej strukturze ówczesnych państw (państwa jako ,;żywe organizmy"), czym nawiązywał do teorii Darwina. Państwo do utrzymania swojego zdrowia i potęgi potrzebuje ekspansji, która zawsze dokonuje się kosztem organizmów słabszych i gorzej przystosowanych. Wskutek ekspansji następuje powiększenie przestrzeni życiowej (Lebensraum - termin użyty przez Ratzela, zaś sama koncepcja stworzona i opisana wcześniej przez Ernsta Kappa). Wzrostowi terytorialnemu towarzyszy rozwój we wszystkich innych dziedzinach. Granice państwowe nie mają charakteru stałego - są bowiem odzwierciedleniem siły i rozwoju państwa w danym momencie historycznym.

Kontynuatorem myśli F. Ratzela był szwedzki geograf i politolog Rudolf Kjelen (1864-1922), twórca terminu "geopolityka". Niezależnie od głębokich analiz geopolitycznych stworzył on własną koncepcję państwa jako szczególnego organizmu złożonego z pięciu struktur: "Kratopolitik" (władzy), "Demopolitik" (ludnoości), "Soziopolitik" (układu społecznego), "Oekopolitik" (gospodarki) oraz "Geoopolitik" (podłoża fizycznego i geograficznego).

Kierunek reprezentowany przez F. Ratzela i R. Kjellena za punkt wyjścia brał jednostkowe państwo i jego właściwości. Przedmiotem badań uczyniono jego zdolność do przetrwania w swoistej walce o byt, toczonej we wrogim środowisku.

Założycielem szkoły anglosaskiej był amerykański admirał i historyk Alfred Thayer Mahan (1840-1914). Zdaniem tego autora o potędze i możliwościach eksspansji państwa decyduje jego marynarka. Jako przykład podaje doświadczenie Pax Britanica. Kluczową rolę spełniają czynniki łączące - drogi, a przestrzeń morska jest splotem niezliczonej liczby dróg. Morze daje dostęp do wszystkich państw na świecie.

Kolejny autor to Halford MacKinder (1861-1947), brytyjski geograf, profesor Oxfordu. Uznawał on trafność teorii Mahana o decydującej roli potęgi morskiej, ale tylko w odniesieniu do końca XIX w. Jego zdaniem bowiem decydującego znaczeenia nabiera (podobnie jak przed XV w.) kwestia szybkości w przemieszczaniu sił zbrojnych po terytorium lądowym. Szczególną rolę mają tutaj do odegrania koleje żelazne. Na lądzie zatem ma się - w jego przekonaniu - rozegrać bój o światowe przywództwo. Z jego nazwiskiem wiąże się koncepcja tzw. Heartlandu, czyli kluczowego terytorium (od wschodniej Syberii przez Azję Środkową po Euroopę Środkową). Heartland jest częścią Światowej Wyspy (World Island), tj. Europy, Azji i Afryki, otoczonej oceanem, na którym rozrzucone są wyspy-satelity: Ameryka Północna i Południowa, Australia, a także Wyspy Sundajskie (Malaya), Wielka Brytania, Japonia itd. Zawładnięcie Heartlandem oznacza przywództwo nad Światową Wyspą, a tym samym nad całym światem.

109.Doktryna suwerenności państwa i jej zastosowanie w praktyce państw.

110.Pokój u podstaw systemu europejskiego: Kongres wiedeński, Równowaga sił, pisma I.Kanta i J.Rousseau

Kongres wiedeński - konferencja międzynarodowa przedstawicieli 14 największych państw europejskich, trwająca od 9 października 1814 r. do 16 czerwca 1815 r. w Wiedniu, zwołana w celu rewizji zmian terytorialnych i ustrojowych spowodowanych wybuchem Wielkiej Rewolucji Francuskiej i wojnami napoleońskimi oraz wypracowania nowych zasad ładu kontynentalnego.

W wyniku trwających w Europie w latach 1798-1815 wojen napoleońskich nastąpiły bardzo znaczące zmiany terytorialne na niemal całym obszarze kontynentu. Nieudana kampania rosyjska i klęska Francuzów w bitwie pod Lipskiem spowodowały abdykację Napoleona i załamanie się ładu epoki napoleońskiej. Już 9 września 1813 doszło do zawarcia rosyjsko-prusko-austriackiego porozumienia w Cieplicach, którego sygnatariusze zobowiązali się do wspólnego prowadzenia wojny, likwidacji Związku Reńskiego, odbudowy pozycji Austrii oraz podziału Księstwa Warszawskiego. 8 października do wojny, jako austriacki sojusznik, dołączyła Bawaria, a 9 października Anglia zobowiązała się przekazać milion funtów na potrzeby walki z Napoleonem.

Jeszcze w trakcie działań militarnych mocarstwa usiłowały doprowadzić do porozumienia. Podstawową kwestią sporną była osoba nowego władcy na tronie francuskim oraz przyszłej roli poszczególnych państw na kontynencie. Ponadto Austria obawiała się dominacji Prus nad państwami niemieckimi oraz przejęcia dominującej roli w całej Europie przez Rosję. Anglicy liczyli przede wszystkim na zapewnienie stabilności na kontynencie w celu uzyskania możliwości dalszego rozwoju poza jego granicami. Rosja z kolei pragnęła zapobiec uzyskaniu przez nadmiernych zdobyczy terytorialnych przez Austrię oraz ograniczenia roli brytyjskiej w świecie pozaeuropejskim.

W celu przygotowania układu pokojowego doszło do spotkania sojuszników na dwóch konferencjach - 29 stycznia 1814 w Langres oraz 11-19 lutego 1814 w Troyes. Najważniejszym powziętym wówczas postanowieniem była wspólna walka koalicjantów aż do walnego zwycięstwa nad Napoleonem. Od 4 lutego prowadzono także rokowania w Chatillon z przedstawicielami strony francuskiej, która dążyła do zawieszenia broni, oferując nawet pewne ustępstwa, jednak porozumienia nie osiągnięto.

9 marca 1814 przedstawiciele czterech mocarstw w Chamount zawarli kolejny traktat sojuszniczy[2]. Anglię reprezentował Robert Stewart, wicehrabia Castlereagh, Austrię - Klemens Lothar von Metternich, Rosję - Karl Robert Nesselrode, a Prusy - Karl August von Hardenberg. Ustalono zasadę niezawierania separatystycznych traktatów z Francją oraz wytyczono ogólne cele wojenne - m.in. zobowiązanie mocarstw do utrzymania pokoju przez najbliższe 20 lat po zakończeniu działań zbrojnych.

6 kwietnia 1814 Napoleon abdykował, a 3 maja królem Francji został brat zgilotynowanego Ludwika XVI - Ludwik XVIII Burbon. 30 maja zawarto tzw. I pokój paryski, podpisany przez przedstawicieli mocarstw oraz Talleyrandem reprezentującym nowy francuski rząd. Na mocy zawartego układu Francji przywrócono granice z 1792 oraz przyznano jej dodatkowe tereny na lewym brzegu Renu - wokół Landau, Montbéliard, Mulhouse oraz Sarrebruck. Nie obciążono jej także odszkodowaniem oraz zachowano większość kolonii. Zdecydowano również, że kwestie dotyczące pozostałych państw zostaną omówione na zwołanym w ciągu dwóch miesięcy kongresie w Wiedniu.

Równowaga sił stan stosunków międzynarodowych, w którym żadne państwo nie może zapanować nad innymi ani narzucić im swoich praw.

Kiedy jakieś państwo (dążące do dominacji) zaczyna osiągać zagrażającą innym przewagę, to państwa sąsiednie zawiązują koalicję dla własnego interesu - blokują ambicje najsilniejszych.

Pisma Kanta i Rousseau w zadaniu 108

111.Załamanie się systemu równowagi sił

112.Sojusze międzynarodowe: Trójprzymierze, Trójporozumienie, I wojna św.-upadek trzech mocarstw

113.Ład międzynarodowy po I wojnie światowej wg „czternastu punktów” Wodorowa Wilsona

Nazwą 14 punktów Wilsona określa się program pokojowy, który przedstawił 8 stycznia 1918 roku w orędziu do Kongresu prezydent Thomas Woodrow Wilson.

Oto te punkty: "Naszym programem jest program pokoju światowego. Program ten - naszym zdaniem jedynie możliwy - jest następujący:

1. - Porozumienia pokojowe jawnie zawarte, po których nie będzie już żadnych, bez względu na ich naturę, porozumień tajnych, dyplomacja zaś będzie działać jawnie i publicznie.

2. - Całkowita wolność żeglugi na morzach, poza wodami terytorialnymi, tak w czasie pokoju, jak i w czasie wojny, z wyjątkiem wypadków, w których morza te byłyby zamknięte całkowicie lub częściowo przez działania międzynarodowe, mające na celu wykonanie międzynarodowych porozumień.

3. - Zniesienie, na ile to będzie możliwe, wszelkich barier gospodarczych i ustalenie warunków handlu równych dla wszystkich narodów akceptujących pokój i stowarzyszonych dla jego utrzymania.

4. - Wzajemna wymiana wystarczających gwarancji, tak aby zbrojenia narodowe zostały zredukowane do minimum odpowiadającemu bezpieczeństwu wewnętrznemu kraju.

5. - Załatwienie wszystkich pretensji kolonialnych w atmosferze swobodnej, otwartej i całkowicie bezstronnej, a opartej na ścisłym przestrzeganiu zasady, że przy rozstrzyganiu wszystkich tych kwestii suwerenności interesy ludności zainteresowanej mieć muszą wagę równą słusznym żądaniom Rządu, którego tytuł prawny ma być określony.

6. - Ewakuacja wszystkich rosyjskich terytoriów i uregulowanie wszystkich problemów wiążących się z Rosją, tak aby zapewnić jak najlepszą i najszerszą współpracę innych narodów świata, która by dała Rosji stosowną okazję do określenia, bez przeszkód i utrudnień, w warunkach pełnej niezależności, swej drogi politycznej i narodowej; aby zapewnić jej szczere przyjęcie do Ligi Wolnych Narodów z Rządem, który ona sama sobie wybierze; aby zapewnić jej wreszcie jak największą pomoc, pomoc, jaka okazałaby się potrzebna i jakiej Ona sobie by życzyła. Sposób, w jaki bratnie narody będą traktowały Rosję w najbliższych miesiącach, będzie probierzem ich dobrej woli i zrozumienia potrzeb Rosji, niezależnie już od ich własnych interesów i ich rozumnej sympatii.

7. - Cały świat zgodzi się na to, iż Belgia winna być ewakuowana i restytuowana bez żadnych prób ograniczenia jej suwerenności, z której korzysta na równi z innymi wolnymi narodami. Żaden akt bardziej niż ten właśnie nie pomoże w przywróceniu zaufania narodów do praw ustalonych i określonych, a mających regulować ich wzajemne stosunki. Bez tego aktu zadośćuczynienia cały układ i moc wszystkich praw międzynarodowych byłyby na zawsze osłabione.

8. - Całe terytorium francuskie winno zostać uwolnione, a te jego części, które uległy najazdowi, powinny zostać całkowicie odbudowane. Krzywda, która została wyrządzona Francji przez Prusy w 1871 r., w tym co dotyczy Alzacji i Lotaryngii, a która zakłócała pokój świata przez blisko pięćdziesiąt lat, powinna zostać naprawiona tak, aby pokój mógł zostać przywrócony raz na zawsze, w interesie wszystkich.

9. - Pewne "poprawienie" granic włoskich powinno zostać przeprowadzone wzdłuż dającej się wyraźnie oznaczyć linii narodowości.

10. - Co do ludów Austro-Węgier, którym pragniemy zapewnić miejsce wśród narodów, powinna zostać stworzona, najszybciej jak to tylko będzie możliwe, szansa autonomicznego rozwoju.

11. - Rumunia, Serbia i Czarnogóra winny być ewakuowane; zwrócone im zostaną ich terytoria. Serbii zostanie przyznany wolny dostęp do morza, a stosunki między różnymi państwami bałkańskimi muszą zostać oparte na przyjacielskich porozumieniach, uwzględniających linie podziału wspólnot i narodowości, tak jak zostały one ustalone przez historię.

12. - Co do tureckich części obecnego Imperium Osmańskiego, winna być im zapewniona pełna suwerenność i bezpieczeństwo, lecz innym narodowościom, które żyją obecnie pod rządami Imperium, musi, z drugiej strony, zostać zapewnione trwałe bezpieczeństwo istnienia i możliwość rozwoju bez przeszkód; musi im być nadana autonomia. Dardanele zostaną otwarte na stałe i będą stanowiły wolne, dla wszystkich okrętów wojennych i handlu wszystkich narodów, przejście, zabezpieczone gwarancją międzynarodową.

13. - Powinno zostać stworzone niepodległe państwo Polskie, obejmujące terytoria zamieszkane przez ludność niezaprzeczalnie Polską i któremu musi zostać zapewniony wolny dostęp do morza; niepodległość polityczna, gospodarcza oraz integralność terytoriów zamieszkanych przez tę ludność będą zagwarantowane przez konwencję międzynarodową.

14. - W oparciu o formalne konwencje powinno zostać utworzona powszechna Liga Narodów, której celem będzie zapewnić wzajemne gwarancje niepodległości politycznej i integracji terytorialnej tak małym, jak i wielkim państwom."

114.Antagonizmy supermocarstw w okresie zimnej wojny:

115.Główni aktorzy systemu międzynarodowego USA i ZSRR(różnice ideologiczne, polit, gosp)

USA- liberalizm, prezydent ma najwyższą władzę, ustrój federalny, duża waga dla praw człowieka.

ZSRR- gospodarka centralnie planowana, ingerencja państwa, komunizm, ograniczanie praw człowieka, wszystko podporządkowane jednej partii politycznej.

116.Doktryna powstrzymywania- H.Trumana:

Prezydent zaprezentował w 1947 r. w orędziu do Kongresu. USA powinny pomagać narodom, które przeciwstawiają się presji zewnętrznej lub próbom przejęcia sily władzy nad nimi przez uzbrojone mniejszości/odnosiło się to od ZSRR/ Odnośnie się pierwotnie do Grecji i Turcji 1947 Truman przekazał 400 mln $ na ekonomiczną i wojskową pomoc dla tych krajów, zgodnie z polityką izolacjonizmu USA.

Doktryna stała się trwałą zasadą polityki zagranicznej USA, oznaczała ostateczne zerwanie z odradzającą się po wojnie polityką izolacjonizmu USA.

117.Pakt Północnoatlantycki i Układ Warszawski:

Pakt Północnoatlantycki: NATO- organizacja polityczno-wojskowa powstała w 1949 r- Traktat Północnoatlantycki- 10 krajów europejskich. Początkowo obrona militarna przed atakiem ZSRR. W 1999 przystąpiła Polska. 26 krajów członkowskich. Zachowanie pokoju, umocnienie bezpieczeństwa, opiera się na sojuszniczym systemie bezpieczeństwa.

Układ Warszawski; Układ o Przyjaźni Współpracy i Pomocy Wzajemnej. Związek wojskowy państw Europy środkowej i Wschodniej pozostający pod wpływem ZSRR. Uczestnicy: ZSRR, Albania, Bułgaria, Rumunia, NRD, Węgry, Polska, Czechsłowacja. Przeciwwaga dla imperialistycznego zagrożenia ze strony USA oraz Europy Zach. Wspólny system ochrony państw UW.

118.Traktat o ograniczeniu zbrojeń strategicznych SALT z 1972r

119.Teoria i poziomy analizy SM

120.Poziomy analizy w dziedzinie SM(jednostka, państwo, system międzynarodowy)

121.Formy teorii SM: teoria liberalna, realistyczna, radykalna, konstruktywizm

122.Analiza wojny w Zatoce perskiej w roku 1991 w ujęciu liberalnym, realistycznym, radykalnym i konstruktywnym

123.Państwo jak główny aktor SM

124.Ujęcie państwa z liberalnego, realistycznego, radykalnego i konstruktywnego punktu widzenia

125.Siła państwa- zdolność oddziaływania na innych, a także wpływania na wyniki- uzyskiwania rezultatów, które nie pojawiłyby się w sposób naturalny. Państwa wykorzystują siłę w relacjach z innymi państwami oraz podmiotami wewnętrznymi

126.Składniki potencjału siły państwa: naturalne, materialne i niematerialne

Np. Norwegia posiada naturalne źródła siły państwa( wody termalne, surowce, wielkie terytorium przy niewielkiej liczbie ludności), a Japonia ich nie posiada.

127.Japonia, Kuwejt, Chiny- przykłady państw o różnym potencjale siły

128.Instrumenty dyplomatyczne wykorzystywane przez siłę państwa

129.Zagrożenia dla współczesnego państwa: Globalizacja, Ruchy transnarodowe, Ruchy narodowościowe

130.Powstanie organizacji międzynarodowych, główne teorie: federalizm wg. J. Rousseau „Projekt na rzecz trwałego pokoju”, funkcjonalizm wg. Garret Hardin „The tragedy of the Commons”

131.Rola i znaczenie organizacji międzyrządowych i pozarządowych: ONZ, OJA, Organizacja państw Amerykańskich

132.Naród uczestnikiem SM

Naród to grupa ludzi związana wspólnotą losów historycznych, wspólną kulturą, językiem, terytorium i życiem ekonomicznym. Najczęściej to państwo jest reprezentacją efektywną narodu. Jednak gdy naród nie ma własnego suwerennego państwa, to wtedy wytwarza inne formy swojej reprezentacji:

- fronty narodowe

- organizacje narodowowyzwoleńcze

Wówczas także naród jest uczestnikiem stosunków międzynarodowych i wywiera znaczny wpływ na SM. Przykładem tego jest konflikt między Izraelem a Palestyną.

Przyczyny tego konfliktu są nieodzownie związane z przeszłością historyczną, zmiennych na skutek inwazji oraz podbojów, kiedy to państwo Izrael zostało zlikwidowane, a całe dwa tysiące lat naród żydowski żył rozproszony we wszystkich państwach świata, jest to diaspora żydowska (rozproszenie członków danego narodu wśród innych narodów lub też wyznawców danej religii wśród wyznawców innej lub społeczność rozproszonych osób.). Ale Żydzi przez ten cały czas zachowali własną tożsamość i tradycję.

Ponowne rozognienie konfliktu na większą skalę rozpoczęło się, gdy osadnicy żydowscy zaczęli przybywać do Palestyny, zaraz po zakończeniu I wojny światowej. Zaś w roku 1947 organizacja o nazwie ONZ zadecydowała o wprowadzeniu podziału Palestyny, i tak utworzono dwa autonomiczne państwa; arabskie oraz żydowskie, natomiast już rok potem utworzono państwo Izrael. Wyraźny sprzeciw Arabów spowodował wybuch wojny izraelsko -arabskiej, która zakończyła się zwycięstwem państwa Izraela.

Intensywny napływ osadników- Żydów, do tego duże zasoby finansowe i wyjątkowa pracowitość, wreszcie przyniosły duże osiągnięcia. Na przeciągu tych 50 lat , kiedy państwo Izrael powstało, zostało bardzo bogatym krajem świata, ale cały czas trwały działania zbrojne. W kilku państwach sąsiadujących z państwem Izrael powstały już liczne obozy dla grupy uchodźców palestyńskich. Tym samym były one ośrodkami ruchu oporu , tutaj rozpoczynały się wszystkie akcje zbrojnych przeciw Izraelowi. Wówczas powoli narastał problem Palestyńczyków czyli osób pozbawionych swojego obywatelstwa czy jakiegokolwiek rzeczywiście istniejącego kraju. W roku 1964 zaczęła działać Organizacja Wyzwolenia Palestyny (inaczej OWP) która była wspierana przez inne państwa arabskie, które współpracowały z ZSRR. Zryw ludności palestyńskiej , która domagała się powołania swojego państwa -Palestyny, spowodował utworzenie w roku 987 tzw. Autonomii Palestyńskiej. A w jej skład weszła Strefa Gazy oraz Zachodni Brzeg Jordan. Dopiero ostatnie lata zaczęły mnożyć czasami niezwykle krwawe i liczne zamachy terrorystyczne, które są skierowane w stosunku do ludności cywilnej -Żydów(Izraela), a to oznacza że Izrael też prowadzi działania zbrojne

133.OWP- uczestnikiem SM:

Organizacja Wyzwolenia Palestyny jest polityczną i paramilitarną organizacją reprezentującą interesy arabskiej ludności Palestyny. Powstała w 1964r. w Egipcie. Uznana przez Ligę Arabską i ONZ jako prawowity przedstawiciel Palestyńczyków.. Zajmuje stałe miejsce obserwatora na Zgromadzeniu Ogólnym ONZ.

- posiada ciało ustawodawcze

- skupia palestyńskie organizacje w świeckiej ideologii, prowadzi walkę o palestyńska niepodległość.

134.Religia uczestnikiem SM:

Religia jest uczestnikiem SM, należy również do czynników kształtujących SM. Udziela się w sferze społeczno-organizacyjnej tworząc często wspólnoty religijne.

135.Wpływ religii na stabilność i konfliktowość SM- przykład

136.Jednostka jako uczestnik SM- przykład

137.Wpływ wybitnych jednostek i osób prywatnych na bieg wydarzeń międzynarodowych- przykład

138.Działalność Billa Gatesa na rzecz akcji AIDS:

Bill Gates wraz z żoną założył największą fundację charytatywną- przeznaczył 24 mln dolarów dla finansowania walki z chorobami dzieci krajów 3 świata. Przeznaczył również pieniądze na pieniądze na przyśpieszenie prac badawczych nad stworzeniem środka zapobiegającemu przenoszeniu się chorób drogą płciową.

139.to samo co 18

140.Rola jednostek w polityce zagranicznej- przykład

141.Rola opinii publicznej w prowadzeniu polityki zagranicznej- przykład

142.System międzynarodowy wg. teorii liberalnej

143.Współzależność podmiotów w systemie międzynarodowym: współpraca ONZ z organizacją pozarządową Human Rights Watch

144.System międzynarodowy wg. realistów: system jednobiegunowy- okres postzimno- wojenny- potęga jednego państwa np.USA po wojnie w Zatoce Perskiej w 1991r.

145.System dwubiegunowy: okres zimnowojenny- blok USA i NATO, blok ZSRR i UW

W okresie zimnej wojny polityka globalna przybrała charakter dwubiegunowy, świat podzielił się na dwie części. Grupa najbogatszych i tym samym demokratycznych społeczeństw, ze Stanami Zjednoczonymi na czele, zaangażowała się w ideologiczną, polityczną, ekonomiczną, a czasami i militarną rywalizację z grupą skupioną wokół Związku Radzieckiego. Powstały dwa wielkie mocarstwa, bloki, dwie wielkie idee, dwie zasadnicze propozycje systemowe. Oba systemy były globalne i miały ambicję, aby zapanować nad światem. W tej dwubiegunowości oba mocarstwa chciały i potrafiły się ze sobą porozumieć. Były one dla siebie zarówno przeciwnikiem, jak i partnerem, a tam gdzie nie sięgała władza któregoś z nich zawsze powstawały konflikty i chaos. System dwubiegunowy był rywalizacją i współpracą między dwoma obozami. Koniec zimnej wojny i zanik żelaznej kurtyny otworzył w 1989 roku nowy etap w tworzeniu ładu międzynarodowego.

NATO( pakt północnoatlantycki) sojusz polityczno-wojskowy państw Europy Zachodniej, USA i Kanady powołany do istnienia w Waszyngtonie 4 kwietnia 1949 na podstawie uchwalonej przez Senat USA w czerwcu 1948 tzw. rezolucji Vandenberga, która wzywała do tworzenia bloków militarnych w celu zapobiegania sowieckiemu zagrożeniu. Pakt został zawiązany w początkach szczytowego okresu „zimnej wojny” w celu obrony państw członkowskich przed zagrożeniem ze strony ZSRR i jego krajów satelickich. Kwestię możliwości wystąpienia zbrojnego sformułowano w sposób bardzo precyzyjny: „atak zbrojny przeciw jednej ze stron układu lub kilku w Europie czy Ameryce Północnej będzie uważny za atak przeciw wszystkim”.

Układ podpisało 12 państw: Belgia, Dania, Francja, Holandia, Islandia, Luksemburg, Norwegia, Portugalia, Wielka Brytania, Włochy, a także Kanada i USA.

Układ Warszawski- „układ o przyjaźni, współpracy i pomocy wzajemnej”. Związek wojskowy państw Europy Środkowej i Wschodniej pozostających pod wpływem ZSRR. Jego formalne zasady zostały określone w roku 1955 przez pierwszego sekretarza KPZR N. Chruszczowa. Pakt podpisano 14 maja 1955 roku w Warszawie. Miał funkcjonować przez 30 lat. W 1985 przedłużono na następne 20 lat. Istniał do 1 lipca 1991 roku. Sztaby armii poszczególnych członków podlegały Sztabowi Generalnemu Armii Radzieckiej-nie był to równorzędny pakt. Naczelnym Dowódcą Sił Zbrojnych UW miał być zawsze marszałek Armii Radzieckiej.

Członkowie: ZSRR, Albania, Bułgaria, Rumunia, NRD, PRL, Węgry, Czechosłowacja.

146.System wielobiegunowy: równowaga sił w XIX w.- interakcje między Rosją, Francją, W.Brytanią, Prusami, Austrią

System wielobiegunowy ukształtował się po zakończeniu koalicji antynapoleońskich i zawarciu porozumień na konferencji wiedeńskiej trwającej w latach 1814-1815 r.

Na Kongresie omawiano ważne sprawy dotyczące ładu, który miał zapanować w Europie po epoce napoleońskiej. Przedstawiciele Anglii, Francji, Rosji, Austrii i Prus. Naturalnie podział ziem dostarczał wielu sporów i kłótni pomiędzy reprezentantami, każdy chciał uzyskać jak najlepsze ziemie. Bój toczono między innymi o Saksonię i Księstwo Warszawskie. Kongres ten często nazywano także "tańczącym kongresem", gdyż w czasie obrad uczestniczy wiele czasu poświęcali na bale, przedstawienia teatralne, koncerty, rewie wojskowe i wycieczki za miasto. Akt końcowy podpisano 9 czerwca 1815 roku. Na Kongresie kierowano się trzema głównymi zasadami: legitymizm, restauracja oraz równowaga sił(jest to stosowana przez Anglie zasada tzw. "balance of power", która miała zapobiec dominacji jednego państwa kosztem innych na kontynencie europejskim; Wielka Brytania często występowała w roli arbitra.), głosiła, że żadne państwo na kontynencie europejskim nie może zdobyć pozycji hegemona, lecz - przeciwnie - każde musi się liczyć z innymi. Inaczej mówiąc, poszczególne państwa - poprzez systemy sojuszy - miały się wzajemnie szachować.

147.System międzynarodowy wg. radykałów

O ile realiści definiują system międzynarodowy w kategoriach jego struktury oraz politycznej siły oddziałujących w ramach państw, o tyle radykałowie starają się opisać i wyjaśnić sama tę strukturę. System jaki dostrzegają, całkowicie różni się od opisywanego przez liberałów i realistów. W przeciwieństwie do realistów którzy cenią stabilność systemu , radykałowie pragną zmiany na lepsze i chcą odkryć, dlaczego zmiana jest trudna do przeprowadzenia.

Według nich dostępy do zasobów są nierównomiernie rozdzielone Istnieje grupa państw ekonomicznie uprzywilejowanych, podczas gdy inne są stale upośledzone. Dla radykałów przyczyną paraliżującej stratyfikacji system międzynarodowy jest kapitalizm. Wzmacnia on pozycje bogatych , a słabszych pozbawia praw. Marksiści twierdza, że kapitalizm rodzi własne instrumenty dominacji w tym międzynarodowe instytucje, których zasady są ukształtowane przez państwa w taki sposób, aby ułatwiały procesy kapitalistyczne.

Zdaniem radykałów aktorzy w systemie międzynarodowym to państwa kapitalistyczne przeciw państwom rozwijającym się. Krótko mówiąc, radykałowie uważają, że wielkie nierówności ekonomiczne są wbudowane w strukturę systemu międzynarodowego, a wszystkie działania i interakcje ograniczane przez tą strukturę . Ograniczenia są negatywne i uniemożliwiają zmianę i rozwój gospodarczy. Pożądana jest także radykalna zmiana, lecz jest ona utrudniana strukturą kapitalistyczną .

Marksiści zajmują także normatywne stanowisko, mówiące o tym, że zasoby muszą być bardziej sprawiedliwie dystrybuowane w ramach społeczeństw oraz między społeczeństwami w ramach systemu międzynarodowego. Krótko mówiąc, radykałowie dążą do zmiany systemowej. Z tego też powodu często bywają określani mianem strukturalistów. Uważają bowiem, że zarówno struktury na poziomie narodowym, jak i międzynarodowym muszą ulec zmianie.

148.Przyczyny powołania Nowego Międzynarodowego Ładu Ekonomicznego( New International Economic Order)

W latach 70. reformatorzy w większości krajów rozwijających się - na równi radykałowie i liberałowie- wezwali do stworzenia Nowego Międzynarodowego Ładu Ekonomicznego. Biedniejsze, rozwijające się państwa Południa, przegrane i głodne zasobów, dążyły do większego udziału w zasobach świata .Inne państwa Południa, w tym lepiej rozwinięte, wraz ze swymi północnymi sojusznikami poszukiwały rozwiązań reformistycznych, obejmujących restrukturyzację długów(zamiast zmożenia), pomoc raczej doraźną oraz dobrowolne poddanie się korporacji wielonarodowych środkom kontroli.

Krótko mówiąc Nowy Międzynarodowy Ład Ekonomiczny (NMŁE),to koncepcja przebudowy międzynarodowych stosunków gosp.; przesłaniem NMŁE było zmniejszenie luki rozwojowej między nisko a wysoko rozwiniętymi krajami; zgłoszony przez kraje rozwijające się na VI Specjalnej Sesji ONZ 1974, oprac. teoretycznie przez zespół pod kier. J. Tinbergena i ogłoszony jako III raport Klubu Rzymskiego.

149.żródła prawa międzynarodowego

150.Prawo zwyczajowe: metody sygnalizacji w prawie morskim

Prawo zwyczajowe(nie wszystko, nie ma sygnalizacji w prawie morskim)

Prawo zwyczajowe to normy prawne trwale i jednolicie wykonywane w przekonaniu, że są obowiązującym prawem. Prawo zwyczajowe nie pochodzi od żadnej instytucji, lecz zostaje wykształcone przez społeczeństwo w toku historii. Zwłaszcza w czasach najdawniejszych, było prawem niepisanym przekazywanym ustnie z pokolenia na pokolenie. Z czasem normy były utrwalane w formie pisemnej (Np. dokumenty stwierdzające dojście do skutku czynności prawnej, przywileje, wyroki sądowe).

151.Traktaty- Wiedeńska konwencja prawa traktatowego z 1969r.

Konwencja wiedeńska o prawie traktatów, KWPT (ang. Vienna Convention on the Law of Treaties, VCLT) - konwencja uchwalona w Wiedniu 22 maja 1969 r. a otwarta do podpisu 23 maja 1969 r.[1] Weszła w życie 27 stycznia 1980 r. Jest konwencją kodyfikującą prawo umów międzynarodowych. Konwencja kolejno reguluje kwestie zawierania umów międzynarodowych, składania do nich zastrzeżeń, wejścia w życie i tymczasowego stosowania umów, ich przestrzegania i stosowania, a także interpretacji, wygaśnięcia i nieważności.

Polska przystąpiła do Konwencji w dniu 27 kwietnia 1990 roku. Po złożeniu dokumentu przystąpienia u Sekretarza Generalnego ONZ (2 lipca 1990), konwencja ta weszła w życie w stosunku do Polski 1 sierpnia 1990 r. Konwencja została opublikowana w Dzienniku Ustaw z 1990 r. Nr 74, poz. 439 (w załączniku).

Prace Komisji Prawa Międzynarodowego ONZ

Projekt konwencji został przygotowany przez Komisję Prawa Międzynarodowego ONZ. Prace nad nią rozpoczęły się 1949 roku, a zostały ukończone 1969 podczas dwóch konferencji międzynarodowych w Wiedniu. Podczas dwudziestu lat przygotowań specjalni sprawozdawcy Komisji opracowali kilka wersji konwencji i komentarzy omawiających dotychczasowe normy prawne i praktykę międzynarodową. Sprawozdawcami byli wybitni znawcy prawa międzynarodowego: James Brierly, Hersch Lauterpacht, Gerald Fitzmaurice oraz Humphrey Waldock.

Ogólne informacje o Konwencji

Konwencja odnosi się tylko do umów zawieranych w formie pisemnej pomiędzy państwami, nie ma ona zastosowania do umów zawieranych pomiędzy państwami a innymi podmiotami prawa międzynarodowego (np. organizacjami międzynarodowymi), ani do umów zawieranych pomiędzy tymi innymi podmiotami, co nie przesądza o mocy prawnej tych umów. Reguluje większość problematyki prawa traktatów, z wyjątkiem zagadnień sukcesji prawnomiędzynarodowej, odpowiedzialności państw i wpływu wojny na umowy międzynarodowej.

152.Sądy międzynarodowe: Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości

Sądy międzynarodowe są to niezawisłe organy powołane do stosowania prawa międzynarodowego do rozstrzygania sporów, do decydowania o przysługujących uprawnieniach oraz dokonywania innych czynności zapisanych w umowach międzynarodowych.

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości- główny organ sądowy ONZ utworzony w 1945r. - integralna część Karty Narodów Zjednoczonych. Wszyscy członkowie organizacji NZ są stronami Statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości (składa się z 15 sędziów wybieranych na 9-letnie kadencje. MTS orzeka zgodnie z prawem międzynarodowym. Trybunał wydaje wyroki w sporach miedzynarodowych oraz wydaje opinie doradcze.

153.Egzekwowanie prawa międzynarodowego

-Międzynarodowy Trybunał Karny-Pierwszy w historii ludzkości stały sąd międzynarodowy powołany do sądzenia pojedynczych osób oskarżanych o popełnienie najcięższych zbrodni, które miały miejsce po 1 lipca 2002 roku. Powstał na podstawie Statutu Rzymskiego, wynegocjowanego i przyjętego na przełomie czerwca i lipca 1998 r. w siedzibie Organizacji ds. Wyżywienia i Rolnictwa ONZ (FAO) w Rzymie. Międzynarodowy trybunał sądzi w sprawach o ludobójstwo ,zbrodnie przeciwko ludzkości , zbrodnie wojenne na podstawie: konwencji genewskich o ochronie ofiar wojny (1949) wraz z protokołami dodatkowymi (1977), deklaracje haskie o zakazie używania pocisków z gazami oraz rozszerzających się lub spłaszczających w ciele ludzkim (1899), IV konwencji haskiej o zasadach wojny lądowej (1907), protokołu o zakazie używania broni chemicznej i gazowej (1925) , agresji (ale rozpatrywanie spraw z tego punktu jest zawieszone do czasu wypracowania jasnej definicji terminu "agresja")

-Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (MTS) z siedzibą w Hadze jest organem ONZ predestynowanym do rozstrzygania sporów między państwami, a nie do sądzenia pojedynczych osób za zbrodnie międzynarodowe. Taką funkcję pełnią natomiast trybunały ad hoc - do spraw zbrodni w byłej Jugosławii (1993) oraz Rwandzie (1994). Mają one charakter tymczasowy (istnieją do czasu rozstrzygnięcia kwestii, dla których je powołano) i specjalny (tylko, odpowiednio, dla osądzenia zbrodni w byłej Jugosławii i Rwandzie). MTK ma funkcjonować jako trybunał stały i uniwersalny, by w przyszłości nie musieć powoływać trybunałów specjalnych.. Został utworzony w 1945. Trybunał działa według swego Statutu, który opiera się na Statucie Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej i stanowi integralną część Karty Narodów Zjednoczonych. Wszyscy członkowie Organizacji Narodów Zjednoczonych są ipso facto stronami Statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości. Państwo nie należące do Organizacji Narodów Zjednoczonych może przystąpić do Statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości na warunkach, które w każdym przypadku ustali Zgromadzenie Ogólne na zalecenie Rady Bezpieczeństwa. Trybunał składa się z 15 sędziów wybieranych na dziewięcioletnie kadencje. Co 3 lata wybierana jest jedna trzecia składu. Sędziowie mogą być wybrani ponownie (reelekcja). Kandydatów na sędziów zgłaszają grupy narodowe Stałego Sądu Rozjemczego w Hadze spośród osób mogących pełnić najwyższe stanowiska sędziowskie w swych państwach lub uznanych znawców prawa międzynarodowego. Następnie sędziowie są wybierani przez Zgromadzenie Ogólne ONZ oraz Radę Bezpieczeństwa i muszą uzyskać bezwzględną większość w każdym w tych organów. Każd

154.Międzynarodowy Trybunał ds. zbadania zbrodni w byłej Jugosławii

został utworzony w 1993 na mocy rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ. Sądzi zbrodnie wojenne popełnione na terytorium byłej Jugosławii od dnia 1 stycznia 1991. Jego siedzibą jest Haga w Holandii. Trybunał sądzi sprawców 4 kategorii czynów: naruszenia konwencji genewskich o ochronie ofiar wojny z 1949, naruszenia praw i obyczajów wojennych, ludobójstwo i zbrodnie przeciwko ludzkości. Oskarżeni przed Trybunałem objęci są jego jurysdykcją niezależnie od ich oficjalnego statusu, jest ona organem nadrzędnym wobec sądów krajowych. Najwyższym wymiarem kary jest wyrok dożywotniego więzienia bez możliwości przedterminowego zwolnienia.

155.Przyczyny współczesnych wojen:

156. Wpływ jednostek na wybuch konfliktu wg. liberałów i realistów: teoria Św. Augustyna o odpowiedzialności wobec konfliktu, odpowiedzialność H.Kissingera za sposób prowadzenia wojny w Wietnamie

-teoria św. Augustyna o odpowiedzialność wobec konfliktu

Według Augustyna najlepiej byłoby w ogóle nie prowadzić wojen, ale zdarzają się sytuacje, w których chrześcijanie są zmuszeni i uprawnieni do podejmowania działań zbrojnych. Skoro tak jest, to żołnierz podległy prawowitej władzy nie jest przestępcą, jeśli zabija człowieka, czyniąc to w jej imieniu. Augustyn nie zapominał jednak, że każda wojna niesie ze sobą nieszczęścia, nawet gdy jest sprawiedliwa. Dlatego uważał, że lepiej jest kłaść podwaliny pod trwały pokój nie przez wojnę, lecz w drodze rokowań

-odpowiedzialność H. Kissingera za sposób prowadzenia wojny w Wietnamie

157.Wpływ państwa i społeczeństwa na wybuch wojny: wojna secesyjna w Ameryce 1861-1865, konflikt o Falklandy/Malwiny w 1982r.

Wojna secesyjna w Ameryce 1861-65 - wojna domowa, pomiędzy stanami wchodzącymi w skład Stanów Zjednoczonych (tzw. Unią lub "północą") i Skonfederowanymi Stanami Ameryki (tzw. Konfederacją lub "południem"), które wystąpiły z Unii. Krótko przed wybuchem wojny rozgorzała zażarta debata pomiędzy północą a południem, czy należy zezwolić na niewolnictwo w nowo utworzonych stanach i terytoriach. Na początku lat 60. XIX w. północ i południe Stanów Zjednoczonych były dwoma całkowicie różnymi regionami. Różne poglądy na politykę, ekonomię i sprawy społeczne miały już swój początek w czasach kolonialnych i z biegiem czasu różnice te coraz bardziej przybierały na sile. Pomimo tego, że dzięki licznym kompromisom udawało się utrzymać Unię jako całość przez wiele lat, to w 1860 nastroje w obu częściach kraju były bardzo gorące. Podgrzały je jeszcze wybory prezydenckie, w których zwyciężył Abraham Lincoln, którego południowcy traktowali jako zagrożenie dla niewolnictwa.

W czasie pierwszej połowy XIX w. różnice ekonomiczne pomiędzy regionami jeszcze bardziej się pogłębiały. Bawełna była głównym produktem południa i stanowiła 57% eksportu USA. Północ była natomiast obszarem wysoko uprzemysłowionym. Najistotniejszy czynnik różniący wiązał się jednak nie ze stopniem industrializacji, a wyrażał się w strukturze społecznej mieszkańców obu regionów. Społeczeństwo południa pozostało w większości bardzo konserwatywne i przywiązane do tradycyjnych wartości, na północy natomiast dominowały nowe idee liberalne i kapitalistyczne.

Wojna o Falklandy lub wojna o Malwiny to konflikt zbrojny, który miał miejsce pomiędzy Argentyną i Wielką Brytanią w okresie od marca do czerwca 1982 roku. Wyspy na południowym Atlantyku należące do Wielkiej Brytanii zostały zaatakowane przez wojska argentyńskie. W wyniku wojny Falklandy pozostały we władaniu Wielkiej Brytanii, co było zgodne z oczekiwaniami ich mieszkańców, a rządząca Argentyną junta wojskowa upadła i wprowadzono tam demokrację. Od roku 1976 w Argentynie panowała dyktatura wojskowa kierowana kolejno przez generałów. Morderstwa przeciwników politycznych, terror i masowe aresztowania przyczyniały się do skrajnie niskiego poparcia społecznego junty. Dodatkowo nastąpił kryzys gospodarczy i bezrobocie. Sytuacja polityczna kraju także była nie najlepsza. Argentyńska junta nie potrafiła w sposób normalny wyprowadzić kraju na prostą drogę, związki zawodowe łączyły swoje siły tworząc organizacje, które przeciwstawiały się rządom dyktatorskim. W praktyce znaczyło to, że argentyńska klasa średnia wydała wojnę rządowi.W początkach 1982 roku powstał plan przeprowadzenia zwycięskiej operacji zbrojnej, która mogłaby podreperować w społeczeństwie argentyńskim nadszarpnięty prestiż rządu w Buenos Aires oraz przywrócić spokój wewnętrzny. Poglądy na temat Falklandów, nazywanych przez Argentyńczyków Malwinami, były zawsze przykładem narodowej jedności, a wzmocnienie tej jedności mogło odwrócić uwagę społeczeństwa od problemów wewnętrznych kraju.

158.System międzynarodowy a konflikt: wojna francusko-pruska 1870-1871

działania zbrojne pomiędzy Francją, przeciwstawiającą się wzrostowi hegemonii Prus w Niemczech, a Prusami dążącymi do zdobycia Alzacji i Lotaryngii w celu zakończenia procesu zjednoczeniowego. Bezpośrednią przyczyną konfliktu stała się prowokacyjna depesza emska (o treści obraźliwej dla Napoleona III), spreparowana przez O. von Bismarcka, w wyniku której 19 lipca 1870 Francja wypowiedziała wojnę Prusom .w 1871 w Sali lustrzanej Pałacu Wersalskiego król Prus koronowany został na cesarza Niemieckiego i ten moment przyjmujemy za powstanie II Rzeszy Niemieckiej. Ten system ustrojowy dawał wyraźną przewagę Prusom:król Prus był cesarzem Niemiec, premier Prus był kanclerzem Niemiec, delegacja Prus w Bundesracie mogła zablokować każdy projekt, Prusy dominowały pod względem gospodarczym, demograficznym, terytorialnym, posiadały najsilniejszą w Niemczech armię.

159.Charakter prowadzenia działań wojennych

-walka regularna ( starcia zwartych formacji na polu walki)

-działania nieregularne( opór zbrojny na obszarach okupowanych przez przeciwnika. działania nieregularne prowadzą przede wszystkim wojska obrony terytorialnej.

160.Wojna totalna(I i II wojna światowa)

Wojna totalna-. wojna totalna, to wojna w której uczestniczy wiele państw, w tym największe potęgi .Są to działania zbrojne, w których walcząca strona podporządkowuje realizacji swoich celów wszystkie zasoby ludzkie, materiałowe. W niektórych wypadkach także agresywne działania wojenne zmierzające do pokonania nie tylko sił zbrojnych przeciwnika, ale całego potencjału jaki on reprezentuje, przemysł, infrastruktura, społeczeństwo stają się celem działań wojennych.
Zwolennicy wojny totalnej nie uznają żadnych norm prawnych i moralnych, które mogłyby im przeszkodzić w realizacji celu, podstawowym wyznacznikiem jest efektywność działań wojennych - szybkość i skuteczność pokonania przeciwnika. wojna prowadzona wbrew wszelkim ograniczeniom prawnym i moralnym.

I Wojna Światowa - Śmierć w okopach, użycie gazów trujących, wojna pozycyjna, wprowadzenie do użytku czołgów i samolotów, wykorzystanie karabinów maszynowych

II woja światowa- holokaust, morderstwa na ludności cywilnej, eksterminacja Żydów.

161.Wojna ograniczona(wojna w Zat. Perskiej 1991r.)

I wojna w Zatoce Perskiej - nazwa konfliktu wojennego rozpoczętego zbrojnym najazdem Iraku na Kuwejt 2 sierpnia 1990 roku i zakończonego pokonaniem Iraku przez międzynarodową koalicję wiosną 1991 roku. Często wojna ta jest określana terminem "Pustynna Burza" (Desert Storm), choć był to kryptonim tylko jednej z kilku operacji przeprowadzonych podczas tej wojny.

Prezydent Iraku Saddam Husajn nie liczył się z możliwością zdecydowanej międzynarodowej kontrakcji w odpowiedzi na podbój Kuwejtu. Świat zareagował negatywnie nieomal jednomyślnie. Główną rolę w likwidacji skutków agresji miały odegrać Stany Zjednoczone, których zaangażowanie było zgodne z doktryną Cartera. Całość operacji miała odbyć się pod sztandarem ONZ. Przeprowadzono dwie akcje: pierwsza miała kryptonim "Pustynna Tarcza" (od 7 sierpnia 1990 - miała to być ochrona zagrożonej przez Saddama Husajna Arabii Saudyjskiej). ONZ po licznych ostrzeżeniach wobec Iraku postawiła ultimatum wycofania się wojsk irackich z Kuwejtu do 15 stycznia 1991.

Po upływie terminu ultimatum rozpoczęła się operacja wojskowa - "Pustynna Burza" (od 17 stycznia 1991) oraz jej dalsza część "Pustynny Miecz". Były także inne akcje, jak np. Instant Thunder ("Nagły Grom") - akcja nalotów amerykańskich na Irak. 28 lutego 1991 roku prezydent George H. W. Bush ogłosił zwycięskie zakończenie wojny i wyzwolenie Kuwejtu.

Irak po przegranej spotkał się z wieloma sankcjami nałożonymi przez ONZ, boleśnie odczuwanymi przez Irakijczyków długi czas. Wprowadzono drastyczne obniżenie sprzedaży irackiej ropy naftowej. Irak zobowiązany był do wypłacenia olbrzymich odszkodowań za zniszczenia spowodowane w Kuwejcie. Nałożono również embargo na handel i wprowadzono nadzór międzynarodowy z ramienia ONZ. Ponadto zmuszono Irak do zniszczenia broni masowego rażenia i powołano na północy i południu kraju strefy wyłączone dla lotnictwa irackiego dla ochrony odpowiednio Kurdów i Szyitów.

162.Wojna domowa( Czeczeni w Rosji)

Wojna domowa to konflikt zbrojny, w którym stronami są obywatele jednego państwa, plemienia, grupy etnicznej. Wojny domowe są częstą przyczyną osłabienia państwa, czy plemienia. Przykładem wojny domowej jest konflikt w Czeczenii.

Czeczenia jest jedną z republik rosyjskich ze stolicą w Grozny. Położona w Kaukazie republika zajmuje powierzchnię około 19 300 km2. Zamieszkująca ją ludność to głównie Czeczeni, a także Ingusze, Rosjanie i narody Dagestanu. W 1991 r. mieszkało tam 1,3 mln ludzi.

Czeczenia od wieków była celem ataków sąsiednich państw. Po okresie zależności od Mongołów nastąpiły ataki ze strony Turcji i Persji. Czeczeni byli początkowo chrześcijanami, a w XVII w. przyjęli islam. Od XVIII w. Czeczenii zaczęła zagrażać Rosja. Po wojnach trwających kilkadziesiąt lat, Czeczenia została włączona do Rosji w 1859 r. W 1922 r. powstał Czeczeński Okręg Autonomiczny, a w 1936 r. na terenie Czeczeni i Inguszetii powstała republika czeczeńsko-inguska. W 1944 r. podczas trwających represji związanych z rządami Stalina, ludność czeczeńską przesiedlano, głównie do Kazachstanu, a republika przestała istnieć. Republikę przywrócono w 1957 r. W 1991 r. pod przewodnictwem wybranego na prezydenta republiki Dudajewa, Czeczeni ogłosili powstanie niepodległego państwa Republiki Czeczeńskiej. W 1992 r. powstała koncepcja utworzenia Federacji Republik Kaukaskich, w skład której miały wchodzić Armenia, Azerbejdżan, Gruzja i Czeczenia. W 1994 r. do Czeczeni wkroczyło wojsko rosyjskie, którego celem było stłumienie ruchów niepodległościowych. Wojna w Czeczeni trwała ponad 1,5 roku. Zginęło około 100 tysięcy ludzi. W 1996 r. zmarł Dudajew, a rok później prezydentem został Maschadow. W 1999 r. rozpoczęła się kolejna interwencja wojsk rosyjskich w Czeczenii.

163.Terroryzm(Atak AL. Kaidy na USA)

Terroryzm- jest najczęściej definiowany jako użycie siły lub przemocy przeciwko osobom lub własności z pogwałceniem prawa, mające na celu zastraszenie i w ten sposób wymuszenie na danej grupie ludzi realizacji określonych celów. Działania terrorystyczne mogą dotyczyć całej populacji, jednak najczęściej są one uderzeniem w jej niewielką część, aby pozostałych zmusić do odpowiednich zachowań.

Przykładem ataku terrorystycznego jest atak AL. Kaidy(to sunnicka organizacja posługująca się metodami terrorystycznymi, stworzona w 1988 roku przez Osamę bin Ladena) na Stany Zjednoczone. Miał on miejsce 11 września 2001 r. za pomocą uprowadzonych samolotów. Dwa z nich rozbiły się o bliźniacze wieże World Trade Center w Nowym Jorku, trzeci zniszczył część Pentagonu. Ostatni (opóźniony) samolot United Airlines 93 dzięki bohaterskiej postawie podróżnych nie dotarł do celu - rozbił się na polach Pensylwanii ok. 15 min. lotu od Waszyngtonu. Atak ten był bezpośrednią przyczyną rozpoczęcia tak zwanej "wojny z terroryzmem", której pierwszym etapem był atak na rządzony przez talibów Afganistan, gdzie przebywał Osama bin Laden oraz zaostrzenie środków bezpieczeństwa (m.in. na lotniskach). Zamach był również przyczyną poważnego kryzysu branży lotniczej i turystyki, pociągnął też za sobą poważne zmiany w procedurach bezpieczeństwa w USA i na całym świecie.

164.Wojna asymetryczna(algiersko- francuska)

Wojna asymetryczna- wojna między stronami dysponującymi nierównymi siłami , w której słabsza z nich stara się zneutralizować siły swojego przeciwnika , w tym jego wyższy poziom zaawansowania technologicznego, przez wykorzystanie jego słabości. Może to np. oznaczać prowadzenie wojny partyzanckiej przeciwko silniejszemu wrogowi. Taktykę taką zastosowali Algierczycy przeciwko Francuzom .

Algieria uzyskała niepodległość dopiero w 1962 r., po krwawej i obfitującej w akty terroru wojnie trwającej od 1954 r. Był to jeden z najkrwawszych i najdłuższych konfliktów po II wojnie światowej, który pochłonął kilkaset tysięcy ofiar. Wojna rozgorzała w Algierii w latach 1954 - 1962 między armią francuską a arabską Armią Wyzwolenia Narodowego. Obie strony dopuściły się zbrodni na ludności cywilnej, głównie arabskiej - arabscy bojownicy zabijali nastawionych umiarkowanie Arabów, a francuscy żołnierze - wszystkich podejrzanych mieszkańców Algierii. Nie zmienia to faktu, że Francuzi stosowali na masową wręcz skalę tortury, deportacje i zsyłanie do obozów. Algieria należała do najstarszych posiadłości francuskich. Europejskie mocarstwo długo nie chciało zaakceptować utraty swej cennej kolonii, siłą i polityką terroru próbując ją zatrzymać przy sobie. Jednak po wyniszczającej wojnie trwającej 8 lat musiała w końcu uznać suwerenność tego arabskiego państwa.

165.Bezpieczeństwo w rzeczywistości międzynarodowej

Bezpieczeństwo międzynarodowe definiuje się w kategoriach potrzeby przetrwania narodu co oznacza ochronę państwa przed napaścią zewnętrzną. Z tego powodu Organizacja Narodów Zjednoczonych podkreśla nienaruszalność granic terytorialnych oraz zakaz ingerencji zewnętrznej w wewnętrzne sprawy suwerennych państw. Bezpieczeństwo zbiorowe (ang. collective security), zawarte w Karcie Narodów Zjednoczonych, oparte jest na ideologii militarnej, odrzucającej użycie siły wśród członków określonej grupy, składających jednocześnie zobowiązanie wzajemnej obrony przed napaścią z zewnątrz. Ochrona przed agresją zewnętrzną jest, jednakże, tylko jednym z wyzwań którym trzeba stawić czoło aby zapewnić bezpieczeństwo globalne. Inne wynikają z zagrożeń dla systemów podtrzymujących życie na Ziemi, skrajnej nędzy, rozprzestrzeniania broni konwencjonalnej, terroryzowania społeczeństw cywilnych i istotnych naruszeń praw człowieka. Zapewnienie bezpieczeństwa państwa zbyt często wykorzystywane jest jako usprawiedliwienie polityki znacznego ograniczania bezpieczeństwa jego mieszkańców, nieuzasadnionej żadnym zewnętrznym zagrożeniem terytorialnej integralności kraju. Bezpieczeństwo ludzi oznacza przede wszystkim ochronę obywateli, w których imieniu stosuje się zasadę suwerenności.

Poszerzona koncepcja bezpieczeństwa globalnego uznaje nie tylko militarne bezpieczeństwo państwa lecz również inne, bardziej istotne obecnie, aspekty: współpracę, budowanie zaufania, przejrzystość, stopniowe rozbrojenie oraz demobilizację.Koncepcje bezpieczeństwa wspólnego i bezpieczeństwa ludzkiego, które odnoszą się nie tylko do bezpieczeństwa państw ale także do bezpieczeństwa ich obywateli, poszerzają znaczenie bezpieczeństwa zbiorowego, przedstawionego w Karcie Narodów Zjednoczonych.

Bezpieczeństwo wspólne (ang. common security), według Niezależnej Komisji ds. Rozbrojenia i Bezpieczeństwa, określa, iż nie da się osiągnąć trwałego bezpieczeństwa jeżeli nie będzie ono udziałem wszystkich, a to z kolei można uzyskać jedynie przez współpracę opartą na zasadach równości, sprawiedliwości i wzajemności. Bezpieczeństwo ludzkie (ang. human security), według Raportu o Rozwoju Społecznym 1994 (ang. Human Development Report), oznacza zabezpieczenie przed stałymi zagrożeniami takimi jak głód, choroby i ucisk a także ochronę przed gwałtownymi i szkodliwymi wstrząsami w życiu codziennym. Organizacja Narodów Zjednoczonych znajduje się pod ciągłą presją publiczną aby podejmować zdecydowane działania w sytuacji, gdy wojny domowe prowadzą do znacznych cierpień ludzkich lub grożą bezpieczeństwu krajów sąsiadujących.

Bezpieczeństwo międzynarodowe

- pewien układ stosunków międzynarodowych, zapewniający wspólne bezpieczeństwo państw. Wiąże się ze świadomymi działaniami społeczności międzynarodowych oraz jest wynikiem międzynarodowych procesów i zjawisk, które wpływają na eliminację konfliktów zbrojnych, stabilizację polityczną, zrównoważony rozwój gospodarczy, minimalizowanie skutków globalnych problemów.

Bezpieczeństwo międzynarodowe to stan braku groźby napaści militarnej lub presji zewnętrznej, włączając w to jej pozamilitarne formy (presję gospodarczą, ekonomiczną, kulturalną). Dotychczasowe koncepcje bezpieczeństwa międzynarodowego opierały się m.in. na modelach: izolacjonizmu, neutralności, równowagi sił, odstraszania, bezpieczeństwa zbiorowego. Dwustronne sojusze są zastępowane systemami bezpieczeństwa subregionalnego, regionalnego i próbą stworzenia systemu uniwersalnego.

Na bezpieczeństwo narodowe składa się również polityka wewnętrzna, która przekłada się na postrzeganie państwa, na arenie międzynarodowe.Stabilne stosunki społeczno-polityczne, przejrzysty, spójny i unormowany system prawny oraz silna gospodarka stanowią o suwerenności państwa. Państwo silne wewnętrznie jest traktowane przez inne podmioty międzynarodowe na zasadach partnerstwa. Brak bezpieczeństwa wewnętrznego wywołuje niepokój i poczucie zagrożenia nie tylko w społeczeństwie danego państwa, ale i w jego najbliższym otoczeniu, i na arenie międzynarodowej.

166.Podejście liberalne do bezpieczeństwa: Bezpieczeństwo zbiorowe( Liga Narodów), kontrola zbrojeń i rozbrojenie najważniejsze porozumienia dotyczące kontroli zbrojeń od 1959r

Bezpieczeństwo, tradycyjnie definiowane jako wolność od zagrożeń stwarzających ryzyko dla przetrwania państwa, nie jest pojęciem jednoznacznym. W zależności od filozofii stosowanej do oceny stosunków międzynarodowych, a w tych ramach i systemu bezpieczeństwa, można wyróżnić kilka podejść do tej tematyki.Powszechny ład zapewniający pokój i bezpieczeństwo był marzeniem władców począwszy już od czasów średniowiecznych. Wizja zorganizowania sceny międzynarodowej tak, by scalona politycznie i ideowo Europa mogła funkcjonować w pokoju nie mogła jeszcze wtedy się ziścić, bo przetaczające się przez kontynent wojny stale burzyły z trudem budowaną równowagę. To odległe, w okolicznościach buntów na początku kształtowania się państwowości, marzenie było jednak impulsem do zaczątku myślenia o stworzeniu określonego porządku, opartego na współpracy międzynarodowej, determinującego europejski system bezpieczeństwa. W późniejszych epokach - wojny powodowały wzrost zainteresowania planami tworzenia pokojowego ładu międzynarodowego, wiecznego pokoju czy jakiejś, najczęściej federacyjnej, formy jedności Europy. Pojawiały się rozmaite koncepcje, które zawsze jednak miały kilka wspólnych elementów. Renesansowa koncepcja Maksymiliana Sulliego, czy idea Jeremiego Bethama i Johna S. Milla, twierdzących, że między narodami nie występują rzeczywiste sprzeczności - zaczątek powstałej półtora wieku później tzw. szkoły liberalnej, inspirowanej poglądami Woodrowa Wilsona, a będącej wynikiem hekatomby wielkiej wojny - są tego przykładem.

Koniec zimnej wojny i świata bipolarnego spowodował kryzys w myśleniu realistycznym, skoncentrowanym prawie wyłącznie na potędze militarnej i wzrost zainteresowania neoliberalizmem. Orientacja ta bowiem traktuje bezpieczeństwo w szerokim - również pozytywnym - sensie, uwzględniając także jego pozamilitarne aspekty i upatruje idealny system bezpieczeństwa międzynarodowego w modelu bezpieczeństwa zbiorowego.

Zasadnicze zręby tej wizji sformułowali XIX-wieczni teoretycy liberalizmu: John Locke, Immanuel Kant, Jeremy Bentham, John, S. Mill, R. Cobden. To za sprawą liberałów po I wojnie światowej sformułowano program „przebudowy” stosunków międzynarodowych i oparcia ładu międzynarodowego na innych zasadach niż tych proponowanych przez realistów. Szkoła liberalna opierała się na założeniu, że interesy ludzi, a podobnie społeczeństw i państw, są w sumie harmonijne, natomiast dążenie do porządku i pokoju leży w naturze tak jednostek, jak i zbiorowości.

Mimo, że obecnie liberałom daleko jest do utopijnych idei wilsonowskiego idealizmu okresu międzywojennego, to jednak dążą oni zawsze w stosunkach między narodami do zastąpienia siły prawem, systemem porozumień i organizacji międzynarodowych. Uważają, że poza hegemonią i równowagą sił istnieje trzeci model układania stosunków: w oparciu o uniwersalne prawo, o instytucje ponadnarodowe, które pozwalają na przezwyciężanie stanu anarchii oraz ufną współpracę państw i narodów. Zupełnie inaczej więc, niż realiści - dla których współpraca międzynarodowa, jeśli nie niemożliwa, jest przynajmniej trudna, gdyż istnieje nieprzezwyciężalna rozbieżność interesów i naturalna konkurencja między państwami.

Wilsonowscy liberałowie - idealiści - jak wszyscy liberałowie od XVIII wieku, byli zwróceni przeciw temu, co utożsamiano w stosunkach międzynarodowych ze stanem wojny. Nie chodzi koniecznie o rzeczywistą wojnę, ale stan, w którym wojna pozostaje w centrum uwagi - jej przygotowanie, kalkulacje bilansu sił, skłaniające do agresywnych zachowań lub moderujące konflikt. Liberalna wrogość do wojny powodowała też wrogość do autorytaryzmu, bo według liberałów, poczynając od Kanta, powodem wszelkich konfliktów była władza autorytarna. Odpowiedzią liberałów na wojnę była wiara w idee demokracji, która budując poczucie wzajemnego zaufania, dzięki przejrzystości jej mechanizmów - przynosi też poczucie bezpieczeństwa.

Z idei demokracji liberałowie wyprowadzali też zasadę narodowego samookreślenia, które - w opozycji do zniewolenia narodów, będącego źródłem wojen - daje w ramach instytucjonalnych demokracji gwarancje pokoju. Stąd receptą przedstawianą przez liberałów na pokój jest, obok samookreślenia - demokracja oraz współpraca międzynarodowa, oparta na powszechnie obowiązującym prawie. Ponieważ ważnym wymiarem świata pokoju w tej koncepcji jest międzynarodowa integracja, którą zapewnia handel, wizja liberalna stosunków międzynarodowych - w odróżnieniu od realistycznej - jest zatem fundamentalnie harmonijna.

Historyczny spór między realistami a idealistami, w którym przewagę aż do końca zimnej wojny utrzymywali realiści, odnawiała w latach 90. ubiegłego wieku debata nad konsekwencjami, jakie przyniosła dla bezpieczeństwa międzynarodowego zmiana układu sił na świcie. W zmienionej rzeczywistości międzynarodowej umacniać się miał nurt liberalny. Ale warto zauważyć, że niektórzy jego przedstawiciele, formułujący swe idealistyczne poglądy jeszcze w latach 50-tych, pod koniec wieku występowali z tezami, że nurty te zaczynają być komplementarne względem siebie niż konkurencyjne, co w konsekwencji dało przesłanki realizmu liberalnego.

Zwolennicy nurtu teorii neoliberalnych dostrzegli zmiany zachodzące w samych instytucjach oraz wzajemnych relacjach między instytucjami a rządami narodowymi. W ich koncepcjach instytucje traktowane są instrumentalnie jako środek do uzyskania oczekiwanego celu, czemu towarzyszy ograniczenie suwerenności, uznawane jako koszt jego uzyskania. W koncepcji tej zmienia się też rola rządu, zarówno w relacjach zewnętrznych, jak i wewnętrznych w danym kraju. W stosunkach zewnętrznych rząd przekazuje pewne kompetencje na poziom międzynarodowy lub ponadnarodowy - jak dzieje się w Unii Europejskiej, traktując wynikające z tego ograniczenie suwerenności jako koszt uzyskania oczekiwanych efektów.

W okresie po wygaśnięciu antagonizmu Wschód - Zachód, zarówno neorealiści jak i neoliberałowie przewidywali odmienne warianty dla funkcjonowania Sojuszu Północnoatlantyckiego - jedynego pozostałego po zimnej wojnie organizmu zapewniającego bezpieczeństwo w Europie. Neorealiści pozostawali zwolennikami rozwiązania sojuszu po zniknięciu zagrożenia zewnętrznego, natomiast neoliberałowie - ewolucji, przekształcenia oraz dostosowania paktu do nowej sytuacji, a także rozszerzenia jego funkcji oraz obszaru działania poprzez nawiązanie stosunków z państwami Europy Środkowej i Wschodniej.

Wśród argumentów neorealistów o nieuchronności rozpadu NATO była opinia Johna Mearsheimera, że sojusz był przede wszystkim manifestacją bipolarnego rozkładu sił w Europie i to równowaga sił, a nie istnienie sojuszu była kluczem do utrzymania stabilności na kontynencie w czasie zimnej wojny. Zgodnie z teorią sojuszy powinna nastąpić więc dezintegracja NATO, gdyż bez zagrożenia pakt jest niczym roślina bez wody, musi obumrzeć, tylko pytanie jak szybko.

Rozwój stosunków międzynarodowych pokazał, że bliższa realizacji stała się koncepcja neoliberałów. NATO przetrwało i potwierdziło to prawdę, że łatwiej przystosować istniejącą już organizację do nowej sytuacji, niż utworzyć nową, o podobnych celach. Potwierdziła się też prawidłowość, że instytucje międzynarodowe raczej ewoluują i zmieniają się, niż zanikają. Po upadku komunizmu i Związku Radzieckiego, NATO musiało ponownie znaleźć pomysł polityczny na siebie wobec pierwszych wyzwań ery postzimnowojennej. W istocie, ponowne odnalezienie się Sojusz w warunkach postzimnowojennych jest jedną z głównych przyczyn, dla których Europa jako całość jest obecnie bardziej pokojowa i bezpieczna niż była kiedykolwiek w najnowszej historii.

Liga Narodów była pierwszą w historii powszechną organizacją międzynarodową, której głównym celem było utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa w świecie. Powołały ją do życia w roku 1919 państwa zwycięskiej Ententy, działalność jej ustała w 1940 roku, choć formalnie rozwiązana została dopiero sześć lat później. Jej funkcje w utrzymywaniu pokoju i bezpieczeństwa na świecie przejęła Organizacja Narodów Zjednoczonych utworzona w 1945 roku również przez zwycięską koalicję. Organizacje te mają wiele wspólnych cech. Obie zostały wyposażone w podobny instrument - w system zbiorowego bezpieczeństwa.

Czym on zatem jest, skoro przyjęły go obie organizacje? Polega na współdziałaniu państw na rzecz utrzymania i przywracania pokoju, a także bezpieczeństwa międzynarodowego. Jego istotę stanowi zobowiązanie do przeprowadzenia wspólnej akcji w obronie ofiary agresji nawet wtedy, gdy agresor jest członkiem tego systemu. Na straży ustalonych zasad stoją wspólne organy, powołane przez państwa członkowskie. W ich ramach odbywa się międzynarodowa współpraca oraz zapadają decyzje o podjęciu zbiorowych działań. Łatwo więc zauważyć, że system zbiorowego bezpieczeństwa służy nie tylko ochronie tradycyjnych interesów państw, takich jak utrzymanie suwerenności i całości terytorium. Powołując go do życia, państwa uznały bowiem za swój interes także międzynarodowy pokój i bezpieczeństwo, które traktują jako wartości niepodzielne i współzależne. W związku z tym uważają każdą agresję, niezależnie od jej miejsca, za naruszenie własnych interesów. W tych przypadkach system bezpieczeństwa służy przywróceniu porządku międzynarodowego. Oczywiście, realizacja tego zadania jest możliwa, gdy siły państw nastawionych pokojowo i dążących do utrzymania terytorialno-politycznegostatus quo zdecydowanie przewyższają siły potencjalnych agresorów.

Mimo niewątpliwego podobieństwa celów oraz mechanizmów Ligi Narodów i Organizacji Narodów Zjednoczonych ich systemy bezpieczeństwa nie były identyczne, obie funkcjonowały w innych warunkach politycznych. Odrębne też czynniki wpływały na efektywność ich działań. Z tych względów obie organizacje będziemy rozpatrywaćoddzielnie.

Pierwszy w historii system zbiorowego bezpieczeństwa został utworzony w ramach Ligi Narodów. Wcześniej państwa przeciwdziałały zagrożeniom zewnętrznym za pomocą innych środków, do których na przykład należały: rozwój potencjału zbrojnego, zawieranie sojuszy, równowaga sił. Stawiały zazwyczaj interes bezpieczeństwa ponad potrzebę pokoju. System wprowadzony wraz z pojawieniem się Ligi był więc bez wątpienia rozwiązaniem nowatorskim, choć budujące go państwa korzystały z dawnych rozwiązań i doświadczeń. Można zatem wnioskować, że właśnie w ten sposób starały się złagodzić powstały po pierwszej wojnie światowej przełom i wtłoczyć nowe uzgodnienia w dawne tryby współpracy. Skutki tych wysiłków trudno uznać za w pełni udane.

Aby zrozumieć powyższe uwagi, przyjrzyjmy się konstrukcji owego systemu. Przede wszystkim państwa Ligi zobowiązały się do rozwiązywania sporów międzynarodowych zgodnie z Paktem, który nakładał na nie obowiązek pokojowego rozwiązywania konfliktów. Zalecał korzystanie z sądów międzynarodowych oraz organów Ligi. Natomiast nie zakazywał kategorycznie i jednoznacznie uciekania się do wojny. W ten sposób sam osłabiał nakładane państwom członkowskim obowiązki. Czasami - na przykład gdy Rada Ligi nie mogła w ciągu sześciu miesięcy wydać decyzji o sposobie rozwiązania sporu lub osiągnąć jednomyślności- uznawał napaść zbrojną i wojnę za legalne metody realizacji roszczeń międzynarodowych. Tak więc, Pakt Ligi nie delegalizował wojny, a jedynie ograniczał prawo do jej wszczynania.

Innym obowiązkiem ciążącym na państwach członkowskich było ich współdziałanie w rozwiązywaniu problemów dotyczących pokoju i bezpieczeństwa, a szczególnie udział we wspólnej akcji w obronie ofiary agresji. Postanowienie to odnosiło się jednak tylko do przypadków wojny nielegalnej. Jeżeli była ona legalna, żadne obowiązki wobec państwa napadniętego nie ciążyły na członkach Ligi.

Za respektowanie powyższych norm były odpowiedzialne dwa organy Ligi -Zgromadzenie i Rada, podejmujące swe decyzje jednomyślnie. Mogły one zajmować się wszelkimi sprawami dotyczącymi pokoju i bezpieczeństwa, rozpatrywać spory i proponować metody ich rozwiązania. Jednak tylko Rada miała prawo stosować sankcje wobec agresora, a szczególnie podejmować uchwały wzywające do zastosowania środków przymusu o charakterze niewojskowym - takich jak: zerwanie stosunków dyplomatycznych, przerwanie komunikacji czy zaprzestanie współpracy gospodarczej - lub wojskowym. Trzeba wyraźnie podkreślić, że w przeciwieństwie do obowiązku stosowania tych pierwszych, wszelkie decyzje dotyczące wprowadzenia sankcji wojskowych podejmowały same państwa członkowskie zgodnie ze swą wolą. System bezpieczeństwa Ligi zawierał więc wiele luk i nieścisłości. Jego funkcjonowanie i skuteczność były uzależnione od zgodnej woli członków Ligi oraz stosunków między nimi.

Głównym organem odpowiedzialnym za utrzymanie pokoju jest Rada Bezpieczeństwa. To ona stwierdza, czy doszło do zagrożenia lub naruszenia pokoju, oraz decyduje, kiedy i w jaki sposób przywrócić porządek międzynarodowy.

Rada Bezpieczeństwa może na przykład zaproponować pokojowy sposób rozwiązania sporu, wydać zarządzenia tymczasowe - wezwać do przerwania ognia - oraz uchwalić wprowadzenie sankcji niewojskowych lub wojskowych. Decyzje w tej ostatniej kwestii wiążą prawnie kraje członkowskie. Jest to jedyny przypadek w Narodach Zjednoczonych zrzeczenia się przez należące do nich państwa części swoich suwerennych praw.

Tak szeroki zakres kompetencji Rady świadczy o tym, że ponosi ona główną odpowiedzialność za pokój i bezpieczny świat. Jej skład i sposób podejmowania decyzji dobitnie pokazują, że system bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych znacznie odbiega od egalitarnego, opartego na zasadzie suwerenności, systemu Ligi Narodów. Funkcjonowanie owego systemu zależy bowiem od zgodnej współpracy między wielkimi mocarstwami, które uzyskały w Radzie Bezpieczeństwa szczególne prawa, a tym samym przyjęły wyjątkową odpowiedzialność za pokój w świecie

Umowy w sprawie kontroli zbrojeń i rozbrojenia, dokumenty prawa międzynarodowego mające na celu zahamowanie wyścigu zbrojeń, ograniczenie lub redukcję potencjałów militarnych bądź całkowite wyeliminowanie jakiegoś typu czy kategorii broni.

Umowy wielostronne:

- układ w sprawie Antarktyki podpisany w Waszyngtonie w 1959, postanawia, że obszar Antarktyki może być wykorzystywany wyłącznie w celach pokojowych; sygnatariuszami są 42 państwa (1995),

- układ o zakazie doświadczeń z bronią jądrową w atmosferze, przestrzeni kosmicznej oraz pod wodą podpisany w Moskwie w 1963; sygnatariuszami są 124 państwa (1995);

- układ o zasadach działalności państw w zakresie badań i wykorzystywania przestrzeni kosmicznej (łącznie z Księżycem i innymi ciałami niebieskimi), zwany potocznie "układem kosmicznym" podpisany równocześnie w Londynie, Moskwie i Waszyngtonie w 1967, nakazuje wykorzystanie wyżej wymienionych obszarów wyłącznie w celach pokojowych; sygnatariuszami są 94 państwa,

- układ o zakazie broni jądrowej w Ameryce Łacińskiej podpisany w Meksyku w 1967 (zwany potocznie układem z Tlatelolco); sygnatariuszami jest 29 państw regionu;

- układ o nieproliferacji broni jądrowej (1968), zwany układem NPT (Non-Proliferation Treaty), podpisany jednocześnie w Londynie, Moskwie i Waszyngtonie w 1968; sygnatariuszami jest obecnie 170 państw (1995). Państwa dysponujące bronią jądrową (Chiny, Francja, Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i ZSRR) zobowiązane zostały w nim do nieprzekazywania jej innym krajom, natomiast kraje nieposiadające tej broni zrezygnowały z prób jej uzyskania. Dodatkowo całość prac nad pokojowym wykorzystaniem energii atomowej została poddana kontroli Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej. Dopiero w 1992 układ podpisały ostatnie dwa mocarstwa atomowe - Chiny i Francja, po rozpadzie ZSRR kolejne kraje dysponujące bronią jądrową - Białoruś, Kazachstan (1993) oraz Ukraina (1994). Do układu nie przystąpiły jednak niektóre państwa progowe (te, które osiągneły potencjał technologiczny i są zdolne i/lub produkują broń jądrową) - Pakistan, Indie, Izrael, Argentyna, Brazylia. Korea Północna pomimo, iż jest sygnatariuszem traktatu od lat podejmuje potajemne próby uzyskania broni jądrowej;

- układ o zakazie umieszczania broni jądrowej i innych rodzajów broni masowej zagłady na dnie mórz i oceanów oraz w jego podłożu podpisany w Londynie, Moskwie i Waszyngtonie w 1971, sygnatariuszami są 92 państwa (1995);

- układ o zakazie prowadzenia badań, produkcji i gromadzenia broni bakteriologicznej i toksycznej oraz ich zniszczenia w Londynie, Moskwie i Waszyngtonie w 1972, sygnatariuszami są 133 państwa (1995);

- układ o zakazie wykorzystywania technik oddziaływania na środowisko naturalne w celach wojskowych lub innych wrogich celach podpisana w Genewie w 1977, sygnatariuszami jest 63 państw (1995),

- układ o zakazie lub ograniczeniu użycia pewnych broni konwencjonalnych, które mogą być uważane za powodujące cierpienia lub mające niekontrolowane skutki podpisana w Nowym Jorku w 1981; sygnatariuszami jest 41 państw (1995); konwencja ma charakter ramowy, tzn. można dołączyć do niej nowy protokół w razie pojawienia się nowego rodzaju "niehumanitarnej" broni. Obecnie obejmuje trzy protokoły: I - dotyczący amunicji, której odłamki są niewykrywalne dla promieni rentgenowskich (szkło, drewno,tworzywa sztuczne), II - zakazu lub ograniczenia stosowania niektórych min (min-pułapek, min lądowych), III - zakazu lub ograniczeń stosowania broni zapalających;

- układ ustanawiający strefę wolną od broni jądrowej na południowo-wschodnim Pacyfiku , zwany także układem z Rarotonga, podpisany w Rarotonga Wyspy Cooka w 1985, układ zakazuje doświadczeń, produkowania i używania broni jądrowej w rejonie południowo-wschodniego Pacyfiku; sygnatariuszami jest 11 państw regionu;

- układ o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie - CFE podpisany w Paryżu w 1990. Wprowadzał ograniczenia 5 kategorii uzbrojenia konwencjonalnego na terytoriach państw-sygnatariuszy: czołgów (pułap zbiorowy 40 tysięcy sztuk), systemów artyleryjskich (40 tysiecy), bojowe wozy opancerzone (60 tysięcy), samolotów bojowych (13 600) oraz śmigłowców (4 tysiące), sygnatariuszami jest 30 państw europejskich oraz Stany Zjednoczone i Kanada;

- układ otwartego nieba, zwany traktatem o otwartych przestworzach, podpisany w Helsinkach w 1992, dotyczy możliwości dokonywania lotów kontrolnych nad terytoriami państw sygnatariuszy, których celem jest obserwacja lotnicza działalności wojskowej, co ma służyć budowie zaufania i bezpieczeństwa międzynarodowego; sygnatariuszami są wszyscy członkowie OBWE;

- układ w sprawie stanu osobowego konwencjonalnych sił zbrojnych w Europie podpisany w Helsinkach w 1992, układ ustanawiał górny pułap liczebności armii w poszczególnych państwach-sygnatariuszach traktatu; jego sygnatariuszami są strony układu CFE;

- układ o zakazie prowadzenia badań, produkcji, gromadzenia i użycia broni chemicznej oraz jej zniszczenia podpisana w Paryżu w 1993, układ jest nadal otwarty do podpisu;

- traktat o zakazie prób z bronią jądrową zatwierdzony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 1996, sygantariuszami jest obecnie ponad 120 państw;

- w 1996 zawarto też Porozumienie w sprawie subregionalnej kontroli zbrojeń, tzw. florenckie, wzorowane na CFE, a odnoszące się jedynie do terenu byłej Jugosławii.

Dwustronne umowy pomiędzy supermocarstwami Stanami Zjednoczonymi i ZSRR (od 1991 Rosją), to: - tymczasowe porozumienie o niektórych środkach w zakresie ograniczenia strategicznych zbrojeń ofensywnych SALT I (Strategic Arms Limitation Talks) podpisane w Moskwie w 1972, wprowadzało ograniczenie ilościowe dla obu stron na wyrzutnie naziemne oraz zainstalowane na okrętach podwodnych (nie odejmowało lotnictwa strategicznego, wyposażonego w broń jądrową);

- układ o ograniczeniu systemów obrony przeciwrakietowej - ABM (Anti-Balistic Missile) podpisana w Moskwie w 1972, ograniczała ilość systemów obrony przeciwrakietowej posiadanych przez każde mocarstwo;

- układ o ograniczeniu podziemnych doświadczeń z bronią jądrową podpisany w Moskwie w 1974, zakazywał przeprowadzania doświadczalnych wybuchów podziemnych o sile powyżej 150 kiloton;

- układ o podziemnych doświadczeniach jądrowych w celach pokojowych podpisany w Moskwie w 1976, zakazywał przeprowadzania doświadczalnych wybuchów we wszystkich środowiskach (wodnym, powietrznym, naziemnym i podziemnym) o sile powyżej 150 kiloton;

- układ o ograniczeniu strategicznych zbrojeń ofensywnych - SALT II podpisany we Wiedniu w 1979, wzmacniał reżim porozumienia SALT I oraz dodatkowo wprowadzał ograniczenia na strategiczne lotnictwo atomowe obu supermocarstw;

- układ o likwidacji rakiet średniego i krótkiego zasięgu - układ INF (Intermediate Nuclear Force) podpisany w Waszyngtonie w 1987, nakazywał etapową, proporcjonalną i przede wszystkim całkowitą likwidacje rakiet krótkiego (500-1000 km) i średniego zasięgu (1000-5500 km);

- układ o redukcji i ograniczeniu strategicznych zbrojeń ofensywnych START I (Strategic Arms Reduction Treaty) podpisany w Moskwie w 1991 - już po rozpadzie ZSRR, układ zobowiązywał sygnatariuszy do redukcji (w ciągu 7 lat) ilości wszelkich wyrzutni (naziemnych, zainstalowanych na łodziach podwodnych i w samolotach strategicznych) rakiet balistycznych do 1600 po każdej ze stron oraz redukcję ilości głowic jądrowych do 6000 po każdej ze stron. Dodatkowym dokumentem był tzw. Protokół Lizboński podpisany w 1992 przez Białoruś, Kazachstan i Ukrainę, w którym państwa te zobowiązywały się do przekazania Rosji w ciągu 7 lat rozmieszczonych na ich terytoriach arsenałów wojskowych,;

- układ o dalszej redukcji i ograniczeniu strategicznych zbrojeń ofensywnych START II podpisany w Moskwie w 1993, zobowiązywał obie strony do dalszej, dwuetapowej redukcji arsenałów atomowych, jego celem jest całkowita likwidacja naziemnych rakiet wielogłowicowych, tzw. rakiet ciężkich oraz redukcja głowic jądrowych do poziomu 3000 lub 3500 sztuk w każdym państwie. Start I oraz START II miały zmniejszyć arsenały jądrowe dwóch mocarstw o około 70%.

167.Podejście realistyczne do bezpieczeństwa: równowaga sił(NATO, UW), odstraszanie(Strategia Bezpieczeńtwa Narodowego USA z 2002r

Równowaga sił stan stosunków międzynarodowych, w którym żadne państwo nie może zapanować nad innymi ani narzucić im swoich praw.

Kiedy jakieś państwo (dążące do dominacji) zaczyna osiągać zagrażającą innym przewagę, to państwa sąsiednie zawiązują koalicję dla własnego interesu - blokują ambicje najsilniejszych.

Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego, mniej poprawnie Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego (ang. North Atlantic Treaty Organization, NATO, fr. Organisation du Traité de l'Atlantique Nord, OTAN), w skrócie NATO, potocznie Pakt Północnoatlantycki, organizacja polityczno-wojskowa powstała w wyniku podpisania 4 kwietnia 1949 roku Traktatu Północnoatlantyckiego przez 10 krajów europejskich: państw-członków Unii Zachodniej (Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Wielka Brytania) wraz z pięcioma dodatkowymi krajami (Dania, Islandia, Norwegia, Portugalia, Włochy) oraz USA i Kanadę. Początkowym celem istnienia organizacji, na mocy traktatu waszyngtońskiego, była obrona militarna przed atakiem ZSRR.

18 lutego 1952 do Paktu przystąpiły Grecja i Turcja, 5 maja 1955 r. RFN, a 30 maja 1982 r. - Hiszpania. 3 października 1990, NATO powiększyło się o terytorium NRD, po przyłączeniu jej landów do RFN. 12 marca 1999 roku do NATO przystąpiły pierwsze państwa należące dawniej do Układu Warszawskiego: Czechy, Węgry i Polska, a 29 marca 2004 r. Bułgaria, Estonia, Łotwa, Litwa, Rumunia, Słowacja i Słowenia. Oficjalnymi kandydatami do członkostwa są Albania, Chorwacja, Macedonia.

Podstawowym aktem prawnym, będącym podstawą działania NATO jest Traktat Północnoatlantycki, podpisany w Waszyngtonie 4 kwietnia 1949 r. Sam Traktat jest w istocie bardzo prostym dokumentem złożonym z 14 artykułów określających najważniejsze zobowiązania sojuszników wobec siebie z osobna, jak i Sojuszu jako całości. Szczególnie ważny z punktu widzenia aspektu obronności jest art. 5., który mówi o tym, że atak zbrojny z zewnątrz zwrócony przeciwko jednemu lub kilku państwom członkowskim traktowany będzie jako atak przeciwko całej organizacji. Zawarta w tym artykule formuła casus foederis jest szczególnym rodzajem solidarności wojskowej między członkami Sojuszu. NATO jest organizacją stawiającą sobie za cel zbiorową ochronę swoich członków, jako podstawę zachowania pokoju i umocnienia bezpieczeństwa międzynarodowego. Z prawnomiędzynarodowego punktu widzenia NATO jest międzynarodową organizacją międzyrządową opartą na sojuszniczym systemie bezpieczeństwa. Zgodnie z Traktatem Waszyngtońskim każde państwo członkowskie zobowiązuje się przyczyniać do rozwoju pokojowych i przyjaznych stosunków międzynarodowych.

Głównym celem Sojuszu jest zagwarantowanie - środkami politycznymi i militarnymi - wolności i bezpieczeństwa wszystkim państwom członkowskim. Do osiągnięcia tego celu NATO wykonuje podstawowe zadania w zakresie bezpieczeństwa:

zapewnia fundament trwałego bezpieczeństwa w Europie, opartego na rozwoju instytucji demokratycznych i pokojowym rozwiązywaniu konfliktów;

zapewnia środki odstraszania i obrony przed jakąkolwiek formą ataku na terytorium każdego państwa członkowskiego;

rozwija bezpieczeństwo międzynarodowe poprzez stałą i aktywną współpracę ze wszystkimi państwami partnerskimi należącymi do programu Partnerstwo dla Pokoju (PdP) oraz Euroatlantyckiej Rady Partnerstwa;

wysyła swoje misje wojskowe do państw, na terytorium których toczy się konflikt zbrojny, celem zażegnania tego konfliktu.

Układ Warszawski (oficjalna nazwa: Układ o Przyjaźni, Współpracy i Pomocy Wzajemnej- związek wojskowy państw Europy Środkowej i Wschodniej pozostających pod wpływem Związku Radzieckiego.

Pałac Namiestnikowski w Warszawie (obecnie Pałac Prezydencki) - miejsce podpisania Paktu w 1955Jego formalne zasady zostały określone w roku 1955 przez I sekretarza KPZR Nikitę Chruszczowa. Pakt podpisano 14 maja 1955 w Warszawie. Miał funkcjonować przez 30 lat, 26 kwietnia 1985 ważność Układu przedłużono na następne 20 lat. Istniał do 1 lipca 1991. Ustanowiono wspólne dowództwo Układu w Moskwie. Sztaby armii poszczególnych państw członkowskich podlegały operacyjnie X Zarządowi Sztabu Generalnego Armii Radzieckiej - nie był to więc pakt równorzędnych stron. Naczelnym Dowódcą Zjednoczonych Sił Zbrojnych Układu Warszawskiego miał być zawsze marszałek Armii Radzieckiej, który był jednocześnie I zastępcą ministra obrony ZSRR

Członkowie Układu Warszawskiego mieli bronić się nawzajem w przypadku ataku na jednego z nich. Głównym przeciwnikiem był pakt NATO, powstały w 1949 roku.

Państwa należące do układu wydzielały ze swoich armii kontyngenty, które tworzyły Zjednoczone Siły Zbrojne Układu Warszawskiego.

Układ Warszawski sygnował w ciągu swego istnienia tylko jedną operację wojskową - operację "Dunaj". 21 sierpnia 1968 przeprowadził interwencję podczas Praskiej Wiosny w Czechosłowacji (nie była to jednak interwencja Układu jako takiego, lecz jedynie jego 5 członków - NRD, Bułgarii, Węgier, Polski i ZSRR); w ten sposób została wypełniona tzw. doktryna Breżniewa. W interwencji wzięło udział 750 000 żołnierzy, 6 300 czołgów i 800 samolotów. Szacuje się, że zginęło około 200 osób.

Na szczycie w Bukareszcie w 1989 zdecydowano o odejściu od doktryny Breżniewa. Po przemianach w latach 1989-1990 państwa członkowskie postanowiły, że stacjonujące w krajach Układu wojska radzieckie powinny opuścić terytorium tych państw. 25 lutego 1991 w Budapeszcie podpisano umowę o zaprzestaniu współpracy wojskowej w ramach Układu, 1 lipca 1991 w Pradze rozwiązano struktury polityczne. Oznaczało to ostateczną likwidację Układu Warszawskiego.

Dyplomacja prewencyjna już od wielu lat jest uznawana za najlepszy środek zapobiegania konfliktom zbrojnym. Jednak w czerwcu 2002 r. George W. Bush oświadczył, że strategie odstraszania i powstrzymywania są już anachroniczne i nie wystarczające dla zapewnienia bezpieczeństwa USA. Zaznaczył, że by bronić wolność i życie Amerykanów oraz ich sojuszników, a także by rozprawić się z terrorystami należy być przygotowanym do uprzedzającego uderzenia na nieprzyjaciół. W tym samym roku została przyjęta amerykańska Narodowa Strategia Bezpieczeństwa, w której Amerykanie "dali sobie" prawo prowadzenia wojny prewencyjnej.

Termin "wojny prewencyjnej" określa atak dokonany, nie na podstawie rozpoznania bezpośredniego zagrożenia militarnego, ale na założeniu, ze mimo iż przeciwnik nie stanowi aktualnie bezpośredniego zagrożenia, to może jednak potencjalnie podjąć agresywne działania. Tak więc Stany Zjednoczone nie mogą dopuścić by ich wrogowie (realni czy wyimaginowani) uderzyli jako pierwsi. Miało to być łatwym wyjaśnieniem na prowadzenie działań militarnych przeciwko Irakowi, jako elementu walki z globalnym terroryzmem, prowadzonym po wydarzeniach z 11 września 2001 r. (zgodnie ze strategią wyprzedzającego uderzenia, Irak tez mógłby zaatakować USA kiedy te zaczęły gromadzić siły zbrojne, lądowe, morskie i lotnicze wokół granic Iraku. Patrząc jednak na skromny arsenał Iraku, mniejszy o co najmniej 2/3 niż w 1990r., i potencjał Stanów Zjednoczonych wiadomo dlaczego tego nie zrobił).

W jednym z rozdziałów NSS stwierdzono, że wrogiem (USA) "jest terroryzm, czyli przemoc z góry założona, politycznie umotywowana i skierowana przeciw niewinnym ludziom". Jeśli uwzględnimy działania Stanów Zjednoczonych w Iraku - zaplanowanie ataku z góry, polityczne umotywowanie walką z terroryzmem (choć nie udowodniono związków Iraku ani z Al-Kaidą, ani posiadania przez niego broni jądrowej) oraz fakt, że śmierć ponoszą tam głównie cywile (niewinni ludzie) można stwierdzić, że wrogiem USA jest USA. Może wydawać się to absurdalne, ale jeżeli weźmiemy pod uwagę iż amerykańskie społeczeństwo jest przeciwne wojnie w Iraku (podobnie jak polskie) a rząd i tak wysyła tam swoich żołnierzy (tak jak i polski), może już takie nie być. Można nawet powiedzieć iż wrogiem amerykańskiego społeczeństwa jest amerykański rząd.

Wartym zauważenia, w odniesieniu do USA, jest również fakt ich oficjalne opowiedzenie się za eliminacją i nie rozprzestrzenianiem broni masowej zagłady na świecie (głośny obecnie przypadek Iranu). Niestety Stany Zjednoczone nie stosują tego żądania wobec siebie i nawet nie chcą zrezygnować z możliwości użycia tej broni jako pierwsze. Domagając się zniszczenia swych zasobów broni masowej zagłady, czy rezygnacji z jej produkcji, USA same powinny przestrzegać obowiązujących umów, dotyczących kontroli zbrojeń i rozbrojenia (warto przypomnieć, że USA wydają na zbrojenia więcej niż następnych 15 największych państw uprzemysłowionych. Wydatki te wynoszą ponad 400 mld dolarów). Stany Zjednoczone nie powinny traktować siebie jako szeryfa, stróża międzynarodowego porządku stojącego ponad prawem, który ma monopol na użycie siły względem innych, kiedy nie postępują zgodnie z amerykańską wizja świata. Nikt nie zaprzeczy, że USA są potęgą gospodarczą, militarną i technologiczną, jednak nie czyni to z nich "nadpaństwa" (tak jak i Niemcy nie byli nadludźmi) i nie powinny z arogancją i wyższością odnosić się do innych (co wyraźnie została zaznaczone w rozdz. I, NSS w zdaniu: "Siła i wpływ Stanów Zjednoczonych w świecie są bezprzykładne i bezkonkurencyjne").

PODEJŚCIE REALISTYCZNE A LIBERALNE. Na początku XXI wieku świata w klasycznym języku stosunków międzynarodowych nie da się łatwo opisać. Cechą, która wyróżnia międzynarodowy system bezpieczeństwa utrzymujący się od 15 lat jest bowiem niejasność, niepewność i nieprzewidywalność. O ile na początku lat dziewięćdziesiątych pojawiła się teza, że stary porządek zastępuje nowy, to już dziesięć lat później teoretycy stosunków międzynarodowych, Therese Delpech we Francji, a Robert Cooper w Wielkiej Brytanii, mówią tylko o chaosie. Zarówno u badaczy, jak i polityków, można zaobserwować silną nutę nostalgii za światem uporządkowanym i rozponawalnym, w którym nawet jeśli dominował pierwiastek zła - wiadomo jak można je było neutralizować. Na obecne kryzysy, zagrożenie terroryzmem, bronią nuklearną, ale też i problemy ekologiczne, ruchy migracyjne, czy problemy gospodarki światowej nie widać jednoznacznych odpowiedzi.

Obecnie, w konfrontacji ze światem współczesnym, myśl liberalna jest podzielona. Liberałowie są podzieleni, zwłaszcza jeżeli chodzi o interwencję w wewnętrzne sprawy innych państw. Powstaje bowiem pytanie, czy powinno się to czynić w imię demokracji i praw człowieka, czy też powinno się powstrzymać od interwencji w imię zasady samostanowienia i suwerenności. Wielu neorealistów, tęskni z kolei za powrotem do „przewidywalnej” przyszłości, a jako pierwszy dał temu wyraz amerykański teoretyk John J. Mearsheimer w głośnym eseju - który do dziś jest punktem odniesienia w debacie transatlantyckiej - Back to the Future: Instability after he Cold War.

Rozbieżności w sposobie myślenia widać na przykładzie polityki amerykańskiej. Na myśl liberalną powoływał się swojego czasu prezydent Reagan, a później niektórzy neokonserwatyści z administracji Georga Busha (np. Paul Wolfowitz). Podzielali oni poglądy Wilsona, że demokracja i jej postępy w świecie służą sprawie pokoju i interesom USA. Ale dalej zauważa się poważne różnice. Bo pogląd o istnieniu ideału porządku międzynarodowego, regulowanego przez prawo i instytucje międzynarodowe nie został już podzielony. Wspominani politycy wierzyli w zbawienną rolę demokracji i wolnego rynku oraz w szczególną misję Ameryki - ale nie byli wyznawcami wilsonowskiego idealizmu.

Biorąc pod uwagę klasyczne cechy dwóch omawianych orientacji, Stanom Zjednoczonym bliżej jest do realistycznego działania i sposobu rozwiązywania problemów. Europie - do sposobu liberalnego. Przywiązanie Europejczyków do prawa, rozwoju instytucji międzynarodowych to hołdowanie teoriom liberalnym, nastawienie Amerykanów na użycie siły, rozwiązywanie problemów w sposób jednostronny - to hołdowanie koncepcjom realistycznym. Unia Europejska, być może nie zawsze udolnie, ale próbuje zapewnić sobie bezpieczeństwo metodą przejrzystości, czyli odejścia od zasady nieufności w stosunkach między państwami, a przejrzystość - metodą budowania sieci wzajemnych strukturalnych i wieloszczeblowych powiązań. We współpracy i współdziałaniu widzi metodę umacniania systemu bezpieczeństwa. USA zdają się nie podzielać europejskiej wizji świata jako siatki wzajemnych powiązań. Po atakach 11 września administracja Busha, deklarując atakowanie wrogów i potencjalnych wrogów, uczyniła z walki z osią zła oficjalną doktrynę. A jednostronne działania Waszyngtonu, bez międzynarodowej, wielostronnej mediacji, mogą dawać tylko niepokojące skutki i przyjmować postać antyamerykanizmu. Wsparcia dla amerykańskiej polityki zagranicznej w Europie, głoszącej wyższość nad realistyczną Ameryką, nie widać.

Obserwując obecną politykę międzynarodową zauważyć można wiele podziałów, postaw oraz priorytetów. Niekiedy nie da się jednoznacznie sklasyfikować sposobu działania głównych aktorów sceny międzynarodowej, a filozoficzne koncepcje w konfrontacji ze światem współczesnym nie zawsze się sprawdzają. Refleksja na temat podziału w stosunkach transatlantyckich zdaje się nie zamykać w ramach podziału idealizm - realizm. Dynamiczna rzeczywistość i wielorakie tendencje dają efekt trudny do przewidzenia. Choć amerykański sposób sprawowania polityki budzi falę krytyki w Europie i odwrotnie, to jednak istnieje szansa na porozumienie. Jest ona tam, gdzie zabiegi o uczynienie świata bezpiecznym dla demokracji spotykają się z zabiegami o uczynienie świata bezpiecznym dla obu podmiotów na wzajem.

168.Zagrożenia dla bezpieczeństwa międzynarodowego: problem toksycznych odpadów międzynarodowych, handel narkotykami

Zagrożenie bezpieczeństwo państwa - splot zdarzeń wewnętrznych lub w stosunkach międzynarodowych, w którym z dużym prawdopodobieństwem może nastąpić ograniczenie lub utrata warunków do niezakłóconego bytu bądź naruszenie lub utrata suwerenności państwa.

Współczesne zagrożenia można podzielić na: militarne - obejmują użycie lub groźbę użycia siły militarnej przez podmioty prawa międzynarodowego, ekonomiczne - dotyczą problematyki produkcji, wymiany i rozdziału różnych dóbr w państwie oraz racjonalnego nimi dysponowania,społeczne - odnosi się do wszystkiego, co zagraża utratą życia i zdrowia, tożsamości narodowej i etnicznej poszczególnych społeczności, ekologiczne - odnosi się do funkcjonowania żywej przyrody oraz warunków życia człowieka w środowisku i trwałego rozwoju narodu. Zagrożenia mogą być spowodowane zarówno przez działalność człowieka jak i czynniki naturalne, a także terroryzm. W różnych krajach przepisy dotyczące składowania niebezpiecznych odpadów różnią się znacznie między sobą. Dlatego też niektórym ludziom wydaje się, że problem toksycznych odpadów można w prosty sposób "rozwiązać", wywożąc je do kraju, gdzie prawo jest mniej restrykcyjne w tym względzie. Jest to niestety bardzo często praktykowane.

Narody Zjednoczone stoją dziś przed wielkim wyzwaniem, aby dać ludzkości nową nadzieję (1). Te słowa wypowiedziane przez A. Kwaśniewskiego podczas ostatniego Szczytu ONZ powinny, moim zdaniem, stać się pewnego rodzaju dewizą nowej, zmieniającej się organizacji. Nadszedł czas, by udowodniła ona, że nadal jest promotorem uniwersalnych zasad uwieńczonych w Karcie Narodów Zjednoczonych. Jednak musimy zdawać sobie sprawę, że ONZ tamtego okresu nie pasuje do dnia dzisiejszego. W chwili narodzin przed 60 laty miała ona 50 członków. Dziś ma ich 191 i stoi przed zupełnie innymi wyzwaniami. Świat ulega bowiem gwałtownym zmianom. Obecne środowisko bezpieczeństwa światowego jest w coraz większym stopniu zdominowane przez zespół zagrożeń o bardziej zróżnicowanym i nieprzewidywalnym charakterze, który buduje nową scenę międzynarodową. Kwestią nadrzędną jest, aby to właśnie ONZ grała na tej scenie rolę pierwszoplanową i przewodnią. By to ona, w miarę układu sił międzynarodowych, kierowała kolejnymi działaniami, budując i tworząc nowy, lepszy światowy porządek.

Powinniśmy uświadomić sobie, że mamy nową pozimnowojenną rzeczywistość międzynarodową i w związku z tym, jej zabezpieczenie wymaga użycia nowych sposobów, którymi powinna kierować się reformująca obecnie owa organizacja. Myślę zatem, że wszyscy zgodzimy się ze słowami Sekretarza Generalnego ONZ, Kofiego Annana, który przekonuje nas o wzmocnieniu zdolności ONZ do utrzymania, tworzenia i budowania pokoju (2). Jestem świadoma, że ta teza powinna mieć przede wszystkim odzwierciedlenie w działaniach, liczy na to także cała opinia międzynarodowa. Nie możemy jednak oczekiwać, że zachodzące zmiany będą natychmiastowe i rewolucyjne. Organizację tworzy przecież 191 państw o często różnych ambicjach i różnych sposobach pojmowania i rozwiązywania globalnych problemów. Nie oczekujmy zatem, że dojście do jakiegokolwiek porozumienia, organizacji liczącej tylu członków, będzie następowało łatwo i bezkonfliktowo. Przecież każda jednostka państwowa dąży do tego, aby to jej argumenty były decydujące, choć nie zawsze muszą one oznaczać lepsze rozwiązania.

ODPADY TOKSYCZNE: Brak międzynarodowej kodyfikacji prawnej prowadzi do wielu nadużyć. Odpady często przechodzą więc przez wiele firm zakładanych w różnych krajach tylko po to, by zatrzeć ślady pierwotnego pochodzenia trujących substancji. Odpady, przechodzące z rąk do rąk, podawane są neutralizacji "na papierze", a zawartość niebezpiecznych substancji staje się w szeregu zezwoleń i świadectw sanitarnych coraz mniej niebezpieczna.

Wiele państw nie dysponuje odpowiednio wyposażonymi służbami, by móc dokładnie kontrolować wszystkie przejeżdżające bądź przypływające do kraju ładunki odpadów. Urzędnicy sprawujący nadzór nad tego rodzaju importem toną w tonach papierków i na rzeczywiste sprawdzenie zawartości ładunku po prostu brakuje im czasu.

Niektórzy producenci odpadów ekspediują je do krajów, gdzie przepisy sanitarne są łagodniejsze bądź mniej rygorystycznie przestrzegane. powszechny jest proceder wysyłania nie chcianych odpadów z bogatszych krajów uprzemysłowionych do krajów biedniejszych, którym pieniądze zarobione na przechowywaniu cudzych śmieci są tak potrzebne, że przymykają oko na związane z tym zagrożenia. W niektórych przypadkach import taki jest jednakże całkowicie zgodny z prawem, a groźne dla środowiska odpady w kraju docelowym przechowywane są zgodnie z najsurowszymi wymogami bezpieczeństwa.

Często niestety bywa inaczej. Niebezpieczne substancje przechowywane są w starych, nie używanych i nie oznakowanych magazynach. Beczki z trującą zawartością powoli korodują i zaczynają przeciekać. Bywa też i tak, że odpady są wręcz porzucane po cichu w odludnych miejscach, w warunkach, które nie zapewniają nawet minimum bezpieczeństwa. Często też zarządcy składowisk odpadów otrzymują od bogatych krajów tak duże sumy, że mogą płacić miejscowym robotnikom, dzięki czemu zapewniają sobie przychylność lokalnych władz i całej społeczności. Kiedy mimo to pojawiają się jakieś problemy, często udaje się je rozwiązać za pomocą kilku wręczonych odpowiednim ludziom łapówek. Czasami jednak zdarza się tak, że próba nieuczciwego "podrzucenia" odpadów nie udaje się. Klasycznym przykładem takiej właśnie nieudanej akcji jest afera związana z niemieckim statkiem Karin B. HANDEL NARKOTYKAMI- od czasów II wojny światowej związany był z finansowaniem tajnych operacji zbrojnych, prowadzonych przez CIA... Międzynarodowy handel narkotykami jest metodą zabezpieczania przewagi ekonomicznej imperium handlowego.

Międzynarodowy system finansowy zaangażowany jest obecnie w operację prania 1,5 biliona dolarów rocznie i generuje około 500 miliardów dolarów dochodu w czystej gotówce. Celowi temu służą „raje finansowe”, takie jak np. karaibskie Kajmany, gdzie zarejestrowanych jest ponad 430 banków i 70 000 korporacji, czyli 1,5 na każdego mieszkańca tej niewielkiej społeczności... „Problemem społecznym w naszej cywilizacji narkotyki stały się dopiero w XX wieku, a mówiąc dokładniej - po I wojnie światowej” - ogłosił kiedyś z beztroską ignorancją w artykule „Stulecie narkotyków” Marek Karpiński na łamach magazynu Newsweek, głównego promotora politycznego dyletanctwa w Polsce. „Problem społeczny”, czyli - jak pisze - „modę” na narkotyki zawdzięczamy rzekomo marynarzom i artystom. Wielkie zło, jak powinniśmy rozumieć, przybyło do naszej cnotliwej kultury z dalekich Chin. (1)

Mało rzeczy wiąże się ściślej z historią polityczną kapitalizmu niż kultura mafijna i handel narkotykami. Organizowane przez korporacje bale w stylu „Chicago lat 20.” są tylko epizodycznym wspomnieniem wielkiej tradycji. Nie wzbudzają na pewno kontrowersji, choć temat, trzeba przyznać, pozostaje w tym samym stopniu delikatnym co tajemniczym.

Historia handlu narkotykami: Produkcja i handel narkotykami towarzyszyły społeczeństwom od lat. Już we wczesnych stadiach rozwoju kulturowego, pojawiały się społeczne restrykcje dotyczące korzystania ze środków odurzających. W plemionach używać ich mogli jedynie szamani ("medycy"), wojowie lub cierpiący (w celach leczniczych). Narkotyki rozprzestrzeniały się po świecie wraz z rozwojem kupiectwa - stały się elementem handlowym i sprzedawane były m.in. jako magiczne zioła czy przyprawy. Jednak jako środki uzależniające, w działaniu rozluźniające, po jego ustaniu powodowały narastanie napięć, m.in. napięć społecznych, powstawania licznych patologii i w związku z tym powstanie rozbudowanej przestępczości narkotykowej, której celem było zapewnienie stałego dostęp do środków lub zysków z jego handlu. Handel narkotykami stał się więc obszarem sporów, na tyle groźnych i tragicznych, że powodujących konflikty zbrojne (wojny w których jedyną wartością był narkotyk) - przykładem mogą być słynne wojny opiumowe w XIX w. Chinach.

W XX wieku, w obliczu dynamicznych postępów w dziedzinie chemii i farmaceutyki i wynalezienia nowych, silnych środków psychotropowych (heroina, amfetamina), konieczne stało się prawne uregulowanie produkcji i obrotu tymi substancjami. W tym czasie obserwowano także wzrost popularności narkotyków pochodzenia naturalnego, jak np. opium i marihuana.

Efektem prób uregulowania obrotu narkotykami są międzynarodowe konwencje o kontroli narkotyków w Hadze z 23 stycznia 1912 czy w Genewie z 11 lutego 1925, 19 lutego 1931, 13 lipca i 27 listopada 1936 roku.

Z inicjatywy ONZ w roku 1961 podpisane zostały konwencja o środkach odurzających, konwencja o środkach psychotropowych w 1971 i konwencja o zwalczaniu nielegalnego obrotu środkami odurzającymi i psychotropowymi w 1988, którą Rząd Polski ratyfikował w 1994. W sprawach handlu narkotykami ONZ powołało kilka komisji, w tym INCB i UNODC.

Pomimo powszechnych zakazów dotyczących posiadania narkotyków, przez wiele lat nie zlikwidowano ani nie zmniejszono popytu na substancje odurzające. Nielegalną produkcją i handlem zajęły się zorganizowane grupy przestępcze, a ogromne ilości pieniędzy pochodzące z obrotu narkotykami są jednym z podstawowych źródeł finansowania organizacji o charakterze terrorystycznym.

Obecnie coraz częściej w debacie publicznej można usłyszeć głosy nawołujące do rewizji obowiązującego prawa tak, by część zysku z handlu narkotykami, w postaci podatków mógła trafiać w ręce legalnych rządów.

169.Zdrowie i choroba- ochrona życia we wspólnotach

Przez termin „zdrowie” rozumie się stan pełnej sprawności fizycznej, psychicznej i społecznej; w węższym znaczeniu - nieobecność choroby lub kalectwa; z fizjologicznego punktu widzenia zdrowie to zdolność organizmu do odpowiedniego przystosowania się do warunków środowiska.

Zdrowie psychiczne zaś to zdolność człowieka do rozwoju w kierunku coraz wyższych uczuć i wartości oraz realizacji twórczych możliwości, czyli kształtowania siebie na coraz wyższym poziomie i szerszych płaszczyznach (intelektualnej, emocjonalnej, moralnej itp.).

Przez pojęcie „choroba” rozumie się reakcję organizmu na działanie czynnika zewnętrznego, który przekracza zdolności obronne organizmu; w efekcie powstają zaburzenia we współdziałaniu narządów ustroju; choroba ma swoją etiologię (czynnik wywołujący), patogenezę (mechanizmy jej powstania); początek choroby może być nagły lub powolny, przebieg gwałtowny (w chorobach ostrych) lub długotrwały i wyniszczający (choroby przewlekłe); wiele chorób ostrych może przechodzić w postać przewlekłą, choroby zaś przewlekłe mogą wykazywać zaostrzenia objawów chorobowych; większość chorób w swoim przebiegu ma okres utajenia, kiedy przebiega bezobjawowo; mogą być choroby całego organizmu (choroby ogólne) oraz dotyczące tylko jednego narządu lub organu (choroby miejscowe); choroby czynnościowe po ustaniu przyczyny ustępują całkowicie (np. choroba morska); choroby dziedziczne są przekazywane potomstwu w układzie genetycznym; choroby wrodzone zostały nabyte w okresie życia płodowego; choroby, których etiologii nie udało się ustalić, są nazywane chorobami samoistnymi. Ochrona życia i nietykalności cielesnej obywateli to ważne zadanie każ¬dego państwa. Państwo nie może uchylać się od jego realizacji, musi - chcąc zachować autorytet i społeczne poparcie - zabezpieczać życie i nie¬tykalność cielesną swych obywateli przed jakimikolwiek działaniami go¬dzącymi w ich życie lub cielesną nietykalność, zwłaszcza zaś przed za¬machami przestępczymi, w tym zjawiskami terroryzmu. Ochroną życia i nietykalności cielesnej obywateli zajmują się przede wszystkim policja, służby ochrony państwa, sądy, prokuratura. Wykorzystuje się w działa¬niach ochronnych różnorodne środki - od prawodawstwa, przez orzeczenia sądowe, akty administracyjne, do różnych postaci przemocy, włącznie z przymusem fizycznym.

170.Choroby zakaźne i ich rozpowszechnianie

Choroby zakaźne i ich rozpowszechnianie.

Sars- rodzaj nietypowego zapalenia płuc, które po raz pierwszy pojawiło się w końcu 2002 roku w prowincji Guangdong, na południu Chin. Choroba rozprzestrzenia się drogą kropelkową, jednak nie da się także wykluczyć, że może też rozprzestrzeniać się poprzez kontakt z wydzielinami i przedmiotami z otoczenia pacjenta. Początkowe objawy zachorowania przypominają grypę. Mogą występować niektóre z objawów takich jak gorączka, bóle mięśniowe, osłabienie, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, kaszel, ból gardła i inne niecharakterystyczne objawy, łącznie lub osobno. Jednym objawem wspólnym dla wszystkich przypadków choroby jest temperatura powyżej 38°C.
W dalszym okresie choroby dochodzi do duszności. Objawy chorobowe pojawiają się najczęściej w ciągu 2-3 dni po zakażeniu.

Ebola-choroba zakaźna o wysokiej śmiertelności zaliczana do wirusowych gorączek krwotocznych. Większość przypadków kończy się śmiercią z wykrwawienia. Naturalnym rezerwuarem są prawdopodobnie gryzonie i małpy Saba. Najczęściej występuje w krajach tropikalnych. Zarażenie następuje po bezpośrednim kontakcie z chorym. Okres choroby trwa do ok. 2 tygodni(najszybszy zgon nastąpił po 4 dniach), przy czym śmiertelność waha się w granicach 60 - 90%.Pierwsze objawy gorączki krwotocznej przypominają objawy grypy - wysoka temperatura, bóle mięśni, biegunka. W miarę postępu chory wymiotuje, odczuwa bóle brzucha i klatki piersiowej, pojawia się wysypka. W szczytowej fazie choroby może dojść do obfitych krwawień z jam ciała oraz krwotoków wewnętrznych

AIDS -Zespół nabytego niedoboru (rzadziej upośledzenia) odporności, -końcowe stadium zakażenia HIV charakteryzujące się bardzo niskim poziomem limfocytów CD4, a więc wyniszczeniem układu immunologicznego (odpornościowego), co skutkuje zapadalnością na tzw. choroby wskaźnikowe (niektóre formy nowotworów, grzybic, nietypowe zapalenia płuc) mogące spowodować śmierć pacjenta. Wirus HIV przenosi się poprzez: Do organizmu wirus może dostać się podczas stosunku płciowego. Możliwe jest także zakażenie przez transfuzję krwi, podczas dializ, przeszczepów, zabiegów chirurgicznych i przyjmowanie preparatów krwiopochodnych (zdarza się to obecnie bardzo rzadko, ze względu na badania dawców). Bardzo duże ryzyko stanowi używanie wspólnych żyletek, igieł i strzykawek (tatuaże, narkomania).

Hantawirus- gorączka krwotoczna. z zespołem nerkowym .Hantawirus od 1993 r. został zarejestrowany 250 razy - połowa osób zakażonych zmarła (większość z powodu trudności z oddychaniem). Choroba ta należy do grupy zakażeń przenoszonych drogą kropelkową (prawdopodobnie przez szczury i myszy).

171.Środowisko naturalne-ochrona życia we wspólnotach

ęłęóPolitykom nie udało się pogodzić globalizacji z demokracją chroniącą prawa człowieka. Ustrój demokratyczny opierający się na suwerennym państwie, określanym mianem narodowego, od pewnego czasu jest z tego powodu gwałtownie atakowany.

Fala krytyki zmuszająca do szukania nowych uzasadnień dla tego modelu, napływa z dwóch kierunków. W praktyce politycznej państwo narodowe atakowane jest przez globalizację oraz jej przeciwieństwo - regionalizację; zaś w teorii politycznej przez uniwersalistyczne zasady, takie jak prawa człowieka, trudne do pogodzenia z partykularyzmem państwa narodowego.
Problemu nie należy rozpatrywać wyłącznie z perspektywy europejskiej. Wzorcowy model francuski -połączenie narodu i terytorium w jedno państwo - odnaleźć można także w Chinach, Korei czy Japonii. Jeśli tylko pojęcia narodu nie będziemy utożsamiać z nacjonalizmem, można powiedzieć, że państwo narodowe cieszy się uznaniem i trudno byłoby stworzyć dla niego alternatywę opartą o konstytucję. Demokratycznego państwa narodowego nie zastąpi ani porządek przedpaństwowy, ani czysto społeczny, ani też ponadpaństwowy, czy sieć organizacji wewnątrz- i ponadnarodowych.
Być może jednak ulegamy złudzeniu, przeceniamy siłę krytyki państwa narodowego, nie doceniając jego legitymizacji? Jedno nie podlega dyskusji: postępująca globalizacja niesie z sobą wyzwania, którym pojedyncze państwa narodowe nie są w stanie sprostać. Naturalnie, nie należy ulegać błędnemu wyobrażeniu, iż globalizacja dokonuje się wyłącznie na rynkach gospodarczych i finansowych. U źródeł gospodarczych procesów globalizacyjnych leżą bowiem decyzje polityczne - by przypomnieć ustalenia z Bretton Woods tworzące GATT czy powstanie OECD - oraz techniczne nowinki zarówno militarnej, jak i niemilitarnej natury. Dochodzi do tego barwne spektrum zjawisk w niewielkim stopniu ekonomicznych, które - łącznie z globalizacją gospodarki - kreują trzy wymiary światowej wspólnoty.


WSPÓLNOTA DAWNYCH PODDANYCH

Wymiar pierwszy - „wspólnota przemocy” - przejawia się w wojnach jako wynik rozwoju nowych broni grożących globalnym zasięgiem, w przestępczości zorganizowanej i transgranicznych szkodach ekologicznych. „Krytyczna pamięć świata” przechowuje wspomnienia okrutnych aktów przemocy i pielęgnuje ideę sprawiedliwości zapobiegając przyszłym zbrodniom. Dzięki niej nie zapominamy o dotychczasowych krwawych pomyłkach człowieka.
„Wspólnotę przemocy” uzupełnia bogatsza „wspólnota współpracy”: gospodarka i finanse, w tym rynek pracy, transport i komunikacja oraz turystyka. „Globalizują” się również filozofia i nauki ścisłe, medycyna, technika, także oświata, kultura młodzieżowa oraz, last but not least, ogromna część mediów, film, teatr, architektura i muzyka. Opierające się na idei wolności państwo prawa też wywiera globalizacyjną presję. Wprawdzie przypadki łamania praw człowieka nie są jeszcze ścigane w skali światowej, jednak spotykają się z ogólnoświatowym protestem, który jest jednym z czynników kształtujących nową, globalną opinię publiczną wspieraną przez prawo międzynarodowe oraz działające w skali globalnej organizacje rządowe i pozarządowe. Wszystkie dziedziny zdominowała konkurencja, po której oczekuje się powszechnego bogactwa gospodarczego, naukowego i kulturalnego. Ma ona jednak również skutki uboczne: „wewnątrzgospodarcze”, jak bezrobocie i „zewnątrzgospodarcze”, jak obciążenie środowiska. W nich właśnie - oraz u ofiar międzynarodowej przemocy - przejawia się trzeci wymiar światowej wspólnoty - „wspólnota losu”, którą rodzą katastrofy naturalne, głód, bieda, wędrówki uchodźców i migrantów oraz zacofanie.
Trzy wymiary światowej wspólnoty stwarzają globalne wyzwania. Tak samo, jak poszczególne społeczeństwa podporządkowują siły rynku zasadom demokracji i praw człowieka, także światowa wspólnota domaga się globalnej demokracji. Polityczny projekt ery nowoczesnej - demokratyczne państwo konstytucyjne - jest również osiągnięciem w wymiarze moralnym, którego nie można składać w ofierze na ołtarzu finansowych i gospodarczych rynków globalnych. Potrzeba światowej demokracji przeciwstawia się wypieraniu polityki przez rynek i, działającym globalnie, ekonomicznym decydentom. Globalizacja nie jest anonimowym fatum, ale ma konkretne twarze, np. umowy o liberalizacji rynku światowego. Rynek wewnętrzny państw podporządkowany jest nie tylko regułom ekonomicznym, tak samo i rynek globalny nie wyklucza podobnych rozwiązań. Mądra wspólnota światowa bez wątpienia wiele pozostawia kreatywności jednostek i grup społecznych, wolnej konkurencji, a także ewolucji społecznej. Jednak w wielu innych kwestiach konieczna jest ingerencja globalnej wspólnoty zorganizowanej demokracji, opartej na prawie i sprawiedliwości. Chociaż globalizacja wywiera nacisk na powstanie globalnej demokracji, nie można uznać instytucji państwa suwerennego, względnie narodowego, za przestarzałą. Model ten awansował do rangi modelu ogólnoświatowego nie tylko z racji osiągnięć, których nie przyćmiły nawet najbardziej przerażające wynaturzenia.
Państwo narodowe rozgranicza na przykład instytucję państwa od społeczeństwa, czego rezultatem jest religijna, gospodarcza i kulturalna wolność jednostki, przyczyniające się do materialnego dobrobytu. Zapewniło komunikacyjną integrację obywateli, bez czego nie sposób wyobrazić sobie nowoczesnej gospodarki czy administracji, przejęło też odpowiedzialność za obciążenia wynikające z rozwoju ekonomicznego. Również odnowa europejskiej edukacji i nauki, podobnie jak wprowadzenie powszechnego obowiązku szkolnego i podniesienie poziomu wykształcenia obywateli, są cywilizacyjnymi osiągnięciami państwa narodowego. Urzeczywistnia ono uniwersalną etykę prawną i państwową, stwarza przestrzeń dla idei praw człowieka i praw podstawowych, wprowadza suwerenność ludu oraz wybierany w wyborach powszechnych parlament. Podejmuje także problem równouprawnienia kobiet. Nie można wprawdzie przemilczać przemocy towarzyszącej powstawaniu państw narodowych ani wrogości wobec obcych, wojen, imperializmu czy prześladowań werbalnych, a w niektórych regionach także etnicznych. Jednak to w państwie narodowym wykształciła się dojrzała demokracja i solidarna wspólnota, w której dawni poddani stali się obywatelami - towarzyszami, równymi wobec prawa, odpowiedzialnymi za siebie nawzajem.
W obliczu kształtowania się społeczeństwa światowego i uniwersalnych zasad prawnopaństwowych nikt nie chciałby agresywnego państwa nacjonalistycznego. „Oświecone państwo narodowe” jest jedyną prawowitą instytucją zdolną sprostać wyzwaniom przyszłości. Model taki wyróżnia sześć aspektów modernizacji.

WIELOETNICZNOŚĆ,
WIELOJĘZYCZNOŚĆ...
W wyniku pierwszej modernizacji pod pojęciem narodu rozumie się dziś „civitas” - wspólnotę obywateli, a nie „gens” - wspólnotę wywodzącą się od tych samych przodków. Naród jako wspólnota polityczna obywateli - równych w aspekcie prawnym i politycznym, niezależnie od etnicznego pochodzenia - zyskuje przewagę nad rozumieniem narodu jako wspólnoty krwi. Uwalniamy się od wynoszenia własnej społeczności, przy poniżaniu, a nawet agresywnym zwalczaniu innych. Pierwsza modernizacja opiera się na przekonaniu, iż „własne” nie musi być lepsze niż „obce”, a wewnętrzna solidarność narodu nie oznacza zewnętrznej agresji. Przekonanie takie zgodne jest z opinią Gustava Radbrucha: „Podobnie jak osobowość, naród przynależy do tych wartości, które osiąga się wtedy, gdy się do nich nie dąży, zdobywając je wyłącznie poprzez altruistyczne poświęcenie dla sprawy. Symptomem, nie zaś lekarstwem, niedojrzałej i słabej świadomości narodowej jest akcentowanie narodowego charakteru we wszystkich jego przejawach”.
Państwa jednolite pod względem etnicznym, np. Chiny (92 % Han-Chińczyków), Korea i Japonia, kraje skandynawskie, zwłaszcza Szwecja czy Islandia, trudno traktować jako idealne państwa narodowe, deprecjonując zarazem wieloetniczne Stany Zjednoczone jako twór „zbyt słaby narodowo”. Na powstanie państwa narodowego wpływ mają bowiem inne czynniki: konstytucja i prawo. Po drugiej modernizacji oświecone państwa narodowe nie uznają za święte ani indywidualnej narodowości wynikającej z pochodzenia, ani kolektywnych tworów państwowych. Uznają za wyobrażalne nawet podwójne obywatelstwo, choć nie są im obce związane z tym trudności: państwo musi się dzielić z drugim wymaganiami wobec obywatela w kwestii, np. służby wojskowej i pomimo to otaczać go pełną ochroną prawną. Sytuacja staje się problematyczna, gdy w czasie służby wojskowej trzeba złożyć przysięgę państwu łamiącemu prawa człowieka. Tymczasem w wyniku trzeciej modernizacji oświecone państwo narodowe jest dumne właśnie z tego, iż akceptuje uniwersalne zasady sprawiedliwości, czyli prawa człowieka. Oczywisty w takim państwie prymat narodu rozumianego jako wspólnota przejawia się np. w otwarciu „państwowej przestrzeni życiowej” dla mniejszości.

172.Zagadnienie ludnościowe( ludność świata w latach 1950-2050)

ęęłęóNa wzrost liczby ludności na świecie wpływa przyrost naturalny, czyli różnica między liczbą urodzeń żywych a liczbą zgonów. W ujęciu regionalnym o wzroście liczby ludności decyduje, oprócz przyrostu naturalnego, także przyrost migracyjny. W zależności od stopnia rozwoju społeczno-gospodarczego poszczególne kraje różnią się stopą przyrostu naturalnego (tj. różnicą między liczbą urodzeń żywych a liczbą zgonów w ciągu roku w odniesieniu do 1000 lub, rzadziej, 100 mieszkańców). W wielu krajach słabo gospodarczo rozwiniętych obserwujemy zjawisko eksplozji demograficznej, przyrost naturalny kształtuje się bowiem na poziomie co najmniej 20 ‰. Najczęściej przyjmuje on wartości 20-30 ‰, co powoduje podwojenie liczby ludności w ciągu 20-30 lat.

Kraje, w których występuje zjawisko eksplozji demograficznej, charakteryzują się z jednej strony bardzo wysoką stopą urodzeń żywych (30-40 urodzeń żywych na 1000 mieszkańców), z drugiej zaś - spadkiem stopy zgonów, zwłaszcza noworodków, w wyniku wzrostu opieki zdrowotnej i poprawy higieny (jednakże stopa zgonów w krajach rozwijających się jest nadal dużo wyższa niż w krajach wysoko rozwiniętych; tam gdzie występuje eksplozja demograficzna, odnotowujemy około 50-100 zgonów noworodków na 1000 urodzeń żywych, w krajach zachodnioeuropejskich zaś - poniżej 10).Nie bez znaczenia dla spadku stopy zgonów jest zmniejszenie zachorowalności na wiele chorób tropikalnych i wydłużenie średniej długości życia ( w latach 1950-1998 średnia długość życia mężczyzn wzrosła w Ugandzie z 38,5 do 41,8 lat, w Egipcie z 41,2 do 60,1 lat, w Ghanie z 40,4 do 54,8 lat). W konsekwencji różnica pomiędzy liczbą urodzeń żywych a liczbą zgonów jest bardzo duża.
Na tak wysoki przyrost naturalny wpływa wiele różnych czynników. W krajach rozwijających się znaczny procentowy udział mają ludzie młodzi, podejmujący decyzje o założeniu rodziny. Przy niskim poziomie wykształcenia ludności, a zwłaszcza kobiet, trudno tam mówić o planowaniu rodziny i stosowaniu sprzyjających temu środków. W konsekwencji w krajach, w których występuje zjawisko eksplozji demograficznej, kobiety odznaczają się wysoką płodnością (płodność jest to stosunek liczby urodzeń w danym okresie do liczby kobiet w wieku rozrodczym). W takich krajach jak: Etiopia, Rwanda , Uganda, Niger współczynnik ten kształtuje się na poziomie od 6 do 7 urodzeń żywych na jedną kobietę w wieku rozrodczym. Nie bez wpływu na tak znaczną liczbę potomstwa ma panujący model rodziny. Kształtuje go m.in. religia (różne jest stanowisko wielkich religii świata wobec antykoncepcji i regulacji urodzeń), kultura (np. w krajach Bliskiego Wschodu miarą zamożności jest liczba posiadanego potomstwa płci męskiej) czy wreszcie środowisko zamieszkania. Z reguły w krajach o niskim poziomie urbanizacji występuje wyższy przyrost naturalny ludności (wyjątkiem są kraje Ameryki Łacińskiej, które charakteryzują się zarówno wysokim przyrostem naturalnym, jak i dosyć wysokim wskaźnikiem urbanizacji). Na terenach wiejskich częściej niż w miastach spotykamy rodziny wielodzietne (inny model rodziny). Osoby osiadłe na terenach wiejskich odznaczają się także niższym poziomem wykształcenia niż osoby zamieszkałe w miastach, a kobiety rzadziej podejmują pracę zarobkową. Niska aktywność zawodowa kobiet wynika nie tylko z braku miejsc pracy, ale także z licznego potomstwa, znacznie utrudniającego podjęcie pracy zawodowej. W miastach kobietom łatwiej jest zdobyć wykształcenie, a także znaleźć pracę, częściej też spotykamy się z planowaniem wielkości rodziny. W konsekwencji w miastach notuje się niższy przyrost naturalny niż na terenach wiejskich.
Niektóre kraje, w których występuje bądź w niedalekiej przeszłości występował duży przyrost naturalny i eksplozja demograficzna, próbują prowadzić politykę mającą na celu ograniczenie liczby urodzeń. Ze względu na niski poziom rozwoju społeczno-gospodarczego, a zwłaszcza rozpowszechniony analfabetyzm ( w większym stopniu wśród kobiet), nie zawsze przynosi ona pozytywne efekty. Krajem, który najskuteczniej prowadzi tę politykę, są Chiny - liczba urodzeń żywych przypadająca na jedną kobietę w wieku rozrodczym wynosiła tam w 1998 r. 1,8 (dla porównania w USA wskaźnik ten kształtuje się na poziomie 2, a w Wielkiej Brytanii 1,7), lecz metody walki są przedmiotem częstej krytyki (np. obdarowywanie osób, które poddały się sterylizacji, dobrami domowego użytku, wysokie obciążenia finansowe z tytułu każdego następnego dziecka itp.). Mniej drastyczną politykę, polegającą przede wszystkim na rozpowszechnianiu środków antykoncepcyjnych, prowadzą też i inne kraje rozwijające się. Jej skuteczność nie jest tak duża, ale na przykład w latach1975-1998 liczba dzieci przypadająca na jedną kobietę w wieku rozrodczym w Bangladeszu spadła z 7 do 3,3.
Eksplozja demograficzna występuje w wielu krajach Afryki (np. Nigeria, Sudan, Uganda, Zambia), w niektórych krajach Ameryki Łacińskiej (np. Meksyk, Haiti, Gwatemala, Boliwia, Paragwaj) oraz w Azji. W tym ostatnim przypadku na uwagę zasługują przede wszystkim muzułmańskie kraje Zatoki Perskiej, jak Zjednoczone Emiraty Arabskie, Katar, Oman, w których utrzymująca się wysoka stopa urodzeń związana jest z wyznawaną tam religią. W Australii wraz z Oceanią krajem, w którym przyrost naturalny przekracza 20 %, jest Papua Nowa Gwinea. Choć zjawisko eksplozji demograficznej nie występuje już tak powszechnie jak 20-30 lat temu, to jeszcze w wielu regionach świata, a zwłaszcza w Azji Południowej i Ameryce Łacińskiej, przyrost naturalny jest nadal dość wysoki i kształtuje się na poziomie 10-20 ‰. Wśród największych pod względem liczby ludności państw świata eksplozja demograficzne obserwowana jest jedynie w Nigerii i w Meksyku

Wysoki przyrost naturalny powoduje konsekwencje o charakterze demograficznym, społecznym, gospodarczym oraz ekologicznym. W krajach, w których jest duża stopa urodzeń żywych, mamy do czynienia z młodą strukturą wieku ludności - bardzo duży jest udział osób w wieku przedprodukcyjnym (ok. 45-50%), a bardzo mały osób starych. Bez zmiany modelu rodziny oznacza to nadal wysoki przyrost naturalny. Duża liczba porodów i poronień w połączeniu z nie najlepszymi warunkami życia wpływają na wyższą niż w krajach o niskim przyroście naturalnym umieralność kobiet. W rezultacie w wielu krajach o wysokim przyroście naturalnym wskaźnik feminizacji (liczba kobiet przypadająca na 100 mężczyzn) wynosi poniżej 100 (więcej jest mężczyzn niż kobiet).
W krajach o bardzo wysokim przyroście naturalnym niejednokrotnie tempo wzrostu produkcji żywności nie nadąża za tempem wzrostu liczby ludności. Dla wielu mieszkańców tych krajów oznacza to głód, niedożywienie, a często również trudności z pozyskiwaniem wody pitnej. Tej ogromnej presji demograficznej towarzyszy nasilające się zjawisko erozji gleb. Jest ono m.in. wynikiem rezygnacji z płodozmianu, budowania pospiesznie i niewłaściwie tarasów na terenach górskich, wycinania lasów. Niewłaściwa gospodarka rolna, wynikająca z presji demograficznej i niskiego poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego, powoduje także zjawisko pustynnienia. Wysuszone, wyniszczone pola są przyczyną głodu w Afryce. Rocznie w tej części świata ginie około 1 mld ha ziemi (w Azji - 1,4 mld ha).
Przed krajami o wysokim poziomie przyrostu naturalnego stoją do rozwiązania problemy nie tylko o charakterze żywnościowym. Duży odsetek w strukturze demograficznej dzieci i młodzieży oznacza potrzebę budowy nowych szkół. Nie jest to zadanie łatwe do wykonania, w zwłaszcza w krajach o niskim poziomie rozwoju społeczno-gospodarczego (brak środków finansowych na ten cel, a potrzeby są bardzo duże). Stąd tez spotykaną w tych krajach istotna barierą rozwoju jest duży analfabetyzm.
W krajach o wysokim przyroście naturalnym brakuje nie tylko szkół, ale także nowych miejsc pracy dla stale powiększającej się grupy osób w wieku produkcyjnym. Brak jest środków finansowych na rozbudowę infrastruktury technicznej (dróg kołowych i kolejowych, telekomunikacji, sieci energetycznej itp.), która jest jednym z warunków rozwoju pozarolniczych działów gospodarki oraz tworzenia nowych miejsc pracy poza rolnictwem. Głód, brak pracy i bieda prowadzą często do podejmowania pracy przez dzieci, patologii społecznych , a nawet wojen. Wiele osób zmuszonych jest migrować w poszukiwaniu nowych źródeł utrzymania. W konsekwencji nasilają się ruchy migracyjne ze wsi do miast. Część osób opuszcza granice kraju, niejednokrotnie w sposób nielegalny, płacąc za to zdrowiem, a nawet życiem.
W krajach wysoko gospodarczo rozwiniętych od wielu lat obserwujemy niski przyrost naturalny, który niejednokrotnie przyjmuje już wartości ujemne. W ostatnim dziesięcioleciu do grona państw, w których liczba zgonów przeważa nad liczba urodzeń żywych dołączyły europejskie państwa postsocjalistyczne. Przyczyny tej sytuacji są jednak nieco odmienne niż w Niemczech, Szwecji czy we Włoszech. Ponadto kraje te osiągają wyższe ujemne wartości wskaźników przyrostu naturalnego (Białoruś, Bułgaria, Rosja, Ukraina, Węgry poniżej -4‰) niż europejskie kraje wysoko rozwinięte. W 1998 roku przyrost naturalny w krajach Europy Zachodniej wahał się od 3,4‰ we Francji do - 0,7‰ w Niemczech.
W Stanach Zjednoczonych Ameryki przyrost naturalny był nieco wyższy niż w krajach Europy Zachodniej i wynosił 5,9‰. Jest to konsekwencja ruchów migracyjnych, które wpływają na liczbę i strukturę wieku mieszkańców tego kraju. Wśród migrantów przeważają ludzie młodzi, często napływający z odmiennych kręgów kulturowych, którzy odmładzają społeczeństwo amerykańskie (zwiększa się w ten sposób liczba kobiet w wieku rozrodczym) oraz przenoszą wzorce rodziny wielodzietnej (np. migranci pochodzenia portorykańskiego czy azjatyckiego). Duży udział migrantów w ogólnej liczbie ludności wpływa także na nieco wyższy niż w krajach europejskich przyrost naturalny w Australii (6,6‰) i w Kanadzie (4,7‰).
Przyczyn niskiego przyrostu naturalnego w krajach wysoko ekonomicznie rozwiniętych możemy upatrywać w spadku stopy urodzeń żywych (około 10 urodzeń żywych na 1000 mieszkańców) i stosunkowo wysokiej stopie zgonów. W europejskich krajach wysoko rozwiniętych na 1000 osób przypada ponad 10 zgonów w ciągu roku (dla porównania w 1998 r. wskaźnik ten wynosił: w Chinach - 6,4, w Brazylii - 7,5, w Indiach - 8,9). Na taką sytuacje wpływa wiele czynników. Jednym z nich jest fakt, iż mamy do czynienia ze społeczeństwami starzejącymi się (mały odsetek dzieci i młodzieży, duży osób starych). Konsekwencją jest mała liczba kobiet w wieku rozrodczym, dodatkowo charakteryzująca się niską płodnością. Na jedna kobietę w wieku rozrodczym przypada od 1,3 dziecka w Niemczech do 2 dzieci w Stanach Zjednoczonych. Relatywnie „stara” struktura wieku jest także następstwem zwiększenia długości trwania życia w wyniku m.in. rozwoju medycyny i dobrej opieki lekarskiej, odpowiedniej diety, dobrych warunków pracy i odpoczynku, dbałości o środowisko naturalne człowieka. W dłuższym okresie jednakże musi nastąpić wzrost liczby zgonów.
Kraje wysoko ekonomicznie rozwinięte są silnie zurbanizowane. Większy udział procentowy osób zamieszkałych w miastach oznacza wyższy poziom wykształcenia, wyższą aktywność zawodową kobiet, inny model rodziny. Nastąpiło przesunięcie wieku zawierania małżeństw (coraz później podejmowane są decyzje o zawarciu małżeństwa), coraz więcej też osób decyduje się żyć samotnie (np. w Finlandii i Szwecji na 1000 osób przypada poniżej 5 zawieranych małżeństw, a w USA 9,8). Najczęściej spotykanym modelem rodziny jest 2+1 lub 2+2. W krajach tych rozpowszechnione jest planowanie rodziny, a środki regulacji urodzeń są ogólnie dostępne.
W krajach postsocjalistycznych przyczyn bardzo niskiego przyrostu naturalnego należy upatrywać z jednej strony w trudnej sytuacji społeczno-gospodarczej i „odłożeniu” decyzji o posiadaniu potomstwa, z drugiej zaś strony wyraźnie widoczne jest przejmowanie wzorców zachodnioeuropejskich (rodziny bezdzietne lub model rodziny 2+1). Nie bez znaczenia jest także wysoka stopa zgonów (wyższa niż w krajach zachodnioeuropejskich), ze względu na krótszą długość trwania życia i nadumieralność w pewnych grupach wieku (zwłaszcza mężczyzn około czterdziestego roku życia). Przyczyny tkwią głównie w niehigienicznym trybie życia, złym odżywianiu, złym stanie środowiska naturalnego człowieka itp

173.Zasoby naturalne( ropa, gaz, woda)

Ropa naftowa. Złoża ropy naftowej występują w porowatych skałach w głębi ziemi. W normalnych warunkach ponad złożem ropy tworzy się warstwa zawierająca gaz ziemny. W płytkich złożach ropa naftowa przesiąka do powierzchni ziemi, gdzie bardziej lotne frakcje odparowują, pozostawiając oleiste, na wpół stałe substancje jak np. asfalt. Jest podstawowym surowcem przemysłu petrochemicznego stosowanym do otrzymywania m.in. benzyny, nafty, olejów, parafiny, smarów, asfaltów, mazutów, wazelin.

Ropę naftową przerabia się w rafineriach.

Aby wyodrębnić z ropy jej poszczególne składniki (np. benzynę) stosuje się destylację frakcyjną. Ropę rozdziela się na frakcje dzięki różnicy w temperaturach wrzenia poszczególnych jej składników.

Ropa jest wydobywana co najmniej od średniowiecza. Jej największe zasoby znajdują się w:

Kraje nad Zatoką Perską zapewniają światu 30% tego surowca - są one największymi eksporterami i dyktatorami cen. W światowym wydobyciu, wynoszącym w 2002 r. ok. 3,5 mld ton przodują: Arabia Saudyjska (395 mln ton), Rosja (380 mln ton), USA (295 mln ton), Iran (181 mln ton), Chiny (170 mln ton), Meksyk (165 mln ton), Norwegia (165 mln ton), Wenezuela (140 mln ton), Wielka Brytania (115 mln ton) i Irak (115 mln ton).

ęęłęóGaz ziemny jest to paliwo kopalne pochodzenia organicznego, gaz zbierający się w skorupie ziemskiej w pokładach wypełniających przestrzenie, niekiedy pod wysokim ciśnieniem. Pokłady gazu ziemnego występują samodzielnie lub towarzyszą złożom ropy naftowej lub węgla kamiennego.

Zawartość składników jest zmienna i zależy od miejsca wydobycia, jednak głównym składnikiem stanowiącym ponad 90% gazu ziemnego jest zawsze metan. Oprócz niego mogą występować niewielkie ilości etanu, propanu, butanu i innych związków organicznych i mineralnych.

Największym producentem gazu ziemnego w Europie Północnej jest Norwegia, która bogaci się dzięki złożom pod dnem Morza Norweskiego oraz Północnego. Zapewniają one stałe dochody oraz bezpieczeństwo energetyczne temu nordyckiemu państwu.

W światowym wydobyciu gazu ziemnego, wynoszącym w 2001 r. ok. 100 000 PJ (3,3 bln m3)[1] przodowały:

Meksyk (2 050 PJ, 67,65 mld m3). ęłęóWoda życiodajna substancja - bezbarwna, bezwonna, pozbawiona smaku i kalorii jest niezbędna do życia wszystkim organizmom na ziemi. Bez niej nie przetrwałby żaden człowiek, żadne zwierzę, żadna roślina. Potrzebuje jej i słoń, i bakteria; nie można jej niczym zastąpić. Aby być zdrowym, każdy z przeszło pięciu miliardów ludzi musi codziennie przyjąć w posiłkach i napojach około dwóch i pół litra wody. Gdyby jej nie było, nie istniałoby życie. Brak wody uniemożliwia uprawę ziemi i hodowlę zwierząt. Bez wody nie ma żywności, a bez żywności nie ma życia

174.Zanieczyszczenie środowiska( zanikanie warstwy ozonowej)

Efekt cieplarniany - zwany szklarniany to zjawisko ocieplenia się klimatu Ziemi polegający na zatrzymywaniu się pewnej ilości ciepła emitowanego do atmosfery . Jest to spowodowane wzrostem zawartości gazów cieplarnianych gł. CO, freonów metanu i pod tlenku azotu
Gazy szklarniowe przepuszczają widoczne pasmo fal słonecznych natomiast adsorbują promieniowanie podczerwone zapobiegając tym ucieczce ciepła w kosmos. Są to: freony, tl. azotu ozon, metan , dwutlenek węgla.

Wątpliwość I Rola chmur.-nie wiemy czy powstaje sprzężenie zwrotne miedzy ociepleniem a chmurami Jeśli tak to czy będą one ujemne czy dodatnie...

Wątpliwość II (gazy szklarniowe) Pytanie dotyczy jakie skutki mogą przynieść większe ocieplenie Ziemi np. odtajnienia gleby uwolnienie metanu, zwiększenie efektu szklarniowego. Wzrost średnicy rocznej temp. Ok. 3*c może spowodować wzrost temp.(topnienie lodu na biegunach)

Wątpliwość III Gdyby morze arktyczne uwolnione zostało od lodów czy promienie wnikały by do wody i magazynowały by ja (ocieplenie i powodzie) nastąpiło by zwiększenie parowania i ocieplenia, opady, czy nastąpiło by zwiększenie zgromadzenia lodów. Wątpliwość IV fauna i flora zmieniła by się.

Jak zmniejszyć efekt cieplarniany-ocieplenie Ziemi może nastąpić tak szybko ,że zwierzęta i rośliny nie zdążą się przyzwyczaić i nikt nie wie co może się wydarzyć. Zmniejszyć efekt cieplarniany można po przez sadzenie drzew, które zmniejsza zaw. CO2 w atmosferze, ale trzeba by zasadzić nimi teren Argentyny który zrównoważył by wszystkie szkodliwe gazy samochodów na świecie, nie biorąc zniszczenia produkowane przez przemysł i elektrownie. Jedyną drogą do zahamowania zmian jest ograniczenie produkcji gazów , zmniejszenie użycia energii jądrowej do której wytworzenia wytwarza się CO2. elektrownie jądrowe powinny być zastąpione elekt. Wodnymi które nie produkują CO2 oraz zwiększenie wykorzystania energii słonecznej.

Smog- mgła inwersyjna wynikająca z połączenia dymu , mgły i pary wodnej.
Smog siarkowy(londyński)- powstaje w wielkich aglomeracjach w klimacie umiarkowanym ,w wyniku spalania zasiarczanego węgla. Skondensowana sadza tlenków siarki, węgla(SO2, SO3, CO) działa na organizmy parząc. Poraża układu oddechowy i źle działa na układ krążenia. Powoduje zachorowania i nagłe zgony(Londyn Boże Narodzenie 1952) Polska często: Kraków, górny Śląsk , Zakopane , kotlina jeleniogórska.

OZON w atmosferze w wyniku oddziaływania promieniowania słonecznego w paśmie ultrafioletu O2 zostaje rozbita na dwa atomy tlenu. Atomowy tlen reaguje z tlenem czastecz. O2 tworząc ozon O3. Ten że ozon stratosferyczny pełni pożyteczną rolę dzięki temu że absorbuje dużą cześć ultrafioletowego promieniowania słonecznego z zakresu UV/B. UV/B działa na ozon rozkładając go na cz. tlenu.
Co jest powodem zanikania warstwy ozonowej- Na podstawie badań udowodniono że gł. przyczyna niszczenia warstwy ozonowej są niektóre zw. chemiczne produkowane przez człowieka , emitowane do atmosfery są to: węglowodory, które w swoich cz. mogą zawierać at. chlorowców np. chlor, brom. Te substancje miały szerokie zastosowanie w wielu dziedzinach. Powszechnie stosowane były freony w produkcji lodówek, urządzeń chłodniczych. W Polsce zastosowano 1916 ton tych substancji.

175.Prawa człowieka- ochrona ludzkiej godności: systemy praw człowieka, teoria J.Locke, Wielka Karta Swobód, Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela, Kodeks Praw Obywatelskich, Powszechna Deklaracja Praw Człowieka

Prawa człowieka to pojęcie reprezentujące koncepcję, według której każdemu człowiekowi przysługują pewne prawa, wynikające z godności człowieka, które są niezbywalne (nie można się ich zrzec) i nienaruszalne (istnieją niezależnie od władzy i nie mogą być przez nią regulowane). Państwu przypisuje się rolę instytucji, której zadaniem jest ochrona owych praw. Poszanowanie praw człowieka i godności ludzkiej bywa uznawane za podstawę sprawiedliwości i pokoju na świecie.

Prawa te nazywane są także "absolutną koncepcją praw człowieka", istnieje też druga koncepcja, mówiąca, że prawa człowieka są relatywne, jest ona nazywana także prawami obywatelskimi.

ęłęóMiędzynarodowy System Ochrony Praw Człowieka, ukształtował się po II wojnie światowej, kiedy zaczęto dążyć do objęcia całości praw człowieka (kompleksowa kodyfikacja) w skali światowej (ochrona uniwersalna). Obejmuje on uniwersalny system ochrony praw człowieka, który ma charakter globalny, i zawiera prawa o charakterze powszechnym i cząstkowym, chroniące pewne kategorie podmiotów i szczegółowe przedmiotowo (głównie tworzy go ONZ), a także systemy regionalne, budowane przez organizacje działające na ograniczonych obszarach (Rada Europy, KBWE, OPA, OJA, ASEAN).

Oba te systemy stanowią podstawę traktatów generalnych i szczegółowych, natomiast trzecia forma - systemy wyspecjalizowane - koncentruje się na procedurach sankcjonujących prawa ze względu na obszar ich działania, czyli odnoszą się do specyficznej sytuacji lub określonej grupy podmiotów (np. prawa humanitarne tworzone w ramach Czerwonego Krzyża).

Na Międzynarodowy System Ochrony Praw Człowieka składają się obecnie takie dokumenty, jak Powszechna Deklaracja Praw Człowieka (1948), Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych (1966), szereg szczegółowych konwencji, np. o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa (1948), statusie uchodźców (1951), eliminacji wszystkich form dyskryminacji rasowej (1965), eliminacji wszystkich form dyskryminacji kobiet (1979), Konwencja Praw Dziecka (1989).

Pozytywnym przykładem kształtowania systemu ochrony praw człowieka były doświadczenia z takimi aktami, jak Europejska Konwencja Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (1953) wraz z Europejską Kartą Socjalną (1965), Europejską Konwencją o Zapobieganiu Torturom oraz Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu (1987).

W obręb Międzynarodowy System Ochrony Praw Człowieka wchodzą też środki kontroli przestrzegania praw człowieka (sprawozdania, skargi państw, petycje) oraz instytucje powołane przez ONZ czy regionalne organizacje służące tym celom, np. w systemie ONZ te zadania spełnia Zgromadzenie Ogólne ONZ, Rada Gospodarczo-Społeczna, Komisja Praw Człowieka, Komitet Praw Człowieka, w ramach Rady Europy jest to Europejska Komisja Praw Człowieka i Europejski Trybunał Praw Człowieka.

ęłęóJohn Locke zajmował się głównie teorią poznania. W jej ramach stworzył aparat pojęciowy, będący później podstawą wielu systemów filozoficznych od empiryzmu po fenomenologię. Wyjściem do jego rozważań była z jednej strony fascynacja jasnością myślenia Kartezjusza, a z drugiej zdroworozsądkowy osąd rzeczywistości przejęty od Roberta Boyle'a i Francisa Bacona. Celem Locka stało się stworzenie systemu pojęć, których klarowność dorównywałaby systemowi Kartezjusza, ale bardziej zgodnego ze zdroworozsądkowym podejściem do rzeczywistości.

ęłęóWielka Karta Swobód, Magna Charta Libertatum, The Great Charter, akt wydany w Anglii 1215 przez króla Jana bez Ziemi pod naciskiem możnowładztwa, wzburzonego królewską samowolą i uciskiem podatkowym. Formalnie była przywilejem mającym równocześnie znamiona umowy między królem a jego wasalami. Ograniczała władzę monarszą, głównie w dziedzinie skarbowej (nakładanie podatków za zgodą rady królestwa) i sądowej (zakaz więzienia lub karania bez wyroku sądowego), określając uprawnienia baronów, duchowieństwa i zakres swobód klas niższych. Wielka Karta Swobód przyznawała feudałom prawo oporu przeciwko królowi w razie naruszenia przez niego praw w niej zawartych. W XIII-XIV w. wielokrotnie potwierdzana, w XVII w. stała się argumentem w walce o prawa parlamentu. Do dziś w ustawodawstwie anglosaskim uznawana jest za fundament porządku konstytucyjnego i gwarancję wolności obywatelskich.

Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela uchwalona 26 sierpnia 1789 r. przez Konstytuantę. Stworzona przez rewolucję francuską, wywodziła się z filozoficznych i politycznych nurtów Oświecenia (Rousseau, Wolter, Diderot).

ęęłęóo zmianie ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich, ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz o zmianie niektórych innych ustaw Art. 1. W ustawie z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (Dz.U. z 1991 r. Nr 109, poz. 471, z 1998 r. Nr 106, poz. 668) wprowadza się następujące zmiany: 1) wyrazy “praw i wolności obywateli” zastępuje się wyrazami “wolności i praw człowieka i obywatela”; 2) w art. 1 ust. 3 wyrazy “tych praw i wolności zastępuje się wyrazami “tych wolności i praw”; “2. Rzecznik Praw Obywatelskich, zwany dalej “Rzecznikiem”, stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych.”; 3) w art. 5 ust. 1 wyrazy “cztery lata” zastępuje się wyrazami “pięć lat”; 4) art. 6 otrzymuje brzmienie: “Art. 6. Po zaprzestaniu wykonywania obowiązków Rzecznik ma prawo powrócić na stanowisko zajmowane poprzednio albo otrzymać stanowisko równorzędne poprzednio zajmowanemu, jeżeli nie ma przeszkód prawnych.”; 5) w art. 7: a) w ust. 1: - w pkt 2 skreśla się przecinek i na końcu dodaje się wyrazy “stwierdzonych orzeczeniem lekarskim”, - uchyla się pkt 3, b) dodaje się ust. 1a w brzmieniu: “1a. Sejm odwołuje Rzecznika przed upływem okresu, na jaki został powołany, jeżeli Rzecznik sprzeniewierzył się złożonemu ślubowaniu.” c) ust. 2 otrzymuje brzmienie: “2. Sejm podejmuje uchwałę w sprawie odwołania Rzecznika, w przypadku określonym w ust. 1 pkt 1, na wniosek Marszałka Sejmu. w pozostałych przypadkach także na wniosek grupy co najmniej 35 posłów, większością co najmniej 35 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.”; 6) w art. 10 wyrazy “praw u wolności” zastępuje się wyrazami “wolności i praw”;

ęęłęóPowszechna Deklaracja Praw Człowieka uchwalona została przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w dniu 10 grudnia 1948 roku w Paryżu, prace nad nią trwały od roku 1947.

ęęłęóRozpoczyna się Preambułą, po niej następuje 30 artykułów. Pierwsze trzy artykuły poświęcone są Wolności, Równości i Braterstwu - zasadom uznanym już przez Wielką Rewolucję Francuską.

Niektóre z postanowień Deklaracji:

Inne wartości potwierdzone przez Deklarację to:

176.System Praw człowieka w praktyce( Bombardowanie Kosowa i Serbii przez lotnictwo NATO)

177.Rozwój międzynarodowej ekonomii

178.Podejścia teoretyczne do ekonomii międzynarodowej: liberalizm ekonomiczny wg. N.Ormana Angella, radykalizm ekonomiczny wg. Marksa

179.Współczesne bloki handlowe: UE, Azjatyckie Porozumienie Wolnego Handlu, NAFTA

180.Instytucje międzynarodowe zajmujące się problemami ekonomii

181.Bank Światowy, MFW, Światowa Organizacja Handlu

Bank Światowy:

Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (ang.: The International Bank for Reconstruction and Development, IBRD), powszechnie znany jako Bank Światowy (ang.: World Bank) rozpoczął działalność 25 czerwca 1946, jako efekt postanowień konferencji w Bretton Woods z lipca 1944 roku (wtedy też został założony). Główną przesłanką dla jego stworzenia była przede wszystkim chęć odbudowy zniszczonych II wojną światową Europy i Japonii. Istotnym celem statutowym było również wsparcie dla rozwijających się krajów Azji, Ameryki Łacińskiej i Afryki. Obecnie zrzesza on 185 krajów członkowskich.

Choć termin Bank Światowy odnosi się do dwóch z pięciu wyspecjalizowanych agencji ONZ, działających razem w Grupie Banku Światowego: Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju i Międzynarodowego Stowarzyszenia Rozwoju (ang.: The International Development Association), to powszechnie używa się tego terminu na określenie jedynie banku. Pozostałe trzy agencje działające w ramach Grupy Banku Światowego to: Międzynarodowa Korporacja Finansowa, Międzynarodowe Centrum Rozstrzygania Sporów Inwestycyjnych i Agencja Wielostronnych Gwarancji Inwestycji.

Światowa Organizacja Handlu:

Światowa Organizacja Handlu (ang. World Trade Organization (WTO)), organizacja międzynarodowa z siedzibą w Genewie. WTO stanowi kontynuację Układu Ogólnego w Sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT), została powołana w 1994 w Marakeszu (Maroko), w ramach tzw. rundy urugwajskiej GATT.

Światowa Organizacja Handlu rozpoczęła działalność w roku 1995, a jej siedzibą jest Genewa. Polska była jednym z państw założycielskich - stosowne porozumienie ratyfikowała w roku 1995. Głównym zadaniem Światowej Organizacji Handlu jest liberalizacja międzynarodowego handlu dobrami i usługami, prowadzenie polityki inwestycyjnej wspierającej handel, rozstrzyganie sporów dotyczących wymiany handlowej, przestrzegania praw własności intelektualnej. Kraje przystępujące do WTO zobowiązane są do dostosowania wewnętrznego ustawodawstwa do norm Światowej Organizacji Handlu oraz udzielania koncesji handlowych podmiotom zagranicznym. Przewodniczącym WTO jest Pascal Lamy. Organizacja, według stanu na wrzesień 2007 r., liczy 151 członków. Ostatnim państwem przyjętm w szeregi organizacji jest Tonga.

Międzynarodowy Fundusz Walutowy:

Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW, ang. International Monetary Fund, IMF) - niezależna międzynarodowa organizacja w ramach ONZ, zajmująca się kwestiami stabilizacji ekonomicznej na świecie. Powołana 1-22 lipca 1944 roku, na konferencji w Bretton Woods (New Hampshire) w USA. Działalność rozpoczęła dwa lata później, pierwszych operacji finansowych dokonała w marcu 1947 r. Dostarcza pomocy finansowej zadłużonym krajom członkowskim, które w zamian są zobowiązane do dokonywania reform ekonomicznych i innych działań stabilizujących. Obecnie zrzesza 185 państw.

Wytyczne polityki prowadzonej przez MFW to przede wszystkim:

popieranie międzynarodowej współpracy walutowej dzięki powołaniu stałej instytucji konsultacji i współpracy w dziedzinie międzynarodowych problemów walutowych;

ułatwienie ekspansji i wzrostu handlu międzynarodowego, wzrostu zatrudnienia, utrzymywania realnych dochodów i zasobów produkcyjnych krajów członkowskich;

popieranie stabilizacji kursów, utrzymywanie uporządkowanej wymiany między krajami członkowskimi, unikanie deprecjacji walut inspirowanej przez rywalizację;

dążenie do stworzenia wielostronnego systemu płatności i rozliczeń transakcji bieżących oraz do eliminowania ograniczeń wymiany walutowej, hamujących rozwój handlu;

dostarczanie członkom środków finansowych na określony okres i na odpowiednich warunkach, w celu wyrównania przejściowej nierównowagi bilansów płatniczych bez środków wywołujących zaburzenia w rozwoju tych krajów i gospodarki światowej;

poszukiwanie zmniejszenia czasu i wielkości nierównowagi bilansów płatniczych.

W celu realizacji wymienionych zadań MFW pełni cztery istotne funkcje:

regulacyjną - polegającą na ustanawianiu norm i wzorców działania w sferze międzynarodowych stosunków finansowych

kredytową - przez dostarczenie krajom członkowskim dodatkowych źródeł finansowania w postaci różnych kredytów;

konsultacyjną - przez usługi konsultacyjne i współpracę krajów członkowskich oraz jako forum wymiany doświadczeń między krajami w radzeniu sobie z problemami natury gospodarczej, m.in. plan Balcerowicza był napisany przez ekspertów MFW

kontrolną - polegającą na nadzorowaniu przez MFW uzgodnionych programów dostosowawczych i weryfikacji celów, na jakie przeznaczane są środki kredytowe

10


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Wstęp do prawoznawstwa 2, Stosunki międzynarodowe
Odp do Trosiaka, Stosunki międzynarodowe, Socjologia Ogólna
Wstep do nauk prawnych
Wstęp do prawoznawstwa, Krótkie i bardzo lapidarne opracowanie, WSTĘP DO NAUK PRAWNYCH
Lorenc wykłady do testu, Stosunki międzynarodowe, Prawo Dyplomatyczne
wstep do nauk prawnych
zagadnienia do egzaminu2011, Stosunki międzynarodowe
wstęp do nauk o bezpieczenstwie, bezpieczeństwo wewnętrzne materiały
geografia polityczna opracowanie do egzaminu, Stosunki międzynarodowe, Geografia polityczna i ekonom
notatki-do-egzaminu, stosunki międzynarodowe
Teoria Polityki Panstwo, Wstęp do nauk o państwie
STOSUNKI MIĘDZYNARODOWE aneks do raportu @, stosunki międzynarodowe, Międzynarodowe Stosunki Polityc
administracja, Nauka Administracji z Elementami Etyki, Wstęp do Nauk Prawnych
WYKŁADY Wstęp do prawa prywatnego międzynarodowego
Wstep do nauk o panstwie prawie i polityce Wybrane zagadnienia Bala Pawel Wielomski Adam
Wstęp do prawoznawstwa notatki kolowium, Stosunki Międzynarodowe Rok 1, Semestr 1, Wstęp do prawozna

więcej podobnych podstron