Elementy topograficzne czaszki

Elementy topograficzne czaszki dzielimy na elementy zewnętrzne i wewnętrzne.

Elementy wewnętrzne zawarte na wewnętrznej podstawie czaszki (basis crani interna) to 3 doły czaszki:

1. dół przedni czaszki (fossa crani anterior) - najmniejszy i najpłytszy,

2. dół środkowy czaszki (fossa crani media) - bardziej rozległy i głębszy,

3. dół tylny czaszki (fossa crani posterior) - najbardziej rozległy i najgłębszy.

W kierunku od przodu ku tyłowi następuje regularne stopniowanie zarówno co do głębokości jak i rozległości dołów czaszki.

Cechą charakterystyczną tych trzech elementów jest to, iż nie mają one ścian, a tylko składniki.

Nie można powiedzieć, że dół przedni czaszki ma ścianę przednią (paries anterior) bądź ścianę tylną (paries posterior) ponieważ czegoś takiego nie ma. Ma on tylko składniki i otwory (połączenia).

Elementy zewnętrzne (5) nie występują na zewnętrznej podstawie czaszki (basis crani externa), ale bardziej ku przodowi - w obrębie twarzoczaszki.

Drugą cechą charakterystyczną elementów zewnętrznych jest to, że wszystkie mają ściany, które są zbudowane od 1 do 7 kości (elementy wewnętrzne nie miały ścian). Najpierw są ściany, a dopiero ściany mają składniki. W elementach wewnętrznych były od razu składniki (nie było ścian).

Dół przedni czaszki

Jest zbudowany z trzech kości:

1. część oczodołowa kości czołowej (pars orbitalis ossis frontalis),

2. blaszka sitowa kości sitowej (lamina cribrosa ossis ethmoidalis),

3. skrzydła mniejsze kości klinowej (ala minor ossis sphenoidalis) ograniczające dół przedni od tyłu,

4. górną powierzchnię trzonu kości klinowej (corpus ossis sphenoidalis) w jej część przedniej.

Górna powierzchnia trzonu kości klinowej ma część przednią zaliczaną do dołu przedniego czaszki i zasadniczą część tylną znajdującą się w dole środkowym czaszki.

Granica pomiędzy tymi dołami przebiega wzdłuż tylnego brzegu skrzydeł mniejszych (całe skrzydła mniejsze są wkomponowane w dół przedni) oraz przedniego brzegu bruzdy skrzyżowania (margo anterior sulci chiasmatis seu prechiasmatis).

Kanał wzrokowy (canalis opticus) jest wkomponowany w obręb dołu przedniego pomiędzy odnogami skrzydeł mniejszych.

Połączenia przedniego dołu czaszki:

1. kanał wzrokowy - najważniejsze i największe połączenie wiodące do wierzchołka oczodołu (orbita),

2. otwory sitowe (foramina cribrosa) - są to liczne połączenia są w blaszce sitowej wiodące przez ścianę górną do jamy nosowej,

3. otwór ślepy (foramen cecum) - prowadzący do jamy nosowej (często jest niedrożny).

Dół przedni czaszki dwukrotnie łączy się z jamą nosową oraz z oczodołem.

Tylne ograniczenie dołu przedniego to równocześnie przednie ograniczenie dołu środkowego.

Niekiedy studenci by lepiej zapamiętać mówią, że numer telefonu do dołu przedniego to 33 ponieważ ma 3 składniki i 3 połączenia.

Dół środkowy czaszki

Jest położony za skrzydłami mniejszymi i bruzdą skrzyżowania, a jego tylnym ograniczeniem jest najwyższy występ kostny w tej okolicy → górny brzeg części skalistej kości skroniowej (margo superior pars petrosae ossis temporalis seu margo superior pyramis temporalis seu margo superior pyramidis)

Dół ten tworzą dwie kości

1. kość klinowa,

2. kość skroniowa.

Elementy kości klinowej tworzące dół środkowy czaszki:

1. skrzydła większe (ala maior),

2. powierzchnia górna trzonu kości klinowej (facies superior corporis ossis sphenoidalis).

Elementy kości kości skroniowej tworzące dół środkowy czaszki:

1. powierzchnia przednia piramidy kości skroniowej,

2. łuska kości skroniowej.

Prawa i lewa część dołu środkowego czaszki łącznie przypominają kształtem motyla.

Dół środkowy ma 10 połączeń.

W obrębie kości klinowej znajduje się 5 z nich:

1. szczelina oczodołowa górna (fissura orbitalis superior) - prowadząca do oczodołu,

2. otwór okrągły (foramen rotundum) - prowadzący do dołu skrzydłowo-podniebiennego (fossa pterygopalatina),

3. otwór wypustowy (foramen emissarium) - wychodzący na sklepienie czaszki (calvaria) [występuje bardzo często],

4. otwór owalny (foramen ovale) - prowadzący do dołu podskroniowego (fossa infratemporalis),

5. otwór kolcowy (foramen spinosum) - prowadzący do dołu podskroniowego (leży do tyłu i bocznie od otworu owalnego).

W kości skroniowej otwory (5) znajdują się w obrębie piramidy (części skalistej), a nie występują na łusce:

1. rozwór kanału nerwu skalistego mniejszego (hiatus canalis n. petrosi minoris) - wiodący do kanalika bębenkowego (canaliculus tympanicus). Wychodzi on przez jamę bębenkową na podstawę czaszki w okolicy dołka skalistego (fossula petrosa),

2. rozwór kanału nerwu skalistego większego (hiatus canalis n. petrosi maiors) prowadzący do kanału nerwu twarzowego. Wychodzi w otworze rylcowo-sutkowym (foramen stylomastoideum) na zewnętrzną podstawę czaszki

3. otwór wewnętrzny kanału tętnicy szyjnej (foramen caroticum internum) poprzez kanał tętnicy szyjnej (canalis caroticus) wiedzie na zewnętrzna podstawę czaszki,

4. otwór poszarpany (foramen lacerum) wiodący na zewnętrzna podstawę czaszki podobnie jak otwór szyjny (foramen iugulare) znajdujący się w dole tylnym czaszki,

5. kanał mięśniowo-trąbkowy (canalis musculotubarius) wiedący przez jamę bębenkową (cavum tympani) do jamy gardła (cavum pharyngis). Kanał ten jest zasadniczo wyeksponowany na zewnątrz czaszki, ale także częściowo do wewnątrz.

W dole środkowym czaszki występują 4 składniki, 2 kości oraz 10 połączeń:

1. z oczodołem → 1 połączenie

2. z dołem skrzydłowo-podniebiennym → 1 połączenie

3. z dołem podskroniowym → 2 połączenia

4. wszystkie pozostałe wiodą na zewnętrzną podstawę czaszki

Numer telefonu do dołu środkowego to 410

Dół tylny czaszki

Jest największy i najbardziej rozległy, ale znacznie mniej skomplikowany w budowie i ma znacznie mniej połączeń niż pozostałe.

Ma on cztery składniki:

1. kość potyliczna,

2. powierzchnia tylna piramidy kości skroniowej,

3. kąt sutkowy kości ciemieniowej,

4. kość klinowa.

Kość potyliczna (os occipitale) - w całości wychodzi w skład dołu tylnego [ jest to wyjątek → cała kość wchodzi w skład tylko jedynego elementu topograficznego].

Połączenia:

1. otwór wielki (foramen magnum) jest największym otworem, który w całości występuje w kości potylicznej pomiędzy jej czterema częściami i łączy dół tylny czaszki z zewnętrzną podstawą czaszki,

2. kanał nerwu podjęzykowego (canalis hypoglossi) występuje w części bocznej kości potylicznej, która jest jej jedyną częścią parzystą i ma kształt mostka łączącego część podstawną z łuską. Prowadzi na zewnętrzną podstawę czaszki.

W obrębie ściany tylnej piramidy występują najczęściej 2, rzadziej 3 otwory.

1. otwór i przewód słuchowy wewnętrzny (porus et meatus acusticus internus) w dnie, którego znajdują się 4 pola łączące się z:

1. uchem wewnętrznym → ślimak i przedsionek,

2. przez kanał nerwu twarzowego (canalis facialis) wychodzi na zewnętrzna podstawę czaszki,

2. otwór zewnętrzny wodociągu przedsionka (apertura externa aquaeductus vestibuli) prowadzi do przedsionka (do ucha wewnętrznego),

3. otwór wypustowy sutkowy (foramen emissarium mastoideum) występuje często na tylnej ścianie piramidy w bruździe zatoki esowatej (sulcus sinus sigmoidei) wiodąc na zewnętrzną powierzchnię sklepienia czaszki (calvaria),

4. otwór żyły szyjnej (foramen iugulare) jest to dwudziałowy otwór, który ograniczają dwie kości → piramida kości skroniowej oraz część boczna kości potylicznej prowadząc na zewnętrzna podstawę czaszki. Ma dwie części, które przedzielone są przez wyrostek śródszyjny (processus intraiugularis)

Miejsce przejścia nerwów z czaszki na podstawę:

1. przez dół przedni czaszki przechodzą:

1. nn. węchowe (I) przez blaszkę sitową (lamina cribrosa),

2. n. wzrokowy (II) przez kanał wzrokowy (canalis opticus),

2. z dołu środkowego czaszki przechodzą:

1. przez szczeliną oczodołową górną: nn. III, IV, V₁, VI,

2. przez otwór okrągły nerw V₂

3. przez otwór owalny nerw V₃

3. przez dół tylny czaszki przechodzą:

1. nerw VII i VIII przez otwór i przewód słuchowy wewnętrzny (nerw VIII tylko do przedsionka i ślimaka, a nerw VII przez otwór rylcowo-sutkowy

2. nerw IX przez część przyśrodkową otworu żyły szyjnej (pars medialis foraminis iugularis)

3. nerw X i XI przez część boczną otworu żyły szyjnej (pars lateralis foraminis iugularis)

4. nerw XII przez kanał nerwu podjęzykowego (canalis nervi hypoglossi).

Dół podskroniowy

Posiada 5 ścian (na rys nie widać ściany bocznej).

Dół podskroniowy jest utworzony przez szereg powierzchni podskroniowych różnych kości:

1. ściana przednia - powierzchnia podskroniowa trzonu kości szczękowej (facies infratemporalis corporis ossis maxillaris)

2. ściana górna - powierzchnia podskroniowa skrzydeł większych kości klinowej (facies infratemporalis alae maioris ossis sphenoidalis)

3. ściana przyśrodkowa - blaszka boczna wyrostka skrzydłowego (lamina lateralis processus pterygoidei)

4. ściana boczna - powierzchnia wewnętrzna gałęzi żuchwy (facies interna rami mandibullae)

5. ścianę tylna budują trzy elementy kostne:

1. wyrostek sutkowy (proc. mastoideus)

2. wyrostek rylcowaty (proc. styloideus)

3. wyrostek kłykciowy (processus condylaris mandibullae) największa część

6. ściana dolna - brak

Dół podskroniowy łączy się przez ścianę górną z dołem środkowym czaszki dwoma otworami:

1. otworem owalnym,

2. otworem kolcowym,

Na pograniczu ściany górnej i przedniej występuje szczelina oczodołowa dolna (fissura orbitalis inferior), która wiedzie do oczodołu. Przedłuża się ona ku dołowi w obszar pomiędzy ścianą przednią, a przyśrodkową → szczelinę klinowo-szczękową (fissura sphenomaxillaris) prowadzącą do dołu skrzydłowo-podniebiennego.

Szczelina klinowo-szczękowa = szczelina skrzydłowo-podniebienna (fissura sphenomaxillaris = fissura pterygopalatina) ponieważ prowadzi do dołu skrzydłowo-podniebiennego.

W ścianie bocznej znajduje się połączenie prowadzące z dołu podskroniowego przez otwór żuchwy. Przechodząc przez kanał żuchwy wychodzi jako otwór bródkowy (foramen mentale) i łączy się z powierzchnią bródkową.

Cały dół podskroniowy łączy się „pełną parą” z zewnętrzną podstawą czaszki ponieważ dół ten nie ma ściany dolnej.

Ściana tylna dołu podskroniowego - dół podskroniowy leży stosunkowo powierzchownie, ponieważ jeśli odłączyć żuchwę to widać go zupełnie na zewnątrz. W dole tym jest jednak pewna luka, która nazywa się szczeliną skrzydłowo-podniebienną wiodącą do głębszej części → nazywanej dołem skrzydłowo-podniebiennym. Dół ten należy traktować jako część głęboką dołu podskroniowego.

Dół skrzydłowo-podniebiennny

Ma kształt ostrosłupa o podstawie czworokąta.

Budowa:

1. ściana górna - trzon kości klinowej (corpus ossis sphenoidalis).

2. ściana przyśrodkowa - blaszka pionowa kości podniebiennej (lamina perpendicularis ossis palatini).

3. ściana przednia - wyrostek oczodołowy kości podniebiennej (processus orbitalis ossis palatini) oraz trzon kości szczękowej (corpus ossis maxillaris)

4. ściana tylna → 2 składniki kości klinowej:

1. małe trójkątne pole - powierzchnia szczękowa skrzydeł większych kości klinowej (facies maxillaris alae maioris ossis sphenoidalis),

2. łączące się z powierzchnią przednią wyrostka skrzydłowego (processus pterygoideus).

Ściana górna i przyśrodkowa są jednoskładnikowe, natomiast ściana przednia i tylna są dwuskładnikowe.

Powierzchnia przednia wyrostka skrzydłowego (zarówno blaszka przyśrodkowa i boczna) buduje ścianę tylną dołu skrzydłowo-podniebiennego. Sama blaszka boczna buduje dół podskroniowy, a sama blaszka przyśrodkowa ścianę boczną jamy nosowej. Wyrostek skrzydłowy jest więc częścią składową różnych elementów topograficznych czaszki.

W dole skrzydłowo-podniebiennym nie ma ściany bocznej. Można powiedzieć, że to jakby futryna bez drzwi stanowiąca przejście do dołu podskroniowego.

Dół skrzydłowo-podniebienny przechodzi w kanał skrzydłowo-podniebienny zwężając się ku dołowi (canalis pterygopalatinus seu canalis palatinus major). W istocie ma on jakby kształt maczugi i tylko dla ułatwienia mówi się, że ma kształt ostrosłupa o podstawie czworokąta.

Połączenia dołu skrzydłowo-podniebiennego:

1. do przodu przez szczelinę oczodołową dolną łączy się z oczodołem,

2. otwór klinowo-podniebienny w ścianie przyśrodkowej (narysowany przerywaną linią aby podkreślić, że jest on w ścianie przyśrodkowej) łączy ten dół z jamą nosową,

3. otwór okrągły (foramen rotundum) znajduje się w ścianie tylnej prowadząc do dołu środkowego czaszki,

4. kanał skrzydłowy (canalis pterygoideus) i kanał podniebienno-pochwowy (canalis palatovaginalis) wiodące na zewnętrzną podstawę czaszki,

5. kanały podniebienne mniejsze (canales palatini minores) odchodzą na samym dole ze ściany tylnej i kanał podniebienny większy (canalis palatinus maior seu pterygopalatinus) wiodący do jamy ustnej,

Elementy łączące i dzielące dół skrzydłowo-podniebienny i jamę nosową: łączy je otwór klinowo-podniebienny, a dzieli blaszka pionowa kości podniebiennej.

Ściana górna i przyśrodkowa są jednoskładnikowe

Ściana przednia ma dwa składniki dwóch kości

Ściana tylna dwa składniki jednej kości.

Ściany bocznej i dolnej nie ma.

Na przekroju poprzecznym (rysunek) w ścianie przyśrodkowej, którą buduje blaszka pionowa kości podniebiennej znajduje się otwór klinowo-podniebienny (foramen sphenopalatinum) wiodący do jamy nosowej.

Zamiast ściany bocznej jest szczelina klinowo-szczękowa (fissura sphenomaxillaris).

Z dołu skrzydłowo-podniebiennego przechodzi się:

1. ku przodowi do oczodołu,

2. ku tyłowi na podstawę czaszki przez kanał skrzydłowy i kanał podniebienno-pochwowy,

3. do dołu środkowego czaszki przez otwór okrągły.

Dół skroniowy

Leży zupełnie na zewnątrz i jest widoczny w całości nawet przy bardzo pobieżnych oględzinach czaszki. Największą powierzchnią (w kształcie języka) jest ściana przyśrodkowa będąca prawie powierzchnią jednopłaszczyznową.

Aby podkreślić jednopłaszczyznowość tej powierzchni na ścianie przyśrodkowej mówi się, że jest to płaszczyzna skroniowa (palnum temporale).

Ścianę przyśrodkową budują powierzchnie skroniowe czterech kości:

1. łuska czołowa (squama frontalis),

2. kość ciemieniowa (os parietale),

3. łuska skroniowa (squama temporalis),

4. skrzydła większe kości klinowej (ala maior ossis sphenoidalis),

Ograniczeniem zewnętrznym ściany przyśrodkowej jest kresa skroniowa górna (linea temporalis superior). Ściana ta jest najbardziej zróżnicowana.

Ścianę boczną tworzy łuk jarzmowy (arcus zygomaticus), który jest zbudowany z dwóch kości:

1. wyrostka jarzmowego kości skroniowej (proc. zygomaticus o. temporalis)

2. wyrostka skroniowego kości jarzmowej (proc. temporalis o. zygomatici)

Ściana przednia (należy wyobrazić sobie, że na rysunku ściana ta jest podniesiona do góry i styka się ze skrzydłami większymi kości klinowej) jest dwuskładnikowa. Buduje ją:

1. łuska czołowa (squama frontalis)

2. trzon kości jarzmowej (corpus osis zygomatici).

Dół skroniowy ma 3 ściany: przyśrodkową, boczną i przednią.

Połączenia:

1. łączy się „pełną parą” z dołem podskroniowym (fossa infratemporalis), gdyż nie ma ściany dolnej → przechodzi bezpośrednio w dół podskroniowy.

2. na powierzchni skroniowej trzonu kości jarzmowej znajduje się otwór jarzmowo-skroniowy (foramen zygomaticotemporale) wiodący do oczodołu.

Oczodół (orbita)

Jest elementem topograficznym o dużym zróżnicowaniu zarówno w liczbie ścian jak i składników.

Ma kształt piramidy o ściętym stożku. Podstawą piramidy jest wejście do oczodołu (aditus orbitalae) [obramowanie na rysunku]. Ścięty wierzchołek znajduje się w kanale wzrokowym.

Oczodół ma cztery ściany:

1. górną (strop)

2. dolną (dno)

3. przyśrodkową

4. boczną

Ściana przyśrodkowa jest najsilniej urozmaicona.

Do ściany górnej zalicza się część oczodołową kości czołowej (pars orbitalis o. frontalis) oraz całe skrzydła mniejsze (ala minor).

Ściana dolna - dno oczodołu (fundus orbitale) jest trójskładnikowa:

1. największe pole to powierzchnia oczodołowa trzonu kości szczękowej (facies orbitalis corpus o. maxillaris)

2. najmniejsze wyrostek oczodołowy kości podniebiennej (proc. orbialis o. palatini) ten sam, który udzielał się na ścianie przedniej dołu skrzydłowo-podniebiennego. Jest on jedynym wyrostkiem o tej nazwie. Ma on kształt wygiętego “kciuka”. Jedna z jego powierzchni ogranicza oczodół, a druga dół skrzydłowo-podniebienny.

3. trzon kości jarzmowej.

Ściana przyśrodkowa jest czteroskładnikowa → od przodu ku tyłowi budują ją:

1. wyrostek czołowy kości szczękowej (proc. frontalis o. maxillaris)

2. kość łzowa (os lacrimale)

3. blaszka oczodołowa błędnika sitowego zwana dawniej blaszką papierowatą (lamina orbitalis labyrinthi ethmoidalis seu lamina papyracea)

4. trzon kości klinowej (corpus ossis sphenoidalis) najbardziej z tyłu

Pytanie testowe :

1. jakie ściany ogranicza kość klinowa ? → ścianę boczną, górną i przyśrodkową lub można też powiedzieć, że kość klinowa nie ogranicza tylko ściany dolnej,

2. które ściany są w oczodole najbardziej wyodrębnione? → ściana boczna, ponieważ inne są zlane ze sobą.

Połączenia oczodołu (9):

1. otwór nadoczodołowy i podoczodołowy (foramen supraorbitale et foramen infraorbitale) łączy oczodół z powierzchnią przednią twarzoczaszki. Otwory te rozpoczynają się odpowiednio na ścianie górnej i dolnej oczodołu. Biegnąc do przodu przebijają twarzoczaszkę nad lub pod oczodołem. Można mówić, że otwór podoczodołowy łączy oczodół z dołem nadkłowym (fossa canina)

2. kanał wzrokowy (canalis opticus) łączy oczodół z dołem przednim czaszki

3. szczelina oczodołowa górna (fissura orbitalis superior) wiedzie do dołu środkowego czaszki

4. szczelina oczodołowa dolna (fissura orbitalis inferior), która jest dużo szersza niż szczelina oczodołowa górna wiedzie zarówno do bocznej części dołu podskroniowego (fossa infratemporalis), a bardziej przyśrodkowo do dołu skrzydłowo-podniebiennego (fossa pterygopalatina).

5. otwór jarzmowo-oczodołowy (foramen zygomaticoorbitale), który znajduje się w ścianie bocznej jest początkiem kanału w kształcie litery “Y”, którego jedno ramię prowadzi do dołu skroniowego przez otwór jarzmowo-skroniowy (foramen zygomaticotemporale), a drugie na powierzchnię policzkową kości jarzmowej przez otwór jarzmowo-twarzowy (foramen zygomaticofaciale).

6. oczodół posiada najliczniejsze połączenia z jamą nosową (3):

1. kanał nosowo-łzowy (canalis nasolacrimalis) znajdujący się na ścianie przyśrodkowej oczodołu łączy się z przewodem nosowym dolnym (meatus nasi inferior). Przy płaczu przemywane jest więc tylko dolne piętro jamy nosowej

2. otwory sitowe przedni i tylny (foramina ethmoidalia anterior et posterior) - połączenie przez otwór sitowy przedni jest pośrednim połączeniem z jamą nosową, ponieważ najpierw wchodzi się do dołu przedniego czaszki, a stamtąd przez blaszkę sitową do jamy nosowej. Otwór sitowy tylny wiedzie bezpośrednio do komórek sitowych tylnych w jamie nosowej.

Jama nosowa (cavum nasi)

Jest położona pomiędzy oczodołami, a dołami skrzydłowo-podniebiennymi.

Ma ona ścianę górną, dolną, boczną i przyśrodkową. Ścianą przyśrodkową jest kostna przegroda nosa.

Ścianę górną (paries superior-anterior) dobrze widać na przekroju strzałkowym. Ograniczają ją cztery elementy:

1. kość nosowa (os nasale)

2. kolec nosowy kości czołowej (spina nasalis o. frontalis)

3. blaszka sitowa kości sitowej (lamina cribrosa o. ethmoidalis)

4. trzon kości klinowej → powierzchnia przednia i dolna, do której dołącza się lemiesz

Ściana dolna jest dwuskładnikowa.

Oddziela ona jamę nosową od jamy ustnej i nazywa się podniebieniem twardym (palatum durum). Przednie 75% to wyrostek podniebienny szczęki (processus palatinus maxillae), a tylne 25% to blaszka pozioma kości podniebiennej (lamina horizontalis o. palatini).

Ściana dolna jest mało urozmaicona.

Na rycinie widać ścianę górną i dolną w przekroju strzałkowym oraz całą ścianę przyśrodkową → kostną przegrodę nosa (septum nasi osseum).

Przegroda kostna jamy nosowej jest dwuskładnikowa:

1. blaszka pionowa kości sitowej (lamina perprndicularis o. ethmoidalis) buduje część górną

2. lemiesz (vomer) buduje część dolną

Przegroda kostna nosa ma po swej lewej i prawej stronie powierzchnie nosowe, czyli te dwa składniki są jedyne, które mają paries nasalis dextra et sinistra.

Najbardziej urozmaicona ściana jamy nosowej to ściana boczna.

Buduje ją 7 składników, ale 6 kości. Oznacza to, że jedna z kości dwoma składnikami ogranicza jamę nosową. Kością tą jest szczęka (maxilla).

Zarówno trzon kości szczękowej (pow. nosowa), jak i wyrostek czołowy szczęki ogranicza ścianę boczną. Pozostałe kości tylko jedną swą częścią ograniczają ścianę boczną.

Ścianę boczną budują:

1. powierzchnia nosowa trzonu kości szczękowej (corpus ossis maxilaris facies nasalis)

2. wyrostek czołowy kości szczękowej (processus frontalis o. maxillaris)

3. kość łzowa

4. największy element - błędnik kości sitowej (labirynthus ethmoidalis)

5. małżowina nosowa dolna

6. blaszka pionowa kości podniebiennej - gdybyśmy zabrali ta blaszkę to weszlibyśmy do dołu skrzydłowo-podniebiennego

7. blaszka przyśrodkowa wyrostka skrzydłowatego kości klinowej (lamina medialis processus pterygoidei ossis sphenoidalis)

Ze ściany bocznej jamy nosowej zwisają 3 bądź 4 małżowiny nosowe:

1. małżowina nosowa najwyższa (concha nasalis superma) - niestała

2. małżowina nosowa górna (concha nasalis superior)

3. małżowina nosowa środkowa (concha nasalis media)

4. małżowina nosowa dolna (concha nasalis inferior)

Pod małżowinami leżą poszczególne przewody nosowe, które są przez nie ograniczone. Małżowiny nosowe wyrastają ze ściany bocznej i są wypukłe.

Przewody nosowe znajdują się tylko przyściennie (przy ścianie bocznej).

Pomiędzy małżowinami a przegroda kostną nosa znajduje się przewód nosowy wspólny (meatus nasi communis), który nie powstaje przez zsumowanie pozostałych przewodów.

Przewód nosowo-gardłowy (meatus nasopharyngeus) leży w tylnej części jamy nosowej za małżowinami nosowymi, a powstaje po połączenie przewodów nosowych (górnego, środkowego, dolnego i wspólnego).

Połączenia jamy nosowej:

1) z oczodołem (3) przez otwór sitowy przedni i tylny oraz przewód nosowo-łzowy,

2) z dołem przednim czaszki (2) łączy się poprzez otwory sitowe i otwór ślepy,

3. z podstawą czaszki (2) na zewnątrz przez kanał lemieszowo-pochwowy (canalis vomerovaginalis) oraz przez nozdrza tylne

3. z jamą ustną (1) przez kanał przysieczny (canalis incisivum)

3. z dołem skrzydłowo-podniebiennym (1) przez otwór klinowo-podniebienny (foramen sphenopalatinum).

Kość klinowa (os sphenoidale) jest najsilniej rozgałęziona ze wszystkich kości, ponieważ ma trzon i trzy pary wyrostków. Tak silne rozgałęzienie powoduje to, że ogranicza ona każdy element topograficzny. Zarówno 3 wewnętrzne jak też 5 zewnętrznych.

Pytanie: Jaki jest udział wyrostka skrzydłowatego (processus pterygoideus) ?

Powierzchnia nosowa blaszki przyśrodkowej wyrostka skrzydłowatego ogranicza jamę nosową jako siódmy, ostatni element ściany bocznej jamy nosowej.

Sama blaszka boczna swą powierzchnią zewnętrzną buduje ścianę przyśrodkową dołu podskroniowego jako jedyny element.

Powierzchnie przednie całego wyrostka, czyli blaszki przyśrodkowej i bocznej budują ścianę tylną dołu skrzydłowo-podniebiennego jako jeden z dwóch składników obok pow. szczękowej skrzydeł większych kości klinowej (facies maxillaris alae maioris ossis sphenoidalis).

Z tyłu za wyrostkiem skrzydłowym jest zagłębienie nazywane dół skrzydłowy (fossa pterygoidea), ale to już nie jest element topograficzny.

Skrzydła mniejsze (ala minor) ograniczają tylko dwa elementy topograficzne. Ich powierzchnia górna buduje dół przedni czaszki jako jeden z jego trzech składników, a powierzchnia dolna jest jednym z dwóch składników ściany górnej oczodołu.

Skrzydła większe (ala maior) - posiadają 5 powierzchni, z których każda nazywa się inaczej ponieważ co innego tworzy:

1. powierzchnia oczodołowa (facies orbitalis) buduje ścianę boczną oczodołu jako jeden z dwóch jej składników,

2. powierzchnia skroniowa (facies temporalis) buduje ścianę przyśrodkową dołu skroniowego jako jeden z 4 składników,

3. powierzchnia podskroniowa (facies infratemporalis) jest jedynym elementem w składzie w ścianie górnej dołu podskroniowego,

4. powierzchnia mózgowa (facies cerebralis) jako jeden z 4 składników dwóch kości buduje dół środkowy czaszki. Widać na niej wyciski palczyste.

U człowieka w kości klinowej znajduje się 5 kanałów o przebiegu strzałkowym.

Nieparzysty kanał przebiegający nad lemieszem, pomiędzy trzonem kości klinowej, a skrzydłami lemiesza tworzy rowek i to jest kanał lemieszowo-dziobowy (canalis vomerorostralis) → ślepy, który ku tyłowi łączy się z zewnętrzną podstawą czaszki, a ku przodowi pozostaje ślepy.

Po stronie lewej i prawej od tego kanału są zlokalizowane parzyste kanały lemieszowo-pochwowe (canales vomerovaginales) → wiodące do jamy nosowej i kanały podniebiennno-pochwowe (canales palatovaginales) wiodące do dołu skrzydłowo-podniebiennego zlokalizowanego bocznie od jamy nosowej.

11

Elementy topograficzne czaszki.

---