ORTOPEDIA
WADY WRODZONE
Wady wrodzone
• Pojedyncze lub mnogie
• Jednostronne lub obustronne
ETIOLOGIA:
- czynniki genetyczne
- toksyczne
- hormonalne
- mechaniczne
- wirusologiczne
- dietetyczne
- popromienne
CZYNNIKI TERATOGENNE:
- leki przyjmowane przez ciężarną
- choroby matki - cukrzyca, alkoholizm
- pierwiastki śladowe - rtęć
- zakażenia - ospa wietrzna
- czynniki wewnątrzmaciczne
-przegrody macicy
Najczęstsze wady wrodzone:
- wrodzona dysplazja stawu biodrowego
- wrodzona stopa końsko - szpotawa
- kręcz szyi
Dotyczą:
- kręgosłupa
- klatki piersiowej
- kończyn dolnych
WADY WRODZONE KRĘGOSŁUPA
• mogą dotyczyć jednego lub kilku kręgów
• mogą obejmować cały kręg ( kręg przejściowy, blok kręgowy, całkowity rozszczep kręgosłupa, zespół Klippla- Feila)
• trzon kręgowy (kręg klinowy, zaburzenia zawiązkowe trzonów, rozszczep przedni kręgosłupa)
• łuk kręgowy ( rozszczep łuków kręgosłupa, kręgozmyk)
Rozszczep kręgosłupa
Wada widoczna jest często jako szeroka otwarta rana. Dotyczy głównie grzbietowej powierzchni ciała.
Definicja: nieprawidłowy rozwójkręgosłupa spowodowany rozszczepem - niezamknięciem kanału kręgowego (inaczej: braku tylnej części łuków kręgowych). Często uszkodzenia w obrębie rdzenia kręgowego!!!
2 postaci rozszczepu kręgosłupa:
- rozszczep ukryty
- rozszczep jawny- przepukliny
Jednakowo często u obu płci
Rozpoznanie:
- usg
- rtg
Diagnostyka:
- określenie deficytu ruchowego- testy
mięśniowe
- określenie deficytu czuciowego
- ocena przykurczów i zniekształceń
Leczenie:
- operacja w ciągu 12-24 godzin
- rehabilitacja
Rozpoznanie:
- bezpośrednio po urodzeniu (jeśli powodują
zmiany kształtu i proporcji ciała)
- wczesne dzieciństwo
- nierozpoznane lub rozpoznane
przypadkowo
Mogą być związane w wadami wrodzonymi układu nerwowego (niedowłady, porażenia kończyn) i ujawniać się bezpośrednio po urodzeniu lub w okresie wzmożonego wzrostu dziecka. Nigdy nie są bezpośrednią przyczyną dolegliwości bólowych, ale zaburzenia statyczno- dynamiczne mogą powodować wcześniejsze zużycie, niekiedy niedorozwój i mniejsza wartość biologiczna chrząstki stawowej i krążków międzykręgowych - ból
Wtórne zmiany w układzie nerwowym
- uciska na korzenie nerwowe - rwa
Choroby współistniejące:
- wodogłowie u około 90% dzieci
z rozszczepem kręgosłupa rozwija się w ciągu
4 tyg. życia
- dysplazja, zwichnięcie stawów biodrowych
Kręg przejściowy: Kręgi graniczne C, Th, L, S mogą upodabniać się do wyżej lub niżej położonych kręgów sąsiednich
Najczęściej:
- L5 zrasta się z kością krzyżową
(sakralizacja L5) - ograniczenie ruchomości
- S1 nie zrośnięty z kością krzyżową (lumbalizacja S1) - zwiększona ruchomość kręgosłupa
Rzadziej:
- Lumbalizacja Th 12
- przy braku 12ej pary żeber
- Torakalizacja L1
Bardzo rzadko:
- Żebra szyjne C7
- Blok szczytowo - potyliczny( kręcz szyi kostnopochodny)
Kręgozmyk:
• Przemieszczenie ku przodowi części kręgu ( najczęściej L5) tj. trzonu, części łuku wraz z wyrostkami poprzecznymi i stawowymi
• Razem z przednia częścią kręgu przemieszcza się ku przodowi kręgosłup leżący powyżej
Typy kręgozmyków:
I- dysplastyczny
II- ciśnieniowy
III- zwyrodnieniowy
IV- urazowy
V- patologiczny
• U dzieci do 10 roku życia- bezobjawowy- zwiększenie lordozy lędźwiowej!!!
Objawy:
- w II dekadzie życia
- ból podczas chodzenia i stania - ustępuje po odpoczynku
- zaburzenia neurologiczne (zaburzenie czucia, osłabienie siły mięśniowej)
- ból okolicy L-S
- chromanie przestankowe
- zespoły korzeniowe
Diagnostyka:
- rtg P-A, boczne, skośne
- stopień ześlizgu w % (I- do 25%, II- 25-50%, III- 50-70%, IV- > 75%)
- kąt ześlizgu
Leczenie:
- zachowawcze- dolegliwości bólowe- ograniczenie
ruchomości, gorset
- operacyjne- neurologiczne objawy ubytkowe, stały
ból, postęp ześlizgu
Zespół Klippel- Feila- wrodzona krótka szyja
• Skrócenie szyi na skutek mnogich zmian dotyczących kształtu i liczby kręgów szyjnych
• Wyglądem- głowa osadzona bezpośrednio na tułowiu, może być asymetrycznie
• Obniżenie dolnej granicy owłosienia do okolicy międzyłopatkowej
• Ograniczenie ruchu lub niestabilność- objawy neurologiczne.
Zespół Klippel- Feila- wrodzona krótka szyja
Leczenie:
- Najczęściej nie wymaga
- Operacyjnie- zespolenie kręgów, kołnierz
Kręcz szyi:
Definicja:
Skutek pierwotnych lub wtórnych zmian w obrębie mięśni szyi lub kręgosłupa szyjnego powodujących przymusowe przechylenie głowy i szyi w stronę barku z ewentualnym skręceniem w stronę przeciwną.
• Wrodzony- mięśniowo-, kostnopochodny
• Nabyty
Kręcz szyi pochodzenia mięśniowego:
• Skrócenie mięśnia m-o z powodu jego zbliznowacenia i zwłóknienia
• Pochylenie głowy w stronę skróconego mięśnia i skręt głowy w stronę zdrową
Kręcz szyi pochodzenia mięśniowego:
Twarz może powoli tracić symetrię:
- po stronie skróconego mięśnia twarz rośnie wolniej
- deformacja układu kostnego- czaszki, sklinowacenie kręgów szyjnych, skrzywienie boczne kręgosłupa, nieprawidłowy zgryz
Rozpoznanie:
- rtg
- MRI- wady u. n.
Leczenie:
- długotrwałe gipsy lub kołnierze ortopedyczne
- ćwiczenia
- operacyjne- nie stosuje się - zbyt ważne ośrodki układu nerwowego
Kręcz szyi pochodzenia kostnego:
• kręg klinowy (nieodwracalne zmiany)
• blok kręgowy wygięty do boku
• zespół Klippel- Feila
CHOROBA SPRENGLA
Wrodzone wysokie ustawienie łopatki- choroba Sprengla:
• wada rzadka w 90% jednostronna
• norma- górny kąt łopatki- Th4, dolny Th8
• położona wyżej
• ustawiona w płaszczyźnie czołowej
• pochylona do przodu
• krótsza i szersza
• połączenie górnego kąta łopatki z kręgosłupem
(włókniste, kostne, chrzęstne)
Wrodzone wysokie ustawienie łopatki- choroba Sprengla:
• niedorozwój mięśni obręczy barkowej
• niedorozwój żeber
• żebro szyjne
• wady kręgów odcinka Th
• czasem wady układu nerwowego
• objawy kliniczne
- j.w oraz ograniczenie ruchomości w stawie barkowym
• diagnostyka- rtg
• leczenie- operacyjne
ŻEBRO SZYJNE
Po 1 lub obustronnie na wysokości C7 żebro różnej długości, zazwyczaj szczątkowe
Może towarzyszyć innym wadom wrodzonym. 90% - bezobjawowe. Rozpoznanie przypadkowe- u dorosłych. Uciska na naczynia i nerwy zaopatrujące kończynę
górną
Objawy: ból, zaniki mięśni, zaburzenia naczyniowe
Leczenie:
- zachowawcze- zmniejszenie napięcia mm. pochyłych
- operacyjne- najczęściej przecięcie mm pochyłego przedniego
WADY KLATKI PIERSIOWEJ
Klatka piersiowa kurza:
• Mostek i przymostkowe końce żeber wysunięte są ku przodowi na kształt kilu dziobu
łodzi, podobnie jak u ptaków
• Poniżej żebra rozchodzą się stożkowato na zewnątrz
• Przekrój strzałkowy klatki jest zwiększony
• Nie wywołuje dolegliwości
Leczenie:
ćwiczenia oddechowe
ćwiczenia wzmacniające postawę- mięśni grzbietu
aparaty z pelotą uciskającą
operacyjnie ze względów kosmetycznych
Klatka piersiowa lejkowata- szewska:
• Mostek przesunięty ku tyłowi, zagięcie trzonu względem rękojeści
• Boczne ściany leja- żebra zagięte ku tyłowi
• Wymiar klatki piersiowej poszerzony w płaszczyźnie czołowej
• Najczęściej zniekształcenia lekkie i umiarkowane
• Duże zniekształcenie- mostek styka się niemal z kręgosłupem, ograniczenie pojemności płuc, przesunięcia serca, zapalenia oskrzeli i płuc, gorszy rozwój ogólny
• Dokumentacja- pomiar objętości wody wypełniającej lejek
Leczenie:
- ćwiczenia oddechowe rozprężające
klatkę piersiową, wzmacniające mięsnie
- operacyjne- duże zniekształcenia
WADY KOŃCZYN DOLNYCH
Podział według Swansona:
- defekty formowania kończyny lub jej części
- defekty różnicowania kończyny
- podwojenia
- przerosty
- niedorozwoje
- zespoły przewężeń
- ogólne wady kostne
Wrodzony brak lub niedorozwój kości udowej:
A-wrodzone udo krótkie
B- wrodzony niedorozwój bliższego końca kości udowej- częściej
Wrodzone udo krótkie:
• zwykle dotyczy 1 kończyny dolnej
• dobra ruchomość w stawie biodrowym, z wyj rotacji wewnętrznej
• utykanie
• zwykle skrócenie nie więcej niż 5-6 cm
• do 2,5 cm wyrównanie pod piętę, więcej- obuwie koturnowe
• wydłużanie kości w okresie dojrzewania
Wrodzony niedorozwój bliższego końca kości udowej:
• widoczna przy urodzeniu, nasilająca się w okresie dzieciństwa
• znaczne skrócenie i pogrubienie uda
• staw biodrowy ustawiony w zgięciu, odwiedzeniu i rotacji zewnętrznej
• staw kolanowy ustawiony w przykurczu zgięciowym
• stęp zlokalizowany na poziomie kolana kończyny dolnej
• po rozpoczęciu chodzenia progresja zmian
WADY KOŃCZYN DOLNYCH
Leczenie:
zniesienie przykurczy w stawach
wyrównanie nierównej długości kończyn
zabezpieczenie stabilności stawu biodrowego
- aparaty ortopedyczne
- usprawnianie
- operacja
Wrodzone zagięcia piszczeli:
A - wrodzone tylno - przyśrodkowe zagięcie strzałki i piszczeli
B - wrodzony staw rzekomy piszczeli
Wrodzone tylno- przyśrodkowe zagięcie strzałki i piszczeli:
- zwykle 1- stronne
- na granicy środkowej i 1/3 dolnej goleni zagięcie osi ku tyłowi i w stronę przyśrodkową 25-65 - zagięcie kątowe z czasem maleje- remisja zgięcia tylnego do 3 roku życia; przyśrodkowego do 5 roku życia
- goleń szczuplejsza i krótsza, z wiekiem skrócenie narasta, ale % stałe, w wieku dojrzałym do 4 cm
- skrócenie przedniej grupy mięśni goleni
- stopa ustawiona w nadmiernym zgięciu
Diagnostyka: rtg
LECZENIE:
- ćwiczenia rozciągające skrócone mięśnie
- łuski stabilizujące korekcję
- po rozpoczęciu chodzenia wkładka supinująca i wyrównująca skrócenia
- operacyjnie- osteotomie supinacyjne
Wrodzony staw rzekomy piszczeli:
• Rozwija się na podłożu przednio- bocznego zagięcia piszczeli na granicy środkowej i dolnej 1/3 piszczeli
• Do złamania dochodzi samoistnie lubbw wyniku obciążenia kończyny
Typy i rokowanie:
- Typ I- prawidłowy kanał szpikowy- rokowanie dobre, może nie dojść do złamania kończyny- obserwacja,bez ortezy
- Typ II- sklerotyczny- zwężony kanał szpikowy, stosuje się ortezę (odciążanie, korekcja osi), leczenie operacyjne
- Typ III- torbielowaty- wczesne leczenie operacyjne
- Typ IV- zagięcie osi+ staw rzekomy+ złamanie- rokowanie najgorsze
Wrodzony ubytek strzałki:
• Najczęstszy ubytek kości
• Najczęściej obustronny
• Niedorozwój strzałkowej części podudzia i stopy
• 3 lub 4 palczasta stopa ustawiona koślawo
LECZENIE:
Egalizacja - wydłużanie kończyny
Prawidłowe ustawienie osi kończyny
Operacyjne wytworzenie kostki bocznej, zabiegi odtwórcze
• Skrócenie i zagięcie goleni szpotawe ustawienie stopy
• Brak palucha oraz części piszczelowej stopy
• Staw kolanowy- niestabilny- przykurcz zgięciowy
LECZENIE:
Przeszczep strzałki na kość piszczelową
Inne odtwórcze
Wyłuczczenie w stawie kolanowym+ odjęcie stopy- protezowanie
Wrodzone przewężenie goleni:
• Okrężne przewężenie tkanek miękkich
• Głębokość różna- skóra, tkanka podskórna,
głębiej - zaburzenia krążenia- obrzęk na obwodzie
powiększenie obwodu kończyny
• LECZENIE-operacyjne usunięcie przewężnia
WADY STÓP
Prawidłowa stopa ma 3 punkty podparcia: guz piętowy, I oraz V kość śródstopia
Prawidłowa stopa ma: 2 łuki podłużne: przyśrodkowy i boczny oraz 2 łuki poprzeczne: przedni i tylny
WADY STÓP
• stopa płaska statyczna
• stopa płasko- koślawa
• stopa szpotawa
• stopa wydrążona
• stopy wrażliwe:
- stopa poprzecznie płaska
- paluch koślawy
- palce młoteczkowate
- szponiaste ustawienie palców
Profilaktyka:
Chodzenie boso po naturalnym, nierównympodłożu
Ćwiczenia stóp
Wygodne obuwie z miękką, elastyczną podeszwą i wysokim, szerokim ukształtowaniem przedniej części
Etiologia:
- deformujące obuwie
- siedzący / stojący tryb życia
- skarpetki z mocno uciskającymi ściągaczami
- brak naturalnego podłoża
- nadwaga
- długotrwała choroba obłożna- zaniki mm
Stopa płaska:
• obniżenie sklepienia stopy
• wada rzadka
• przykurcz więzadeł, torebek stawowych i ścięgien
• wyszczuplenie podudzia
• ograniczenie ruchów stępu i zginania podeszwowego stopy
• szybka deformacja obuwia
• bóle u dorosłych- modzele
LECZENIE
• nieoperacyjne- redresje, gipsy, wkładki jako przygotowanie do operacji
• operacyjne- u małych dzieci na układzie więzadłowym, po 14 r.ż. na układzie kostnym
Wrodzona stopa piętowa:
• wada częsta
• wadliwe ułożenie stóp w ostatnich tyg ciąży
• nadmierne grzbietowe zgięcie stóp 1lub 2 stronne
• stopa płaska
• podeszwa zwraca się do przodu
• stęp ustawiony koślawo
LECZENIE:
• nieoperacyjne- redresje (zginanie podeszwowe + supinacja stopy)
• łuski
• Po rozpoczęciu chodzenia kontrola, wkładki
Stopa płasko- koślawa:
• obniżenie podłużnego sklepienia stopy, koślawość pięty
• 3 etapy:
Osłabienie mięśni stóp, nie ma deformacji, po dłuższym staniu
lub chodzeniu występuje obniżenie sklepienia i nieznaczna koślawość pięt. Stopa w pozycji stojącej ma wszystkie cechy stopy
płasko- koślawej, w pozycji nieobciążonej- kształt prawidłowy. Zmiany również w stopie nieobciążonej, utrwalone deformacje,
dolegliwości bólowe, męczliwość, zmiany zwyrodnieniowe
Wrodzona stopa końsko- szpotawa:
• 2 co do częstości
• izolowana lub np. w artrogrypozie (wrodzone, wielostawowe przykurcze)
• częściej u płci męskiej
• w 50% obustronna
• zmiana kształtu i upośledzenie czynności przy zachowanej strukturze anatomicznej
• obejmuje cały układ kostno- stawowy stopy, którego centrum jest staw skokowo łódkowo- piętowy
• ustawienie końskie
• szpotawość
• ustawienie do wewnątrz w płaszczyźnie podłoża
• w obrębie kompleksu skokowego:
- przywiedzenie
- szpotawość
- wydrążenie
Wrodzona stopa końsko- szpotawa:
PODZIAŁ:
• habitualna (ułożeniowa w łonie matki)- normalny rozwój wszystkich elementów anatomicznych- łatwo poddaje się leczeniu
• idiopatyczna- najczęstsza- stopa nieco mniejsza, nie można uzyskać korekcji biernej w pierwszym badaniu, 50% leczenie operacyjne, 50% zachowawcze
• teratogenna- stopa krótka, szeroka i sztywna, nie można uzyskać korekcji biernej, leczenie operacyjne
Wrodzona stopa końsko- szpotawa:
LECZENIE:
- ROZPOCZYNA SIĘ BEZPOŚREDNIO PO URODZENIU
- redresje
- utrwalanie korekcji
- doleczanie w 2-4 lata ćwiczenia i ortezy
- OPERACYJNE:
- brak poprawy lub niepełna po leczeniu zachowawczym
- zbyt późno rozpoczęta korekcja
Stopa wydrążona:
• rzadko
• pogłębienie łuku podłużnego stopy
• skrócenie stopy
• najbardziej widoczna w odciążeniu
Etiologia:
- wady kręgosłupa L-S
- przepuklina oponowo-rdzeniowa
- porażenie wiotkie mm krótkich stopy
- podłoże neurogenne
- często obustronna
Stopa szpotawa:
• stęp w supinacji
• obciążony brzeg boczny stopy
Leczenie - odwrotny obcas Thomasa, sztywny zapiętek, wkładka pronująca
Stopa poprzecznie płaska:
• głównie u starszych kobiet
• bardzo częsta wada
• stopa opiera się na głowie II i III kości śródstopia
• widoczne w odciążeniu- wada utrwalona
Objawy:
- ból
- modzele na podeszwie i palcach młoteczkowatych
- stany zapalne kaletek
- często współistnieje paluch koślawy i palce młoteczkowate
Leczenie:
- wkładki unoszące sklepienie poprzeczne
- odpowiednie obuwie
- ćw. mm krótkich stopy- zginanie podeszwowe palców
Paluch koślawy:
Objawy:
- ból
- podwichnięcie/ zwichnięcie stawu środstopno- paliczkowego palucha
- wystawanie po stronie przyśrodkowej głowy I kości śródstopia
- obecność kaletki lub wyrośli kostnych po stronie przyśrodkowej stawu śródstopno paliczkowego palucha
- nakładanie/ podkładanie palucha pod sąsiednie palce
- stany zapalne w obrębie stopy, zazwyczaj kaletek
Paluch koślawy:
Leczenie:
- obuwie w szerokim przodem
- redukcja nadwagi
- ćw.- zginanie podeszwowe palców
- wkładki odciążające
- fizykoterapia
- leczenie operacyjne
WRODZONA DYSPLAZJA STAWÓW BIODROWYCH
Niedorozwój stawu i jego następstwa. Powstaje w okresie życia płodowego i jest
najczęściej występującą wadą wrodzoną u ludzi, a jej najbardziej nasilona forma to wrodzone zwichnięcie stawów biodrowych. Częściej dziewczynki.
Stopnie niedorozwoju:
1. dysplazja- niedorozwój panewki (stroma i płytka). Deformacja końca bliższego kości udowej (nadmierna koślawość i przodoskręcenie)
2. nadwichnięcie stawu- głowa wysuwa się z panewki
3. zwichnięcie stawu- głowa całkowicie straciła kontaku z panewką
Diagnostyka:
Każdy noworodek w ciągu pierwszych dni po urodzeniu jest diagnozowany:
• objaw Ortolaniego
• objaw Barlowa
• usg stawu biodrowego
Objaw Ortolaniego:
Polega na słyszalnym i wyczuwalnym przeskakiwaniu biodra podczas biernego
odwodzenia i rotacji na zewnątrz kończyny dolnej maksymalnie zgiętej w stawach kolanowych i biodrowych z jednoczesnym wciskaniem kończyny dolnej w kierunku panewki stawu biodrowego.
Objaw Barlowa:
Polega na wyczuwalnym palcami przemieszczeniu głowy kości udowej dziecka poza panewkę stawu biodrowego. Podczas wykonywania manewru lekarz obejmuje jedną
ręką miednicę dziecka, z kciukiem ułożonym na spojeniu łonowym i pozostałymi palcami na kości krzyżowej, a drugą ręką obejmuje udo dziecka, z kciukiem na przyśrodkowej powierzchni uda i pozostałymi palcami w okolicy pośladkowo-krętarzowej.
LECZENIE:
- szerokie pieluszkowanie
- poduszka Frejki
- szyna Koszki (przez 3 miesiące)
- leczenie wyciągiem ponad głowę- 4 tyg
- + gips żabka na 12 tyg (po wyciągu)
- + gips ćwiczeniowy na 10 tyg
- operacyjne
Wady kolan:
- koślawość kolan
- szpotawość kolan
U noworodków fizjologicznie jest szpotawe ustawienie kości piszczelowej, zgięciowe ułożenie w stawach biodrowych i kolanowych.
Około 2 roku życia szpotawość zanika i przechodzi w koślawość, która jest fizjologiczna do około 6 roku życia
Koślawość kolan:
• Odstęp miedzy kostkami większy niż 4-5 cm
• Czynniki sprzyjające koślawości:
- dzieci chude, szybko rosnące
- dtopy płaskie (płasko- koślawe)
WADY KOŃCZYN
Koślawość kolan:
Leczenie:
• obuwie z obcasem Thomasa, wkładka supinująca
• zakaz siadania na piętach, polecany siad turecki
• redukcja nadwagi
• zakaz długiego stania, szczególnie w rozkurczu
• ćw. redresyjne
• nauka poprawnego stania i chodu
• pływanie, jazda konna, jazda na rowerze
• aparaty ortopedyczne na noc
• leczenie operacyjne
Szpotawość kolan:
Między kolanami ( przy złączonych stopach) powstaje szeroki odstęp
Etiologia:
- krzywica
- nadwaga
- zbyt wczesne zmuszanie do chodzenia
Leczenie:
- helioterapia, wit D3
- siadanie na piętach, zakaz siadania po turecku
- ćw. redresyjne
- szyny korekcyjne na noc
- osteotomia koślawiąca
Kolana przegięte:
• Kolano przegina się ku tyłowi tworząc kąt otwarty do przodu
• Najczęściej 1 kończynowe
• Etiologia:
- zaburzenia unerwienia mięśni- przewaga m. czworogłowego; zbliznowacenie po urazie w/w mięśnia
- nieprawidłowa budowa kości
• Klinika:
- nadmierne przeciążenie przedniego przedziału stawu powoduje stałe drażnienie ciała tłuszczowego (pod więzadłem rzepki)
- zakleszczanie łąkotek stawowych i ich uszkodzenie z czasem
• Leczenie:
- podwyższanie obcasa
- kinezyterapia (równowaga mięśni zginaczy i prostowników)
Prawidłową postawą można nazwać taką postawę ciała, która zapewnia optymalną stabilność,
wymaga minimalnego wysiłku mięśniowego do jej utrzymania w pionie oraz posiada warunki do optymalnego ułożenia narządów wewnętrznych (brak ucisków np. na płuca).
Prawidłowa postawa charakteryzuje się:
- prostym ustawieniem głowy
- fizjologicznymi wygięciami kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej i prostym kręgosłupem w płaszczyźnie czołowej
- dobrze wysklepioną klatką piersiową
- dobrze podpartą miednicą na głowach kości udowej
- prostymi kończynami dolnymi
- prawidłowo wysklepioną stopą
Wg Milanowskiej:
- odchylenie od ogólnie przyjętych cech prawidłowej postawy
Wg Degi:
- dobra postawa jest wyrazem zdrowia i harmonii w budowie ciała
Zmienność postawy
Zależy od wieku:
- życie płodowe- kręgosłup wygięty jak C, stawy biodrowe i kolanowe w ułożeniu zgięciowym
- unoszenie głowy przez dziecko- lordoza szyjna, zmniejszenie kifozy piersiowej
- rozpoczęcie pionizacji- lordoza lędźwiowa
- dzieci starsze- zwiększenie lordozy lędźwiowej, przodopochylenie miednicy
WADY POSTAWY
Plecy wklęsło- wypukłe
- zwiększony kąt przodopochylenia miednicy
- nadmierna lordoza lędźwiowa.
- rozciągnięcie mm. prostownika grzbietu i czworobocznego lędźwi.
- przykurcz mm:piersiowego większego i zębatego przedniego
Następstwo w/w zmian: barki wysunięte do przodu, odstające i odwiedzione łopatki, spłaszczona klatka piersiowa.
Plecy kołyskowe- wklęsłe:
- hiperlordoza lędźwiowa
- nadmierne przodopochylenie miednicy
- „przodujący brzuch”
- wypięte pośladki
Plecy płaskie:
- zmniejszone przodopochylenie miednicy
- zmniejszenie fizjologicznych krzywizn kręgosłupa, co osłabia zdolności amortyzacyjne
kręgosłupa, predysponuje do zmian przeciążeniowych i wczesnych zmian zwyrodnieniowych
Plecy okrągłe:
- nadmierna kifoza piersiowa
- kompensacyjnie zwiększona lordoza szyjna,
- wysunięcie głowy i barków ku przodowi
- klatka piersiowa zazwyczaj spłaszczona, ustawiona w pozycji wydechowej
Boczne skrzywienie kręgosłupa:
• Klasyfikacja etiologiczna wg Cobba:
- funkcjonalne (wady postawy, skrócenie kończyny, bólowe)
- strukturalne (utrwalone zmiany w budowie poszczególnych kręgów, kręgosłupa)
• Kostnopochodne
• Mięśniopochodne-rdzeniowy zanik mm, po polio, jamistość rdzenia, mpd
• Nerwowopochodne- dystrofie mięśniowe
• Idiopatyczne- 80-95% etiologia nieznana, wieloczynnikowa
• Skolioza
• Jest to rozwojowe zniekształcenie kręgosłupa i tułowia o nieznanej przyczynie.
Deformacja rozwija się jednocześniew 3 płaszczyznach:
- Wygięcie boczne w płaszczyźnie czołowej
- zaburzenia krzywizn fizjologicznych w płaszczyźnie strzałkowej
- rotacja osiowa kręgów w płaszczyźnie poprzecznej
Podział lokalizacyjny:
Skoliozy- 1 łukowe: (1 wygięcie pierwotne i po 1 przeciw wygięciu kompensacyjnym powyżej i poniżej wygięcia pierwotnego)
• piersiowa- Th8 lub 9
• piersiowa niska- Th 10 lub 11
• piersiowo- lędźwiowa szczyt Th 12 lub L1
• lędźwiowa szczyt L2, 3 lub 4
Skoliozy 2 łukowe: (2 wygięcia pierwotne i po jednym wyrównawczym
powyżej i poniżej pierwotnego)
• piersiowa i lędźwiowa zrównoważone
• piersiowa i lędźwiowa z przewagą piersiowej
• piersiowa i lędźwiowa z przewagą lędźwiowej
• piersiowa podwójna
• piersiowa wysoka i piersiowo- lędźwiowa
Typy chronologiczne:
• niemowlęcy- przed 3r.ż.
• wczesnodziecięcy- 3-10 r.ż
• młodzieńczy 10-14 r.ż. - najczęstsza i najbardziej charakterystyczna
Badanie kliniczne:
• z przodu, boku, tyłu
• umiejscowienie, kierunek, wielkość i korektywność wygięcia pierwotnego oraz wygięć wtórnych
• symetria, barków, łopatek, talii, czworoboku Michaelisa
• kompensacja skrzywienia - pion z C7
• towarzyszące zniekształcenia tułowia, głównie torsja klatki piersiowej (garb żebrowy) oraz torsja lędźwiowa (wał lędźwiowy) najlepiej uwidacznia się przy pochyleniu
tułowia ku przodowi- test Adamsa
• długości kończyn dolnych
• zakresy ruchomości w stawach biodrowych
AMPUTACJA - definicja
Amputacja = odjęcie
zabieg operacyjny polegający na usunięciunarządu lub jego części.
Nazwa ta jest używana przede wszystkim w odniesieniu do operacji usunięcia kończyny górnej lub dolnej, przebiegającej z przecięciem kości i wytworzeniem kikuta.
AMPUTACJA - wskazania
Wskazaniem do amputacji są m.in. ciężkie przypadki zgorzeli gazowej oraz znaczne uszkodzenia spowodowane urazem.
Jako, że amputacja jest zabiegiem powodującym trwałe kalectwo, jest stosowana tylko wtedy, gdy brak innej możliwości leczenia i w sposób na tyle oszczędny, na ile to możliwe (szczególnie przy zabiegach w obrębie dłoni).
Amputacje kończyny określa się od wysokości, na której następuje odjęcie i tak np. amputacja ramienia, to odjęcie kończyny na wysokości ramienia z przecięciem kości ramiennej.
Jeżeli odjęcie kończyny przebiega poprzez rozdzielenie kości w stawie, a nie jej przecięcie, to operację taką nazywamy wyłuszczeniem. Jest stosowana przy usuwaniu tkanki bardzo blisko stawu.
Amputacje kończyn: poprzeczne i podłużne
• podłużne- ubytek kości długich, braki kości
• poprzeczne- amputacje
Przyczyny:
1. naczyniowe:
- miażdżyca kończyn
- cukrzyca
- choroba Burgera
2. nienaczyniowe:
- urazowe
- nowotworowe
- deformacje wrodzone
- przewlekłe stany zapalne
Amputacja mioplastyczna:
• Zszycie przeciwstawnych grup mięśniowych na szczycie kikuta celem zapewnienia możliwości sterowania protezą i zapobieganiu zanikom mięśniowym
• Przywodziciele+ odwodziciele
• Prostowniki+ zginacze
Poziomy amputacji kończyny górnej:
• wyłuszczenie w stawie ramiennym
• amputacja na poziomie ramienia
• -II- przedramienia
• -II- nadgarstka
• -II- ręki
Poziomy amputacji kończyny dolnej:
• miednicy
• wyłuszczenie w st. biodrowym i połowicze usunięcie miednicy
• amputacja na poziomie uda: im dłuższy kikut tym lepiej, ale należy zostawić miejsce na staw kolanowy
• stawu kolanowego: amputacja Callandera (przez szczelinę stawu kolanowego)
• goleni: 16-19 cm poniżej stawu kolanowego, niżej nie amputuje się ze względu na złe ukrwienie i gojenie
• stawu skokowego: wg Syme'a
(staw skokowy górny)- dobry kikut nośny,
szczególnie dla mężczyzn, którzy chcą być sprawni
• stopy:
- Listfranka- staw śródstopno- stępowy
- Choparda- zatoka stępu
• amputacja w obrębie palców
• bóle fantomowe:
- ból amputowanej kończyny
- często u chorych, u których bolała amputowana kończyna
Rehabilitacja osoby po amputacji:
• ćwiczenia w domu
• kinezyterapia: ćw. prawidłowego zakresu ruchu, wzmacniające siłę mięśniową, ćw. równoważne, ćw. koordynacji ruchowo- wzrokowej, ćw. Chwytu oburęcznego, ćw. zespołowe, zapobieganie deformacjom, rozwój psychoruchowy
• profilaktyka wad postawy
• stymulowanie mechanizmów kompensacyjnych (nauka posługiwania się stopami)
• stymulacje do używania niepełnosprawnej kończyny
• nauka padania z ochrona twarzy
• przystosowanie mieszkania do potrzeb
• integracja z rówieśnikami (dzieci)
• pomoc w doborze zawodu
• aparaty korygujące
Bandażowanie kikuta nogi po amputacji powoduje zanik obrzęku oraz ułatwia gojenie wszystkich wewnętrznych struktur nogi.
Odpowiedni ucisk na kikut jest bardzo ważny, a zbyt duży ucisk może spowodować
niedokrwienie. Oprócz bandażowania istnieje również możliwość stosowania specjalnych pończoch uciskających, zwykle zaleca się je dodatkowo, jako szybką i łatwą alternatywę ponieważ bandażowanie jest metodą najbardziej skuteczną.
UWAGA! Palenie papierosów drastycznie opóżnia proces gojenia po amputacji.
• manipulatory- np. opaska na kikut z łyżeczką
• protezy elastyczne z miękką rączką (IV- X m-c życia) ( przyzwyczajenie do noszenia protezy, wyuczenie prostych czynności chwytnych, poczucie schematu ciała)
• zaopatrzenie ortopedyczne- protezy, łuski
• zabiegi operacyjne- wydłużanie kości
1. Profilaktyka przykurczy
2. Profilaktyka obrzęku i kolbowatości: bandażowanie kikuta
3. Hartowanie kikuta celem wzmocnienia odporności na bodźce mechaniczne:
• opieranie o przedmioty
• pocieranie
• oklepywanie gumową pałką
• masaż wirowy
• kąpiele w wodzie o naprzemiennej temp
4. Higiena kikuta
5. Ćwiczenia pełnego zakresu ruchów
6. Ćwiczenia równoważne
7. Nauka chodzenia o kulach, poruszaniu na wózku
ZAPALENIE KOŚCI
Zapalenie kości (ostitis) może dotyczyć: okostnej, szpiku i tkanki kostnej. Ze względu na budowę kości, zapaleniu kości z reguły towarzyszy zapalenie szpiku. Nierzadko zmiany zapalne obejmują wszystkie składniki kości.
Zapalenia ostre nieinfekcyjne: ma najczęściej postać zapalenia surowiczego lub surowiczo - krwotocznego.
Jest ono następstwem urazów, a jego zajściem mogą być narośla kostne wskutek ogniskowego skostnienia okostnej.
Zapalenie ostre infekcyjne: jest najczęściej zapaleniem ropnym.
Rozwija się ono wskutek przedostania się drobnoustrojów do okostnej z krwi lub limfy z istniejących ognisk zapalnych poza kością bądź te z otaczających tkanek miękkich.
Może ono być sprawa wtórna w przypadkach zapalenia szpiku. Zapalenie kości i szpiku ( osteomyelitis ). miewa przebieg ostry, podostry i przewlekły.
Przyczyną zapalenia kości są przede wszystkim drobnoustroje. Ponieważ w warunkach prawidłowych kości nie maja kontaktu ze środowiskiem zewnętrznym, drobnoustroje mogą dostawać się do kości z krwią i z limfą bądź przez rany pourazowe i operacyjne.
Zapalenie wywołane czynnikami wewnątrzpochodnymi może dotyczyć kilku kości, natomiast zewnątrzpochodne zazwyczaj ogranicza się do jednej kości. Krwiopochodne zapalenie kości zdarza się w przypadkach zakażeń ogólnych, ale ogniska zapalenia w kości mogą być tak małe, że nie dają wyraźnych objawów.
Do powstania zapalenia przyczynia się także zmniejszona odporność ustroju i miejscowe zaburzenia w ukrwieniu.
Zapalenie rozwija się w miejscach zwolnionego przepływu krwi przez naczynia włosowate. Miejscami tymi są przynasady u dzieci i nasady u dorosłych. Zmiany zapalne mogą powodować martwicę tkanki kostnej wskutek zaburzeń w odżywianiu. W przebiegu zapaleni może nastąpić resorpcja kości bądź jej stwardnienie.
Ostre zapalenie kości jest pierwotnie zapaleniem szpiku. Najczęściej występuje miedzy 2 a 10 rokiem życia, jest trzykrotnie częstsze u chłopców ni u dziewcząt, co tłumaczy się większą urazowością u chłopców. W 85% chorych zmiany dotyczą długich , głównie kości
udowych, piszczelowych, ramiennych i promieniowych.
U małych dzieci zdarza się równie zapalenie kilku kości. Zapalenie kości dotyczy jest to zaburzenie równowagi fizykochemicznej komórek i tkanek.
Zapalenie kości dzielimy na: swoiste i nieswoiste
Nieswoiste zapalenie kości
Wywołane:
- gronkowiec złocisty
- paciorkowiec hemolizujący
- paciorkowiec zapalenia płuc
- dwoinka zapalenia opon mózgowych
- rzeżączka
- pałeczki okrężnicy, grypy i Salmonella
Droga przenoszenia : ostitis , droga krwionośna
Przebieg :
• ostry - objawy zakażenia ogólnego
• podostre - objawy miejscowe np.
- bóle samoistne (w nocy świadczą o wytworzeniu ropnia śródkostnego lub stawowego )
- nocne
- tętniące
- wrażliwość na opukiwanie i dotyk
- wzmożona temperatura skóry
Ustąpienie bólu świadczyć może o przebijaniu się ropnia pod lub przez okostna.
• przewlekły
Typy zapalenia kości:
1) niemowlęcy ( do 2 roku życia )
2) dziecięcy ( do okresu pokwitania)
- najczęstszy
3) dorosły
Swoiste zapalenia kości
Wywołane :
- prątek gruźlicy
- kiła
- grzybice
- zapalenia pasożytnicze
Odmiany :
- gruźlica narządu ruchu
- kiła narządu ruchu
- bruceloza
Gruźlica kości ( tuberculosis ossis ) jest zwykle następstwem krwiopochodnego wysiewu prątków typu ludzkiego, rzadziej bydlęcego, z ognisk pozakostnych.
Dotyka ona osób w każdym wieku, jednak najczęściej dzieci.
Głównie zajęte są :
- przynasady kości długich,
- nasady gdzie istnieją warunki krążenia sprzyjające osiedlaniu się prątków.
Zmiany gruźlicze rozwijają się najczęściej w kościach piszczelowych, udowych, nadgarstkowych, śródręcza i w kręgosłupie. Z nasad szerzą się czasem na stawy. Pierwotne zmiany gruźlicze mogą dotyczyć szpiku, skąd szerzą się na okostna albo te ograniczają się do samej okostnej.
Przepuklina
• Przepuklina (łac. hernia) to nieprawidłowe przemieszczenie się narządów lub ich części poza jamę ciała, w której normalnie się znajdują.
Jakie są objawy przepukliny?
• Objawem przepukliny jest miękka, często chowająca się pod wpływem ucisku palcami, wypukłość w obrębie brzucha lub pachwiny.
• Przepuklina nieleczona może prowadzi do groźnych powikłań. Uwięźnięcie może prowadzić do zaburzenia ukrwienia jelit, a w konsekwencji do ich martwicy.
Najczęściej do uwięźnięcia jelit dochodzi podczas uporczywego kaszlu lub przewlekłych zaparć.
Rodzaje przepuklin:
- przepuklina pachwinowa
- przepuklina udowa
- przepuklina brzuszna
Przepuklina pachwinowa
• Przepuklina pachwinowa skośna może być wrodzona lub nabyta. Worek przepukliny
pachwinowej skośnej przechodzi przez kanał pachwinowy, w postaci zaawansowanej przepukliny może zejść aż do moszny (przepuklina mosznowa). Przepuklina pachwinowa prosta jest chorobą nabytą, występuje dwa razy rzadziej niż przepuklina pachwinowa skośna.
Przepuklina udowa
• Przepuklina udowa stanowi jedynie 4% przepuklin pachwiny i występuje trzy razy częściej u kobiet (głównie starszych) niż u mężczyzn. Przepuklina udowa często nie powoduje bólu, nawet jej uwięźnięcie może przebiegać bez bólowo.
Przepuklina brzuszna
• Przepuklina brzuszna to nieprawidłowe uwypuklenie błony otrzewnej, najczęściej wraz z pętlami jelit, poza anatomiczne granice jamy brzusznej.
Przepuklina - przebieg operacji
• Operacja przepukliny polega na wypreparowaniu, zaopatrzeniu worka przepuklinowego i
wzmacniającej powłoki ciała uniemożliwiając tym samym nawrót przepukliny. Zabieg kończy założenie szwu śródskórnego lub plasterków skórnych.