Hormony regulujące:
Wchłanianie Ca - wit D3 - w jelitach; resorpcja zwrotna w kanalikach nerkowych Źródła D3: cholesterol, wątroba, mleko, tłuszcz, żółtko jaja. Witamina ta nie magazynuje się, małe ilości w wątrobie. Wzrost kości regulują: czynniki genetyczne, dokrewne (hormony), skł pożywienia, czynniki mechaniczne, ukrwienie. Kości zbudowane są z:
Krzywica (rachitis) - choroba ogólnoustrojowa, występuje u niemowląt i małych dzieci, spowodowana niedoborem Ca i fosforanów we krwi. Utrzymanie stałego poziomu Ca i P mineralizacji kości. Następstwo niedoboru wit D3. Rozwojowi krzywicy sprzyja: niehig tryb życia, karmienie sztuczne, mało promieni słonecznych. Objawy krzywicy:
Leczenie: podanie wit d3 w dużych dawkach. Profilaktyka: stosowanie dawek wit D3, od 3 tyg. do 1,5 roku od 400-1000 jednostek, u wcześniaków - 2500tys Krzywicy zapobiega karmienie naturalne. Osteomalacja - rozmiękanie kości, choroba dorosłych. Analogiczna do krzywicy, charak ją brak mineralizacji tk osteodalnej z powodu niedoboru wit D3. Przyczyny: okresy głodu, dieta beztłuszczowa, brak nasłonecznienia, spożywanie dużych ilości prod zbożowych z łuskami, zaburzenia wchłaniania tłuszczów i wit D3, liczne ciąże, długotrwałe karmienie, nieprawidłowe odżywianie. Obraz histologiczny. Obecność dużego obrzeża osteoidalnego stanowiącego subst poprzedz powst kości, wytworz przez osteoblasty i nieuwapnioną kość (subst macierzy). Obraz kliniczny (objawy): bóle kostne, utrudnienie ruchu, zniekształcenie kości, złamania (dotyczą miednicy), bóle w klatce piersiowej - wiążą się ze zmianami w kręgach i żebrach, utrudnienie chodu, kifoza piersiowa. Objawy ogólnoustrojowe: osłabienie, wychudzenie. Rozpoznanie: badanie przedmiotowe, zdjęcie rentgenowskie, badanie radiologiczne. Leczenie: dieta pełnowartościowa (D3, Ca), preparaty farmakologiczne. 3-4 msc. Osteoporoza - ch ogólnoustrojowa, objawy z kości, choroba ludzi starych. Ubytek masy kostnej (wapnia), podatność na złamania, beleczki są cieńsze - łamliwe. Uszkodzenie struktur beleczek kostnych, zanik tkanki kostnej. Przyczyny: nieprawidłowy styl życia, uwarunkowania genetyczne, przeciążenia ruchu. Czynniki ryzyka: *płeć (4-5 razy częściej chorują kobiety), *rasa (biała, żółta, czarna - najmniej), *czynniki genet (skłonność dziedziczna), *poziom szczytowej masy kostnej (najwyższe wysycenie po zakończeniu wzrostu od 20-30 rż, zależy od sposobu odżywiania, aktywności fizycznej), *szybkość ubytku masy kostnej z wiekiem (większa u kobiet, *zw ze stylem życia (osoby otyłe, chude, niska aktywność fizyczna, dłuższe unieruchomienie z powodu choroby, stosowanie używek, duże ilości soli kuchennej), *brak macierzyństwa i okresu laktacji, *długotrwałe leczenie sterydami, *niekóre ch (nadczynność tarczycy, ch nerek, szpiczak), *zaburzenia hormonalne (przekwitanie, andropauza), *środowiskowe (mała ilość słońca). Do osteoporoz pierwotnych zalicza się te, których etiopatogeneza nie jest całkowicie poznana, a zmiany osteoporotyczne są głównym i jedynym objawem zaburzeń homeostazy wapnia i patologii tk kostnej. Do tej grupy zalicza się: *ost idiopatyczną, wyst u dzieci i
|
młodzieży, *ost pomenopauzalną - dotyczy przede wszystkim kobiet w wieku 50-70 lat, *ost inwolucyjna - zmiany typowe dla procesu starzenia się org. Osteoporozy wtórne towarzyszą m.in. nadczynności nadnerczy, przytarczyc, tarczycy, unieruchomieniu, alkoholizmowi, marskości watroby, przewlekłej niewydolności nerek. Objawy ost: ból pleców, zmiana postawy ciała, uwypuklenie brzucha (wzdęcia, ucisk, obniżenie żeber), szybkie męczenie, duszności, złamania kości (zebra, szyjka k udowej, kręgi - złam kompresyjne). Badanie: rentgen, densytoneria (gęstość kości). Leczenie: podawanie wapnia i wit D3, podawanie kalcytoniny. Profilaktyka: nauczenie profilaktyki złamań, nauczenie w jakich okolicznościach może dojść do złamania (jak dostosować dom, aby był bezp), dobrze dopasowane obuwie, odpowiednie odżywianie, dbałość o masę ciała, unikanie nałogów, przebadanie lekarskie narządu ruchu. Niedobór hormonu wzrostu: Karłowatość przysadkowa - niedobór, opóźnienie kostnienia, niedorozwój płciowy, zniekształcenie czaszki, przewaga mózgoczaszki nad trzewioczaszką. Choroby tarczycy. Nadczynność tarczycy może przebiegać pod postacią choroby Gravesa-Basedowa lub wola guzkowego nadczynnego. Ze względu na zwiększoną produkcję hormonów tarczycy (T3, T4) dochodzi do zwiększonego metabolizmu w tkance kostnej. Dochodzi do osteoporozy. Objawy: zcieńczenie kości paliczków ręki i rozrzedzenie struktury kości czaszki. Choroba przytarczyc. Nadczynność przytarczyc - spowodowana jest przerostem gruczołu lub gruczolakiem (nowotwór). Nadmierna produkcja parathormonu - następuje resorbcja kości w szczególności w okolicy podokostnowej. W szczególności dotyczy żeber, piszczeli i paliczków ręki. Kości te stają się miękkie, ulegają wygięciu, są łamliwe. W miejscu, gdzie jest resorbcja rozwija się tk łączna. Tworzą się również torbiele przynasadowe i w trzonach kości. We krwi zwiększa się poziom jonów wapnia. Leczenie: operacyjne. Niedoczynność przytarczyc - spowodowana najczęściej usunięciem przytarczyc przy operacjach tarczyc. Obniżenie poziomu wapnia i wzrost poziomu fosforu we krwi, co daje objawy tężyczki tj. stan, w którym pojawia się nadwrażliwość mięśniowo-nerwowa. Pojawiają się toniczne skurcze mięśni (pewnej grupy mięśniowej, w późniejszym okresie nawet całego ciała). Mogą towarzyszyć mrowienia, drętwica. Choroby nadnerczy. Nadczynność nadnerczy - zespół Cushinga. Spowodowana może być przerostem lub nowotworem kory nadnerczy, gruczolakiem przysadki, nadmiernym stosowaniem kortykosterydów. Objawy: otyłość tułowia, twarzy, brzucha; bawoli kark, krótkie i szczupłe kończyny, rozstępy na twarzy, nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, u kobiet - cechy męskie - nadmierne owłosienie; na skutek upośledzenia budowy białek potrzebnych do budowy osteiny wyst osteoporoza; słabe mięśnie. Niewydolność kory nadnerczy - choroba Addisona, jest najczęściej wynikiem zmian gruźliczych lub zapalenia autoimmunizacyjnego w tym gruczole. Obniża się stężenie sodu, a wzrasta stężenie potasu we krwi. Objawy: ogólne osłabienie psychiczne i fizyczne, zanik łaknienia, nudności, wymioty, wychudzenie, ciemna skóra. Nieswoiste zapalenie kości i szpiku osteomylitis. Zapalenie obejmuje warstwę środkową, korową i okostną. U dzieci dotyczy k długich, u dorosłych - kręgów. Wywołana jest przez gronkowiec złocisty bądź paciorkowiec grupy B bądź grzyby. Drogi zakażenia: krwiopochodna, gdy mamy do czynienia z posocznicą, prze urazy lub powikłania pooperacyjne. Najbardziej narażone są osoby ze zmniejszoną odpornością, osoby z chemodializą oraz osoby, które mają protezy kostne lub stawowe. Zmiany zachodzące w kości: niszczenie kości, tworzy się wysięk z dużo ilością granulocytów. Powstają ropnie, martwaki. Mogą powstać przetoki. Pojawiają się zgrubienia okostnej. Objawy kliniczne: bóle samoisnte (w nocy, potem ciągle), wrażliwość na opukiwanie i dotyk, gorączka, ograniczona ruchomość. Zapalenie okostnej. Wyróżniamy postać ostrą infekcyjną, która jest wywołana przez bakterie ropne i gromadząca się ropa odwarstwia okostną, pod którą tworzy się martwak. W postaci ostrej nieinfekcyjnej czynnikiem wywołującym jest uraz, a zmiany zapalne mają charakter surowiczy. Postać przewlekła nieinfekcyjna może być spowodowana niedotlenieniem, |
niedokrwieniem lub działaniem jonizującym promieni na tk okostną. Objawy: bóle powysiłkowe, w postaci ostrej pojawia się obrzęk i zaczerwienienie kończyny. Badania: rezonans magnetyczny. Gruźlicze zapalenie kości. Rozwija się jako proces wtórny przerzutowy z ogniska pierwotnego - płuc. Występuje w większości u dzieci (do lat 7) i u starszych. Rozwija się powoli (ok. kilku msc do kilku lat). Zmiany te mogą dotyczyć kości i stawów w kończynach dolnych, dłoni, kręgosłupie. Zmiany: powstaje ziarnina z typowym gruzełkiem gruźlicznym, który może mieć charakter wysiękowy, martwiczy lub wytwórczy. Zmiany te najczęściej lokalizują się w nasadzie kości. Objawy: ból w okolicy zajętej tkanki, początkowo są to bóle nocne i promieniują wzdłuż przebiegu nerwu. Wyst obrzęk i ocieplenie powłok skórnych. Wzmożone napięcie mięśni w tym miejscu. Zmniejszona ruchliwość. Zanikanie okolicznych mięśni. Mogą pojawić się ropnie lub przetoki. Diagnostyka: tomografie komp, rezonans magnetyczny. Zespół Sudecka. Występuje częściej u kobiet po 50 r.ż. najczęściej jako powikłanie pourazowe po złamaniach, które wymagały unieruchomienia. Również może wystąpić po oparzeniach, odmrożeniach, porażeniach nerwów. Istota: jest to plamisty zanik kostny, towarzyszy stan zapalny. Przyczyna: zaburzenie ukrwienia, niedotlenienia kości. Dochodzi do zwiększonej osteolizy. Objawy: miejscowy ból, zimna i sina skóra. Powikłanie: zaniki kości, mięśni i skóry. Leczenie: fizykoterapia. Martwica aseptyczna. Wyst najczęściej u dzieci. Są to przewlekłe miejscowe procesy chorobowe polegające na tworzeniu się martwaków z towarzyszącym im odczynem zapalnym, najczęściej powstaje w kościach, rzadziej w chrząstce i wyst częściej u dzieci w okresie wzrostu. Przyczyna: nieznana, prawdopodobnie wywołane są niedotlenieniem. Lokalizacja: głowa k udowej, trzony kręgów piersiowych, kości łódkowate stępu, k księżycowate nadgarstka. NOWOTWORY PIEROWTNE. Pierwotne mogą pochodzić z tk: kostnej, chrzęstnej, naczyniowej. Najczęściej mają charakter łagodny i nazywają się: chrzęstniaki, naczyniaki, torbiele, naczynia jamiste. Dochodzi do miejscowego zniszczenia tk kostnej co doprowadza do zniekształcenia kości, leczy się je operacyjnie. Nowotwory złośliwe: Mięsak kościopochodny (osteosavcoma) - drugi co do częstości występowania. Występuje od 12 do 20 r.ż. Częściej u mężczyzn. Objawy: mocny ból w nocy, obrzęk, złamania patologiczne. Lokalizacja: najczęściej w kkd, w okolicy przynasadowej stawu kolanowego. Leczenie: chemioterapia, zabieg operacyjny. Chrzęstniakomięsak (chondrosarcoma) wywodzi się z tk chrzęstnej, stanowi 10% wszystkich nowotworów kości, wyst w wieku średnim i starszym. Lokalizacja: kości tułowia, bliższe odcinki k ramiennej i udowej. Wolno się rozrasta. Objawy: dolegliwosci bólowe mogą wyst przez wiele msc wcześniej niż guz stanie się wyczuwalny. Daje przerzuty i nacieka do naczyń. Leczenie: operacyjne, chemioterapia i radioterapia są mało skuteczne. Mięskak Ewinga (sorcoma Ewing) jest to guz drobnokomórkowy o nieznanej patogenezie, występuje głównie między 5 a 20 r.ż. 60% przypadków umiejscowionych jest w obrębie k udowej. Jest agresywny, daje szybko przerzuty (do płuc). Objawy: ból, ograniczenie ruchomości, wyczuwalny guz, czasami podwyższona temperatura. Leczenie: chemioterapia, zabieg operacyjny, radioterapia, chemioterapia pooperacyjna. Szpiczak mnogi (plazmocytoma). Istota - to schorzenie rozrostowe o złośliwym przebiegu polegające na proliperacji (rozrastaniu, naciekaniu) plazmocytów produkujących jednorodne białko przypominające globulinę. Etiopatogeneza - nieznana, szczyt rozwoju - między 50 a 60 r.ż.; okres utajenia może trwać do 20 lat i wyraża się skłonnością do zwiększonej infekcji; wyst u kobiet i u mężczyzn. Objawy: bóle kości najczęściej w odc krzyżowym i piersiowym, mostek, żebra, biodra. Pojawiają się złamania patologiczne, występuje niedokrwistość, małopłytkowość (skaza krwotoczna). Następuje powiększenie węzłów chłonnych, śledziony, bardzo wysokie OB. Leczenie: cytostatyki (chemioterapia), kortykosterydy, radioterapia, autransplantacja szpiku. NOWOTWORY WTÓRNE. Najczęściej po 40 r.ż. Są to najczęściej występujące zmiany nowotworowe. Z reguły umiejscowione są w kręgosłupie, miednicy, k ramieniowej, żebrach. Przerzuty pochodzą z : raka piersi, prostaty, raka tarczycy, żołądka, nerek |
oraz trzustki, raka płuc. Przerzuty są częściej wykrywane niż nowotwory pierwotne. Objawy: ból ze strony ukł kostnego, złamania patologiczne, proces niszczenia kości, podwyższony poziom posfatazy kwaśnej, ogólne wyczerpanie organizmu, spadek masy ciała. Wszystkie guzy wymagają wykonania badań obrazowych. RZS to przewlekle postępujący proces zapalny rozpoczynający się w błonie maziowej stawów prowadzący do niszczenia tk stawowych i upośledzenia funkcji. Etiopatogeneza. Przyczyna jest nieznana, ale zaliczana jest do chorób z autoagresji. Chorobę zainicjować może czynnik wirusowy. Proces zapalny w stawach zapoczątkowują limfocyty T i B oraz makrofagi, odpowiedzialne za tworzenie się ziarniny reumatoidalnej. Tworzy się patologiczna tk zwana łuszczką, która niszczy kość i chrząstkę powodując nadżerki, zwężenia szpar stawowych, geody, osteoporozę i zrosty. Objawy: Choroba wyst już po 15 r.ż., a najczęściej dotyczy kobiet. Zapalenie stawów ma charakter przewlekły i nieropny. Obejmuje stawy symetrycznie i najczęściej drobne, dystalne. Objawy ogólne: męczliwość, chudnięcie, stany podgorączkowe, sztywność poranna. Pojawiają się guzki reumatoidalne, szczególnie w okolicy łokcia. Niekiedy zlokalizowane są w narządach wewnętrznych. Pojawiają się zmiany zapalne w innych narządach: naczyniach krwionośnych, nerkach, płucach, oczach. Choroba prowadzi do kalectwa i dużych zniekształceń. Diagnostyka: RTG kości, badanie densytometryczne - badanie gęstości kości; rezonans magnetyczny, tomografia komp., OB (3 cyfrowe); test Walera-Rosego. Leczenie: farmakologiczne (leki przeciwzapalne, przeciwbólowe - sole złota); fizykoterapia, kinezyterapia; wypoczynek; leczenie chirurgiczne i ortopedyczne. ZZSK jest to przewlekła postępująca choroba reumatyczna dotycząca zmian zapalnych w początkowym okresie w stawie krzyżowo-biodrowym a następnie prowadzącym do ograniczenia ruchomości i zesztywnienia kręgosłupa. Przyczyna jest nieznana, ale przypuszcza się, że jest spowodowana genetycznie. Częściej występuje u mężczyzn, zwykle między 15 a 30 r.ż. Okres I. Występuje ból w okolicy krzyżowo-posladkowej promieniujący do ud. Uczucie sztywności przy ruchach. Objawy: chudnięcie, osłabienie, stany podgorączkowe, brak apetytu. Okres II. Mogą pojawić się wysięki do stawu kolanowego i zapalenie tęczówki. Następują zmiany w obrębie odc lędźwiowego. Występuje bolesność, zniesienie lordozy, ograniczenie ruchomości. Zajęcie odc piersiowego. Ból w klatce piersiowej, pojawia się kifoza - zmniejszenie pojemności oddechowej. Odc szyjny - bolesność przy ruchach głowy, następnie usztywnienie, pogłębienie lordozy szyjnej. Czasami dochodzi do zajecia stawów kolanowych i ramiennych. ZZSK może zajmować również tkanki miękkie, tętnice, nerki. Diagnostyka: RTG - widocznesą zwężenia szpar stawowych, drobne stawy w kręgosłupie ulegają kostnieniu, syntesmofity; badanie krwi - wysokie OB. Leczenie: farmakologiczne, kinezyterapia, fizykoterapia, lecz chirurgiczne. DZIECIĘCE I MŁODZIEŃCZA POSTAĆ PRZEWLEKŁEGO ZAPALENIA STAWÓW. Postać zapalenia stawów z niewielkim zasięgiem, gdzie proces zapalny obejmuje 4 lub mniej staw. (stawy wielkie) -ból, obrzęk, ograniczenie ruchomości, -może przejść w ZZSK -proces może wygasać po kilku latach, bądź może być zwiastunem ZZSK -choroba może pozostawić deformacje, zniekształcenie, ograniczenie ruchomości i zesztywnienie stawów, które były objęte procesem zapalnym -stwierdza się zmiany w narządzie wzroku Postać wielostawowa - obejmuje 5 i więcej stawów. -przypomina RZS -początek jest podostry lub ostry -symetryczne zajęcie stawów i postępujące zmiany destrukcyjne -guzki reumatoidalne, dodatni odczyn Valera-Rosego -zaburzenia wzroku -zmiany czynnościowe w narządzie ruchu (kończyny, kręgosłup) Postać układowa. -wysoka gorączka przerywana co pewien czas -drobnoplamista wysypka na twarzy, kończynach -powiększenie węzłów chłonnych i śledziony -zapalenie osierdzia lub opłucnej -po kilku tygodniach pojawiają się zmiany zapalne w stawach -może dojść do niewydolności nerek Leczenie: farmakologiczne, kinezyterapia, fizykoterapia, lecz chirurgiczne. GORĄCZKA REUMATYCZNA
|
Istota. Jest to ostry proces zapalny dotyczący głównie stawów, serca i naczyń, przebiegający w postaci rzutów, doprowadzający do uszkodzenia narządów. Etiopatogeneza. Pierwotną przyczyną rozpoczynającą reakcję immunologiczną jest zakażenie paciorkowcem hemolizujacym grupy A. Ogniskiem zakażenia mogą być: angina, zapalenia gardła, próchnica. Zakażenie to powoduje tworzenie się przeciwciał przeciw antygenom bakterii i ich produktów (streptolizyna). Niektóre z przeciwciał reagują z antygenem serca i śródbłonka naczyń wyzwalając tam reakcję zapalna. Zmiany strukturalne. W wyniku procesu zapalnego tworzy się guzek reumatyczny, który z biegiem czasu ulega zwłóknieniu i zbliznowaceniu. Tworzą się one w sercu, naczyniach i rzadko w innych narządach. Postacie. Gorączka reumatoidalna przebiega rzutami. Zazwyczaj rozpoczyna się u dzieci i osób dorosłych (4-30lat). *Postać stawowa - objawia się bólem, ograniczeniem ruchomości, obrzękiem i zaczerwienieniem stawów. *Postać sercowa - objawia się pod postacią zapalenia wsierdzia, m sercowego lub osierdzia. Objawy: zaburzenia rytmu, osłabienie, męczliwość, bladość powłok skórnych, potliwość. Postać ta pozostawia najczęściej wady serca po postacią wad zastawek. *Pląsawica - atakuje układ nerwowy. Objawia się chwiejnością emocjonalną, trudności w skupieniu uwagi, zaburzenia mowy, brak koordynacji ruchowej, guzki podskórne, rumień obrączkowy. Leczenie. Farmakoterapia: salicylany, penicylina, sterydy. Leczenie operacyjne przy wadach serca. DNA MOCZANOWA. Dna moczanowa (podagra) zalicza się do zaburzeń metabolicznych i jest zespołem objawów, na które składają się: -nawrotowe, ostre zapalenie stawów - atak dny -występują guzki dnowe -kamica i przewlekle zapalenie nerek -hiperurykemia (podwyżony poziom kw moczowego we krwi <7mg%) Przyczyny: -spowodowana nadmiernym wytwarzaniem kwasu moczowego -niedostateczne wydalanie kwasu moczowego przez nerki z powodu niewydolności nerek Etiopatogeneza. Kwas moczowy jest końcowym produktem przemiany puryn w org człowieka. Podwyższony poziom kw moczowego może być skutkiem nadprodukcji kw moczowego lub upośledzonego wydalania z moczem. Wysokie wartości <7mg% powodują wytrącanie się w org kryształów moczanu jednosodowego, który ma tendencję do odkładania się w tk słabo unaczynionych tj chrząstkach, małżowinach usznych, w zaawans chorobie odkładają się w dużych stawach i nerkach. Charakterystyczną zmianą są guzki dnawe. Obraz kliniczny: *Stadium bezobjawowe. Może trwać 20-30 lat, najczęściej konczy się między 40-50 r.ż. *Stadium ostrego zapalenia stawów - atak dny. Zaczyna się nagle, może być wywołany nadmiernym spożyciem alkoholu, stresem, przemęczeniem. W nocy pojawia się silny ból w okolicy zajętego stawu (najczęściej paluch), pojawia się obrzęk, zaczerwienienie, podwyższona temp. *Okresy międzynapadowe. Mają różny okres. Okresy stają się z czasem częstsze i krótsze. *Przewlekłe zapalenie stawów. Przebiega z powstaniem nadżerek na pow. stawowych, tworzeniu się złogów moczanowych w kaletkach stawowych, pojawiają się guzki dnawe, które z czasem przebijają skórę. *Zmiany destrukcyjne w nerkach. Odkładanie się złogów moczanu w tk śródmiąższowej rdzenia i piramid, powodując przewlekłą niewydolność nerek, która może skończyć się śmiercią. W nerkach może tworzć się kamica na skutek wytrącania się kryształków. KOLAGENOZA - grupa chorób o różnorodnym przebiegu, których wspólną cechą jest martwica włóknikowa tk łącznej. Do kolagenoz zaliczamy: toczeń rumieniowy układowy, zapalenie guzkowe tętnic, zapalenie skórno-mięśniowe, skleroderma, RZS. |