T:Wprowadzenie do ekonomii.

Ekonomia jest nauką o prawidłowościach rządzących procesem gospodarowania , czyli gospodarczą działalnością ludzką.

Ekonomia jest nauką o tym jak jednostki i społeczeństwo decydują o wykorzystaniu rzadkich zasobów , które mogą mieć inne alternatywne zastosowanie w celu wytwarzania innych dóbr na konsumpcję wtórną pomiędzy rózne osoby i grupy w społeczeństwie.

Analiza definicji:

Definicja ta zakłada:

• Istnienie podmiotów gospodarzcych

• Podejmowanie decyzji przez nie poprzez wykorzystanie rzadkich zasobów

• Alternatywne zastosowanie tychże zasobów

• Produkcje dóbr i ich rozdział

• Konsumpcję wytworzonych dóbr przez osoby i grupy

Ekonomia bada w jaki sposób podmioty gospodarcze wykorzystują ograniczone zasoby stojące do ich dyspozycji w celu wytworzenia dóbr i ich podziału między różne grupy społeczne. Przede wszystkim zasoby naturalne: ziemia z wszystkim , zasoby będące wynikiem wcześniejszej działalności człowieka (maszyny,produkty,budynki).

Rzadkość - to luka między ogólną sumą dóbr i usług , których ludzie potrzebują a możliwościami ich wytworzenia.

Alternatywne zastosowanie środków.

Funkcje ekonomii:

Funkcja poznawcza - tworzenie obiektywnej wiedzy o stanie rzeczywistości gospodarczej ( dostarcza wiedzy o zjawiskach i procesach gospodarczych , rządzących nimi prawidłosciami oraz ich skutkami).

Funkcja prognozowania - wyciąganie wniosków wykrytych praw i prawidłowości w celu formowania hipotez dotyczących przyszłych tendencji i stanów w gospodarowaniu.

Funkcja prakseologiczna (aplikacja) - praktyczne wykorzystanie wiedzy ekonomicznej dla celów gospodarczych ; ułatwiają podejmowanie decyzji , przebieg procesów gospodarczych.

Podział ekonomi na Makro i Mikroekonomie

Mikroekonomia - patrzy na gospodarkę narodową przez pryzmat przedsiębiorstw i konsumentów z punktu widzenia maksymalizacji ich korzyści. Analizuje ona działania oraz zachowanie się na rynku poszczególnych producentów i konsumentów , sprzedawców i nabywców.

Zainteresowania mikroekonomii: gospodarstwa domowe , przedsiębiorstwa , polityka rządu , rynki kapitałowe , towarowe , pracy.

Makroekonomia - kładzie nacisk na wzajemne związki zachodzące w gospodarce jako całośc. Bada współzależności między takimi agregatami , czyli wielkościami dotyczącymi całej gospodarki jak np.: dochód narodowy , wydatki na konsumpcję , bezrobocie , podaż i popyt , ogólny poziom cen.

Pojecie ekonomi normatywnej i pozytywnej

Ekonomia pozytywna - zajmuje się opisem faktów , okoliczności i wzajemnych zależności w gospodarce a więc światem takim jakim on jest a nie jakim powinien być. Jej celem jest przedstawienie zachowań podmiotów zjawisk i procesów gospodarczych. Nie wydaje sądów wartościujących. Przykłady: jakie powinny być ceny , poziom produkcji , dochody , jaką stopę inflacji można tolerować , stawka płac minimalna , czy system podatkowy powinien ściągać pieniądze z bogatych dla biednych.

Ekonomia normatywna - ustala pożądane stany gospodarcze i formuje wnioski konieczne do ich uzyskania.

Prawa ekonomiczne i kategorie ekonomiczne

Ekonomia stara się formowac (wykrywać i opisywać) pewne ogólne prawidłowości rządzące procesami gospodarczymi. Tego typu opisy i wykryte prawidłowości nazywamy prawami ekonomicznymi. Są one określone jako stale powtarzające się zależności (związki) między elementami procesu gospodarowania. Przykłady praw ekonomicznych: prawo popytu i podaży , prawo malejących przychodów.

Sposoby funkcjonowania praw ekonomicznych

Prawa ekonomiczne działają obiektywnie co wyraża się w tym że są one rzeczywistym , realnym elementem , procesem gospodarowania , ich istnienie i działanie nie zależy od woli i świadomości ludzi.

Kategorie ekonomiczne - to pewne abstrakcyjne pojęcie , wyrażające ogólne własności różnych elementów aspektów procesu gospodarowania ( praca , kapitał , zysk , produkcja , wymiana , rynek , towar , cena , dochód popyt i podaż).

Teorie ekonomiczne - są uproszczeniami wyprowadzonymi przy pomocy procesu abstrahowania ze złożoności świata.

T: Metody I narzędzia analizy ekonomicznej.

1.Metody i narzędzia.

2.Dane ekonomiczne , tabele i wskaźniki.

3.Zmienne ekonomiczne i zależności między nimi.

Metoda - jest sposobem stosowania i koordynacji narzędzi myślenia teoretycznego , praktycznego. Jest procedurą postępowania która umożliwia nam lepsze posługiwanie się danymi , środkami w celu poznania obiektywnej rzeczywistości.

Metody ekonomii: obserwacja rzeczywistości , analiza faktów i danych statystycznych , eksperyment (kontrolowany).

W dokonywanej przez ekonomistów analizie zjawisk i procesów gospodarczych możemy wyróżnic trzy etapy :

1. obserwacja zjawiska i formowanie problemu ( zaobserwowane fakty podlegają wstępnemu uporządkowaniu i analizie , interpretacji. Efektem jest przedstawienie hipotez roboczych).

2. budowy lub konstrukcji modelu teoretycznego ( model ten nie może uwzględniać wszystkich czynników wpływających na dane zjawisko , gdyż jego budowa zajęła by dużo czasu , a za tem musi koncentrować się na istocie badanego zjawiska tzn. uwzględniać najwyżej czynniki wpływające).

• Procedury postepowania : Analiza ( polega ona na rozłożeniu na elementy zasadnicze procesu , przedmiotu , zjawiska gospodarczego , polega ono na myślowych wyodrębnieniach zjawiska). Synteza ( polega ona na zespalaniu elementów całość , polega ona w procesie badawczym na przechodzeniu od pojedynczych faktów do zjawisk i procesów). Metoda dedukcyjna analizy (punktem wyjścia analizy danego procesu lub zjawiska gospodarczego są pewne ogólne założenia i propozycje na podstawie których formowane są bardziej szczegółowe hipotezy i wnioski. Metoda indukcyjna (punktem wyjścia są szczegółowe konkretne dane i założenia poszczególnych jednostek lub grup ludzi oraz podmiotów i elementów gospodarowania na podstawie

których formowane są uogólnienia odnoszące się do całego społeczeństwa lub gospodarki).

Weryfikacja hipotez i wniosków ( wynikających z danego modułu lub teorii , ekonomia wykorzystuje metody wypracowane przez statystykę i ekonometrię).

Dane w postaci szeregów czasowych pokazują jak wartość danej wielkości ekonomicznej zmienia się w czasie. Odstępy czasowe dobierane są w zależności od celu analizy. Szeregi czasowe ujmowane są najczęściej w postaci prostych tablic. Tablica zestawienie służące do prostej czytelnej , przejrzystej prezentacji danych ( powinny być ponumerowane , opatrzone tytułami , na dole musi być podane źródło danych).

• Dane przekrojowe pokazują one w jaki sposób nastepuje rozkład danej wielkości ekonomicznej dla różnych elementów pewnej zbiorowości w określonym momencie.

• Wielkości absolutne są to określone wartości wielkości ekonomicznych występujące w danym okresie czasu np.: bieżąca wysokość dochodu narodowego , wyrażona w mln. , liczba bezrobotnych , płaca jaką otrzymujemy.

Wskaźniki są to relacje ukazujące wartości pewnych zmiennych w danym czasie odniesione do wartości w okresie wcześniejszym ( traktowany jest jako okres wyjściowy lub bazowy). Wyróżnia się: łańcuchowy wskaźnik (index wzrostu) wyraża on stosunek poziomu wielkości ekonomicznej w roku bieżącym do jego poziomu w roku ubiegłym który przyjmujemy za 100 , tempo albo stopa wzrostu jest to stosunek wyrażany w % przyrostu danej wielkości ekonomicznej między rokiem danym a poprzednim w stosunku do roku poprzedniego.

Wielkości nominalne i realne

Wielkości nominalne są to wielkości obliczane lub wyrażone w celach bieżących występujące w danym czasie.

Wielkości realne wyrażane są za pomocą cen stałych by wyeliminować wpływ ceny na kształtowanie się danej wielkości. Jako ceny stałe przyjmuje się ceny z początku lub końca badanego okresu. Rok lub okres z którego brane są dane ceny do obliczeń nazywamy okresem bazowym.

Wielkości przeciętne to średnia arytmetyczna i średnia arytmetyczna ważona.

Inflacja - stały wzrost ogólnego poziomu cen dóbr i usług nabywanych przez ludność.

T: Rynek , popyt , podaż , cena.

Rynek - jest to ogół transakcji kupna i sprzedaży dóbr i usług oraz ogół warunków , których są zawierane owe transakcje wymienne między sprzedawcami a kupującymi.

Rodzaje rynku: ze względu na zakres przestrzenny transakcji: rynek lokalny , regionalny , państwowy , zagraniczny , międzynarodowy , światowy; ze względu na przedmiot wymiany: rynek papierów wartościowych , rynek dóbr i usług konsumpcyjnych , rynek czynników produkcji; ze względu na sytuacje rynkową (popyt - podaż): rynek sprzedawcy , rynek nabywcy; ze względu na swobodę działalności: wolny rynek.

Cena - jest pieniężnym wyrazem wartości wymiennej towaru i mówi nam o tym jaką sumę pieniędzy należy zapłacic za jednostkę towaru. Określa nam ile jest warte jedno dobro w przeliczeniu na inne.

Zasada ceteris paribus - oznacza że wszystkie pozostałe wielkości oprócz analizowanych niezmieniają się.

Popyt - to ilość dóbr i usług jaką nabywcy chcą i mogą kupić w danych warunkach przy określonej cenie. Jest to tzw. popyt efektywny oznacza on posiadanie przez konsumenta odpowiednich dochodów. Popyt potencjalny wyraża potrzebę zakupu danego dobra niemającą pokrycia w realnej sile nabywczej konsumenta (dochodu). Popyt indywidualny wyraża zapotrzebowanie reprezentowanego przez jednego nabywce na dane dobro. Popyt rynkowy jest sumą popytów indywidualnych przy różnych możliwych jego cenach.

Prawo popytu - wyraża zależność między popytem a ceną i głosi że wyższym ceną dobra odpowiadają mniejsze ilości dokonywanych zakupów danego dobra , czyli wzrostowi danego dobra towarzyszy spadek ilości nabywanych dóbr , niższym cenom odwrotnie. Mówi się że między popytem a ceną zachodzi zależność odwrotna.

Rynkowe i pozarynkowe czynniki kształtujące popyt:

Rynkowe: dochody nabywców , ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych , przewidywania konsumentów co do zmian cen i dochodów w przyszłości.

Pozarynkowe: preferencje konsumentów , warunki klimatyczne , pory roku , czynniki demograficzne , miejsce zamieszkania , ogólny poziom zamożności społeczeństwa , efekt demonstracji i naśladowania społeczeństwa.

Zmiana popytu pod wpływem ceny może wywoływać dwa efekty: efekt substytucyjny zmiany ceny , efekt dochodowy zmiany ceny. Substytucja oznacza wzajemne zastępowanie się dóbr i usług w zaspokajaniu potrzeb konsumpcyjnych i produkcyjnych , dobra są substytutami jeżeli zmiana ceny na jeden produkt przy niezmienionej cenie drugiego przesuwa popyt w kierunku dobra tańszego.

Komplementarność - oznacza wzajemne uzupełnianie się dóbr w ich zastosowaniu produkcyjnym lub konsumpcyjnym.

Podaż - jest to ilość dobra jaką sprzedawcy mogą zaoferować do sprzedaży przy określonej cenie. Podaż indywidualna , rynkowa.

Prawo podaży - wraz ze wzrostem (spadkiem) ceny dobra rośnie (spada) ilość dostarczanych przez producentów dóbr.

Czynniki determinujące podaż: pozacenowe zmiana (wzrost) kosztów produkcji , postęp technologiczny , dotacje i subsydia , ilość przedsiębiorstw w danej branży.

T: Równowaga rynkowa. Elastyczność podaży i popytu.

Funkcjonowanie zależności pomiędzy popytem a podażą i ceną są zawarte w treści prawa popytu i podaży. Zasady działania tego prawa to: 1)wielkość popytu zmienia się z reguły w odwrotnym kierunku niż ceny; 2) wielkość podaży zmienia się na ogół w tym samym kierunku co ceny; 3) nadwyżka wielkości popytu nad wielkością podaży powoduje wzrost ceny; 4) nadwyżka wielkości podaży nad wielkością popytu powoduje z reguły spadek ceny. Punkt, w którym dochodzi do zrównania popytu i podaży nazywamy punktem równowagi (E), natomiast cena, przy której dochodzi do zrównania nazywa się ceną równowagi (cena czyszcząca rynek).

Wzajemne oddziaływanie popytu , podaż i ceny tworzy tzw. mechanizm rynkowy, który odpowiada na trzy podstawowe pytania gosp. rynkowej :1) co produkować (jaka powinna być struktura dóbr i usług oraz ich ilość); 2) jak produkować (za pomocą jakich metod i technik); 3) dla kogo produkować (kto będzie odbiorcą i konsumentem produkowanych dóbr);

Nadwyżka rynkowa - wielkość, o jaką wielkość podaży przewyższa wielkość popytu przy danej cenie Cp;

Niedobór - wielkość, o jaką wielkość popytu przewyższa wielkość podaży przy danej cenie, która jest zawsze niższa od ceny równowagi, natomiast przy nadwyżce rynkowej cena danego towaru jest zawsze wyższa od ceny równowagi.

Elastyczność popytu i podaży: miernik, który umożliwia określenie zmian (spadku lub wzrostu) popytu lub podaży w efekcie zmiany ceny, dochodów lub cen innych towarów (substytutów). Elastyczność ta pokazuje siłę i kierunek reakcji popytu i podaży na zmiany ceny, dochodów i cen innych towarów.

Cenowa elastyczność popytu - stosunek względnej (procentowej) zmiany wielkości popytu na dane dobro do względnej (procentowej) zmiany jego ceny Cp.

Mieszana elastyczność popytu - miara procentowej względnej zmiany wielkości popytu na dane dobro w stosunku do procentowej względnej zmiany ceny innego dobra.

Elastyczność dochodowa - stosunek względnej zmiany popytu na dobro X do względnej zmiany dochodów konsumentów.

Elastyczność cenowa popytu

│ED│>1 - popyt elastyczny

0<│ED│<1 - popyt nieelastyczny

│ED│= 1 - popyt jednostkowy

│ED│= ∞ - popyt doskonale elastyczny

│ED│= 0 - popyt doskonale nieelastyczny (sztywny)

Elastyczność mieszana popytu

EC < 0 - dla dóbr komplementarnych

EC = 1 - dla dóbr niezależnych

EC > 0 - dla dóbr substytucyjnych

Elastyczność dochodowa popytu

E1 > 0 - dla dóbr normalnych

0 < E1 < 1 - dla dóbr podstawowych

E1 > 1 - dla dóbr luksusowych

E1 < 0 - dla dóbr podrzędnych

Elastyczność cenowa podaży - współczynnik elastyczności cenowej podaży wyraża ( z pewnym uproszczeniem) relatywną zmianę wielkości podaży w stosunku do relatywnej zmiany ceny danego dobra.

Elastyczność cenowa podaży

ES > 1 - podaż elastyczna

0 < ES < 1 - podaż nieelastyczna

ES = 1 - podaż jednostkowa

ES = 0 - podaż jednostkowa nieelastyczna

ES = ∞ - podaż doskonale elastyczna

Determinanty elastyczności cenowej popytu: występowanie substytutów danego dobra; znaczenie dobra w strukturze konsumpcji konsumenta; charakter dobra; poziom ceny dobra; czas potrzebny konsumentowi na przystosowanie się do nowej sytuacji spowodowanej zmianą ceny.

Determinanty elastyczności cenowej podaży: możliwość magazynowania i składowania danego dobra; czas, w którym producent jest w stanie dostosować się do nowych warunków wywołanych zmianą ceny; technologia produkcji; dostępność do zasobów.

T: Podmioty gospodarki rynkowej.

Podmiot - określona forma organizacji, która podejmuje samodzielne decyzje, kierując się własnym interesem i związanym z tym ryzykiem. Podmiot gosp. - każdy aktywny uczestnik procesu gospodarowania. W gosp. rynkowej istnieją następujące podmioty gosp. :gosp. domowe, których reprezentantem jest konsument; przedsiębiorstwa - producent; instytucje finansowe (banki, instytuty kredytowe, giełda); instytucje państwowe; podmioty demokracji gosp.

Zachowanie podmiotów gosp. wynika z ograniczeń realnych i regulacyjnych. Ograniczenia realne wynikają z określonych warunków przyrodniczych, zasobów ludności, wielkości stojącego do dyspozycji kapitału, wymagań technologicznych oraz popytu konsumpcyjnego ludności. Ograniczenia o charakterze regulacyjnym są zwyczajowo i prawnie ustalonymi normami postępowania.

Instytucje finansowe: bank centralny państwa, banki komercyjne, giełda papierów wartościowych, towarzystwa ubezpieczeniowe.

W systemie finansowym państwa największa rola przypada bankowi centralnemu, który pełni następujące funkcje:

1) jest bankiem państwa, tzn. utrzymuje fundusze państwowe, realizuje wydatki oraz udziela pożyczek państwu;

2) jest bankiem emisyjnym, ponieważ posiada monopol na emisję pieniądza gotówkowego oraz organizowania jego obiegu; 3) jest bankiem banków, gdyż utrzymuje rezerwy pieniężne banków komercyjnych, udziela im kredytów oraz może kreować pieniądz bezgotówkowy w rozliczeniach między bankami.

Główną funkcją banku centralnego jest regulowanie podaży pieniądza w obiegu i oddziaływanie na politykę kredytową banków komercyjnych w celu hamowania wzrostu cen oraz wpływania na przebieg koniunktury gospodarczej kraju.

Bank - przedsiębiorstwo trudniące się zawodowo operacjami pieniężnymi. Trzy gł. zadania banku: gromadzenie wolnych czasowo środków pieniężnych zarówno przedsiębiorstw i instytucji jak i środków pieniężnych ludności; udzielanie kredytów na cele konsumpcyjne i inwestycyjne; udzielanie poręczeń i gwarancji bankowych.

Podstawowe funkcje banków komercyjnych : dokonywanie operacji związanych z prowadzeniem rachunków bieżących (czekowych) dla przedsiębiorstw i instytucji publicznych (organizowanie obrotu bezgotówkowego za pomocą czeków i przelewów); przyjmują układy terminowe, które mogą być wycofane po upływie czasu na jaki zostały złożone lub za uprzednim wypowiedzeniem; udzielają kredytów - bank bierze pod uwagę ocenę zdolności kredytowej i odpowiedzialności majątkowej klienta, przy większych kredytach inwestycyjnych może on zażądać wzglądu do księgi obrotów by sprawdzić rentowność przedsiębiorstwa, w szczególnych przypadkach może zażądać udziału we władzach przedsiębiorstwa; lokują część swoich pieniędzy w papierach wartościowych oraz zajmują się dyskontowaniem weksli.

Banki komercyjne zajmują się również różnymi czynnościami bankowymi: prowadzą rachunki bieżące (czekowe) dla przedsiębiorstw i różnych instytucji publicznych a więc prowadzą cały niemal obrót bezgotówkowy za pomocą czeków i przelewów; przyjmują układy terminowe, które mogą być wycofane po upływie czasu na jaki zostały złożone lub po uprzednim wypowiedzeniu; udzielają kredytów (konsumpcyjnych i inwestycyjnych), bank bierze w tym przypadku pod uwagę zdolność kredytową określonego podmiotu, w przypadku dużych kredytów inwestycyjnych bank może zarządzać wzglądu do obrotów i rentowności przedsiębiorstwa a nawet zażądać udziału w jego władzach; banki komercyjne lokują również swoje środki w papierach wartościowych (akcje, obligacje państwowe) oraz dokonują dyskontowania weksli.

T: Konsument na rynku.

Gosp. domowe - dobrowolny związek ludzi wspólnie zamieszkujących i podejmujących decyzje finansowe dotyczące sposobu zarobkowania i wydawania zarobionych pieniędzy.

Podstawowe cechy gosp. domowych jako podmiotów gosp.: zdolność do podejmowania decyzji, w tym głównie decyzji o charakterze ekonomicznym; dążenie do uzyskania największej satysfakcji w ramach stojących do dyspozycji ograniczonych środków.

Funkcje ekonomiczne gosp. domowych: członkowie rodzin sprzedają na rynku pracy swoje usługi traktowane przez przedsiębiorstwa jako ich koszty osobowe, w zamian za to uzyskują określone dochody (funkcja dochodowa), dochody te w większości są wydawane na zakup dóbr konsumpcyjnych i usług (funkcja konsumpcyjna).

Konsument na rynku jako przedstawiciel gosp. domowego może przyjąć następujący sposób zachowania się: wybiera między alternatywami konsumpcji i czyni to w sposób świadomy zgodnie z własnym interesem (jest to założenie o ekonomicznej racjonalności konsumenta) ; posiadając pełną i prawdziwą informację o produktach, konsument sam potrafi najlepiej ocenić na czym polegają jego korzyści, błędy w podejmowaniu decyzji są wynikiem braku odpowiednich informacji ; konsument decyduje sam o strukturze własnej konsumpcji zgodnie ze swoimi preferencjami jak również dochodami oraz cenami dóbr obowiązującymi w danym momencie na rynku, konsument zaspokajając własne potrzeby może zastępować jedne dobra drugimi (substytucyjność dóbr).

Użyteczność - suma zadowolenia (satysfakcji, przyjemności) jaką osiąga indywidualny konsument z posiadania lub konsumowania danego dobra, użyteczność ma charakter subiektywny i jest kategorią abstrakcyjną, wyróżniamy 3 użyteczności:

całkowita - oznacza stopień zadowolenia jaki posiada jednostka z konsumpcji lub posiadania określonej ilości danego dobra;

przeciętna - wielkość średnia; krańcowa - (marginalna) jest to przyrost (wzrost lub spadek) zadowolenia jakie osiąga konsument ze zwiększania swojej konsumpcji (dobra lub

usługi) o jednostkę; suma użyteczności krańcowych jest równa użyteczności całkowitej;

Między poziomem konsumpcji danego dobra a jego użytecznością istnieją następujące zależności: --użyteczność całkowita konsumpcji danego dobra wzrasta (maleje) wraz ze wzrostem (spadkiem) ilości konsumowanego dobra; -użyteczność krańcowa maleje (wzrasta) wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra o jednostkę , -użyteczność krańcowa kolejnych jednostek może być różna, spadek użyteczności może następować niekoniecznie już od drugiej jednostki ( czasem kilka pierwszych jednostek może mieć taka samą wartość) ale wcześniej czy później następuje jednak spadek użyteczności kolejnych konsumowanych jednostek dobra.

Prawo malejącej użyteczności krańcowej (I prawo Gossena) - przyrosty zadowolenia z konsumpcji maleją wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra Cp. Użyteczność krańcowa jest malejącą funkcją ilości danego dobra.

System preferencji konsumenta (zasady jakie obowiązują przy wyborze konsumenta) : przy podejmowaniu decyzji o konsumpcji wielu dóbr, konsument dąży do wyboru takiej kombinacji dóbr która przynosi mu największe zadowolenie.

Podstawą wyboru konsumenta jest uporządkowany system preferencji: 1. założenie kompletności preferencji : (konsument dokonując wyboru między poszczególnymi kombinacjami dóbr potrafi ocenić, które kombinacje preferuje bardziej, a które mniej) 2. założenie o przewodności preferencji (ApB) i (BpC) => ApC 3. założenie nienasyconości zadowolenia konsumenta zakłada, że konsument wybiera zawsze taką kombinację dóbr, która daje mu największą satysfakcję z konsumpcji; oznacza to w skali preferencji, że wyższe miejsca zajmują te kombinacje konsumpcji dóbr, które zapewniają mu wyższą użyteczność.

Krzywa obojętności konsumenta - przedstawia wszystkie kombinacje ilościowe konsumpcji dwóch dóbr, dające konsumentowi takie samo zadowolenie; mówiąc inaczej jednakowo preferowane przez konsumenta podstawowe cechy charakteryzujące krzywe obojętności - 1. krzywe obojętności mają nachylenie ujemne, co wynika z faktu, że w miarę konsumpcji jednego dobra zmniejsza się ilość konsumpcji drugiego dobra (zasada substytucyjności) 2. krzywe obojętności nie mogą się przecinać co wynika z założenia o przewodności preferencji 3. krzywych obojętności jest nieskończenie wiele, co oznacza, że istnieją różnice w poziomach zadowolenia z konsumpcji dwóch dóbr; krzywe leżące dalej od początku układu wskazują na większy poziom zadowolenia konsumenta; te które leżą bliżej wskazują na niższy poziom zadowolenia konsumenta; wynika z tego, że dla każdego konsumenta można zbudować mapę krzywych obojętności przesuwających się w górę w prawo, co świadczy o wzroście preferencji; w lewo w dół - spadek preferencji konsumenta. 4. krzywe obojętności są wypukłe w stosunku do początku układu, nachylenie krzywych obojętności jest zawsze ujemne.

Krzywa zwana krańcową stopą substytucji (MRS) - określa z jakiej ilości dóbr Y należy zrezygnować w celu zwiększenia konsumpcji dobra X o jednostkę, w sytuacji pozostania konsumenta na tej samej krzywej obojętności;

Linia budżetowa konsumenta - przedstawia możliwości zakupu dwóch dóbr, które mogą być zrealizowane przy danych dochodach konsumenta i cenach jednostkowych tych dóbr Cp.

Linia budżetowa pokazuje, że mamy do czynienia z taką kombinacją dwóch dóbr, które są osiągalne dla konsumenta przy istniejących ograniczeniach budżetowych , od kombinacji, które są nieosiągalne przy tych ograniczeniach. Każda linia budżetowa położona powyżej danej przedstawia taką kombinację dóbr X i Y, które jest dla konsumenta nieosiągalna przy danych dochodach (oraz cenach jednostkowych dóbr). Linie położone poniżej danej linii budżetowej mogą być realizowane bez przeszkód przez konsumenta. LB ma nachylenia ujemne, które jest równe stosunkowi cen dwóch dóbr. Nachylenie

Optimum konsumenta - punkt, w którym konsument maksymalizując zadowolenie z konsumpcji znajduje się na najwyżej położonej z możliwych do osiągnięcia krzywej obojętności. Jest to punkt, w którym krzywa obojętności jest styczna do danej linii budżetowej. W punkcie styczności krzywej obojętności z daną linią budżetową relacja wielkości konsumpcji dóbr X i Y oznacza, że stopa, z którą konsument jest skłonny zastąpić ilość konsumowanego dobra X dobrem Y jest równa stopie, która umożliwia tę substytucję przy istniejących ograniczeniach budżetowych.

Objaśnienia do wzorów : Q - popyt ; S - podaż ; ∆Px - względna zmiana ceny ; I - wielkość dochodu

-----------------------------------------------------------------------------------------------

A tu druga ściąga

Ekonomia - jest nauką o prawidłowościach rządzących procesem gospodarowania.

Działalność gosp. - odbywa się w warunkach ograniczoności zasobów

Zasoby - czynniki produkcji. Od 200 lat wyodrębniło się 3 czynniki produkcji:

-praca

-ziemia

-kapitał

Kapitał:

-rzeczowy (bud., śr. transportu)

-finansowy (pieniądze)

Od kilkudziesięciu lat uważa się przedsiębiorczość za czwarty czynnik.

Funkcje ekonomi:

-poznawcza (jako główne zadanie ma poznawać rzeczywistość)

-aplikacyjna (ekonomiści powinni poznać gospodarkę tak, aby politycy wiedzieli jakie decyzje podjąć, żeby były dobre skutki)

Sądy:

-pozytywne (gdy ekonomiści formułują pewne stwierdzenia bezstronnie)

-normatywne (gdy ekonomista próbuje mówić, co należy robić dobrze, a co źle)

Mikroekonomia - problemy w małej skali, niezwykle ważne, np. problem cen na poszczególne artykuły

Makroekonomia - zajmuje się problemami w ogólnej skali np. jak wzrasta ogólny poziom cen

Potrzeby ludzkie:

-materialne -zaspokajają biologiczne trwanie np. mieszkanie, jedzenie, ubiór

-wyższego rzędu - oświata

-chcemy być ambitni, osiągnąć sukces, tworzyć coś nowego

Podmioty gosp.:

1. Gospodarstwa domowe

2. Przedsiębiorstwo

3. Państwo

Gosp. domowe - najmniejsza społeczna komórka mająca wspólny budżet. (rodzina)

Przedsiębiorstwo - każdy podmiot gosp. , który zajmuje się systematycznie działalnością ekonomiczną nastawioną na uzyskanie dochodów

Państwo - struktura organizacyjna danego społeczeństwa, czyli zbiór instytucji, które istnieją w tym społeczeństwie : centralnych i lokalnych

Własność - od tego jaki jest charakter własności zależy na jakich zasobach gospodarka działa i jaka jest efektywność gosp. To zależy od charakteru własności czynników produkcji  zależy od kapitału i ziemi

Własność - zbiór efektywnie wykorzystywanych uprawnień, czyli praw własności, jakimi dysponuje w stosunku do przedmiotu własności. Ten zbiór uprawnień składa się z 2 podzbiorów:

1. prawo do decydowania o przedmiocie własności

2. podmiot własności czerpie korzyści z tytułu posiadania, że ma jakiś przedmiot własności

Własność :

-publiczna - prawa własności nie są wyłączne i nie są dobrowolnie przekazywalne

-prywatna - prawa własności są wyłączne i dobrowolnie przekazywalne

Prakseologia - to nauka o racjonalnym działaniu

Zasada racjonalnego gosp. - dwojako ujmowana:

1. trzeba tak gosp., żeby przy danych nakładach osiągnąć największy efekt

2. tak gosp., żeby dany efekt osiągnąć przy najmniejszych nakładach.

Rachunek ekonomiczny - porównywanie efektów uzyskiwanych z danej działalności z nakładami ponoszonymi na tę działalność

Metody badań ekonomicznych:

-obserwacje zjawisk gosp.

-analiza danych statystycznych

-ograniczony eksperyment

Prawo ekonomiczne - ogólne prawidłowości rządzące procesem gosp.

Prawa ekonomiczne mają charakter :

1.wielkich liczb

2.historyczny

3.obiektywny

Kategorie ekonomiczne:

-zysk

-koszt

-płaca

-cena

-stopa procentowa

GŁÓWNE NURTY WSPÓŁ. EKONOMII:

Fizjokratyzm - traktuje rolnictwo jako główny czynnik bogactwa

Merkantylizm -teoria, która jako podstawę bogactwa upatruje handel. Duża rola państwa.

Teoria klasyczna:

Adam Smith 1723 - 1790

David Ricardo 1772 - 1823

Jean Baptiste 1767 - 1832

Liberalizm ekonomiczny - wolno konkurencyjna gospodarka rynkowa samoczynnie (bez ingerencji państwa) dąży do równowagi.

Smith odrzuca poglądy merkantylistów i fizjokratów. Jego zdaniem podstawą bogactwa i wartości towaru jest praca. Dzielił on pracę na produkcyjną i nieprodukcyjną. Smith wierzył, że sys. ekon. Jest harmonijny i wymaga min. Ingerencji państwa. Poszczególne jednostki motywowane przez własny interes przyczyniają się równocześnie do wzrostu bogactwa narodu. Jego koncepcja OECONOMICUS opiera się na założeniu, że celem działania jednostki jest max własnych korzyści materialnych. Ludzie dążąc do zaspokojenia własnych potrzeb muszą jednak uwzględnić potrzeby innych. Panuje zgodność interesu osobistego i społecznego. Obie te płaszczyzny działają zgodnie dzięki koordynacji roli rynku. „Niewidzialna ręka” rynku samoczynnie uruchamia procesy dostosowawcze i prowadzi do równowagi gosp. Smith uważał, że państwo nie powinno zajmować się gosp. Państwo powinno ustalać normy prawne dotyczące kupna --sprzedaży, powinno powołać instytucje zapewniające właściwe funkcjonowanie społeczeństwa. Państwo ma być „stróżem nocnym”, który pilnuje żeby nikt nie kradł, przestrzegane były normy prawne.

Dlaczego państwo nie powinno zajmować się gosp.:

-rząd opiera się na decyzjach kolektywnych i kryteriach politycznych co utrudnia osiągnięcie możliwej do uzyskania efektywności i prowadzi do marnotractwa zasobów

-wpływowe grupy mogą wykorzystywać rząd do swoich interesów ze szkodą dla interesu ogólnego

Prawo rynku Say'a:

Każda produkcja znajdzie dla siebie odbiorców, zostanie sprzedana. Jeżeli tak, to oznacza, że ograniczenie gosp. mają charakter podażowy i sprawą najważniejszą jest mieć dużo czynników produkcji zasobów.

Teoria neoklasyczna

Alfred Marshal 1842-1924 - twórca

Wykorzystuje dorobek ekonomii klasycznej, rozwija go i uzupełnia o analizy mikroekonomiczne dotyczące zwłaszcza: równowagi przedsiębiorstw, kształtowania cen, elastyczności popytu, kryteriów dokonywania decyzji w gosp. domowym.

Marshal wprowadza do ekonomii czynnik czasu. Wyodrębnił 3 przedziały czasu:

-ultrakrótki (infrakrótki) - za krótki by zwiększyć podaż w ramach istniejącego aparatu produkcyjnego.

-krótki - można zwiększyć podaż, ale tylko w ramach aparatu prod.

-długi - wystarczy aby podjąć decyzję o inwestycji, zrealizować tą inwestycję i uruchomić produkcję w nowym obiekcie.

Marshal wprowadza do analiz ekonomicznych elementy subiektywne i psychologiczne. Umożliwiają one prawidłowe wytłumaczenie zachowań konsumentów.

Teoria Keynes'a

John Maynard Keynes 1883-1946

Udowodnił ,że prawo Say'a nie ma sensu. Uzasadnił ,że to prawo się nie sprawdziło. Trzeba uwzględnić psychologiczną skłonność do konsumpcji i krańcową skłonność do konsumpcji. Wraz ze wzrostem dochodów maleje krańcowa skłonność do konsumpcji.

Krańcowa skłonność do konsumpcji:

c

c = -------

y

c - konsumpcja

y - wzrost dochodu o 1 jednostkę

Krańcowa skłonność do oszczędzania:

s

s = ----

y

Przyczyną kryzysu jest niedostateczny popyt. Ograniczenia wzrostu gosp. mają charakter popytowy. Zakłada ,że czynniki prod. Są nie w pełni wykorzystywane, dlatego bo nie ma dostatecznego popytu.

Szkoła monetarna

Mitton Friedman (1976 nag. Nobla)

Państwo nie powinno się wtrącać do gospodarki. Próby interwencji przynoszą rezultaty odwrotne od zamierzonych. Oddziaływują destabilizująco na system gospodarczy, ponieważ zakłócają naturalną grę sił rynkowych. Wynika to z występowania opóźnień czasowych, związanych z przygotowaniem i wdrażaniem decyzji państwa.

Jeżeli państwo ma wtrącać się do inflacji to żeby walczyło z inflacją. Regulować stopy procentowe i podaż pieniądza.

Marksizm

Współczesne systemy społeczno - gosp.:

-system rynkowy

-system nakładowo - rozdzielczy (gosp. centralnie planowana)

Charakterystyka gosp. rynkowej:

-dominacja prywatnej własności

-rynkowa alokacja zasobów

Funkcje rynku:

-wycena różnych dóbr

-jest źródłem głównych informacji dla podmiotów gosp.

-weryfikuje społeczna przydatność produkcji

-umożliwia racjonalne wykorzystanie zasobów

-jest mechanizmem ustanowienia równowagi w gosp.

Zalety gosp. rynkowej:

-gosp. rynkowa zapewnia racjonalne wykorzystanie zasobów

-stwarza dogodne warunki dla postępu technicznego

-umożliwia silną motywację przedsiębiorców i pracowników najemnych

-gosp. rynkowa zapewnia wysoką elastyczność, szybko dostosowuje produkcje do potrzeb odbiorców

-rynek zmusza przedsiębiorców do dyscypliny finansowej

Słabości:

-rynek nie dociera do wszystkich dziedzin ważnych dla społeczeństwa

-rynek prowadzi do monopolizacji gosp.

-występowanie negatywnych efektów zewnętrznych

-istnienie dóbr publicznych (dobro może być użytkowane jednocześnie przez wielu użytkowników, bardzo trudne jest pobieranie opłat od tych dóbr)

-rynek rodzi tendencje do powstawania nadmiernych w opinii społecznej różnic dochodowych i majątkowych

Ewolucja systemu rynkowego

-zmiany w charakterze rynku i konkurencji

-zmiany stosunków własnościowych

Oligopol - kilka silnych przedsiębiorstw na rynku

Monopson - wielu dostawców, jeden odbiorca

Zmiany stosunków własnościowych:

-zmiana roli różnych form własności (coraz mniej jest własności rodzinnej, jednostkowej; większe przedsiębiorstwa mają wielu właścicieli - spółki)

-rośnie rola własności państwowej

-rośnie rola korporacji międzynarodowych

Przeobrażenia w obrębie głównej formy własności:

-oddzielanie zarządzania od własności

-rośnie rola państwa w regulowaniu działalności przedsiębiorstw prywatnych

-rośnie rola związków zawodowych

Funkcje pieniądza:

-dobro obrachunkowe

-środek płatniczy

-środek cyrkulacji

-środek przechowywania bogactwa

Cena - wyrażone w pieniądzu relacje wymienne między towarami:

-agregacyjna funkcja cen

-informacyjna funkcja cen

-są instrumentem kształtowania struktury popytu i podaży

-są instrumentem przywracania równowagi rynkowej

Rynek - to całokształt transakcji kupna - sprzedaży oraz warunków w jakich one się odbywają

Rynek doskonały i niedoskonały

Rynek doskonały:

-jest na nim bardzo dużo sprzedających i kupujących, jest ich tak dużo ,że żaden nie ma wpływu na cenę

-nie ma barier wejścia na rynek (bariery administracyjne, techniczne, finansowe)

-dobra są jednorodne

-doskonała przejrzystość rynku (wszyscy wszystko wiedza o produktach)

-jedynym kryterium podejmowania decyzji jest poziom cen

Popyt - jest to ilość dóbr jaką nabywca jest w stanie kupić po określonej cenie i w określonym czasie.

Czynniki wpływające na popyt:

-ceny towarów - wzrost cen powoduje obniżenie popytu

Paradoks Giffena - cena rośnie i popyt rośnie

Paradoks Veblena - dotyczy produktów luksusowych

Paradoks spekulacyjny - gra na hossę i na bossę na giełdzie

-dochody ludności - dochody rosną to popyt rośnie

-ceny dóbr substytucyjnych (zamiennych) i komplementarnych (razem zaspokajają jakąś potrzebę)

Elastyczność popytu

Cenowa elastyczność popytu

Względna zmiana popytu na dane dobro do względnej zmiany jego ceny

D'-D P'-P D P

Edp = ----- : ----- = ---- : ----

D P D P

D - zmiana popytu w okresie początkowym

D' - zmiana popytu w okresie końcowym

P - cena

Popyt sztywny - nie reaguje na zmianę ceny

Co wpływa na cenową elastyczność popytu:

-zakres występowania substytutów

-udział w wydatkach

-zależy od okresu czasu

Elastyczność mierzona albo krzyżowa - gdy badamy reakcję popytu na zmiany cen substytutów i cen komplementarnych.

Elastyczność dochodowa popytu - badamy zależność między względną zmianą dochodu a względną zmianą popytu.

Podaż - jest to ilość danego dobra zaoferowana przez producentów do sprzedaży po danej cenie i w określonym czasie

Podaż rośnie wraz ze wzrostem cen.

Cena pełni funkcje:

-agregacyjna - sprowadza do wspól. mianowniki nakłady i czynniki i pozwala obiektywnie poznać alternatywę wyboru

-informacyjna - informuje podmioty gosp. i skłania ich do podjęcia optymalnego wyboru

-jest instrumentem kształtowania struktury popytu i podaży

-instrument przywracania równowagi rynkowej

Gosp. domowe pełni dwie funkcje:

-produkcyjna - ile członków rodziny podejmie pracę, kierunek kształcenia i poziom wykształcenia, wybór konkretnego miejsca pracy

-konsumpcyjna - wybór poziomu konsumpcji, wybór struktury konsumpcji

Źródła finansowania konsumpcji:

-bieżące dochody

-nagromadzenie oszczędności

-środki zewnętrzne (kredyty)

-fundusze społeczne

Cel działalności gosp. domowego:

Optymalizacja konsumpcji pojmowana subiektywnie, która pobudza maksymalizacje dochodów

Elementy teorii zachowania konsumenta:

-nasza konsumpcja zależy od dochodu

-bierzemy pod uwagę ceny

-staramy się maksymalizować swój dochód

-dokonujemy wydatków w ramach dochodów, które mamy do dyspozycji

-dążymy do zaspokojenia swoich potrzeb w sposób optymalny (wolimy więcej niż mniej)

Struktura aktywów gosp. domowych:

-składniki rzeczowe (nieruchomości, ziemia, budynki, ruchomości)

-papiery wartościowe (akcje, obligacje, udziały)

-pieniądze

Preferencje płynności aktywów:

-transakcyjna

-motyw przezorności

-motyw spekulacyjny

Użyteczność:

-całkowita - jest sumą użyteczności konsumowanej ilości danego dobra. Użyteczność całkowita konsumpcji dobra rośnie wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra. Wzrost użyteczności całkowitej jest jednak coraz wolniejszy. Mogą wystąpić sytuacje gdy użyteczność całkowita spadnie, jest tak przy dużej konsumpcji jakiegoś dobra

-krańcowa - wyraża zadowolenie konsumenta ze zwiększenia konsumpcji danego dobra o kolejną dodatkową jednostkę. Użyteczność krańcowa zmniejsza się wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra

Krzywa obojętności - pokazuje wszystkie kombinacje dóbr dające konsumentowi taką samą użyteczność całkowitą.

---