1. Definicje techniki malarskiej

Technika to sposób i biegłość wykonania określonych prac, czynności w jakiejś dziedzinie.

Technika określona jest stos. materiałem, zakresem czynności i metodą pracy.

Technika malarska to poszczególne rodzaje malowania wraz z pracami nad przygotowaniem podłoża do naniesienia powłoki. Tech. mal. zaznajamia malarza z tworzywami, z których powst. środki służące do malowania.

„Kiedy mówimy o technikach malarskich myślimy o jakiejś manierze lub stylu artysty, względnie pewnej grupy artystów. Tymczasem fachowo rzecz biorąc, technika malarska polega na odpowiednim stosowaniu różnego rodzaju (ale określonych) materiałów celem budowy malowidła.” Kurt Wehlte

„Każda technika jest ściśle zastosowanym materiałem, wyznaczonym zakresem czynności i metodą pracy. Opanować jakąś technikę znaczy posiąść wiadomości o materiałach, które są używane do jej wykonania oraz znajomość przebiegu wszystkich etapów pracy składających się na nią.” Max Doether

Podział technik:

• o spoiwach organicznych,

• o spoiwach mineralnych,

• bez spoiw.

Trochę etymologii:

technikòs (z grec. kunsztowny)

tèchnè (z grec. rzemiosło, sztuka)

technologia = tèchnè + lògos (z grec. nauka, słowo) => nauka techniki, dotyczy nauki wytwarzania

2. Struktura obrazu na desce:

Podobrazie:

• deska - najlepsza z wycięcia promieniowego (najbardziej równomiernie się paczy)

• podobrazie z desek łączonych (spojenie proste, na zakładkę, na wpust i pióro własne, na wpust i pióro obce)

• wstawienie szpong ograniczających „ruchy” deski

• przeklejanie deski - pokrywanie cienką warstwą kleju

• oklejanie płótnem - na mokro, po wyschnięciu wygładzano płótno szlifując je porowatymi kamieniami i ponownie pokrywano klejem - płótno odporne na wilgoć

Zaprawa=grunt:

• biały gipsowo-klejowy, kilka cienkich warstw

Izolacja:

• bezbarwna lub barwiona

• przebijająca, nadaje odpowiednią tonację

• np. klej

Imprimitura=imprimatura:

• imprimatura - cienka warstwa laserunku (laserunek - przezroczysta warstwa wykończeniowa farby, położona na powierzchni obrazu olejnego lub temperowego, zmieniająca zabarwienie partii pokrytej) olejnego lub olejno-żywicznego, wcierana w gesso sottile (gesso sottile - (z włos.) delikatny gips, jego powierzchnia daje się gładzić i modelować, nakłada się na nią złocenia jak i właściwe malowidło) w celu uodpornienia jej na farby o spoiwach wodnych lub temperowych

• bezbarwna lub zabarwiona,

• stosowana gł. we Włoszech i Niderlandach w XV - XVII w.

• terminu tego używa się również na określenie każdej barwnej podmalówki

Naniesienie kompozycji:

• szkic kompozycyjny:

• przygotowanie na osobnym podłożu

• oznaczenie szkicu za pomocą radełka

• przeniesienie szkicu na rysunek poprzez uderzanie w szkic weglem drzewnym

• wzmocnienie rysunku

• ornament:

• wycinanie z zaprawy

• nanoszony z mas żywiczno-woskowych (ornament wypukły)

• nakładanie „patronów” z pędzla lub malowanie farbą na złocie

Werniks:

• przezroczysta substancja, gł. żywiczna, używana w malarstwie i grafice

• w malarstwie temperowym i olejnym stosowano werniksy żywiczne, olejne i z białka;

• werniks nakładamy jako ostatnia warstwa, służy do zabezpieczenia obrazów przed wpływami atmosferycznymi i do nadania barwom połysku i głębi

3. Przyczyny deformacji podobrazi drewnianych

Wielkość i rodzaj zniekształcenia zależną od gatunku drewna, wymiarów tarcicy lub elementów, sposobu ich składowania materiału oraz od tego, z jakiej części przekroju poprzecznego kłody zostały one wyrobione.

Wycinanie styczne deski powoduje, że jej struktura nie jest symetryczna, ,,otwarta” na działanie wszelkiej wilgoci. Zewnętrzna płaszczyzna deski (bardziej odległa od rdzenia, mająca bardziej styczny układ słojów) wykazuje większy skurcz, niż płaszczyzna zwrócona ku rdzeniowi (Ryc.1., Ryc.2-a.). W skutek tego szerokość górnej płaszczyzny zmniejsza się bardziej niż szerokość płaszczyzny dolnej, zaś deska przybiera kształt nieckowaty. Deska jest słabsza i mniej odporna na deformacje.

Z kolei sortymenty o przekroju kwadratowym, w których słoje przebiegają po przekątnej wykazują największą zmianę kształtu w wyniku skurczu drewna (Ryc.2-c.).

Deski zawierające zakryty rdzeń wykazują z kolei największe zmniejszenie grubości na bokach, zaś najmniejsze w środkowej części (Ryc.2-b.)

Nie zabezpieczanie odwrocia poprzez pokrycie go np. farbą olejną, która zapobiegała przedostawaniu się wilgoci, a także nie dodanie listew poprzecznych lub parkietażu, który trzymał obraz w jednej płaszczyźnie i zapobiegał „ruchom” deski.

Rodzaj drewna, z którego została wykonana deska jest niedostosowany do warunków atmosferycznych i klimatycznych, w których będzie się znajdowała.

4. Metody zapobiegania niszczeniu podobrazi drewnianych.

Witruwiusz wskazuje na odpowiednie przechowywanie dzieła. Uważa, iż należy chronić je przed nadmiernym promieniowaniem słonecznym w odpowiednio do tego zbudowanych pomieszczeniach - pinakotekach. Wskazywał również na istotę właściwego wysuszenia drzewa na deski. Należy drzewa ścinać z początkiem jesieni by miały jak najmniej soków i kiedy są najmocniejsze. Przed ścięciem należy je podciąć aż do środka rdzenia i pozostawić do wyschnięcia soku - po wyschnięciu należy je ściąć.

Mnich Teofil uważa, że bardzo ważny jest rodzaj deski, jej cięcie. Odpowiedni wybór i precyzyjne cięcie pozwoli uniknąć niechcianych deformacji. Teofil poleca również stosowanie kleju kazeinowego, wspomina o zabezpieczaniu odwrocia oraz chronieniu dzieła przed szkodnikami.

Przygotowanie desek i kleju kazeinowego:

• spajanie desek szczelnie za pomocą „zwory”

• przyrządzanie kleju kazeinowego (z twarogu) - ser krowi miękki, rozdrobniony wrzuca się do moździerza, zalewa ciepłą wodą i ubija (dopóki woda nie będzie czysta po każdym kolejnym odlaniu); ser potem rozgniata się ręką i kładzie do zimnej wody aby stwardniał; następnie rozciera się go na desce kawałkiem drewna i ponownie wrzuca do moździerza i ubija dolawszy wody z wapnem (aż nabierze gęstości) > b. wytrzymały klej

• płyty skleja się, wyrównuje „strugiem”

• pokrycie skórą surową z konia, osła lub wołu (przygotowanie skóry: zamoczyć w wodzie, zeskrobać z sierści, wykręcić z wody i wilgotną położyć na deskę pokrytą klejem kazeinowym)

Substancje chroniące podobrazie przed owadami:

• olejek cedrowy

• olejek lawendowy

• mieszanka alkoholu i arszeniku (przeciw kołatkom)

Cennino Cennini, który aby chronić dzieło przed wilgocią zaleca:

• gotowanie deski w wodzie

• wycinanie sęków/skaz, a miejsca te wypełniać trocinami z klejem zwierzęcym

• oklejanie deski płótnem

• przeklejanie odwrocie aby obraz był stabilny i zabezpieczony.

1. Rodzaje drewna stosowane jako podobrazia w malarstwie europejskim XIV-XVIIIw.

Najczęściej stosowane na obszarze:

• Niderlandy: dąb; rzadziej - orzech, lipa, sosna, jodła

• Niemcy: dąb; rzadziej - buk

• Anglia: dąb, orzech

• Norwegia: sosna, dąb

• Francja: północ: dąb, topola, lipa /południe: orzech, sosna, świerk, dąb

• Włochy: topola; rzadziej - lipa, wierzba, dąb, sosna

• Hiszpania: sosna, topola

• Polska: dąb, lipa

• Rosja: lipa, dąb, brzoza, olcha

Polecane przez mistrzów:

• Giorgio Vasari: dąb

• Leonardo da Vinci: cyprys, grusza, orzech

• Cennino Cennini: topola, lipa, wierzba

5. Jak należy wycinać deski na podobrazie?

Stosowane wycięcia desek z pnia:

• cięcie promieniowe (rys.d) - wzdłuż promieni deski, najlepsze, symetryczna struktura liniowa,

• 
  cięcie styczne (rys.a) - cięte w poprzek pnia deski, stycznie do przyrostów rocznych, prostopadle do promieni drzewnych, struktura otwarta, deformują się bardziej im dalej od rdzenia

• cięcie poprzeczne (rys.b) - cięcie do rdzenia lub zakończenie cięcia przy rdzeniu

Najlepszym sposobem jest cięcie promieniowe. Jednak ważne jest, aby deska była cięta przy rdzeniu, ale sama w sobie go nie zawierała.

5. Dendrochronologia - podstawowe metody i jej wykorzystanie.

naukowa metoda datowania zjawisk przyrodniczych, zabytków i znalezisk archeologicznych zawierających drewno. Polega na analizie wzoru przyrostów rocznych (słojów) drzew i pozwala określić wiek z próbek drewna z dokładnością przynajmniej do roku, a czasem nawet co do sezonu. Metoda została opracowana w latach 20. XX wieku przez amerykańskiego astronoma A. E. Douglassa.

Szerokość pierścieni uzależniona jest od warunków pogodowych. Duże przyrosty obserwuje się w latach korzystnych, np. o wysokiej, średniej temperaturze okresu wegetacyjnego, małe - w latach niekorzystnych. 1 przyrost to okres od wiosny do jesieni. Zebrane z wielu lat i wielu drzew próbki z danego regionu wykazują wspólny schemat układu słojów. Poprzez zestawianie ze sobą kolejnych, coraz starszych próbek, tworzone są skale dendrochronologiczne dla poszczególnych gatunków drzew i regionów geograficznych. Punktem wyjścia są drzewa nadal rosnące, z których pobiera się próbki (szczególne znaczenie mają drzewa długowieczne, takie jak sekwoja i sosna długowieczna w Ameryce oraz dąb w Europie), następnie belki konstrukcyjne z budynków o znanej dacie wzniesienia, np. z kościołów średniowiecznych, itd., aż do próbek drewna archeologicznego. Dendrochronolodzy opracowali ciągłe skale dendrochronologiczne sięgające nawet blisko 10,5 tys. lat wstecz (dęby z południowych Niemiec). Słoje dają nam pewną sekwencję, którą trzeba przyrównać do krzywej dendrochronologicznej.

=====

metoda datowania drewna, polega na analizie przyrostów rocznych drzewa (słojów), żeby móc datować potrzeba przynajmniej 30-40 słojów. W zależności od war. klimatycznych słoje tworzą sekwencje o zróżnicowanych grubościach (są lata, gdy przyrost jest szerszy i jest węższy).

Krzywa wzorcowa - sporządza się ją dla każdego rodzaju drzewa na danym terenie, na podstawie próbek zbieranych z wielu drzew przez wiele lat. Punktem wyjścia do tworzenia krzywej wzorcowej są drzewa nadal żyjące oraz balki z budynków o znanej dacie wzniesienia.

Wiek znaleziska ustala się przez porównanie układu słojów badanej próbki do skali dendrologicznej (krzywej wzorcowej)

Zeby móc wydatowac drewno w badanej próbce musi być słój podkorowy.

Metoda bardzo dokładna.

6. Chronologia radiowęglowa - podstawowe metody.

metoda badania wieku przedmiotów oparta na pomiarze proporcji między promieniotwórczym izotopem węgla 14-C a izotopami nie trującymi, trwałymi 12-C i 13-C. Metodę 14-C opracował W.F. Libby, za którą w 1960 r. otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii.

W górnych warstwach atmosfery pod wpływem promieniowania kosmicznego powstaje izotop 14C. Wiąże sią z tlenem tworząc dwutlenek węgla (CO2). Rozchodzi się promieniowanie, które przedostaje się do danego materiału (np. do rośliny). Obieg trwa tak długa dopóki żyje roślina. Kiedy obumiera pochłanianie 14C nie zachodzi i następuje rozpad izotopu, który ma tzw. okres półtrwania. Następuje wymiana węgla otoczeniem. Z biegiem lat tego izotopu w roślinie jest coraz mniej.

Po 10 latach - 98,88 %

Po 100 latach - 98,80 %

Po 5000 latach - 54,67 %

Po 50000 latach - 0,24 %

A teraz najważniejsze traktaty, to

TRAKTAT :

• Witruwiusza

• Fidriusza

• Dionizjusza z Furny

• Mnicha Teofila

• Cennino Cenniniego

• Albertiego Batisty

• Leonarda da Vinci

• Vasariego

• Pacchego(nie wiem czy napisałam to poprawnie)

---