odogłowie jest stanem nieprawidłowego nagromadzenia płynu mózgowo-rdzeniowego w jamach zwanych komorami które są strukturami anatomicznymi znajdującymi się wewnątrz mózgu. Nazwa "wodogłowie" (hydrocephalus) pochodzi z języka greckiego: hydro oznacza wodę, cephalus- głowę. Wodogłowie może powodować trwałe uszkodzenie mózgu z jego zanikiem i różnego stopnia opóżnienie rozwoju dziecka. W niektórych przypadkach narastanie wodogłowia zagraża bezpośrednio życiu dziecka oraz w większym stopniu osobie dorosłej ze względu na odmienną budowę kości czaszki.
Patomechanizm krążenia płynu mózgowo-rdzeniowego
Płyn mózgowo - rdzeniowy jest wytwarzany i krąży w wewnątrzmózgowych przestrzeniach nazywanych układem komorowym, dalej wypływa do przestrzeni zewnątrzmózgowych, gdzie jest wchłaniany do układu żylnego. Płyn mózgowo-rdzeniowy spełnia ogromnie ważną rolę dostarczając tkance nerwowej substancje odżywcze i odprowadza szkodliwe produkty metabolizmu. W warunkach fizjologii istnieje równowaga między wytwarzaniem, przemieszczaniem i wchłanianiem. Jeżeli płynu jest za mało lub jego ciśnienie jest zbyt niskie - mózg "osiada" na podstawie czaszki powodując szereg bardzo nieprzyjemnych dolegliwości. Natomiast jeśli na drodze jego odpływu z wnętrza mózgu stanie jakaś przeszkoda wówczas ciśnienie płynu może niebezpiecznie wzrosnąć powodując poszerzenie komór mózgu i ucisk na otaczającą tkankę mózgową.
Głowa małego dziecka powiększy się i złagodzi objawy wzrostu ciśnienia płynu, ale w wypadku starszych dzieci i dorosłych rozmiar głowy nie może się powiększyć, ponieważ kości czaszki są zrośnięte i skostniałe.
Przyczyny powstania wodogłowia są bardzo różnorodne, dlatego też wodogłowie może pojawić się w każdym wieku i niezależnie od płci. Są różne przyczyny wodogłowia.
wodogłowie wrodzone - wodogłowie występuje od urodzenia, jednak przyczyna nie jest znana
krwotoki wewnątrzczaszkowe - wynaczyniona krew po skrzepnięciu może zablokować czasowo lub trwale przepływ płynu mózgowo-rdzeniowego doprowadzając do rozwoju wodogłowia
zapalenie opon - zapalenie opon jest infekcją błony pokrywającej mózg, która powodując jej obrzęk może zablokować odpływ płynu mózgowo-rdzeniowego doprowadzając do wodogłowia
guzy i nowotwory - nowotwory mózgu w miarę wzrostu coraz bardziej uciskają mózg i utrudniają odpływ płynu mózgowo-rdzeniowego
czynniki genetyczne - bardzo rzadko zdarza się, że wodogłowie jest spowodowane zmianami genetycznymi
U ponad 90% dzieci z przepuklinami oponowo - rdzeniowymi objawy aktywnego wodogłowia pojawiają się w wieku niemowlęcym.
Objawy kliniczne wodogłowia, które są równoznaczne z objawami nadciśnienia wewnątrzczaszkowego, zależą od wieku dziecka, a ściślej mówiąc od budowy czaszki zmieniającej się z wiekiem.
U noworodków i niemowląt kości czaszki są lużno ze sobą związane i wodogłowie będzie powodowało:
powiększanie się wielkości głowy
napięcie i uwypuklenie ciemienia
poszerzenie szwów czaszki
opóżnienie rozwoju dziecka
poszerzonie żył skóry głowy
Starsze dzieci, u których czaszka uformowała się już ostatecznie, będą skarżyły się na:
nasilające się bóle głowy
W skrajnych dochodzi do ucisku na pień mózgu obajwiający się utratą przytomności, zaburzeniami oddychania i krążenia. Stan ten zawsze świadczy o zagrożeniu życia i wymagają pilnego zgłoszenia się do lekarza.
Wodogłowie można uwidocznić badaniem USG od 20 tyg. ciąży. U części dzieci po porodzie mimo wykazania poszerzenia układu komorowego nie ma klinicznych, ostrych objawów narastającego (aktywnego) wodogłowia. Jenakże nie można wykluczyć, że nie pojawią się one później. Dlatego też każde niemowlę musi być poddane długoczasowej ocenie aktywności wodogłowia polegającej na:
regularnych pomiarach obwodu głowy z nanoszeniem na siatkę centylową
ocenie napięcia ciemienia i szerokości szwów czaszki
ocenie reaktywności, rozwoju psychoruchowego dziecka
ocenie objawów neurologicznych
stałej ocenie wielkości ukłądu komorowego za pomocą badania USG przezciemieniowe u małych dzieci oraz tomografi komputerowej głowy u dzieci starszych
Metody obrazujące układ nerwowy takie jak ultrasonografia przezciemieniowa, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny są pomocne w określeniu wielkości układu komorowego, jego kształtu, często przyczyny powstania wodogłowia czy też miejsca przeszkody w odpływie płynu mózgowo-rdzeniowego. Badania porównawcze wykonuje się w pewnych odstępach czasowych, gdy objawy kliniczne mają małą dynamikę i konieczne jest udowodnienie narastania wielkości układu komorowego.
Celem leczenia wodogłowia jest zapewnienie możliwie pełnego rozwoju dziecka. Narastające wodogłowie, nazywane czynnym, może być leczone tylko operacyjnie.
Leczenie wodogłowia polega na ciągłym przetaczaniu płynu mózgowo - rdzeniowego z poszerzonych przestrzeni wewnątrzmózgowych do innej przestrzeni w ciele dziecka. Używa się do tego specjalne układy zastawkowe, pozwalające kontrolować obniżenie ciśnienia w układzie komorowym lub objętość przepływającego płynu. Postawowym, nowoczesnym sposobem leczenia wodogłowia jest mozliwie wczesne zakładanie układów zastawkowych przetaczających płyn mózgowo - rdzeniowy z układu komorowego do jamy otrzewnowej, powodujących zahamowanie rozwoju wodogłowia. Rzadziej stosuje się odprowadzenie płynu mózgowo - rdzeniowego do pęcherzyka żółciowego i prawego przedsionka.
Od sprawnego działania układu zastawkowego zależy życie i możliwości rozwoju leczonego dziecka dlatego też konieczna jest okresowa wymiana elementów zastawki wykonywana w sposób planowany lub w razie nagłej niesprawności układu zastawkowego. Konieczne są też regularne kontrole w poradni oddziału, który układ zastawkowy założył aby ograniczyć do minimum niespodziewne przypadki złego działania układu zastawkowego, często zagrażające życiu.
Stosowana w leczeniu wodogłowia metoda przetaczania połynu mózgowo - rdzeniowego nie jest wolna od powikłań:
niedrożność układu zastawkowego - Fragmenty tkanek, odkładające się w układzie zastawkowym białko, skrzepliny krwi, czy nieprawidłowe położenie końców drenów doprowadzających i odprowadzających płyn mózgowo - rdzeniowy mogą powodować zamknięcie układu zastawkowego. Także z upływem czasu mechanizm zastawki staje się mniej sprawny. Pojawiają się wtedy w sposób nagły lub powolny objawy ponownego narastania wodogłowia (powiększanie się głowy, napięcie ciemienia, bóle głowy, wymioty, zaburzenia prztomności) wymagające często pilnego naprawienia żle działajacego układu zastawkowego.
zakażenie - Zakładanie układów zastawkowych wiąże się z ryzykiem wprowadzenia bakterii do wnętrza układu zastawkowego i ośrodkowego układu nerwowego. Nie leczone zakażenie zagraża życiu dziecka. Jeżeli więc u dziecka z założoną zastawką w czasie kilku miesięcy po operacji pojawia się gorączka, trzeba podejrzewać zakażenie układu zastawkowego i pilnie leczyć w oddziale opiekującym się dzieckiem.
odleżyny - Mechanizm zastawki wszczepia się pod skórę głowy, najczęściej w okolicy skroniowej lub czołowej po prawej stronie. Jakikolwiek ucisk na skórę w tej okolicy (np. ułożenie głowy, czapeczka) może ją uszkodzić, obnażyć zastawkę, czego konskwencją będzie zakażenie układu nerwowego.
Data aktualizacji:
2003-01-03
lek. med. Bogdan Kowalczyk
medycyna ogólna
Klinika Medycyny Rodzinnej SPSK im W.Orłowskiego w Warszawie
|
last minute
zł 
Czy szczepiłeś się przeciwko WZW typu B?
mam zamiar zaszczepić się
nie wiem czy się zaszczepić
nie szczepię się ponieważ jest to zbyt drogie
nie szczepię się ponieważ nie wierzę w skuteczność
nie szczepię się ponieważ nie grozi mi WZW
|
