Psychologia Poznawcza - PP-N-5, Studia, Psychologia, SWPS, 3 rok, Semestr 05 (zima), Psychologia Poznawcza


Zajęcia NR 5

pamięć niedeklaratywna

Squire podzielił pamięć niedeklaratywną na cztery rodzaje:

  1. Warunkowanie

  2. Torowanie (priming)

  3. 0x08 graphic
    Pamięć proceduralną

  4. Habituację oraz sensytyzację (łącznie określa je mianem pamięci nieasocjacyjnej)

warunkowanie

Dopiero w dojrzałej fazie rozwoju behawioryzmu zaczęto formułować koncepcje mechanizmów neurofizjologicznych, leżących u podstaw uczenia się (Hebb).

Wyróżniamy dwa rodzaje warunkowania:

  1. Warunkowanie klasyczne

  2. Warunkowanie instrumentalne

Warunkowanie klasyczne

Warunkowanie instrumentalne

Warunkowanie klasyczne polega na wiązaniu pewnej reakcji z coraz to nowymi rodzajami bodźców. Bodźce, które wcześniej były obojętne, wskutek współwystępowania z bodźcami nieobojętnymi, nabywają zdolność wywoływania reakcji, występującej wcześniej w odpowiedzi na bodźce nieobojętne.

Zwierzę lub człowiek uczą się nowej reakcji instrumentalnej (warunkowej), pozwalającej na zaspokojenie pewnej potrzeby, lub też na uniknięcie zagrożenia. Reakcja instrumentalna jest reakcją nową, której uprzednio nie było w repertuarze behawioralnym danej jednostki. Reakcja ta utrwala się w wyniku wzmocnienia, czyli uzyskania kontaktu z bodźcami zaspokajającymi pewną potrzebę.

Analogonem odtwarzania jest ujawnianie wytworzonego niegdyś odruchu warunkowego.

0x08 graphic
Badacze, zajmujący się warunkowaniem wykryli wiele zjawisk specyficznych i typowych tylko dla warunkowania, a trudno dostrzegalnych na przykład w wypadku pamięci deklaratywnej:

Podczas warunkowania klasycznego tworzą się reprezentacje skojarzeń, między różnymi bodźcami występującymi w otaczającym nas świecie, a w wypadku warunkowania instrumentalnego - reprezentacje skojarzeń albo związków między działaniami i ich konsekwencjami.

Następowanie zjawisk po sobie jest warunkiem koniecznym do wystąpienia związku przyczynowo-skutkowego, ale nie jest warunkiem wystarczającym.

względy, sprawiające, że interpretacja warunkowania jako procesu współwyznaczanego przez tworzenie subiektywnej reperzentacji współwystępowania zdarzeń, prowadzi do rozmaitych kłopotów:

  1. 0x08 graphic
    Trwałe i odporne na wygaszanie odruchy warunkowe, powstają w wypadku wzmocnień nieregularnych, to jest wtedy, kiedy nie zawsze po reakcji instrumentalnej czy po bodźcu warunkowym, pojawia się bodziec bezwarunkowy

  2. Ludzie w obliczu informacji dotyczących częstości występowania rozmaitych zjawisk mogą wnioskować o korelacjach tam, gdzie faktycznie ich nie ma

efekt torowania (priming)

Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje efektu torowania:

  1. 0x08 graphic
    Torowanie automatyczne - pojawia się wtedy, kiedy bodziec poprzedzający i bodziec właściwy nie są ze sobą związane

    1. Odstęp między bodźcami jest krótki

    2. Bodziec poprzedzający ma niewielką wartość informacyjną w stosunku do bodźca właściwego

  1. Torowanie strategiczne albo torowanie oparte na oczekiwaniach - tu występuje pewien związek między bodźcem poprzedzającym, a bodźcem właściwym

    1. Opiera się na oczekiwaniach wytworzonych przez bodziec poprzedzający i jego efekty mogą ujawniać się po dłuższym czasie

Efekty torowania nie są dostępne świadomości - człowiek nie musi zdawać sobie sprawy z tego, że bodziec a, wpłynął w jakiś sposób na przetwarzanie bodźca b - efekt torowania występuje nawet, gdy bodziec a nie jest dostępny świadomości.

0x08 graphic

pamięć proceduralna

Pamięć proceduralna to pamięć różnych umiejętności, jakie jednostka opanowała w ciągu swego życia - umiejętności te, są wynikiem uczenia się

Transfer - przenoszenie umiejętności opanowanej w jednej dziedzinie do innej dziedziny

0x08 graphic

Dla umiejętności proceduralnych, charakterystyczna jest znaczna odporność na amnezję.

habituacja i sensytyzacja

0x08 graphic
0x08 graphic
Habituacja - polega na zmniejszeniu ilości uwagi, poświęcanej na analizę bodźców znanych, które wcześniej pojawiły się w otoczeniu jednostki - wymaga więc ona porównywania aktualnie napływających bodźców ze śladami uprzednich doświadczeń

Sensytyzacja (uwrażliwienie) - to przeciwieństwo procesu habituacji - polega na zwiększeniu ilości uwagi poświęcanej bodźcom, które różnią się od bodźców, jakie jednostka uprzednio zarejestrowała w pamięci

Oba te procesy ściśle współdziałają ze sobą i są odpowiedzialne za ewolucję naszej pamięci:

pamięć deklaratywna

pamięć semantyczna

Model taki c0x08 graphic
echuje się następującymi właściwościami:

  1. Model nie ma interpretacji realistycznej, to jest struktura sieci jest tylko i wyłącznie pewnym modelem intelektualnym, natomiast w mózgu faktycznie nie można znaleźć takich sieci

  2. Sieć semantyczna ma charakter hierarchiczny, to jest zawiera pojęcia o różnym stopniu ogólności, a także cechy charakteryzujące te pojęcia

  3. Sieć jest tak zbudowana, by zapewniała ekonomię poznawczą - cechy charakteryzują kategorię tylko na danym poziomie ogólności

Trudności teoretyczne modelu:

ten sam zbiór danych można wyjaśnić, odwołując się do nieco innej koncepcji (smith, shoben i rips)

Modele rozprzestrzeniającego się pobudzenia - kontynuują ogólny pomysł, że pobudzenie jednego węzła (czyli pojęcia) w sieci, powoduje pojawienie się pobudzenia wśród węzłów sąsiednich - im bliżej położone są węzły sąsiednie, tym silniejsze będzie ich pobudzenie

Połączenia między węzłami w sieci mogą obejmować różnorodne relacje - są to nie tylko relacje zawierania się w klasie nadrzędnej czy relacje posiadania pewnych właściwości, lecz także relacje bliskości semantycznej oraz wiele innych relacji.

pamięć epizodyczna - organizacja informacji

Pamięć epizodyczna jest pamięcią zdarzeń, przy czym wyodrębnioną jej część stanowi pamięć autobiograficzna. Odnosi się ona do tych zdarzeń, które wystąpiły w osobistej historii jednostki, natomiast pamięć epizodyczna odnosi się do wszystkich zdarzeń z przeszłości.

Reprezentacje zdarzeń w naszej pamięci, powinny odzwierciedlać następujące właściwości zdarzeń:

  1. Uporządkowanie elementów, składających się na zdarzenie w czasie

  2. Relacja przyczynowo-skutkowe między elementami zdarzenia

  3. Charakter hierarchiczny

0x08 graphic

0x08 graphic

Pamięć epizodyczna jest także uporządkowana hierarchicznie.

System poznawczy człowieka może ujmować jedno i to samo zjawisko na bardzo różne sposoby - zawartość pamięci epizodycznej różnych ludzi (choć może zawierać te same epizody) jest odmienna, ponieważ te same epizody wchodzą w skład odmiennych struktur wyższego rzędu.

podstawowe mechanizmy pamięci

mechanizmy zapamiętywania

Przez uczenie się, rozumie się proces prowadzący do modyfikacji zachowania, natomiast zapamiętywanie to proces zapisywania nowych 0x08 graphic
informacji w pamięci - informacje te mogą, ale nie muszą prowadzić do zmian zachowania.

Do zmian zachowania prowadzą na pewno te informacje, które rejestrowane są w pamięci niedeklaratywnej, tymczasem informacje zapisywane w pamięci deklaratywnej nie muszą być ujawniane w zachowaniu.

To zaś, co zostało zapisane w pamięci deklaratywnej, czyli w pamięci semantycznej lub epizodycznej, może przez długi czas pozostawać w utajeniu.

0x08 graphic
Różnice między kodowaniem i zapamiętywaniem dotyczą dwóch sfer:

  1. Kodowanie jest procesem, który możemy analizować na poziomie fizjologicznym i neurochemicznym oraz na poziomie psychologicznym - natomiast zapamiętywanie to proces, który jest analizowany wyłącznie na poziomie psychologicznym

  2. Kodowanie jest procesem automatycznym, którego przebieg człowiek może zmieniać w bardzo niewielkim zakresie, natomiast zapamiętywanie jest procesem znajdującym się pod znaczną kontrolą jednostki

  3. Kodowanie następuje w trzech rodzajach pamięci, to jest w pamięci ultrakrótkiej, krótkotrwałej i trwałej, natomiast o zapamiętywaniu możemy mówić w wypadku pamięci operacyjnej i pamięci trwałej

zapamiętywanie w pamięci operacyjnej

Pamięć krótkotrwała jest systemem, w którym wykonywane są bieżące operacje umysłowe, takie jak uczenie się, myślenie i rozumowanie. Ponieważ pojemność tej pamięci jest ograniczona, to nałożenie na nią zadań przekraczających jej możliwości albo zbliżających się do górnego kresu jej możliwości, winno powodować jej załamanie, albo katastrofę.