Politechnika Gdańska

Wydział Inżynierii Środowiska

Studia dzienne

Rok akademicki 2005/2006

Ćwiczenie nr 2

„Sprawdzanie i Rektyfikacja teodolitu”

Sekcja 45 Tomasz Kwiatkowski

SPRAWOZDANIE TECHNICZNE

1. Cel i zakres ćwiczenia.

Celem ćwiczenia jest poznanie części teodolitu, osi teodolitu oraz zapoznanie się z warunkami geometrycznymi zrektyfikowanego intrumentu. Ćwiczenie obejmuje sprawdzenie i rektyfikację oraz centrowanie za pomocą pionu optycznego teodolitu.

3. Miejsce wykonania ćwiczenia.

Ćwiczenie wykonane zostało w Hali Geodezji Wydziału Budownictwa Wodnego i Inżynierii Środowiska Politechniki Gdańskiej przez sekcję nr 45 w następującym składzie:

- Małgorzata Kruszyńska

- Natalia Kujawa

- Michał Labuda

- Tomasz Kwiatkowski

- Paweł Lipski

5. Warunki.

Płaskie podłoże betonowe.

6. Używany sprzęt podczas ćwiczenia.

Do wykonania ćwiczenia używaliśmy statywu z teodolitem - model T 6, o numerze seryjnym 5317, wyprodukowanym w PZO Warszawa.

PRZEBIEG ĆWICZENIA

Ćwiczenie zaczęliśmy od rozstawienia statywu i u mieszczenia na nim teodolitu. Następnie zapoznaliśmy się z jego budową.

Części teodolitu:

Spodarka z trzema śrubami poziomującymi. W spodarce znajduje się również otwór, w którym umieszcza się korpus górny teodolitu.

Krąg poziomy służący do pomiary kątów poziomych (H - horyzontalnych) - posiada podział stopniowy lub gradowy.

Libella okrągła służąca do wypoziomowania płaszczyzny głównej tej libeli.

Śruba kolimacyjna służąca do poziomowania libelli kolimacyjnej.

Zacisk alidady służący do unieruchomienia korpusu górnego teodolitu.

Leniwka pozioma służąca do wykonania drobnego ruchu górnej części teodolitu względem kręgu poziomego.

Libella rurkowa kręgu poziomego służąca do spoziomowania tego kręgu.

Zacisk lunety służący do unieruchomienia lunety.

Leniwka pionowa lunety służąca do wykonania drobnego ruchu lunety w płaszczyźnie pionowej.

Krąg pionowy służący do pomiaru kątów pionowych (V [vertical]) - posiada podział stopniowy lub gradowy.

Ramka z oświetlaczem.

Lusterko służące do oświetlenia mikroskopu odczytowego.

Zatrzask służący do sprzęgnięcia kręgu poziomego z górną częścią teodolitu.

Muszka i szczerbinka służące do celowania na punkt.

Przeziernik służący do precyzyjnego ustawienia instrumentu nad punktem.

Po zapoznaniu się z budową teodolitu przeszliśmy do następnej czynności, jaką było spoziomowanie instrumentu. Dokonaliśmy tego poprzez spoziomowanie libeli pudełkowej. Następnie przystąpiliśmy do wypoziomowania libeli alidadowej. Ustawiamy oś libelli alidadowej la równolegle do dwóch śrub poziomujących spodarki i kręcąc nimi w przeciwnym kierunku sprowadzamy środek pęcherzyka libelli do punktu głównego. Następnie obracamy alidadę wraz z libellą o 180ş. Jeżeli w tym położeniu nastąpi wychylenie środka bańki z punktu głównego, to istnieje błąd libelli i należy wykonać rektyfikację libelli. Połowę tego wychylenia usuwamy śrubką korekcyjną libelli alidadowej. W ten sposób został spełniony warunek prostopadłości osi libelli do osi obrotu instrumentu (la_|_i). Aby ustawić oś obrotu instrumentu w pionie należy usunąć drugą połowę wychylenia libelli dwoma śrubami poziomującymi. Następnie obracamy alidadę o 90ą połołę wychylenia libelli dwoma śrubami pozią śrubą poziomującą. Czynności spoziomowania instrumentu powtarzamy kilka razy, aż do uzyskania w dowolnym ustawieniu teodolitu, przesunięcia środka pęcherzyka libelli nie większego niż
podziałki. Ewentualną odchyłkę środka bańki libeli okrągłej z punktu głównego tej libeli usuwa się za pomocą jej śrubek rektyfikacyjnych.

Po spoziomowaniu teodolitu przystąpiliśmy do sprawdzenia warunków geometrycznych teodolitu oraz wykrycia błędów oraz ich usunięcie, jak również pomiar kąta poziomego, między dwoma obrznymi przez nas punktami (A i B).

Tabela przedstawiająca uzyskane wyniki podczas pomiaru kątów poziomych (Horizontal), mających na celu obliczenie kąta pomiedzy punktami A i B:

Stanowisko	Cel	Odczyt	I położenie lunety		II położenie lunety		średnia I i II poł.	Kąt
						° ' ”	średnia		° ' ”	Średnia	° ' ”
										' ”			' ”
		1	A	I	229 30 00	30 00	49 50 15		50 08	229 40 04
				II	00					00
			B	I	255 15 00		15 15			75 30 00		30 00	255 22 38	25° 42' 34”
				II	30					00

Pomiar kątów pionowych (Vertical), mający na celu sprawdzenie i ewentualne obliczenie błędu indeksu:

KL i KP

KL		KP
60° 11' 00”		299° 48' 00”
60° 12' 00”	299° 48' 00”

Błąd indeksu:

(60° 11' 00 + 299° 48' 00”) - 360° = 359° 59' 00” - 360° = - 1' => 2i = - 1' => i = - 30”

Odczyty prawidłowe (poprawione o błąd indeksu)

KL		KP
60° 11' 30”		298° 48' 30”
60° 12' 30”	298° 48' 30”

Wnioski:

Jeżeli po zsumowaniu otrzymalibyśmy 360 to błędu indeksu by nie było. Nasz błąd wyniósł 30”, przy kolejnych pomiarach należy go zawsze uwzględniać (od otrzymanych odczytów odejmować 30 sekund), lub też pozbyć się go w następujący sposób - koło pionowe nastawić na poprawny wynik, odchył libeli kolimacyjnej usunąć za pomocą śrub rektyfikacyjnych.

Końcową czynnością jaką wykonaliśmy na kolejnych ćwiczeniach było centrowanie za pomocą pionu optycznego.

Po przybliżonym usatwieniu instumentu nad punktem, naprowadzliśmy oś celową pionu optycznego na centr znaku geodezyjnego za pomocą śrub poziomujących spodarki. Libella alidadowa wychyli się przy tym z położenia poziomego, a prosta centrujęca zajmie położenie pochylone, ale będzie przechodziła przez centr. Do położenia pionowego prostą centrującą doprowadzamy nogami statywu, jednocześnie dbając o to aby libella alidadowa była ustawiona w płaszczyźnie tej nogi, której długość ma być zmieniana. Następnie w celu naprowadzenia dokładnie teodolitu na centr przesuwamy instrument na głowicy statywu i poprawiamy położenie pęcherzyka libeli. Centrowanie sprawdzamy przez obrót teodolitu o 360 stopni

(400 gradów).

---