MUZYKOTERAPIA

Przyjmuje się, że jest to jedna z form psychoterapii, w której podstawowym środkiem oddziaływania terapeutycznego jest muzyka. Można więc powiedzieć, że muzykoterapia jest to stosowanie muzyki w celach leczniczych. Tak jak inne formy psychoterapii może być stosowana indywidualnie lub grupowo, przy czym częściej stosuje się ją, jako metodę grupową. Lecznicze funkcję muzyki są pełnione w dwóch podstawowych formach:

•  profilaktyka muzyczna przeznaczona dla ludzi zdrowych w celu poprawy lub utrzymania dobrego zdrowia lub sprawności fizycznej, utrzymania dobrego nastroju

•  przeznaczona dla ludzi chorych jest terapią uzupełniającą, stosuje się ją w placówkach, dąży do poprawy zdrowia.

Cele muzykoterapii, to ujawnienie i odreagowanie emocji, zmiana nieprawidłowych zachowań, integracja w grupie, poszerzenie wrażliwości, nauczenie relaksacji, aktywizacja oddechowa, psychiczna i ruchowa oraz ułatwienie diagnozowania i ustalenie dalszego kierunku leczenia poprzez obserwację zachowania się pacjenta.

Termin muzykoterapia został wprowadzony do światowej terminologii około 1950 (D.Blair). Jego rozpowszechnienie wiązało się z powstaniem nowej metody terapeutycznej, która miała dość ścisłe określone założenia teoretyczne oraz szereg efektywnych i sprawdzonych w toku postępowania praktycznego metod oddziaływania. Jako połączenie muzyki     i terapii muzykoterapia jest jednocześnie sztuką, nauką oraz procesem interpersonalnym. Współcześnie obowiązującą w Polsce definicję muzykoterapii wprowadził prof. Mirosław Janiszewski (1993), który określił, iż muzykoterapia jest dziedziną wykorzystującą muzykę w sposób ukierunkowany, wielofunkcyjny, kompleksowy i systematyczny w celach uzupełnienia leczenia zabiegowego, farmakologicznego, rehabilitacyjnego, psychoterapii i pedagogiki specjalnej.

Gra na instrumentach.

CELE MUZYKOTERAPII dotyczące bardzo obszernego zakresu form oddziaływania terapeutycznego; głównie w aspekcie terapii grupowej (dr M. Kierył, 1996):

• ujawnienie i odreagowanie negatywnych emocji chorego, wyzwolenie potrzeby ekspresji, obniżenie poziomu lęku oraz obniżenie wzmożonego napięcia mięśniowego;

• uzyskanie postawy korespondencyjnej między ciałem a muzyką;

• poprawa komunikacji, integracja grupy, rodziny, chorych i zdrowych;

• synchronizacja funkcji ustroju pod wpływem odczucia wyzwolonego przez muzykę rytmu wewnętrznego;

• uwrażliwienie kulturowe; poszerzenie zainteresowań muzycznych wzbogacone innymi formami sztuki; umuzykalnienie na poziomie podstawowym;

• nauczanie wspomaganych muzyką form rekreacji, zarówno aktywności, jak i relaksu;

• stymulacja rozwoju psychoruchowego dzieci i młodzieży;
  zmiana nieprawidłowych zachowań psychofizycznych: poprawa samopoczucia, zaspokojenie potrzeb emocjonalnych, pozytywne wzmocnienia własnej wartości, wzrost wewnętrznej siły, poprawa wydolności oddechowo-krążeniowej, wzrost siły mięśniowej, redukcja zmęczenia;

• potwierdzenie lub korekta diagnozy;

• przygotowanie do profilaktycznego wykorzystania muzyki w okresie zdrowia.

TECHNIKI MUZYKOTERAPII:

- bierna - receptywna-sam odbiór muzyki

- aktywna- czynna -pacjent gra na instrumencie, śpiewa.

Muzykoterapia jako jedna z niewerbalnych form psychoterapii może tak jak inne formy umożliwiać pacjentowi przeżycie i odreagowanie różnego rodzaju emocji i problemów, ujawnienie treści stłumionych i zwerbalizowanie ich; poznanie zatem własnych problemów, a także problemów innych osób, analizowanie ich i szukanie rozwiązań stwarza możliwości łatwiejszego nawiązywania kontaktów. U pacjentów z psychozami istotniejszy może okazać się wpływ w zakresie ułatwienia kontaktu interpersonalnego, a zatem wpływ na autyzm czy aktywizujący i mobilizujący, lub też pobudzający ekspresję wyrażania uczuć i angażowania się w przeżycia emocjonalne.

Muzyka w muzykoterapii jest środkiem oddziaływania ułatwiającym osiągnięcie celów w terapii. Duże znaczenie w odbiorze muzyki mają cechy osobowości słuchacza, jego nastrój, przeżywane problemy. Wiadomo, że u osoby smutnej wysłuchanie utworu melancholijnego pogłębi zły nastrój, natomiast pogodnego może wpłynąć na, przynajmniej chwilową poprawę samopoczucia.Muzyka dynamiczna może działać aktywizująco, pobudzać wyobrażnię i wywoływać różne skojarzenia, natomiast spokojna, wolna może oddziaływać uspokajająco na osoby przeżywające niepokój, dlatego sposób prowadzenia zajęć, dobór utworów, ich zestawienie, sposób prowadzenia dyskusji jest zależny od wielu czynników, takich jak: podstawy teoretyczne na jakich oparta jest terapia czy cały program leczenia, potrzeby pacjentów, cele i etap terapii.

PLASTYKOTERAPIA 

Terapia plastyczna z chromoterapią - terapia za pomocą różnych sztuk i technik plastycznych oraz kolorów.

 CEL:
- dostarcza przestrzeni, pozwalając na swobodną twórczość;
- stanowi bezpieczny i akceptowany przez człowieka sposób wypowiedzi tego, co jest trudne do opisania słowami;
- odzwierciedla problemy i negatywne emocje;
- jest obrazem osobowości autora;
- realizuje zamierzenia i pragnienia, które nie miały okazji być spełnione w rzeczywistości;
- kształci umiejętności projekcyjne i konstrukcyjne;
 

ŚRODKI REALIZACJI:
- tworzenie prac plastycznych za pomocą różnych technik: malowanie pędzlem, palcami, rysowanie, lepienie z gliny, masy solnej, rzeźbienie, modelowanie, wycinanie, wydzieranie;

PLASTYKA  - najczęściej wykorzystywana w procesie arteterapii, najbardziej popularna. Korzysta z najróżniejszych, niekonwencjonalnych technik plastycznych. W zależności od potrzeb i problemu zainteresowanego może spełniać rolę wielofunkcyjną:

- może być ukierunkowana na rozwiązanie problemu,

- znalezienie przyczyn tkwiących w zahamowaniu samorozwoju,

- wpływa na uwolnienie nagromadzonych złych emocji i odreagowuje je,

- pobudza sensorycznie,

- rozwija działanie twórcze,

- uzewnętrznia świat problemów, uczuć i przeżyć,

- kreuje pozytywne myślenie,

- może być traktowana jako terapia zajęciowa nastawiona na pracę z dysfunkcją,

- jako skillstreaming,

- u osób „sprawnych inaczej” rozwija manualność,

- wyrównuje braki i ograniczenia psycho-fizyczne.

Najważniejszą funkcją zdaje się być możliwość formułowania swojej wypowiedzi w sposób niewerbalny, a tym samym bezpieczny dla zainteresowanego. Często jednak dzieło artystyczne staje się pretekstem do rozmów i dyskusji wokół tematu, który dana praca wyłania.

 DRAMATOTERAPIA

Dramatoterapia czyli psychodrama, czylii teatroterapia - terapia poprzez przygotowanie spektakli teatralnych i uczestniczenie w nich poprzez odgrywanie ról.
CEL:
- zdobywanie samowiedzy, rozwijanie wyobraźni i poczucie sprawstwa;
- uświadomienie sobie własnych przekonań i uczuć;
- pozwala wypróbować nowe sposoby zachowania;
- pomaga uwolnić się od wspomnień i niepokojów i lepiej zrozumieć siebie;
- dzięki niej uwalniane są lęki oraz ekspresja silnych emocji;
- kształci samodzielne myślenie oraz działanie i otwartej postawy wobec otoczenia;
- pogłębia odczucia emocjonalne, wzbogaca wyobraźnię oraz rozwój osobowości;
- poprawia komunikację z otoczeniem.
ŚRODKI REALIZACJI:
- przygotowywanie teatrzyków lalek i cieni;
- wykonywanie inscenizacji i improwizacji;
- praca z dramą na różnych zajęciach;

Psychodrama to technika psychoterapeutyczna, łącząca wszyst­kie sposoby ekspresji uczuć człowieka, przez taniec, gest, mimikę, dźwięk i słowa, wykorzystywana jako metoda diagnozy i terapii do leczenia zaburzeń emocjonalnych i kontaktów interpersonal­nych z osobami przejawiającymi różne zaburzenia emocji lub za­chowania¹. Tematem improwizacji psychodramatycznych są przede wszystkim osobiste problemy pacjentów.

Dramoterapia oraz pozostałe metody pomagania, wykorzy­stujące środki teatralne w terapii, realizują następujące cele:

- cel wychowawczy - rozwija wrażliwość moralną, estetyczną, wewnętrzną dyscyplinę i postawę humanistyczną,

- cel terapeutyczny - rozładowuje napięcia wewnętrzne i likwi­duje negatywne emocje, pomaga w niwelowaniu kompleksów i nieśmiałości, pozwala osiągnąć satysfakcję, przynosi zadowole­nie z siebie oraz wyzwala wiarę we własne możliwości,

- cel kreatywny - rozwija uzdolnienia i zainteresowania, zwięk­sza świadomość i wrażliwość,

- cel inspirujący - wyzwala możliwości twórcze i ukazuje drogę samoekspresji,

- cel komunikatywny - rozwija umiejętność komunikacji wer­balnej i niewerbalnej,

- cel integrujący - wyzwala szacunek do wspólnej pracy w gru­pie, integrując ją,

- cel indywidualizujący - umożliwia indywidualną kreację oso­bowości.

dramoterapia (lub dramatoterapia), definiowana jako postępowanie terapeu­tyczne, rehabilitacyjne i lecznicze, wykorzystujące różne formy psychoterapii grupowej w połączeniu z formami artystycznej wy­powiedzi teatralnej.

W zależności od funkcji i roli arteterapeuty oraz od celu oraz ty­pu uczestników terapii, dramoterapię podzielić możemy na:

- dramoterapię kliniczną - rodzaj psychoterapii wykorzystują­cy środki teatralne jako narzędzie terapeutyczne i środek leczni­czy. Celem jej jest leczenie zaburzeń psychosomatycznych oraz rehabilitacja ludzi chorych psychicznie. Głównym narzędziem dramoterapii klinicznej jest oczywiście psychodrama oraz spek­takl teatralny;

- dramoterapię rozwojową - rodzaj terapii pedagogicznej i so-cjalizacyjnej, której uczestnikami są osoby potrzebujące pomo­cy pedagogicznej i psychologicznej. Celem tego rodzaju terapii jest korygowanie postaw społecznych, samorealizacja, osiągnię­cie dojrzałości emocjonalnej, samopoznanie, kompensacja, przystosowanie. Realizacji powyższych celów służą takie meto­dy, jak: drama (jako terapia pedagogiczna), socjodrama (jako te­rapia socjologiczna i psychologiczna²), jak również spektakl te­atralny.

Dramoterapia jako metoda pomocy stosowana jest głównie przy pracy z osobami przejawiającymi różne zaburzenia emocji lub za­chowania. Celem tych działań jest poprawa komunikacji osoby z otoczeniem, przywracanie wiary we własne siły, wzbudzanie za­ufania.

Jest metodą całościowego, wszechstronnego rozwijania osobowości i doskonalenia komunikacji interpersonalnej. Jej techniki pozwalają również na odnalezienie skrywanego problemu, rozwiązanie go, na stymulowanie rozwoju twórczego.

Drama jest formą improwizowaną. Uczestnicy improwizują wokół fikcyjnych zdarzeń i sytuacji by uczyć się rozwiązywania konfliktów życiowych. Leczniczo-korygująca funkcja dramy jest jedną z jej licznych zadań. Spełnia również funkcję dydaktyczną, wychowawczą. Jednorazowe wejście w rolę (pozytywną), rolę zaplanowaną i zorganizowaną przez prowadzącego niejednokrotnie zmienia proces myślenia „aktora”.

 Wykorzystanie dramy w procesie edukacji rozwija twórcze myślenie, staje się treningiem kreatywności, a przyswajany materiał zostaje zapamiętany przez ucznia w 100%.

  Poprzez odgrywane, improwizowane role możemy również poznać ucznia poza schematem ławki szkolnej, jego emocje, uczucia, sposób myślenia i zachowania. Każde wejście w rolę nacechowane jest głębokimi przeżyciami. Każda rola jest zaplanowana ma określone cele, które pomagają w rozwoju osobowości twórczej zainteresowanego.

BIBLIOTERAPIA 

Literatura piękna oddziaływuje na człowieka, wyrabia w nim nowe spojrzenie na świat, daje wzory do myślenia, przeżywania i zachowania. Dzięki temu człowiek wie więcej o świecie i o innych ludziach, ale także lepiej rozumie ich postawy, zachowania. Literatura ma swój olbrzymi udział w rozwoju osobowości, pomaga utrzymać równowagę emocjonalną, chroni przed negatywnymi emocjami, smutkiem, żalem, lękiem, gniewem, uczy nowych zachowań, daje wzory osobowe.

Pojęcie biblioterapii wywodzi się od dwóch wyrazów greckich: biblion - co oznacza książkę i therapeo - leczę. Po raz pierwszy termin ten użyto w 1916r. Jest to dziedzina wciąż mało znana w Polsce i mało doceniana, chociaż coraz częściej zaczyna się pojawiać w pedagogice specjalnej. Ma ona pomagać w procesie rozwoju dzieci i młodzieży, przyczyniać się do integracji osób niepełnosprawnych, nieprzystosowanych społecznie, z zaburzonym zachowaniem.

Biblioterapia traktowana jest jako działanie terapeutyczne oparte o stosowanie materiałów czytelniczych rozumianych jako środek wspierający proces terapeutyczny w medycynie. Jest rodzajem psychicznego wsparcia, pomocy w rozwiązywaniu osobistych problemów, rodzajem oparcia w procesie osiągania bezpieczeństwa, może być środkiem do realizacji potrzeb.

Biblioterapia według E. Tomasik jest zamierzonym działaniem przy wykorzystaniu książek lub materiałów niedrukowanych (obrazów, filmów itp.) prowadzącym do realizacji celów rewalidacyjnych, resocjalizacyjnych, profilaktycznych i ogólnorozwojowych. Takim celem może być:

-     akceptacja własnej niesprawności - akceptacja siebie,

-     podjęcie akcji kompensacyjnej,

-     akceptacja przez rodziców czy kolegów dziecka upośledzonego     

W  ujęciu psychologicznym biblioterapia jest szczególną techniką psychoterapeutyczną polegającą na leczniczym oddziaływaniu na psychikę, odpowiednio dobraną przez psychoterapeutę literaturą. Proces postępowania terapeutycznego wiąże się z diagnozą zaburzeń występujących u pacjenta, czyli wyjaśnieniem przyczyn występowania objawów, mechanizmu powstawania, które wyznaczają cele, jakie chce osiągnąć terapeuta, następnie dobór odpowiednich lektur i na końcu opracowanie metod pracy z wybraną książką. Tak rozumiana biblioterapia jest jedną z metod psychoterapii. S. Krotochvil, W. Kozakiewicz, S. Cwynar podkreślają jej rolę w leczniczym oddziaływaniu na psychikę, likwidowaniu niepożądanych stanów psychicznych, takich jak lęk, poczucie mniejszej wartości, osamotnienie, nuda czy apatia. Celem stosowania książki w terapii jest poza tym rozwój osobowości, pomoc w rozwiązywaniu trudnych sytuacji.

Pedagogiczny aspekt biblioterapii koncentruje się wokół roli książki jako metody leczenia opartego o proces edukacyjny, który ma pomóc w radzeniu sobie z trudną sytuacją. Pożądane zmiany mają wystąpić w zachowaniu, uczuciach i wierzeniach. Oddziaływanie książki polega na zmianie sposobu widzenia swojej sytuacji, siebie, pogłębianiu samoświadomości.

Biblioterapia jest szczególnie polecana osobom chorym przebywającym w szpitalu, a w szczególności dziecku, narażonemu na szereg lęków i frustracji. Ważna rola przypada lekturze w pomocy osobom niepełnosprawnym, kiedy budzi w nich nadzieję na pokonanie trudności, zmienia tok myślenia o swojej chorobie oraz ukierunkowuje na działanie.

Biblioterapię stosuje się w przypadku współuzależnienia, niedostosowania społecznego, takich zaburzeń rozwojowych jak dysleksja czy dysgrafia, zaburzeń nerwicowych. Jest metodą psychoterapeutyczną, która ma za zadanie wzmocnić i wzbogacić zasoby pacjenta, by lepiej radził sobie z trudnościami.
R. J. Rubin wyróżnił trzy rodzaje biblioterapii:

1/  instytucjonalną - polegającą na zastosowaniu literatury przede wszystkim dydaktycznej - do potrzeb indywidualnego „zinstytucjonalizowanego” pacjenta. Jest to np. tradycyjne w medycynie posługiwanie się tekstem z zakresu higieny psychicznej względem pacjentów chorych psychicznie. Prowadzona głównie przez lekarzy;

2/  kliniczną - polegającą na stosowaniu literatury - głównie wyobrażeniowej - w grupach pacjentów z problemami emocjonalnymi. Pacjenci dobrowolnie uczestniczą w zajęciach, które są zazwyczaj prowadzone przez lekarza i bibliotekarza. Tego typu zajęcia mogą odbywać się w szpitalu lub w środowisku chorego. Głównym celem jest uzyskanie przez pacjenta zdolności „wglądu w siebie”, co ma prowadzić do zmiany jego sytuacji psychologicznej;

3/  rozwojową - inaczej wychowawczą - stosującą książki (materiały) wyobrażeniowe i dydaktyczne dla potrzeb „normalnych” użytkowników. Tego rodzaju grupy biblioterapeutyczne prowadzone są przez bibliotekarza, nauczyciela itp. Zajęcia mają pobudzać normalny rozwój, samorealizację, wspierać zdrowie psychiczne. Prowadzona np. w szkole ma pomagać w rozwiązywaniu problemów życiowych.

Biblioterapia jest częścią biblioterapii pedagogicznej i jedną z form pracy z młodzieżą. Do jej podstawowych celów i zadań należy:

-    poznawanie siebie, otaczającej rzeczywistości, poznawanie świata i zrozumienie go (dawanie młodym ludziom możliwości zastanowienia się nad sobą),

- podawanie wzorców i nadawanie znaczenia (brak autorytetów, wzrost agresji, zagubienie młodych ludzi),

-    wzmocnienie poczucia własnej wartości (akceptacja siebie),

-    wzmocnienie motywacji do uczenia się,

-    pomoc w uaktywnianiu się.        

Bilioterapia z poezjoterapią - czyli terapia z wykorzystaniem odpowiednio dobranej literatury - książek, publikacji literackich, poezji, albumów.
CEL:
- wpływa na pozytywną postawę jednostki;
- daje wiarę w pokonywanie trudności;
- oddziałuje w kierunku zmiany obrazu samego siebie;
- przeciwdziała niepożądanym emocjom, osłabieniu ich i wygaszeniu;
- wzbudza emocje wpływające korzystnie na samopoczucie i właściwe funkcjonowanie organizmu;
- przyczynia się do rozwoju wyobraźni, poszerza sferę przeżyć; 
- wpływa na poczucie własnej wartości i pomaga uwierzyć we własne możliwości;
ŚRODKI REALIZACJI:
- czytanie i analizowanie wybranych, odpowiednich do wieku lektur, bajek i poezji;
- próby zmian treści lub zakończenia opowiadania, bajek;
- samodzielne tworzenie poezji, bajek, opowiadań;

 CHOREOTERAPIA

Choreoterapia to jedna z form terapii przez sztukę (arteterapii), to spotkanie się ze swoim wnętrzem poprzez ruch i taniec - swobodny, naturalny niczym niewymuszony. Jedynie inspirowany muzyką, podpowiedziami prowadzącego zajęcia i informacjami pochodzącymi z własnego ciała. To ostatnie  jest najważniejsze.                                           

Choreoterapia - obejmuje oddziaływanie za pomocą tańca. Terapia tańcem wywodzi się z nurtu tańca współczesnego. Nie jest to taniec rozumiany w kategoriach figur czy kroków. Jest to rodzaj tańca twórczego, spontanicznego…można powiedzieć taniec wnętrza.

Ekspresja ruchowa wypływająca z naszego środka to odpowiedź na to, co nas spotyka, na co dzień. Dla jednych będzie to rozładowanie napięć i stresów, dla innych będzie to spotkanie się ze sobą, a dla kolejnych będzie to czas dobrej i przyjemnej zabawy ze sobą i z innymi. Niemniej choreoterapia spełnia swoje zadania bez lub z udziałem naszej świadomości, które odczuwamy z czasem, nawet, jeśli wcześniej ich nie zakładaliśmy.

CELE I ZADANIA:

- otwarcie się na siebie i swoje potrzeby,

- zwiększenie świadomości siebie - rozpoznanie i bezpieczne wyrażanie uczuć,

- świadomość własnego ciała, jego potrzeb i granic,

- akceptacja siebie i swojego ciała,

- wzrost poczucia własnej wartości i pewności siebie,

- stworzenie możliwości do odreagowania napięcia i stresu,

- uspokojenie, rozluźnienie, ale też wzrost energii życiowej,

- wzrost sprawności fizycznej i ruchowej, ćwiczenie poczucia rytmu i harmonii,

- poprawa kontaktów interpersonalnych w relacjach z ludźmi,

- tworzenie spójnej osobowości i integracji psychofizycznej,

- pomaganie w rozwoju ciała, doskonalenie ruchów poprawiając ich wyrazistość i elastyczność,

- kształcenie wyobraźnii i pamięci ruchowej.

ŚRODKI REALIZACJI:

- przedstawianie ruchem treści słyszanej melodii;

- wykonywanie ćwiczeń rytmiczno - ruchowych przy     zabawach rytmicznych;

- improwizacje ruchowe;

Warsztaty terapii tańcem dają wiele możliwości i sposobów do uzdrowienia różnych aspektów własnego życia. Od wzrostu radości i energii życiowej do uspokojenia i wyciszenia - takiego wewnętrznego relaksu.

Terapia tańcem zachwyca swym bogactwem oddziaływań na nasz umysł i duszę integrując je w jedno i przywracając harmonię.

ARTETERAPIA 

JERZY GROTOWSKI - autor teatru psychologicznego napisał:

,,Sztuka jest dojrzewaniem, ewolucją, uniesieniem umożliwiającym wyjście z ciemności w blask światła”

„ Osobowość każdego młodego człowieka kształtuje się w zetknięciu z otaczającym światem. Sztuka może dopomóc w rozumieniu rzeczywistości oraz budowaniu do niej pozytywnego stosunku: rozbudzać myślenie i emocje, ukazywać obszary piękna, zachęcać do postawy twórczej, wykazywać na potrzebę kontaktu z ludźmi, uczyć wartościowania. Twórczość jest najwyższym przystosowaniem jednostki do świata zewnętrznego” .

„Emocje, które wywołują w nas ludzie, zjawiska czy zdarzenia trudno czasami wyrazić słowami. To, co przeżywamy, jest często niezrozumiałe dla innych. Choć znamy tyle słów, nie potrafimy nazwać naszych wewnętrznych stanów. Sztuka może pomóc spojrzeć w głąb siebie, może również stać się dla wielu osób jedynym środkiem ekspresji emocjonalnej. Poprzez symbol umożliwia komunikację różnych przekonań, konfliktów, urazów. Może pomóc dostrzec, że spontaniczne wyrażanie siebie jest naprawdę możliwe, co więcej, możliwa jest nasza przemiana.”

Rola sztuki w terapii wynika z założeń psychoanalizy, które dotyczą konfliktów człowieka, tych wewnętrznych i nieuświadomionych. Sztuka jest środkiem obiektywizacji przeżyć, która pozwala na patrzenie z dystansem do tych przeżyć oraz na pozbycie się napięcia emocjonalnego poprzez ekspresję.

SZTUKA od wielu wieków ma potężną moc terapeutyczną. Terapia przez sztukę jest uznaną metodą holistyczną wykorzystywaną w pracy z dysfunkcjami (uzależnienia, współuzależnienia, patologia społeczna) chorobami (nowotwór).

Jest próbą odnalezienia sensu i celu życia na  drodze rozwoju osobistego. Posiada właściwość wyprzedzania czasu, zapowiadania przyszłości. Jest próbą oswojenia lęku, strachu i stresu. Szeroko proponowana gama technik artystycznych pozwala na zlokalizowanie problemu i jego rozwiązanie.

Terapia poprzez sztukę, to arteterapia. Słowo arteterapia oznacza z łaciny rzemiosło, rękodzieło, sztukę. Arteterapia jako metoda ma możliwość łączenia się z innymi metodami terapii zajęciowej. Zalecana jest ludziom zarówno zdrowym, jako metoda odprężającą, jak i chorym umysłowo i fizycznie.

Jako metoda, która wspiera diagnozę i terapię ludzi chorych psychicznie oraz resocjalizację, pojawia się coraz częściej terapia artystyczna, przez sztukę.

 Termin arteterapia pochodzi od wyrazów: „ ars”, czyli sztuka i „ therapeuein”, czyli leczenie, terapia.

 „ Arteterapia to twórczy trening, terapia wykorzystująca proces tworzenia lub wynik procesu twórczego do wzbogacenia własnej osobowości. Jest to metoda poznawania siebie, przygoda z tworzeniem oraz z twórczym myśleniem” . - H. Grzegorzewski  

        Szeroko rozumiana arteterapia jest definiowana jako „układ poglądów i czynności ukierunkowanych na utrzymanie i podnoszenie poziomu jakości życia ludzi przy pomocy szeroko rozumianych dzieł sztuki i uprawiania sztuki” - E. Grzebyk

Historia arteterapii sięga ponad stu lat. Ogromną rolę odegrali francuscy psychiatrzy A. Tardieu i M. Kimon, którzy pod koniec XIX w. opublikowali swoje prace na temat znaczenia dzieł plastycznych osób chorych psychicznie.

Oddziaływanie sztuki o uzdrawiającym znaczeniu, znane było od dawna, co potwierdzał twórca koncepcji zwanej katharsis, czyli Arystoteles. Ale jednak dopiero w ostatnim stuleciu powstała inicjatywa wykorzystania procesu twórczego i sztuki do celów terapeutycznych, oparta na teorii, która określa psychologiczne mechanizmy twórczości. Postępowanie to nazwano „ arteterapią” i nazwa ta została wprowadzona do terminologii medyczno-psychologicznej w latach 40 dwudziestego wieku.

Określenie to jest odnoszone najczęściej działań i sztuk plastycznych. W miejsce określenia „ arteterapia”, wstawiane są również takie określenia jak:
- artepsychoterapia,
- artepsychoterapia analityczna,
- terapia kreatywna,
- terapia poprzez twórczość.

Arteterapia spełnia ogromną rolę kompensacyjną wyzwalając aktywność twórczą, wyrównując braki i ograniczenia psychofizyczne. Pozwala zaakceptować siebie i innych. Przede wszystkim wzbogaca życie człowieka niepełnosprawnego bądź upośledzonego nadając mu sens. Celem nadrzędnym arteterapii, która obejmuje różne dziedziny życia, w tym także aspekty medyczne, jest zwalczanie skutków choroby. Może ona również zapobiegać jej powstaniu bądź pomagać w jej przezwyciężaniu.

 „ Arteterapia ma na celu zobligowanie jednostki do retrospekcji znaczenia zdarzeń w kontekście przeszłości i umożliwienie zmiany postaw przyszłego zachowania, z uwzględnieniem faktycznych warunków otaczających tę osobę. Powinna być skierowana na wykrywanie wewnętrznych zahamowań blokujących procesy poznawcze, rozwój zdolności oraz kształtowanie osobowości” .

Funkcje arteterapii zależą przede wszystkim od celu jej zastosowania. Zdaniem M.Kulczyckiego, arteterapię można sprowadzić do trzech podstawowych funkcji, a mianowicie: rekreacyjnej, edukacyjnej i korekcyjnej.

1) rekreacyjna - ma na celu tworzenie odpowiednich warunków wypoczynku, sprzyjających nabraniu nowych sił pomocnych w przezwyciężaniu problemów życiowych jednostki. Pozwala osiągnąć stan wyciszenia, radości, rozluźnienia, wewnętrznego spokoju, a przez to wyzwolenia energii życiowej;

2) edukacyjna - jej przesłaniem jest dostarczanie uczestnikowi terapii dodatkowych wiadomości przydatnych do reinterpretacji sensu i celu życia. Dostarcza dodatkowych wiadomości i zwiększa mądrość życiową, a także umiejętności radzenia sobie w różnych sytuacjach;

3) korekcyjna - przekształcanie szkodliwych zmów na bardziej wartościowe. Przejawia się w różnych formach niesienia pomocy jednostką mającym problem z niedostosowaniem się do otaczającego świata, przestrzeganiu i akceptacji siebie i innych, wyrównaniu braków i ograniczeń psychofizycznych.

Arteterapia pełni również funkcje diagnostyczną i rokowniczą, ponieważ wytwory uczestnika terapii opisują jego stan psychofizyczny” .

Arteterapia polecana jest przede wszystkim osobom z zaburzeniami emocjonalnymi oraz tym, którzy chcą poznać swoje uzdolnienia, a przede wszystkim samego siebie. Nawiązuje ona do tzw. teorii potrzeb, które kierują ludzkim działaniem, dążącym do ich zaspokojenia.

Arteterapia pozwala choremu na inne spojrzenie na swoją chorobę, ale i na otaczający go świat. Pozwala poznać mocne i słabe strony pacjenta: jego lęki, problemy, braki, frustracje, chroni przed apatią i utratą inicjatywy, izolacją społeczną, obojętnością. Aktywność artystyczna jest i pozostanie alternatywną, choć czasem jedyną formą aktywności.

Działania arteterapeutyczne przyjmują różne formy, do których zaliczyć możemy:
· plastykoterapię (terapię za pomocą sztuk plastycznych), czyli za pomoca rysunków, grafiki, rzeźby, itp.,
· choreoterapię, czyli za pomocą tańca i ruchu,
· muzykoterapię, w której wykorzystywany jest własny głos, nagrania muzyczne, a także instrumenty muzyczne,
· dramatoterapię, czyli odgrywanie ról,
· biblioterapię, czyli terapię z wykorzystaniem książek, publikacji literackich, itp.

Arteterapia pomaga uzewnętrznić emocje, pragnienia, dążenia, myśli. Jest formą komunikacji z samym sobą i z innymi ludźmi. W trakcie zajęć możliwa staje się zmiana sposobu odbioru otaczającej rzeczywistości. Dzięki niej dziecko lub osoba dorosła zaczyna nabierać dystansu w stosunku do własnych, niekiedy trudnych przeżyć, uczuć i doświadczeń.

---