Lekcja 1 - teoria

O czym w lekcji?

• Skala chromatyczna

• Skala molowa

• Triada harmoniczna

   Skala chromatyczna

Skala chromatyczna to taka, w której występują wszystkie określone dźwięki muzyki europejskiej

 Najmniejsza odległość pomiędzy nazwanymi dźwiękami, to pół tonu (półton)

Czyli można też powiedzieć, że skala chromatyczna to taka, w której każdy kolejny dźwięk oddalony jest od poprzedniego o pół tonu.

Na gitarze kolejne półtony gramy na kolejnych progach.

Przykład:

Skala chromatyczna od dźwięku A, to:

A   B   H   C  Cis  D  Dis  E  F  Fis  G  Gis  A

 Na gitarze możemy zagrać ją np. naciskając kolejne progi na 5 strunie.

[pusta struna] - wiesz już z praktycznej części lekcji 1, że pustą strunę piątą (5) stroi się właśnie do dźwięku A (stąd nosi ona nazwę A5)

(formalnie gitarę stroi się do dźwięku A w innym miejscu gitary (A kamertonowe 440 Hz), ale na ten temat powiem Ci więcej w lekcji o strojeniu gitary)

[I próg] - Idąc dalej, czyli naciskając strunę na pierwszym progu piątej struny uzyskujemy dźwięk B…

[II próg] - Na drugim progu piątej struny dźwięk H

[III próg] - Trzeci próg, to dźwięk C…

[IV próg] - Czwarty próg, to dźwięk Cis…

itd.

Skala molowa

 

Na wybranych (najczęściej siedmiu) dźwiękach skali chromatycznej zbudowane są inne skale.

 

I tak np. skala a-moll zawiera dźwięki:

A   H   C   D   E   F   G   A

...to skala a-moll naturalna.

Dziś jednak chcę Ci powiedzieć o akordach z przykładu do pierwszej lekcji, a akordy (podkład - harmonię utworu) buduje się w oparciu o skalę moll harmoniczną.

 

Różni się ona od melodycznej tylko siódmym składnikiem.

A   H   C   D   E   F   Gis   A

 

 

Gdy dźwięki skali molowej harmonicznej przyrównamy do skali chromatycznej, wtedy zobaczymy, że różne dźwięki skali a-moll nie są oddalone od siebie o taką samą odległość (np. dźwięk A od H o 2 półtony, czyli cały ton, a dźwięk H od C o jeden półton)

To charakteryzuje daną skalę (związany jest z tym „klimat” jaki skala buduje)

A   B   H   C  Cis  D  Dis  E  F  Fis  G  Gis  A       (skala chromatyczna)

A        H   C        D        E  F           Gis   A      (skala molowa harmoniczna)

      2      1     2        2    1      3         1         (odległość miedzy składnikami w półtonach)

 

 Teraz pytanie do mnie:

Dlaczego proponuję Ci zapoznanie się ze skalami?

Odp. Ponieważ w oparciu o skalę zbudowane jest praktycznie wszystko w muzyce:

Melodia, akordy - czyli harmonia, improwizacje - czyli solówki.

W dzisiejszej lekcji zajmiemy się małym fragmentem - budową akordów (na razie w nieco uproszczonej wersji)

Akordy - triada harmoniczna

3 podstawowe i najważniejsze akordy w tonacji nazywamy triadą harmoniczną.

Wiele utworów oparte jest jedynie na triadzie harmonicznej

Triada harmoniczna, to akordy zbudowane na I, IV i V stopniu skali.

A    H    C    D    E    F    Gis    A 

I                 IV    V

 

Teraz pytanie:

Czym jest akord?

Akord jest złożeniem kilku współbrzmiących dźwięków. Trzech (trójdźwięk), czterech (czterodźwięk) lub pięciu (pięciodźwięk)

Z jakich dźwięków składa się akord?

Na początek na potrzeby dzisiejszej lekcji przyjmiemy uproszczone, ale prawdziwe rozumowanie, że jest to co drugi dźwięk skali.

 

Tonika (akord toniczny)

Jeżeli chcę zbudować akord w oparciu o pierwszy stopień skali (dźwięk A), to pierwszym składnikiem (dźwiękiem) jest A, później H pomijam, C biorę do akordu, D pomijam, E biorę do akordu.

Czyli mam akord a-moll złożony z dźwięków A C E

Teraz wróćmy do diagramu akordu a-moll z lekcji praktycznej i zbadajmy, że rzeczywiście gramy tylko dźwięki A C E

Struna E1 pozostaje pusta i bardzo dobrze, ponieważ jest to składnik akordu a-moll

Struna  H2 nie może pozostać pusta, ponieważ dźwięk H nie należy do akordu a-moll (A C E). W diagramie widzimy, że powinniśmy nacisnąć pierwszy próg. Jak popatrzysz na skalę harmoniczną, to zauważysz, że kolejnym dźwiękiem, po H jest C. Dlatego pierwszy próg nam pasuje, ponieważ C jest składnikiem akordu a-moll

Struna G3 nie może być pusta, bo dźwięk G nie występuje w akordzie a-moll (A C E). Pierwszy próg by nam nie pasował, bo po G w skali harmonicznej jest Gis. Dopiero kolejny dźwięk (na drugim progu), to A, które jest z akordu

Struna D4 też nie może pozostać pusta, więc szukamy dźwięku na tej strunie, który pasuje do akordu. Dis na I progu nie pasuje, ale pasuje E na II progu.

Struna A5  może pozostać pusta, bo dźwięk a należy do akordu a-moll (A C E)

Struna E6 również może pozostać pusta (jest to dźwięk z akordu)

 

Subdominanta

Akord zbudowany na IV stopniu (dźwięku D) w skali a-moll będzie zawierał następujące dźwięki:

D F A  (pominęliśmy E i Gis ze skali)

Jest to akord d-moll

 

Dominanta (akord dominujący)

Akord zbudowany na V stopniu (dźwięku E) w skali a-moll będzie zawierał następujące dźwięki:

E Gis H  (pominęliśmy F i A ze skali)

Jest to akord E-dur

Uwaga! Skąd wiemy czy dany akord jest durowy, czy molowy wyjaśnię w jednej z kolejnych lekcji.

 

 

Ważna cecha triady harmonicznej

Jak przyjrzymy się dźwiękom, z których zbudowane są 3 akordy triady, to zauważymy, że zawierają on wszystkie dźwięki ze skali.

Mówi się, że:  triada harmoniczna w pełni reprezentuje skalę

 A    H    C    D    EE    F    Gis    A    - skala a-moll harmoniczna

 A          C           E                         - akord a-moll (tonika)

                    D           F            A    - akord d-moll (subdominanta)

        H               E         Gis          - akord E-dur (dominate

 Z powyższego zestawienia widać, że jeden dźwięk - E znajduje się zarówno w akordzie tonicznym jak i dominantowym. To bardzo "przyjemny" dźwięk, na którym w przyszłości będziesz mógł silnie bazować np. w improwizacjach ;-)

 

Podsumowanie:

Triada harmoniczna w a-moll wygląda następująco:

I    stopień, dźwięk A - akord zbudowany na skali, to a-moll (tonika) - dźwięki A C E

IV  stopień, dźwięk D - akord zbudowany na skali, to d-moll (subdominanta) - dźwięki D F A

V   stopień, dźwięk  E - akord zbudowany na skali, to E-dur (dominanta) - dźwięki E Gis H

 

Tyle teorii na dziś.

Teraz możesz zadać sobie pytanie:

Jak wykorzystam tę wiedzę w przyszłości?

Odpowiedzi można mnożyć.

Przykład może być taki: Gdy będziesz dopasowywał akordy do utworu opracowując go w konkretnej tonacji - a-moll, wtedy zacznij od jednego z akordów triady (a-moll, d-moll lub E-dur) - z dużym prawdopodobieństwem dopasujesz.

Jeśli jednak nie, to „kombinuj” z akordami zbudowanymi na pozostałych dźwiękach skali a-moll naturalnej H, C, F lub G (h-zmn, C-dur, F-dur, G-dur)

Więcej o tych akordach  w następnych lekcjach.

Nie próbuj raczej grać akordu Es-dur, czy dis-moll, ponieważ widać, że będą to akordy spoza skali (są oczywiście jakieś bardzo rzadkie wyjątki :) )

 

W kolejnej teoretycznej lekcji dowiesz się o triadzie harmonicznej w tonacji durowej, transpozycji (zmianie tonacji) i tercjowej budowie akordów.

---