TEMAT : KULTURA POLITYCZNA I SOCJALIZACJA POLITYCZNA
Kultura polityczna - to całokształt indywidualnych postaw i orientacji uczestników danego systemu. Jest to sfera subiektywna.
Cechy indywidualnych orientacji :
Orientacja poznawcza ( prawdziwa lub fałszywa wiedza o obiektywnych ideach politycznych )
Orientacja afektywna ( poczucie więzi, zaangażowanie, sprzeciw itd. wobec obiektów politycznych
Orientacja oceniająca ( sądy i opinie o obiektach politycznych. Opinie, które zwykle wymagają zastosowania wobec obiektów i wydarzeń politycznych kryteriów wartościujących )
Indywidualne orientacje wobec obiektów politycznych składają się z :
Aspektu poznawczego ( jednostka ma dużą wiedzę o tym jak działa całość systemu politycznego, kim są osobowości kierujące i jakie problemy aktualnej polityki
Aspekt afektywny ( jednostka doznaje uczucia obcości lub sprzeciwu wobec systemu )
Aspekt oceniający ( jednostka może oceniać system w kategoriach moralnych )
Orientacje istniejące w danej społeczności będą miały wpływ na sposób działania systemu politycznego. Kultura polityczna ma duży wpływ na działanie systemu politycznego.
OBIEKTY ORIENTACJI POLITYCZNYCH
Obiektami orientacji politycznych są :
system polityczny jako całość,
poszczególne role i struktury polityczne,
indywidualni lub grupowi wykonawcy ról
specyficzne dążności i decyzje publiczne
Wśród obywateli, którzy są świadomi istnienia systemu narodowego można wyróżnić :
poddani ( osobnicy mający świadomość systemu oraz wpływu, jaki na ich życie wywierają wytwory systemu tj. świadczenia socjalne, prawa itd., ale są nieskłonni brać udziału w jego działalności )
uczestnicy ( jednostki kierujące się ku strukturom i procesom „wejściowym” systemu i biorące udział lub dostrzegające możliwość wzięcia udziału w artykulacji potrzeb oraz w podejmowaniu decyzji )
PODKULTURA POLITYCZNA
O podkulturze politycznej mówimy wtedy, gdy można wyróżnić szczególny zespół orientacji politycznych, różniący się od innych w tym systemie. Problem podkultury politycznej jest problemem zasadniczym również w wielu krajach rozwijających się. W takich państwach jak Indie różnice języka, religii, klasy i kasty nastręczają władzy politycznej orgon problemów.
SOCJALIZACJA POLITYCZNA
Socjalizacja polityczna jest procesem, dzięki któremu kultury polityczne utrzymują się i ewoluują. W procesie socjalizacji jednostki przyswajają sobie problemy kultury politycznej, kształtują orientacje wobec zjawisk politycznych.
Podstawą zrozumienia procesu socjalizacji politycznej musi być wyjaśnienie dwóch spraw :
proces socjalizacji trwa całe życie człowieka
pewne wydarzenia i doświadczenia mogą odcisnąć piętno na całym społeczeństwie
Socjalizacja polityczna może dokonywać się w formie :
jawnej ( polega na otwartym przekazywaniu informacji, sugerowaniu wartości i ocen zjawisk politycznych np.: wykłady wiedzy obywatelskiej w szkołach średnich )
ukryta ( przekazywanie wzorców niepolitycznych, które modyfikują postawy wobec odpowiednich ról i obiektów w systemie politycznym np.: wychowanie elementarne )
CZYNNIKI SOCJALIZACJI POLITYCZNEJ
Do czynników socjalizacji politycznej należy :
rodzina ( wzory wpajane w sposób ukryty i jawny od pierwszych chwil życia człowieka. Rodzina podejmuje decyzje kolektywne ale dla dzieci SA to decyzje autorytatywne )
szkoła ( spełniają rolę w kształtowaniu postaw niepisanych „reguły gry politycznej” )
grupy rówieśnicze ( spełniają rolę w kształtowaniu systemu wartości i orientacji )
doświadczenia zawodowe ( mogą stanowić kanały jawnego przekazywania informacji i poglądów politycznych )
TEMAT : POLITYCZNA ROLA WIĘZI SPOŁECZNYCH
Imponderabilia - to czynniki, które na ogół są pomijane w analizach socjologicznych z uwagi na ich nieuchwytność empiryczną np: nastroje społeczne, morale, frustracje, samopoczucie zbiorowe itp.
Składniki więzi moralnej to :
zaufanie
lojalność
solidarność
Kapitał podmiotowości ma trzy zasoby :
zasoby strukturalne ( formy organizacyjne i instytucjonalne np.: prawne, polityczne, ekonomiczne )
zasoby ludzkie ( kwalifikacje, kompetencje, poziom wiedzy i umiejętności, postawy )
zasoby kulturalne ( mają dwoisty charakter : strukturalny = nie jest atrybutem jednostki, ale są wspólne wielu jednostkom oraz indywidualny = istnieją i realizują się tylko poprzez przekonania i działania jednostki )
Więź społeczna stanowi istotny zasób społeczny, jest ważnym składnikiem kapitału podmiotowości.
Jako zasób społeczny więź moralną można interpretować trojaki :
zasób strukturalny ( siatka otwartych układów interakcyjnych stwarzających szanse kontaktów )
zasób indywidualny ( kompleks pozytywnych sentymentów, jakie jednostka żywi wobec innych )
Zasób kulturowy ( zbiór rozpowszechnionych , uznawanych wzorów powinnościowych, regół określających wymarzony typ kontaktów społecznych i pożądany sposób odnoszenia się do nich )
Kiedy więź społeczna osiąga status więzi moralnej staje się trwałym składnikiem tkanki społecznej.
Więź moralna to szczególna relacja do objętych kategorią „MY”. Perymetr tej kategorii odnosi się do trzech powinności moralnych :
„MY” to ci, których obdarzamy zaufaniem
„MY” to ci, wobec których postępujemy lojalnie
„MY” to ci, których sprawy nas solidarnie obchodzą
Charakter ekskluzywny posiada więź prywatna, wobec osób, które znamy osobiście.
Charakter inkluzyjny posiada więź publiczna, wobec szerszych, abstrakcyjnie osób, których osobiście nie znamy.
Trzy przejawy atrofii to :
Antyteza zaufania ( kultura cynizmu) = rozpowszechniona podejrzliwość, nieufność itp.
Antyteza lojalności ( kultura manipulacji ) = spotykające się z przyzwoleniem społecznym wykorzystanie zaufania innych, ich naiwności itp.
Antyteza solidarności ( kultura obojętności ) = akceptowana społecznie skrajana interesowność, egoizm itp.
Dwa rodzaje analiz to :
Teorie formalizacji nowoczesności, której wyłonienie się i rozwój traktowane się jako egzemplifikacja gwałtownych zmian społecznych największej skali i historycznej rozciągłości
Teoria rewolucji, które traktowane są jako kwintesencje zmian społecznych najbardziej radykalnych, przełomowych, a zarazem zamkniętych w krótkiej skali czasowej.
Proces prowadzący do antykomunistycznego przełomu można podzielić na trzy składniki :
Okres powolnej erozji reżimu i mobilizacji działań konterctatorskich
Okres heroiczno - romantyczny masowego ruchu opozycyjnego, prowadzącego do przełomu
Okres pragmatyczno - realistyczny konsolidacji nowego systemu społecznego
Wraz z rosnącą słabością reżimu i rozpowszechnianiem się działań opozycyjnych następuje :
Stopniowe poszerzenie się zasięgu więzi poza strefę prywatną, a w miarę krystalizowania się masowego ruchu opozycyjnego pojawienie się więzi inkluzyjnej
Dominacja więzi negatywnej, opartej na wspólnej definicji przeciwnika
Rosnąca konieczność samookreślania się po jednej lub po drugiej stronie
Sporadyczne erupcje więzi skrajnie intensywnych i inkluzyjnych momentach „świątecznych”
Hipotezy przyczynowe atrofii więzi moralnej :
Pojawienie się nowych obszarów ryzyka
Anomia
Słabość agend kontroli i nadzoru
Niedojrzałość elit politycznych
„relatywna deprawacja”
Procesy spontaniczne :
Wcześniejsza afirmacja tzn: „wartości postmaterialistyczne” tj. samorealizacja, jakość życia itp.
Odrodzenie życia religijnego po epoce sekularyzacji
Narastający w świecie odruch moralnego oporu przeciwko najbardziej brutalnej przemocy
Innowacje techniczne w dziedzinie telekomunikacji i komputeryzacji
Twórcy tradycji polskiej socjologii to :
Ludwik Krzywicki
Stefan Czarnowski
Stanisław Ossowski
Paweł Rybicki
WIĘZI SPOŁECZNE - to relacja pomiędzy trojgiem ludzi łączące pewnego rodzaju zachowania.
Rodzaje więzi społecznych :
Zakresowo
Treściowo (kategoria zaufania)
ZAUFANIE INSTRUMENTALNE - dotyczy formy działania, odrzucamy intencje, pytamy o formę działania)
ZAUFANIE AKSJOLOGICZNE (zakład o przyzwoitym zachowaniu drugiej osoby zakładamy określone intencje, zakładamy mu określone intencje np.: sprawiedliwość, prawdomówność, obiektywizm, dyskrecja)
ZAUFANIE POWIERNICZE (ma największe ryzyko ; zakładamy, że ten drugi podmiot zaopiekuje się nami w sposób bezinteresowny)
Rodzaje nieufności :
Egoistyczna (mechanizm, który określi relacje jest to egoizm drugiej osoby)
Aksjologiczna (drugi podmiot w relacji z nami oszuka nas , okłamie, będzie niesprawiedliwy itp.)
Irracjonalna (przyjmiemy założenie, że ten drugi podmiot w relacji z nami będzie zachowywał się w sposób chaotyczny, trudny w stosunku do siebie itp.)
TEMAT : KONFLIKTY POLITYCZNE
O sytuacjach konfliktowych mówimy wtedy, gdy :
Aspiracje lub dążenia ludzi okazują się wzajemnie sprzeczne
Opinie na temat prawidłowości czy słuszności pewnych poglądów wzajemnie się wykluczają
Konflikt potencjalny zmienia się w konflikt realny, gdy ludzie podejmują próby realizacji swoich dążeń, usiłując przełamać wyłaniające się przeszkody związane z obecnością czy działalnością innych ludzi. Konflikt występuje nie tylko między jednostkami konflikt interpersonalny), ale także miedzy grupami (konflikt międzygrupowy).
Do konfliktu nie dojdzie, gdy :
Jedna ze stron ustąpi ( jednostronne ustępstwo )
Strony dochodzą do porozumienia ( porozumienie stron )
Strony realizują swoje sprzeczne cele, nie atakując się wzajemnie ( współzawodnictwo )
Strony godzą się aby rozstrzygnięcie wynikające z rozbieżnych dążeń dokonane zostało przez zewnętrznego arbitra ( arbitraż )
Strony starają się wyjaśnić różnice wynikające z rozbieżnych przekonań przez ich krytyczną analizę ( debata )
Dwa stopnie intensywności konfliktu :
Konflikt ograniczony, którego uczestnicy mają na celu wyłącznie usunięcie przeszkód w realizacji dążeń zablokowanych przez działania przeciwnej strony
Konflikt rozlany, to taki, którego celem jest przede wszystkim zniszczenie przeciwników, bądź zadanie im szkód czy cierpień
Walki sferze materialnej :
Zastosowanie środków administracyjnych
Zastosowanie środków przymusu fizycznego
Atak fizyczny
Teoria społecznej tożsamości lub teoria społecznej kategoryzacji, została stworzona przez Henr'ego Tajfela. Punktem wyjścia tej teorii była analiza pewnych właściwości poznawczego funkcjonowania człowieka. Ujmowanie zjawisk w pewne grupy czy klasy i nadawanie im nazw, czyli proces kategoryzacji. Dzięki kategoryzacji porządkujemy bodźce, które do nas docierają. Jedną z ważnych konsekwencji kategoryzacji w terminach jest podział na „swoich” (to ci, którzy należą do tej samej grupy, do której należę ja ) i „obcych” (to ci, którzy należą do innej grupy).
Badania nad zjawiskiem kategoryzacji społecznej, zwróciły uwagę na kilka faktów :
Podział ten ma wpływ na sposób postrzegania ludzi „swoich” i „obcych”
Ludzie często są skłonni członkom własnej grupy przypisać bardziej pozytywne cechy niż członkom obcych grup
Występuje skłonność do faworyzowania członków własnej grupy
Teoria opanowania trwogi została stworzona przez Greenberga i Pyszczyńskiego. Teoria ta utrzymywała, że dla zachowania poczucia podstawowego, wewnętrznego bezpieczeństwa niezbędne jest posiadanie i utrzymanie kolektywnego systemu znaczeń.
Kiedy sytuacja konfliktowa przekracza się w otwarty konflikt, zostają uruchomione mechanizmy działające na zasadzie dodatniego sprężenia zwrotnego.
Eskalacja konfliktu przeradza się na wiele sposobów :
Pojawianie się bardziej destrukcyjnych form walki
Poszerzanie obszaru konfliktu
Wzrost wagi spraw, które stały się przedmiotem konfliktu
Wzrost liczby uczestników konfliktu
Konfliktom sprzyja niejasność normatywna. Może ona mieć różne powody :
Wadliwa konstrukcja norm
Pewne normy zostają zakwestionowane jako niesłuszne czy niesprawiedliwe
Przekształcanie form życia społecznego
Dotyczy sfery wzajemnych postaw
Czynniki, które mogą działać hamująco na rozwój konfliktu, jest istnienie powiązań między grupami.
Równowaga sił może hamować rozwój konfliktu. W sytuacji równowagi konfliktu może istnieć na jakimś polu zastępczym. Może także przybierać formę rywalizacji na innym polu.
Konflikty mogą być rozwiązywane w różny sposób :
Narzucanie drugiej stronie własnych warunków
Jednostronne ustępstwa
Wypracowanie kompromisu
Rozwiązywania integralne (umożliwia zaspokajanie roszczeń ; zakłada konieczność współzawodnictwa dotychczasowych adwersarzy)
Negocjacje
Destrukcyjne formy walki w sferze symbolicznej :
Presja psychologiczna
Atak słowny
Manipulacja
Destrukcyjne formy walki w sferze materialnej :
Zastosowanie środków administracyjnych, a więc służbowa degradacja, pozbawienie stanowiska, ograniczenie praw, nałożenie grzywnej, konfiskata, pozbawienie majątku itp.
Zastosowanie środków przymusu fizycznego bywa sposobem walki stosowanym przez tych, których władzę posiadają ( np: uwięzienie, wypędzenie, ograniczenie dostępu itp.) a także tych, którzy władzę lub o realizację jakichś celów politycznych walczą ( np.: blokada budynków lub dróg )
Atak fizyczny skierowany na przedmioty i na ludzi : niszczenie i podpalanie obiektów, bicie, torturowanie, zabijanie.
Realistyczna teoria konfliktów zakłada, że źródłem konfliktów jest obiektywna sprzeczność interesów. Jeśli więc chcemy zrozumieć ich przyczyny to musimy dokładniej poznać sytuację grupy i związane z tą sytuacją ich interesy. Teoria ta zwolenników ma wśród specjalistów różnych dyscyplin. Wśród psychologów ideę tę rozwijał M.Sherif.
TEMAT : ROLE SPOŁECZNE W NOWEJ ROLI
Dwa typy porządku społecznego :
Normy społeczne są wpajane ludziom przez systematyczną socjalizację i podlegają pełnej lub częściowej internalizacji
Formowanie pozytywnego obrazu samego siebie, a w związku z tym dążenie do osiągnięcia akceptacji innych
Otoczenia narzuca lub przypisuje jednostce pewne role nieformalne np.: rola autorytetu, rola opiekuna itp.
Rola opisuje się w analizach statycznie, zamiast traktować je jako symptom życia konkretnego społeczeństwa.
Teoria ról społecznych koncentruje się bądź na zagadnieniu struktury społeczeństwa lub grupy, która ujmowana jest jako konfiguracja ról społecznych.
Propozycja rozumienia ról społecznych wysunięta przez Lintona, mówi o tym, że z każdej roli wynikają jednoznaczne przepisy i normy dotyczące sposobu jej pełnienia i, co więcej, że rozmaite role jednostki nie zderzają się ze sobą. Szybkie zmiany w społeczeństwie powodują zakłócenia, które wymykają się z uporządkowanej wizji struktury społeczeństwa. Założenia Lintona dotyczyć mogą społeczeństw elementarnych, koncepcja statyczna, nie dostosowanie do skomplikowanej i dynamicznej rzeczywistości.
Stanisław Ossowski uważał, że role rzadko są statyczne i jednoznaczne i ich wpływ na jednostkę, jej zachowanie i osobowość nie może być ujęty w uniwersalną formułę, rola która wybiera nie musi go zmieniać na stałe.
Turner był twórcą pojęcia „ tworzenia roli”. Role społeczne nie są przyjmowane przez ludzi w gotowej formie, lecz SA tworzone i modyfikowane w procesach interakcji z innymi, którzy też występują w różnych, zmieniających się rolach.
Koncepcja Meada tzw. „ważnych innych” i teoria grup odniesienia. W zależności od tego jakie role stają się w danej sytuacji ważne dla jednostki, posługuje się ona wizjami „ważnych innych”. Od wyboru „nadawcy” roli zależy jej subiektywna treść oraz wynikające z niej postawy zachowania. Nadawca może mieć charakter jednostkowy lub grupowy, a rola może występować w różnych kontekstach sytuacyjnych przez co może przyjmować różny charakter (np.: formalny, nieformalny, konkretny itp.)
Role społeczne pełnią funkcję na dwa sposoby :
Przyjęta rola modyfikuje zachowanie, sposób mylenia, samoocenę. Stanowiąc „kanał” przekazywania jednostce kulturowych norm i wartości
Przyjęcie danej roli modyfikuje postrzeganie jednostki przez innych, co ma wpływ na jej zachowania
Zmianę postaw można osiągnąć przez manipulację rolami. Skłonienie danej osoby do odegrania roli, której treścią są pożądane postawy i zachowania. Przykładem jest eksperyment D.Rosenhana, w której „normalnymi” psychicznie zrównoważeni ochotnicy przyjmowali role chodych psychicznie i zgłaszali się do klinik psychiatrycznych.
Psychodrama - specyficzna gra aktorska, odtwarzanie pewnych zdarzeń oddziałujących tym samym na psychikę innych ludzi.
W tradycyjnych społeczeństwach role określa się jednoznacznie, są zsynchronizowane i zaitegrowane. W złożonych otwartych społeczeństwach - rolach jest kluczowa - narzuca sposób postrzegania jednostki przez innych i przez prymat postrzega się inne role przez nią pełnioną.
Cztery aspekty stosunku jednostki do ról społecznych :
przystosowanie się do roli
człowiek buduje swój obraz na podstawie sygnałów dawanych mu przez innych, dając mu wyobrażenia co o nim sądzą, jak oceniają i jak reagują. Często ludzie reagują na jedną szczególną role jednostki, przez co jednostka jeszcze silniej identyfikuje się z tą rolą.
Identyfikacja negatywna (repulsyjna) - jeśli inni też negatywnie na role reagują. Jeżeli przyjęta rola jest odbierana negatywnie, jednostka może dążyć do odrzucenia roli bądź zmiany otoczenia na takie, w których większość osób pełni podobną rolę.
Przystosowanie do roli :
identyfikacja roli - polega na wczuciu się w rolę, przyjęcie jej treści. Jest to także wybór „nadawcy” czyli wybór „ innych”.
Wdrukowanie roli - tzw: „ważni inni” dostrzega jednostkę jako wykonawcę danej roli, wdrukowanie roli może nastąpić w wyniku narzucenia społecznego. Trudno się pozbyć raz „wpisanej” roli, nawet w przypadku całkowitej zmiany zachowania i odrzucenia kreowanych przez daną rolę wzorców. Zjawisko wstecznego wdrukowania roli - tzw. Mechanizm retrospektywnej interpretacji, czyli reinterpretacji wcześniejszych zachowań, faktów z biografii danej jednostki w świetle stereotypów związanych z jej nową rolą.
Wrastanie w rolę - jednostka traktuje zorganizowanie wokół siebie elementy, pomagające w pełnieniu roli za stały i oczywisty element rzeczywistości
manipulacja rolą
Rola pełni funkcje :
fasadową = dla zamaskowania pełnienia jakiejś innej roli lub ułatwienia w pełnieniu innej roli
instrumentalna = ze względu na chęć osiągnięcia innej roli ; pewien etap
negacja roli
Jednostka bądź grupa odrzuca narzuconą z zewnątrz rolę. Odrzucenie może przyjąć różną formę.
kreacja roli
Pula społecznie możliwych ról nie jest zamknięta. Rozwój cywilizacji powołuje do życia nowych ról.
TEMAT : EROZJA WŁADZY - ANATOMIA ZJAWISKA
Jednym z najpowszechniejszych przekonań obiegowych jest pogląd, że jednorodne czynności, które SA wykonywane przez dłuższy czas, stają się mniej skuteczne, że wykazują one tendencję do psucia się i dezorganizacji.
Władza jako siła kreatywna oraz organizatorska załamuje się i staje się siłą destruktywną. Zgodnie z mądrością obiegową, przyczyną psucia się władzy jest rutynizacja decydentów, zmniejszenie ich innowacyjności, zmęczenie i oderwanie od życia społeczeństwa.
Zjawisko erozji władzy (ZEW) - to fenomen polegający na zmniejszeniu się racjonalności decyzji kierowniczych i na osłabieniu woli ich urzeczywistnienia.
ZEW można sprowadzić do dwóch zasadniczych twierdzeń :
czynności kierownicze i przywódcze stają się coraz mniej skuteczne
im wyższy szczebel administracyjny, im potężniejsze stanowisko tym silniejsze SA tendencje do psucia się organów władzy
Metody naukowego badania ZEW :
metoda strukturalna - polega na poznawaniu „anatomii” tego zjawiska, na artykulacji cech erozji władzy i ustaleniu relacji zachodzących między nimi, na wykryciu czynników, które je warunkują
metoda historyczna - polega na badaniu erozji władzy w różnych epokach historycznych, w różnych fazach rozwoju cywilizacyjnego i kulturalnego społeczeństw np.: „okrągły stół”, upadek rządu Olszewskiego
Sprawowanie władzy jest jednym z rodzajów działań jednostkowych i zbiorowych. Polega ono na podejmowaniu decyzji politycznych, militarnych i ekonomicznych oraz na ich realizacji.
Uzasadnione jest twierdzenie, że „władza - to środki władzy”. Ponieważ sprawowanie jej wiąże się z ludzkimi działaniami, podlega ono pewnym ogólnym prawom zachowania, skodyfikowanym przez psychologów, socjologów i historyków.
„Interakcyjny model zachowania” podkreśla zamożność i wielokierunkowość uwarunkowań. Składa się z dwóch rodzajów twierdzeń :
twierdzenia o rodzaju oddziaływań
działania ludzkie, a więc również decyzje kierownicze i przywódcze, są jednocześnie wyznaczone przez trzy główne czynniki :
- zmienne osobowe (endogenne) - tj. interesy ludzi, ich wiedza operacyjna i umiejętności interpersonalne
- zmienne środowiskowe (egzogenne) - tj. warunki geopolityczne, tradycje kulturowe czy system instytucjonalny
- czynniki proceduralne - charakteryzują się znaczną dynamiką ; zatem działania zależą od własnego przebiegu
twierdzenia o sile oddziaływań
te twierdzenie dotyczy siły poszczególnych czynników, zwanej również mocą regulacyjną czynności. Dlatego można wyróżnić czynniki słabe i silne, oddziaływania pierwszoplanowe i wtórne.
Galbraith przyjmuje hipotezę, że w naszych czasach zwiększyło się znaczenie organizacji w regulacji zachowań kierowniczych i zmalało znaczenie sił osobowych. Wielkie osobowości zostały wyparte przez wielkie instytucje. Hipoteza ta ma ograniczony zasięg.
ROLA CZYNNIKÓW OSOBOWYCH
Zjawisko erozji władzy jest jednocześnie współdeterminowane przez wiele czynników o różnej sile. Jednym z czynników są czynniki osobowe.
Czynniki te można podzielić na :
układy motywacyjne
struktury poznawcze
Autonomia funkcjonalna - polega na tym, że z biegiem czasu środki służące zaspokojeniu potrzeb autonomizują się i stają się niezależnymi celami.
Jedną z przyczyn psucia się władzy jest zjawisko jej autonomizacji. Czynności kierownicze i przywódcze, tj. podejmowanie decyzji politycznych czy działania kontrolne i represyjne, które normalnie są środkami służącymi do pomnażania dobrobytu i utrwalenia bezpieczeństwa społeczeństwa, stają się niezależnymi celami. Autonomizację władzy - szczególnie władzy centralnej i naczelnej - ułatwiają pewne szczególne przywileje, które jej towarzyszą, tj. możliwość korzystania ze specjalnych środków komunikacji, kontakt ze światem sław, zaszczyty i aplauz tłumów. Autonomizacja tego rodzaju w sposób nieunikniony zmniejsza efektywność decyzji przywódczych i kierowniczych, osłabia także role ich realizacji. Przywódcy, menadżerowie i kierownicy różnych szczebli zaczynają skierowywać swoją uwagę na sam proces panowania i kontroli. Źródłem ich przyjemności stają się nie tyle efekty gospodarcze i społeczne, ile czynności instrumentalne, tj. wydawanie decyzji, gry dyplomatyczne, celebrowanie urzędu, zabiegi rytualne i brązownicze. Kierownicy, menadżerowie, wojskowi, mężowie stanu, którzy u progu swojej kariery kierowali się poczuciem obowiązku, którzy chcieli spełnić ważną misję historyczną, zmieniają skórę - często w sposób bezwiedny - i zaczynają koncentrować się na zjawiskach drugorzędnych. Czynności organizacyjne stają się ich celami.
Drugim czynnikiem osobowym, wpływającym na zjawisko erozji władzy, wiąże się z charakterystyką motywacji kratycznej (władczej) zwanej również potrzebą władzy. Motywacja kratyczna polega na silnym dążeniu do wywierania wpływu na jednostki i grupy społeczne, ma kilka cech osobliwych.
Działa ona na zasadzie kuli śnieżnej : im większa jest kula, tym szybciej rośnie. Zgodnie z tym, im silniejsze wpływy, tym większa energia do ich rozszerzenia. Motywacją kratyczną z reguły rządzą prawa pozytywnego sprzężenia zwrotnego.
Innym czynnikiem jest zmienna poznawcze. Kiedy mówimy o czynnikach tego rodzaju to cały zespół cech i układów, tj zdolności twórcze i kratyczne, wiedza ekonomiczna i polityczna, umiejętności rozwiązywania problemów i dylematów decyzyjnych, intuicja i mądrość życiowa. Są one związane z e stanem umysłu przywódcy, kierownika czy grupy wpływu. Decydenci polityczni czy ekonomiczni przyjmują demokratyczny lub autokratyczny styl sprawowania władzy, stosują określone metody podejmowania decyzji rutynowych i innowacyjnych, preferują wzmocnienia pozytywne lub negatywne w procesie narzucania swojej woli. Nowe warunki wymagają często nowych form rządzenia, tymczasem decydenci utrzymują dawne struktury i dawne strategie kierowania. Duże znaczenie w tym procesie odgrywa również biologiczne starzenie się przywódców i grup kierowniczych. Wraz z wiekiem w końcowych fazach ontogenezy zachodzą pewne procesy, które zmniejszają możliwości przechowywania i generowania informacji zwiększa się sztywność myślenia, osłabia wola dążenia do celu. Jednostka częściej myśli kategoriami przeszłości niż kategoriami przyszłości. Nowe doświadczenia osobiste i mądrość nabywania wraz z wiekiem mogą zwiększać racjonalność myślenia, to jednak z reguły nie wyrównują one strat spowodowanych rzez zmiany gerontologiczne. Zmiany te odgrywają bardziej destruktywną rolę w sferze władzy niż w jakiejkolwiek innej dziedzinie działalności człowieka. Proces starzenia zmniejsza efektywność władzy politycznej czy ekonomicznej. Władza jest bowiem rodzajem narkotyku, z którego trudno jest się wyzwolić. Jest to bodaj jedyna dziedzina ludzkiej aktywności, w której nie ma dezercji.
Istnieje zatem cała wiązka czynników poznawczych i motywacyjnych wywołujących zjawisko erozji władzy.
ROLA WARUNKÓW ZEWNĘTRZYNYCH : PRZESTRZEŃ KRATYCZNA
Warunki tworzą złożoną przestrzeń wielowymiarową, której dalej będę nazywał przestrzenią kratyczną. Zgodnie z twierdzeniem współczesnej teorii decyzji, szczególnie istotne są trzy wymiary tej przestrzeni, a mianowicie :
stopień niepewności
jest on ważnym wymiarem jest stopień niepewności zdarzeń ekonomicznych, politycznych i militarnych, zależy od nasycenia jej informacji. Szczególnie decyzje kierownicze i przywódcze, podejmowane są więc w warunkach niepewności i ryzyka. Informacja jest tlenem dla polityków, stanowi ona podstawę racjonalnego sprawowania władzy, tworzą oni specjalne kanały przepływu informacji z dołu do góry i z góry do dołu. Jednak pod wpływem czynników zewnętrznych tj. biurokratyzacja instytucji, kryzys społeczny czy wzrost napięcia międzynarodowego, normalne kanały informacyjne mogą ulec zablokowaniu lub zniekształceniu.
Informacje można zniekształcać na trzy rodzaje :
- dokonuje się selekcji informacji : władza otrzymuje przede wszystkim dane korzystne. Jednocześnie pomijane są informacje niewygodne
- elaboracja wiadomości, są one uzupełniane i deformowane zgodnie z oczekiwaniami organów kierowniczych i elit rządzących
- w drastycznych sytuacjach występuje zjawisko fabrykowania informacji ; tworzy się scenariusze zdarzeń historycznych i współczesnych, które nigdy nie miały miejsca.
stopień zmienności
do tego stopnia należy dynamika. Warunki, w jakich decydent podejmuje decyzje i je realizuje, ulegają powolnym lub szybkim przeobrażeniom. Załamanie się rutynowych metod rządzenia paraliżuje zaspokojenie potrzeb grup i społeczeństw.
stopień złożoności
wraz z rozwojem cywilizacji zwiększa się komplikacja świata zewnętrznego : następuje dyferencja struktur instytucjonalnych i tworzą się nowe relacje między nimi. Złożoność ekonomiczna, społeczna i polityczna rzeczywistości może spowodować erozję władzy.
Przestrzeń kratyczną, a więc obiektywne warunki zewnątrz, w jakich decydenci podejmują egzekwują swoje decydenci, mogą rodzić zjawisko erozji władzy.
ROLA PROCEDURALNYCH CZYNNIKÓW
Czynniki proceduralne odgrywają istotną rolę w różnorodnych działaniach politycznych, ekonomicznych i militarnych, szczególnie takich, które są drugoplanowe i sekwencyjne.
Niepowodzenia w danej fazie procesu decyzyjnego może wywołać reakcję łańcuchową, może zatem obniżać stopień racjonalności dalszego postępowania decydenta i zwiększać prawdopodobieństwo następnych, jeszcze większych klęsk. Te nasilające się zmiany poznawcze i emocjonalne często wywołują erozję władzy, której decyzje stają się coraz mniej przemyślane i coraz rzadziej urzeczywistniane. Początkowe sukcesy odnoszone w procesie sprawowania władzy mogą stać się przyczyną jej erozji. Powodzenia, szczególnie powodzenia zbyt łatwe i niespodziewane, rodzą przekonania o własnej wszechmocy, o możliwości kontroli zdarzeń niekontrolowanych. Zgodnie z modelem interakcyjnym ZEW jest jednocześnie determinowane przez czynniki osobowe, warunki zewnętrzne i zmienne proceduralne. Należy odróżnić przyczyny erozji władzy od ich subiektywnych interpretacji, dokonywanych przez polityków czy ekipy rządzące. W trakcie interpretacji ulegają oni aberracji egocentrycznej.
WSKAŹNIK RACJONALNALNOŚCI WŁADZY
Aby określić, czy w danym etapie zmniejsza się racjonalność władzy, czy zatem wystąpiło ZEW, trzeba opracować wskaźnik racjonalności (WR). Pozwoli on na formułowanie bardziej uzasadnionych diagnoz o funkcjonowaniu władzy. Racjonalność przywódców i organów kierowniczych zleży od skuteczności podejmowanych decyzji przez nich w danym etapie historycznym.
PSEUDOEROZJA WŁADZY
W pewnych przypadkach publicyści, myśliciele, historycy i opinia publiczna dostrzegają zjawisko erozji władzy tam, gdzie ono nie występuje, gdzie przywódcy i ekipy rządzące działają na swoim normalnym - wysokim lub niskim - poziomie.
Przyczyny tych błędnych ocen mogą być różnorodne :
Wiadomo, że w pewnych przypadkach ludzie stosują wątpliwie kryteria ocen decyzji przywódczych i kierowniczych. Nie uwzględniają oni faktu, że dobre decyzje mogą czasem prowadzić do złych wyników.
Wzrost standardów oceny elity rządzącej czy poszczególnych kierowników. Pod wpływem obserwacji najlepiej funkcjonujących instytucji gospodarczych czy politycznych w skali międzynarodowej, obserwator często zaostrza kryteria oceny.
Następną przyczyną jest zjawisko zwane optymizmem pamięci ludzkiej. Większość badań empirycznych wykazuje, że ludzie z reguły łatwiej zapamiętują i aktualizują zdarzenia pozytywne niż negatywne, fakty korzystne niż zagrażające.
Zjawisko erozji władzy, czyli tak zwana pseudoerozja, utrudnia obiektywną ocenę rzeczywistych zasług i błędów popełnianych przez polityków, wojskowych i menadżerów.
ŚRODKI ZAPOBIEGAWCZE
Jeśli w działalności publicznej rodzą się zjawiska zagrażające i destabilizujące, ludzie starają się im zapobiegać. Im ważniejsze jest dane zjawisko społeczne, tym szybsza i silniejsza jest na nie reakcja. Fenomen erozji władzy wpływa na funkcjonowanie grup i całych społeczeństw, ponieważ może zwiększać zagrożenie dla całej ludzkości, człowiek stara się mu zapobiegać. Środki zapobiegawcze ZEW :
Metody kontroli i autokontroli
Rotacja i zmiana na stanowiskach kierowniczych oraz przywódczych
Środki zapobiegawcze, nawet najbardziej racjonalne i najbardziej demokratyczne, raczej ograniczają zjawisko psucia się władzy niż je eliminują.
KONSEKWENCJE ZEW
Żadna władza nie jest tak dobra ani zła, aby nie była narażona na erozję. ZEW nie byłoby warte szczegółowych badań, gdyby nie to, że pociąga ono za sobą różnorodne konsekwencje polityczne, militarne i edukacyjne. Tam, gdzie kończy się autorytet, tam wkracza siła ; historia potwierdza pogląd, że najczęściej potęguje się ona o zmierzchu. Władza jest zbyt złożoną strefą ludzkiej działalności, aby można ją sprawować wyłącznie do ZEW.
EROZJA WŁADZY - to utrata zdolności do sprawowania władzy.
PSEUDOEROJA - to dostrzeganie erozji, tam gdzie ich nie ma.
Wszystkie choroby związane z zażywaniem leków maja wpływ na erozję władzy, ponieważ mają wpływ na podejmowanie decyzji. Inwalidztwo nie jest tak groźne jak zażywanie leków.
Style uprawiania polityki :
Autokratyczny i demokratyczny
Męski i damski
W stylu autokratycznym szybciej dochodzi się do erozji władzy.
Cechy stylu męskiego :
Styl konfrontacyjny
Polityka traktowana jest jako płaszczyzna walki.
Scena walki jest podzielona na sojuszników i przeciwników.
Przeciwnika trzeba wyeliminować, bo wtedy zniknie problem.
Polityka to gra o sumie zerowej.
Polityka to także poligon walki.
Nie ma w tym stylu miejsca na negocjacje.
Negocjacje uchodzą za przejaw słabości
Styl męski to inaczej „polityka jastrzębia”
Cechy stylu damskiego :
Styl negocjacyjny
Atakuje się problem, a nie przeciwnika
Przeciwnika traktuje się jako partnera w rozwiązywaniu problemu
Polityka to gra o sumie dodatniej
System ten działa sprawnie zagranicą niż w Polsce
Styl damski to inaczej „polityka gołębia”
Polityce męscy, którzy uprawiają styl damski :
Waldemar Pawlak
Kazimierz Marcinkiewicz
Olejniczak
Kobiety, które uprawiają styl męski :
Hanna Gronkiewicz-Waltz
Margaret Tattcher
Hanna Suchocka
Gilowska
Jakubowska
Czynniki przyspieszające erozję władzy :
Tempo transformacji
Rewolucje
Odkrycia geograficzne
Czynniki decydujące o tempie erozji władzy to :
Czynniki proceduralne
Czynniki zewnętrzne
Czynniki osobowe
TEMAT : NORMY I WARTOŚCI
SPOISTOŚĆ SYSTEMU AKSJO-NORMATYWNEGO
Systemy aksjo-normatywne rzadko cechują się zawartością czy konherencją.
Występują trzy tendencje historyczne :
Wzory i reguły społeczne komplikują się i różnicują w miarę ewolucji czy rozwoju społeczeństwa. W społecznościach pierwotnych najprostsze formy życia społecznego nie wymagały skomplikowanej regulacji
Odchodzenie od pierwotnej izolacji kultur do coraz większego ich kontaktu, wzajemnego oddziaływania, przemieszania. O ile plemienne społeczności wyspiarskie były dosłownie zamknięte w swoim własnym świecie, także w swoim własnym świecie reguł - zwyczajów, obyczajów, o tyle wraz z mnożeniem kontaktów, migracji, rozwojem środków transportu i komunikacji, kultury normatywne straciły swoją jednorodność i w społeczeństwie nowoczesnym są już konglomeratem treści niezwykle wymieszanych, pochodzących z różnych źródeł
Rosnące w toku procesu dziejowego przyśpieszenie zmian społecznych. Społeczne otoczenie, w którym żyli ludzie w społeczeństwach prymitywnych lub tradycyjnych zmieniło się bardzo powoli
Te trzy tendencje prowadza nie tylko do różnorodności, ale do wewnętrznej spójności i sprzeczności w obrębie systemu aksjo-normatywnego.
Wewnętrzna spójność i sprzeczność w obrębie systemu aksjo-normatywnego występuje w kilku formach :
Anomia - została stworzona przez Emile'a Durkheima pod koniec XIX wieku. Dotyczyła ona całości kultury normatywnej. Jest to stan, w którym system normatywny traci koherencję i zmienia się w chaos. Dezorganizacja kultury normatywnej oznacza dezorganizację członków zbiorowości. Jest to stan na tyle dotkliwy, że Durkheim widział w nim przyczyny jednej z postaci zamachów samobójczych, którą określał mianem samobójstw anomijnych.
Węższe pojęcie anomii wprowadził w 1938 roku Robert Merton. Według niego anomia to nie każdy chaos normatywny, lecz specyficzna rozbieżność między afirmowanymi w danym społeczeństwie wartościami, a postulowanymi w nim normami mającymi służyć osiągnięciu tych wartości. Merton twierdził, że wytwarza on presję w kierunku działań przestępczych, to znaczy realizowania tych samych społecznie oczekiwanych celów alternatywnymi, nieznanymi w społeczeństwie sposobami.
Konflikt ról to rozbieżność oczekiwań społecznych związanych z rozmaitymi pozycjami społecznymi zajmowanymi równocześnie przez jednostkę np.: konflikt obowiązków rodzinnych i zawodowych
Konflikt w obrębie jednej roli, czyli w ramach jednej pozycji społecznej, między segmentami roli, a więc oczekiwaniami kierowanymi przez różnych partnerów, członków kręgu społecznego, zajmujących w stosunku do danej pozycji statusy preferyczne np.: dyrekcja zakładu żąda od robotnika podwyższenia wydajności, a koledzy z brygady utrzymania tempa pracy na zwyczajowym poziomie
Ambiwalencja normy - sprzeczność w obrębie pojedynczego segmentu roli, gdy oczekiwania jednego, konkretnego partnera są wewnętrznie niespójne np.: pacjent oczekuje od lekarza osobistej troski, współczucia dla jego cierpień, delikatności, a równocześnie chce być wyleczony, co może wymagać bardzo bolesnej i uciążliwej terapii lub ryzykownego zabiegu operacyjnego, przy czym lekarz musi zachować zimny, profesjonalny dystans
Antynomia normatywna - konflikt pomiędzy podsystemami normatywnymi, gdzie samo zachowanie jest odmiennie regulowane np.: przez prawo i moralność
Asynchronia normatywna - w ramach jednej społeczności i właściwej jej kultury występować mogą reguły pochodzące z różnych okresów. Ich treść może być wzajemnie nieskoordynowana
Wyróżnione formy różnych przejawów niespójności systemu aksjo-normatywnego są tym, że każda z tych sytuacji z osobna, a przecież przeważnie nakładają się na siebie, stawia jednostkę przed poważnymi dylematami : jak działać, do czego dążyć?
SOTOSOWANIE SIĘ DO REGUŁ : KONFORMIZM I DEWIACJA
DEWIACJA - postępowanie niezgodne z odnoszącymi się do danej jednostki i do sytuacji, w której działa, regułami społecznymi
KONFORMIZM - sytuacja, gdy ludzie postępują zgodnie z regułami, które ich dotyczą
Konformizm i dewiacja to w tym ujęciu terminy obiektywne, dotyczące faktycznej zgodności lub niezgodności zachowania z wzorem, a abstrahując od motywacji, które ludzi do tego skłaniają.
W ramach jednej i tej samej procedury (czyli typowej wiązki norm i wartości) mogą przestrzegać norm, ale odrzucać wartości lub przeciwnie akceptować wartości ale nie uznawać norm.
W tych sprzecznościach występuje pięć możliwości :
Konformizm, czyli akceptacja całej procedury, zarówno norm jak i związanych z nimi wartości
„innowacja” to akceptowanie celów dyktowanych przez rozpowszechnione wartości, ale szukanie nowych sposobów ich realizacji, różnych od normatywnie przypisanych ( jest to odmiana dewiacji)
„rytualizm” to kurczowe trzymania się pewnych tradycyjnych sposobów postępowania, czyli gorliwe przestrzeganie norm, przy zupełnym abstrahowaniu od celów, które miały być w ten sposób realizowane, a więc z ignorowaiem odpowiednich wartości ( jest to odmiana dewiacji)
„wycofanie się” lub rezygnacja to dewiacja pełna i pasywna. Oznacza odrzucenie przez jednostkę całej przypisanej w kulturze procedury, zarówno zawartych w niej norm jak i wartości ( jest to odmiana dewiacji)
„bunt” to dewiacja pełna i aktywna. Oznacza odrzucenie obowiązujących procedur, z całym bagażem norm i wartości, ale zarazem zaproponowanie procedur alternatywnych : nowych sposobów życia realizujących nowe normy i nowe wartości ( jest to odmiana dewiacji)
LEGALIZM - literalne i skrupulatne przestrzeganie reguł bez względu na ich treść, zgodnie z przekonaniem, że należy zawsze stosować się do obowiązujących zasad
NEGATYWIZM - bezrefleksyjny stosunek do reguły, abstrahujący od jej treści, a odrzucający ją tylko z uwagi na źródło, z którego reguła pochodzi
OPORTUNIZM - przestrzeganie reguły mimo jej nieuznawania i przekonania o jej niesłuszności. Oportunistami są wszyscy, którzy płacą podatki w terminie, mimo że mało jest takich, którzy nie uważaliby ich za zbyt wysokie.
PODSYSTEMY AKSJO-NORMATYWNE : ZWYCZAJE, MORALNOŚĆ O PRAWO
Klasyk socjologii amerykańskiej William G.Sumner jako pierwszy wprowadził trójpodział reguł na „codzienne sposoby życia, moralność i prawo”. Dzisiaj mówimy prościej : zwyczaje, moralność i prawo. Tworzą one wyraźnie odrębne podsystemy systemu aksjo-normatywnego każdego społeczeństwa :
ZWYCZAJE - to bardzo bogata kategoria reguł towarzyszących nam w życiu codziennym, we wszelkich jego przejawach. Określają jak się ubieramy, jak się czeszemy, co i jak robimy, gdzie się spotykamy z przyjaciółmi itp. Funkcją zwyczajów jest uproszczenie życia ludziom, nadanie mu pewnego automatyzmu, zwalnianie z konieczności rozważania wszelkich możliwych opcji i każdorazowego podejmowania decyzji w codziennych sprawach. Taki bezrefleksyjny automatyzm, z jakim poddajemy się zwyczajom, sprawia, że są one najbardziej niewidoczne ze wszelkich reguł, traktujemy je jako oczywiste i świadomie dostrzegamy. Tu najmocniej zakorzeniony jest nasz etnocentryzm, przekonanie o naturalności naszych zwyczajów i dziwactwie zwyczajów odmiennych. Zwyczaje tworzą się spontanicznie, oddolnie, wyrastają z rozpowszechniających się i jakby obiektywizujących działań masowych, nie mają swoich zidentyfikowanych twórców. Charakterystyczny dla spraw regulowanych przez zwyczaje jest ich prywatny charakter. Dotyczą dziedzin, które z punktu widzenia interesów innych ludzi są obojętne, nie dotyczą ich, nie ingerują w sferę ich swobody, nie zagrażają im.
MORALNOŚĆ - reguły moralne dotyczą takich sfer życia, w których działanie jednego człowieka nie jest obojętne dla dobra, szczęścia, zdrowia, powodzenia innych ludzi. Reguły moralne dotyczą także najbardziej fundamentalnych reakcji między ludźmi, „regulują ruch” w tej przestrzeni międzyludzkiej, która powstaje jako efekt zbiorowego sposobu bytowania gatunku ludzkiego. Są najmocniejszym wyrazem społecznej natury człowieka. Mają także charakter najmniej konwencjonalny, wyrażając pewne wspólne ludziom jako ludziom imperatywy zbiorowego życia. Naruszenie nakazów zakazów moralnych spotyka się z daleko silniejszą reakcją społeczności niż w przypadku zwyczajów. Potępienie przybiera ostrzejsze formy, od izolacji, publicznego napiętnowania, ostracyzmu towarzyskiego, aż po samosąd.
PRAWO - tu nie jest ważna treść regulacji, ale jej sposób.
Pod tym względem prawo ma trojaką specyfikę :
Nie wytwarza się spontanicznie, lecz jest celowo stanowione przez państwo lub w jego umieniu.
Ze względu na potrzebę jednoznaczności, autentycznej wykładni i wyraźnego poinformowania obywateli, co jest nakazane, a co jest zakazane, a co jest dozwolone, prawo jest artykułowane w formie pisemnej, publikowane i systematyzowane w kodeksach czy zbiorach przepisów.
Na straży prawa stoi szczególny system sankcji, administrowanych przez powołane do tego organy wymiaru sprawiedliwości : sądy, prokuratury, policja, adwokaci itp. Sankcje te są wymierzane w imieniu państwa, które dysponuj monopolem przymusu także fizycznego w stosunku do swoich obywateli, a także tych cudzoziemców, którzy przebywają na jego terytorium.
Prawo może wkraczać w dziedzinę konwencjonalnych zwyczajów, włączając w swój obręb jedynie (np.: to, że jeździmy po prawej stronie drogi, a nie po lewej ; zatrzymujemy się na czerwonym świetle, a nie na zielonym itp.), a przeciwstawiając się innym (np.: zakazując palenia w pracy albo siadania na trawnikach). Są pewne dziedziny prawa, które są moralnie obojętne, ale są i takie np.: prawo karne, rodzinne, spadkowe, pewne działy prawa cywilnego regulujące status własności itp., które wkraczają wyraźnie w istotne moralne dziedziny stosunków międzyludzkich.
Poza trójcą zwyczaj-moralność-prawo są jeszcze pewne szczególne zbiory reguł, które wyróżniają się swoistymi cechami treściowymi :
Styl artystyczny - to zbiór reguł definiujących nie tyle, o jest dobre czy godziwe - jak moralność, nie tyle, co jest przyjęte i uznane - jak zwyczaj i nie tyle, co jest wymagane przez państwo - jak prawo, ale raczej to, co jest uważane za piękne.
Moda - jest bliska zwyczajowi, dotyczy spraw stosunkowo powierzchniowych : tego w czym się chodzi, czego się słucha, jakie filmy się ogląda itp. Moda zmienia się stosunkowo szybko. W rezultacie doprowadza do uniformizacji zbiorowości. Z jednej strony dążenie do zmienności, nowatorstwa, a z drugiej strony do konformistycznego poddawania się naciskowi zbiorowości. Moda w odróżnieniu od większości zwyczajów rzadko tworzy się spontanicznie, oddolnie. Jest raczej celową, narzuconą kreacją centrów mody, lansowaną i rozpowszechnianą dzięki możliwościom marketingowym i reklamowym.
ROLE SPOŁECZNE - są wzorcem pożądanego zachowania danego podmiotu służącego do realizacji danej funkcji. Mogą one niekiedy wchodzić w wzajemne kolizje norm i wartości.
TEMAT : NOWE I STARE RUCHY SPOŁECZNE
Podział na stare i nowe ruchy społeczne zawdzięczamy CLAUSOWI OFFE.
STARE RUCHY SPOŁECZNE
Ze starymi ruchami społecznymi mieliśmy doczynienia od XIX do XXI wieku.
Są lepsze od nowych ruchów społecznych.
Stare ruchy społeczne adoptują niektóre elementy nowych ruchów społecznych
Zakres działań starych ruchów społecznych :
Dojście do władzy
Władza rozumiana w znaczeniu wąskim
Bezpieczeństwo pracy
Ubezpieczenia
Opieka zdrowotna
Dodatki do konkretnej grupy
Bezpieczeństwo
Ekonomia rozumiana jako cel dotyczący konkretnej grupy
Stare ruchy społeczne funkcjonują na podstawie grup społecznych np.: pielęgniarki, lekarze, nauczyciele, robotnicy itp.
Stare ruchy społeczne są masowe i jednorodne społecznie.
Są shierarchizowane :
Przewodniczący
Działacze terenowi
Zwykli członkowie
Struktura starego ruchu jest dobrze zorganizowana, oparta na hierarchii, duża liczba członków. Przewodniczący jest wybierany przez członków ruchu. Określa zadania jakie są do wykonania. Organizacją różnych akcji zajmuje się aparat administracyjny.
Działania starych ruchów :
Strajki
Pikiety
Pochody
Demonstracje
Są to działania oparte na masowości.
Stare ruchy społeczne korzystały ze środków masowego przekazu.
Relacja z władzą - stare ruchy społeczne :
Występują spięcia pomiędzy ruchem, a władzą
Dochodzi do negocjacji
Negocjacje są możliwe tylko wtedy, gdy obie strony są od siebie uzależnione lub wymierność postulatów jest zgłoszeniowy przez ruchy
Staremu ruchowi społecznemu władza jest potrzebna aby realizować postulaty
Władzy stare ruchy społeczne są potrzebne aby reprezentować różne grupy społeczne np.: lekarze, pielęgniarki, robotnicy, górnicy itp.
NOWE RUCHY SPOŁECZNE
Mamy doczynienia z nim od 60. , 70. lat XX wieku
Nowe ruchy społeczne są różnorodne
Działalność nowych ruchów społecznych jest nastawiona na przechodzącego ulicą.
Nowe ruchy społeczne obawiają się środków masowego przekazu, są nieufni w stosunku do nich, ponieważ media deformują przekaz
Zakres działań nowych ruchów społecznych :
Równouprawnienie
Ochrona środowiska
Pacyfizm
Globalizm
Struktura nowego ruchu społecznego jest niezorganizowana, spontaniczna. W jego skład wchodza ludzie bezrobotni. Struktura jest ieshierarchizowana, oparta jest na wolontariuszach. Wszyscy SA równi, ale równiejszy jest lider. Lider reprezentuje swój ruch. Lider jest pierwotny względem ruchu, jest dany. Wokół lidera powstaje ruch np.: Kotański, Owsiak. Lider określany jest mianem „pierwszego spośród równych”.
Działania nowych ruchów społecznych :
Happeningi
Marsze
Blokady
Marze są określane różnymi kolorami :
Biały ( to symbol papieża )
Tęczowy ( to grupy dyskryminowane )
Czarny ( agresja )
Różowy ( walka z rakiem piersi )
Niebieski ( walka z AIDS i solidarność z krajami Trzeciego Świata )
Zielony ( matka Ziemia )
Żółty ( z chorobami np.: żółtaczka )
Relacja z władzą - nowe ruchy społeczne :
Przedstawiają kwestie niewymierne, które dotyczą wartości, a stosunek do wartości nie podlega negocjacjom.
Funkcjonują w parach
Polityka jest rozumiana bardzo wąsko
Postulują rozszerzenie definicji polityki
Polityka jest uprawiana przez każdego z nas na co dzień
Każda decyzja jest polityczna, ponieważ wywołuje konsekwencje społeczne
POJĘCIA Z SOCJOLOGII
AMBIWALENCJA NORMY - rozbieżność oczekiwań dyktowanych przez pojedynczą normę
ANOMIA - stan chaosu wśród norm i wartości, zanik jednoznacznych drogowskazów postępowania
ANTYNOMIA NORMATYWNA - odmienna, a nawet przeciwstawna regulacja tej samej kwestii przez różne podsystemy normatywne lub przez różne normy w ramach tego samego podsystemu
ASYNCHIRONIA NORMATYWNA - koegzystencja norm i wartości pochodzących z różnych okresów historycznych
BUNT - odrzucenie obowiązujących procedur, z całym bagażem norm i wartości, ale zarazem zaproponowanie procedur alternatywnych : norm sposobów życia realizujących nowe normy i nowe wartości
DEWIACJA - postępowanie niezgodne z odnoszącymi się do danej jednostki i do sytuacji, w której działa, regułami społecznymi
DUALIZM KULTUROWY ( dysonans kulturowy ) - sytuacja po głębokich przełomach społecznych, gdy dawna i nowa kultura zderzają się ze sobą i wchodzą w silny konflikt
IMPERATYWY KULTUROWE - kategoryczne żądania pewnego sposobu postępowania lub realizacja pewnego celu, szeroko uznawane w danej społeczności
INNOWACJA - akceptacja celów dyktowanych przez rozpowszechnione wartości, ale szukanie dla ich realizacji nowych sposobów, różnych od normatywnie przepisanych. Jest to cząstkowe zastosowanie się do wskazanej w kulturze procedury : tylko do zawartych w niej wartości, a odrzucenie norm
INSTYTUCJA - zbiór reguł związany z określonym kontekstem społecznym, realizujący podobne, istotne społeczne funkcje
KONFORMIZM - sytuacja, gdy ludzie postępują zgodnie z regułami, które ich dotyczą
KONTEKST REGUŁY - określone wyraźnie lub przyjęte implicite przesłanki określające sytuacje i podmioty, do których reguła się odnosi
LEGALIZM - literalne i skrupulatne przestrzeganie reguł bez względu na ich treść, zgodnie z przekonaniem, że należy zawsze stosować się do obowiązujących zasad
MORALNOŚĆ - zbiór norm i wartości, których naruszanie jest mocno piętnowane przez zbiorowość, ponieważ dotyczą zasadniczych i uniwersalnych problemów pojawiających się w stosunkach międzyludzkich, których rozwiązywanie nie jest obojętne dla dobra partnerów
NEGATYWIZM - bezrefleksyjny stosunek do reguły, abstrahujący od jej treści, a odrzucający ją tylko z uwagi na źródło, z którego reguła pochodzi
NONKONFORMIZM - dewiacja demonstrowana publicznie w proteście przeciwko obowiązującym normom czy wartościom
NORMY KULTUROWE - takie reguły, których podmiotem są właściwe, oczekiwane, obarczane powinnością sposoby czy metody działania, a więc środki stosowane dla osiągnięcia celu
OPORTUNIZM - przestrzeganie reguły mimo jej nieuznawania i przekonania o jej niesłuszności
PRAWO - system norm i wartości stanowiących i skodyfikowanych, na których straży stoją specjalne instytucje dysponujące przymusem państwowym
PREFERENCJE - reguły opisujące wzorce., heroiczne ideały postępowania, których jednak trudno wymagać od wszystkich
PREWENCJA OGÓLNA - odstraszający wobec potencjalnych przestępców efekt publicznie wykonanej lub anonsowanej kary
PROCEDURY - wiązki norm i wartości, regulujące typowe sposoby osiągnięcia danych celów
PRZYZWOLENIE - reguła dopuszczająca, ale nie zalecająca ani nie wymagająca pewnego sposobu postępowania czy realizacji pewnego celu
REGUŁY PRATYKULARNE - takie, które są realizowane tylko w jednym kontekście społecznym, występują w ramach jednej tylko instytucji
REGUŁY UNIWERSALNE - takie, które znajdują zastosowanie w wielu kontekstach społecznych, wchodzą w zakres wielu instytucji
RELATYWIZACJA PERSONALNA REGUŁY - określenie, kogo dotyczy, przez wskazanie pozycji osób jej podlegających
RELATYWIZACJA SYTUACYJNA REGUŁY - określenie, często sformułowane implicite, w jakich sytuacjach regułą obowiązuje, a jakie wyłączają jej stosowność
REZYGNACJA - odrzucenie przez jednostkę całej przepisanej w kulturze procedury, zarówno zawartych w niej norm jak i wartości
ROLA SPOŁECZNA - zbiór norm i wartości związanych z określoną pozycją społeczną, przepisany dla tej pozycji i wymagany od każdego, kto pozycję tę zajmuje
RYTUALIZM - kurczowe trzymanie się pewnych tradycyjnych sposobów postępowania, a więc gorliwe przestrzeganie norm, przy zupełnym abstrahowaniu od celów, które miały być w ten sposób realizowane, czyli z ignorowaniem odpowiednich wartości
SANKCJE SPOŁECZNE - reakcje społeczne - karzące lub nagradzające - na działania regulowane normatywnie, czyli takie, z którymi związane są określone oczekiwania społeczne
SYSTEM AKSJO-NORMATYWNY - powiązany zespół reguł - norm i wartości - dotyczących wszelkich przejawów życia społecznego, charakterystyczny dla danej kultury
WARTOŚCI KULTUROWE - takie reguły, których przedmiotem są pożądane, godne, słuszne cele działań
ZWYCZAJE - reguły o charakterze konwencjonalnym, w zasadzie obojętne dla dobra innych, spontaniczne wytwarzające się w zbiorowości, dotyczące codziennego przebiegu życia społecznego i stosunkowo słabo sankcjonowane