Wykład 3.

• PEDAGOGIKA ZDROWIA

• DEFINICJA ZDROWIA

• CZYNNIKI WARUNKUJĄCE ZDROWIE

• PROFILAKTYKA W ZAKRESIE OCHRONY ZDROWIA

• PROMOCJA ZDROWIA

• EDUKACJA ZDROWOTNA

• PROJETKOWANIE PROGRAMÓW PROFILAKTYCZNYCH

Stan zdrowia ludzkości nie jest zadawalający mimo wzrastających nakładów na służbę zdrowia i postępu w diagnostyce oraz technikach leczenia, nadal istnieją duże nierówności w zakresie zdrowia nawet w krajach o wysokim stopniu rozwoju, a zdrowie nie może być przywilejem, lecz powinno być prawem każdego człowieka. Zdrowie to nie domena medycyny. Jest ono tworzone i odczuwane przez ludzi w ich codziennym życiu - gdzie się uczą, pracują, bawią i kochają. Zdrowie to między innymi efekt troski o siebie i innych. Uświadomienie ludziom tego faktu i nauczenie ich, jak dbać o zdrowie, jest wyzwaniem także dla pedagogiki, zwłaszcza dla pedagogiki zdrowia.

PEDAGOGIKA ZDROWIA

Jest jedną z subdyscyplin pedagogiki. Jej przedmiotem zainteresowań badawczych i analiz są społeczno-środowiskowe uwarunkowania zdrowia i choroby, wieloaspektowe i wielosektorowe działania środowiskowe (instytucjonalnej i pozainstytucjonalne) na rzecz zdrowia różnych grup społecznych oraz badanie i ewaluacja procesu edukacji zdrowotnej (wychowania i kształcenia) ukierunkowanej na doskonalenie zdrowia fizycznego, psychicznego i społecznego oraz umiejętności życiowych sprzyjających zdrowemu stylowi życia i poprawie jakości życia w każdym okresie życia człowieka celem projektowania pedagogicznych (w tym edukacyjnych) działań kompensacyjnych na rzecz jednostki i środowiska, wykorzystywanych także w pracy socjalnej.

Obszary badawcze mieszczące się w sferze zainteresowań współczesnej pedagogiki zdrowia obejmują moim zdaniem między innymi:

1. Społeczno-środowiskowe uwarunkowania zdrowia i choroby — poznawanie takich uwarunkowań zdrowia i choroby, jak: warunki kulturowe, społeczno-ekonomiczne, tj. zatrudnienie (bezrobocie), poziom życia (standard życia w danym społeczeństwie), także dostęp do informacji i edukacji, stres społeczny, polityka społeczna państwa, nierówności społeczne, ubóstwo społeczne, marginalizacja wielu grup społecznych, dostęp do służby zdrowia, które mają duże znaczenie dla zdrowia publicznego. Zdrowie publiczne definiuje się jako zadanie lub wysiłek, jaki społeczeństwo wkłada w ochronę, promocję i odzyskanie zdrowia30. Zadania poznawcze polegałyby zatem na konieczności diagnozowania społeczno-środowiskowych uwarunkowań zdrowia i choroby jednostek oraz grup społecznych, potrzeb zdrowotnych (tj. opieki zdrowotnej i edukacji w zakresie zdrowia) ludności we wszystkich kategoriach wiekowych, z uwzględnieniem zmiennych społecznych31. Diagnozowanie potrzeb zdrowotnych dzieci, młodzieży i dorosłych ma w perspektywie zasadnicze znaczenie w profilaktyce i kompensacji edukacyjnej dla zdrowia całego społeczeństwa.

2. Wieloaspektowe badania i analizy związane z procesem edukacji (kształcenie i wychowywanie), ukierunkowanym na doskonalenie zdrowia i umiejętności życiowych sprzyjających zdrowemu stylowi życia, a także związanej z nim poprawie jakości życia w każdym okresie życia człowieka. Dobra diagnoza jest punktem wyjścia projektowania zmian, pedagogicznej kompensacji oraz pracy socjalnej w środowisku na rzecz zdrowia. Diagnozowanie indywidualnych i rodzinnych potrzeb zdrowotnych, a także potrzeb edukacyjnych związanych ze zdrowiem różnych grup społecznych wiąże się z przygotowaniem odpowiednich narzędzi badawczych, wykorzystaniem medycznych i społecznych mierników zdrowia/choroby. Główny kierunek działań koncentruje się na opracowywaniu i wdrażaniu kompleksowych programów edukacji zdrowotnej ukierunkowanych na podstawowe dla kształtowania zdrowia środowiska społeczne. Edukacja zdrowotna nie sprowadza się wyłącznie do przekazywania niezbędnej wiedzy o zdrowiu, lecz polega przede wszystkim na tworzeniu warunków sprzyjających wprowadzaniu zmian związanych z podejmowaniem wysiłków na rzecz wzrostu kompetencji jednostek i grup społecznych w zakresie samodzielnego działania na rzecz zdrowia na różnych poziomach organizacji życia społecznego. Konieczne zatem staje się zaangażowanie wielosektorowe (polityka społeczna, instytucje, organizacje społeczne, zbiorowości społeczne). Podnoszenie poziomu świadomości (wiedzy o zdrowiu) zdrowotnej i umiejętności z nim związanych oraz kształtowanie nawyków prowadzą prawdopodobnie do wyborów zachowań prozdrowotnych, tj. sprzyjających zdrowiu.

3. Edukacja zdrowotna w pedagogice zdrowia może być rozpatrywana (analizowana, badana i organizowana) w wielu różnych aspektach:

— ze względu na zasięg społeczno-środowiskowy (różne poziomy systemu organizacji społecznej, np. środowisko globalne, lokalne, rodzinne, szkolne, szpitalne, sanatoryjne)

— ze względu na kategorie wieku (np. dzieci, młodzież, osoby starsze)

— ze względu na stan zdrowia osób (osoby przewlekle chore, niepełnosprawne)

— jako kompensacja (kompensacja przez edukację zdrowotną dotyczy wyrównywania braków w zakresie wiedzy o zdrowiu, zagrożeń zdrowia, umiejętności życiowych służących właściwemu rozwojowi i/lub adaptacji jednostek i grup społecznych do nowych warunków);

— jako przedmiot nauczania na wszystkich szczeblach kształcenia (wiedza i umiejętności przekazywane w procesie dydaktyczno-wychowawczym) zgodny z obowiązującymi standardami nauczania; jako element pracy socjalnej skierowanej do jednostek, grup społecznych i środowisk w kontekście ich potrzeb;

— jako obszar udzielania wsparcia społecznego, głównie o charakterze informacyjnym i instrumentalnym, które sprzyja zrozumieniu sytuacji i położenia życiowego związanego z chorobą, informacji o postępowaniu w chorobie, leczeniu, rehabilitacji w powiązaniu z innymi rodzajami wsparcia społecznego.

DEFINICJA ZDROWIA
Powszechnie jest używana definicja Światowej Organizacji Zdrowia (WHO,1947): Zdrowie jest to stan dobrego fizycznego, psychicznego i społecznego samopoczucia, a nie tylko brak choroby lub niepełnosprawności (kalectwa).

Definicja ta uwzględnia holistyczne podejście do zdrowia oraz pozytywne jego aspekty (dobre samopoczucie - „dobrostan”, a nie tylko brak choroby). Holistyczne i interdyscyplinarne postrzeganie problematyki zdrowia zaowocowało powstaniem wielu jego definicjom o rozszerzonym polu analizy. Wśród nich szczególnie użytecznymi są funkcjonalne ujęcie zdrowia, których zilustrowaniu posłużyć mogą opracowania:

· Talkota Parsona (1969, s. 340 ), który określa zdrowie w odniesieniu do wykazywania przez jednostkę optymalnej umiejętności efektywnego pełnienia ról i zadań wyznaczonych jej przez proces socjalizacji.

· Macieja Demela (1980, s. 100 ), uznającego, że zdrowie to „poziom sprawności funkcji ustrojowych w stosunku do środowiska (tzw. potencjał adaptacyjny), sztuka panowania nad własnym ciałem i psychiką.

· Zofii Słońskiej, Małgorzata Misiuny (1993, s.68 ), ujmujących zdrowie jako „poddającą się zmianom zdolność zarówno do osiągania szczytu własnych fizycznych, psychicznych, społecznych możliwości, jak i pozytywnego reagowania na wyznania środowiska; zdrowie nie jest celem samym w sobie, lecz środkiem umożliwiającym człowiekowi takie wykorzystywanie istniejących możliwości, aby życie ludzkie stało się lepsze, bogatsze, pełniejsze”.

· Ireny Heszen-Nieodek, Annabel K. Broome (1991, s. 73 ), dla których zdrowie to dostępna energia / ogólna zdolność do sprostania wymaganiom i osiągnięcia celów życiowych, przy jednoczesnym uchronieniu się od chronicznego braku równowagi; zdrowie rozumiane jest jako poziom koncepcji życiowej jednostki.

· Kazimierza Dąbrowskiego (1989, s. 32 ), określającego zdrowie psychiczne jako „zdolność do rozwoju w kierunku wszechstronnego rozumienia, przeżywania i odkrywania coraz wyższej hierarchii rzeczywistości i wartości, aż do konkretnego ideału indywidualnego i społecznego”.

· Rene Dubosa (1970, s. 281 ), według którego zdrowie to możliwość wykorzystania wszelkich możliwości - w ścisłym związku z tym, co jest kochane - „ziemią i wszystkimi jej cudownościami”.

Przedstawione definicje zdrowia stanowią zaprzeczenie statystycznych jego ujęć - obok dynamiki uwypuklono w nich element twórczy oraz zaznaczono powiązania zdrowia z procesem wartościowania.

W najnowszych dokumentach Światowej Organizacji Zdrowia podkreśla się, że zdrowie jest:

1. wartością , dzięki której jednostka lub grupa może realizować swoje aspiracje i potrzebę satysfakcji oraz zmieniać środowisko i radzić sobie z nim,

2. zasobem (bogactwem) dla społeczeństwa, gwarantującym jego rozwój społeczny i ekonomiczny; tylko zdrowe społeczeństwo może tworzyć dobra materialne i kulturalne, rozwijać się, osiągać odpowiedni poziom jakości życia,

3. warunkiem (środkiem) codziennego życia ( a nie jego celem), umożliwiającym lepszą jego jakość, koncepcją, eksponującą korzyści ( dobre samopoczucie, sprawność fizyczna), a nie negatywne skutki (choroby i zaburzenia).

Z przedstawionych wyżej rozważań wynikają praktyczne wnioski:

1. Zdrowie nie jest czymś stałym, danym raz na zawsze. Nie wystarczy go sobie życzyć, należy je zdobywać, podobnie jak zdobywa się wiedzę, zawód, dobra materialne itd.

2. Dobre zdrowie to większa szansa na sukces w szerokim znaczeniu tego słowa, w tym także materialny ( sprawny i wydajny człowiek ma szansę na lepszą pracę)

3. Życie ludzkie przedłuża się, lecz sztuką jest zachować pełną sprawność i poczucie radości życia przez długie lata. Aby to osiągnąć, trzeba wcześnie „zainwestować” w swoje zdrowie i sprawność.

CZYNNIKI WARUNKUJĄCE ZDROWIE

Liczbowe ujecie czynników wpływających na zdrowie (publiczne, czyli podlegające ocenie statystycznej) znane jest co najmniej od Raportu Lalonda z 1974 r. Poniższy diagram pokazuje 4 główne czynniki/pola zdrowotne.

Największy, bo 53% wpływ na zdrowie człowieka ma styl życia, na który składają się między innymi takie elementy: aktywność fizyczna, sposób odżywiania się, umiejętności radzenia sobie ze stresem, stosowanie używek (nikotyna, alkohol, środki psychoaktywne),  zatrudnienie,  czynniki ryzyka zdrowotnego i zawodowego, sposób rekreacji czy zachowania seksualne. 

Środowisko fizyczne warunkuje stan zdrowia człowieka w około 21%. Korzystny wpływ na zdrowie ma czyste powietrze, woda, zdrowa i bezpieczna szkoła oraz zakład pracy. Negatywne oddziaływanie środowiska na zdrowie wynika w znacznym stopniu z degradacji środowiska naturalnego, promieniowania jonizującego, hałasu, szkodliwych substancji chemicznych oraz czynników biologicznych.

Zdrowie człowieka w 16% uwarunkowane jest przez czynniki genetyczne, zaś jedynie 10%, czyli w najmniejszym stopniu poprzez opiekę zdrowotną, jej strukturę, organizację, funkcjonowanie czy też dostępność do świadczeń medycznych i ich jakość,  samo leczenie i rehabilitację (droga i żmudna rehabilitacja często nie byłaby potrzebna, gdyby  zadbano o zdrowie wcześniej).

3 pierwsze czynniki (a właściwie 2) są związane z dużo mniejszymi kosztami niż służba zdrowia, które byłyby wielokrotnie mniejsze, gdyby środki przeznaczono na profilaktykę.

PROFILAKTYKA ZDROWOTNA

Profilaktyka zdrowotna  to działania mające na celu zapobieganie chorobom, poprzez ich wczesne wykrycie i leczenie. W szerszym ujęciu „profilaktyka to proces, który wspiera człowieka w prawidłowym rozwoju i zdrowym życiu" (Z. B. Gaś, 2003). Jest także jednym ze sposobów reagowania na rozmaite zjawiska społeczne, które oceniane są jako szkodliwe i niepożądane. Ocena skłania do traktowania takich zjawisk w kategoriach zagrożeń i podejmowania wysiłków w celu ich eliminacji lub choćby ograniczania. Powszechnie uważa się, że skuteczna profilaktyka jest optymalnym sposobem hamowania rozwoju lub ograniczania skali zjawisk uznanych za dolegliwe społecznie. Głównie z tego względu jest znacznie bardziej opłacalna niż kosztowne działania zaradcze konieczne w sytuacji, gdy wzrasta skala niepożądanych zjawisk.

W samej profilaktyce zdrowotnej wyróżniamy następujące fazy:

• Profilaktyka wczesna - mająca na celu utrwalenie prawidłowych wzorców zdrowego stylu życia i zapobieganie szerzeniu się niekorzystnych wzorców zachowań, w odniesieniu do osób zdrowych,

• Profilaktyka pierwotna (I fazy) - mająca na celu zapobieganie chorobie poprzez kontrolowanie czynników ryzyka, w odniesieniu do osób narażonych na czynniki ryzyka,

• Profilaktyka wtórna (II fazy) - zapobieganie konsekwencjom choroby poprzez jej wczesne wykrycie i leczenie (przesiewowe badania skriningowe mające na celu wykrycie osób chorych),

• Profilaktyka III fazy, której działania zmierzają w kierunku zahamowania postępu choroby oraz ograniczeniu powikłań.

WYCHOWANIE ZDROWOTNE

Wychowanie zdrowotne - dyscyplina zajmująca się kształtowaniem nawyków służących konserwacji i doskonaleniu zdrowia, rozwijanie pozytywnego zainteresowania zdrowiem w oparciu o niezbędne wiadomości i wzorce, formowanie postawy umożliwiającej skuteczną profilaktykę, ratownictwo, leczenie, pielęgnowanie i stosowanie wymogów higieny w życiu jednostki i zbiorowości ludzkiej (Edward Mazurkiewicz)

Treści wychowania zdrowotnego:

Działania zmierzające do czynnego doskonalenia zdrowia

• Hartowanie (fizycznie i psychicznie)

• Uczyć samokontroli

• Stosowanie ćwiczeń ruchowych

EDUKACJA ZDROWOTNA

• To trwały stan uczenia się, który umożliwia ludziom indywidualnie oraz grupie społecznej, podejmowanie dobrowolnych decyzji w zakresie modyfikowania zachowania i zmiany warunków środowiskowych w sposób, który przyczynia się do wzmocnienia zdrowia.

Edukacja zdrowotna (health education) stanowi podstawowe narzędzie promocji zdrowia. Modele edukacji zdrowotnej ulegały w perspektywie ostatnich lat sukcesywnym przemianom — od modelu edukacji zdrowotnej zorientowanej na zapobieganie jednostkom chorobowym (disease-oriented health education) i modelu zorientowanego na eliminację poszczególnych czynników ryzyka (risk factor-oriented health education) aż po model koncentrujący się na zagadnieniach zwiększania potencjału zdrowia rozumianego w ujęciu holistycznym — biopsychospołecznym (health-oriented health education).

Edukacja zdrowotna na poszczególnych poziomach organizacji społecznej przebiega w różny sposób i powinna być dostosowana do potrzeb edukacyjnych danego poziomu. Do podstawowych celów edukacji zdrowotnej należą:

— podnoszenie poziomu wiedzy dotyczącej zdrowia, z uwzględnieniem jego determinantów (w tym społeczno-ekonomicznych);

— podnoszenie poziomu wiedzy i umiejętności dotyczących prozdrowotnego stylu życia w różnych warunkach życiowych, z uwzględnieniem samooceny, samoskuteczności i wsparcia społecznego;

— podnoszenie poziomu wiedzy o działaniu i umiejętności działania na rzecz zdrowia grup zawodowych służby zdrowia i poza jej sektorem;

— podnoszenie poziomu świadomości związku, jaki zachodzi między zdrowiem i rozwojem jednostki, między zdrowiem populacji i rozwojem społeczno- gospodarczym

WALEOLOGIA - PROMOCJA ZDROWIA

W ostatnim dziesięcioleciu współczesna nauka wzbogaciła się o nową gałąź wiedzy. Jest nią waleologia, co w przekładzie z greki oznacza naukę o zdrowiu, a w łacinie vale! - to pozdrowienie - bądź zdrów! Specjalność ta wykształciła się w odpowiedzi na potrzeby czasu. Według Bulicz i Muranowa (1997) waleologia stawia sobie zadanie zbadania natury istoty zdrowia - waleogenezę, przyczyny, czynniki i mechanizmy zdrowia. Założenia i cele: „Promocja zdrowia” jest obecnie terminem modnym. Często jednak utożsamia się ją z „mówieniem o zdrowiu”. Tymczasem jest to system określonych działań mających na celu kształcenie u ludzi zachowań zdrowotnych, stylu i warunków życia sprzyjających dobremu samopoczuciu i poprawie zdrowia, ( A. Jaczewski, 1998). Promocja zdrowia wykracza poza system opieki zdrowotnej i obejmuje działania międzysektorowe, w których uczestniczą jednostki, grupy ludzi, społeczność lokalna: · Budowanie zdrowej polityki publicznej, w której ustawodawstwo, polityka finansowa, podatki, usługi, produkcja itd. uwzględniają sprawy zdrowia, a decydenci na różnych poziomach są świadomi skutków zdrowotnych swoich decyzji i akceptują swą odpowiedzialność za zdrowie. · Tworzenie środowiska życia i pracy sprzyjającego zdrowiu. Pozyskanie do aktywności na rzecz zdrowia społeczności lokalnej, wspieranie jej wysiłków, tworzenie grup samopomocy w społeczności. Wspieranie osobistego i społecznego rozwoju ludzi, stymulowanie ich samorozwoju poprzez udostępnienie informacji, edukację do zdrowia, doskonalenie umiejętności życia. · Reorientacja służby zdrowia, zwłaszcza podstawowej opieki zdrowotnej, tak, aby jej pracownicy obok dotychczasowych funkcji terapeutycznych pełnili rolę doradców zdrowia. Karta ottawska, podstawowy dokument promocji zdrowia, określa warunki niezbędne do zapewnienia zdrowia wszystkim. Należą do nich: — organizowanie i wspieranie działań środowiskowych na rzecz zdrowia, — rozwijanie osobniczych umiejętności w zakresie utrzymywania zdrowia, — umożliwienie działań niezbędnych do pozyskiwania potencjału zdrowotnego, — wspieranie wszelkich działań na rzecz zdrowia, — współtworzenie warunków środowiskowych korzystnych dla zdrowia, — zmienianie sposobu i zakresu korzystania ze świadczeń zdrowotnych, — współdziałanie w tworzeniu polityki zdrowotnej. Główne cele operacyjne w Polsce to: 1. Zmniejszenie zachorowalności i przedwczesnej umieralności. Redukcja czynników ryzyka. Zmiana innych zachowań zdrowotnych. Zmniejszenie absencji chorobowej. Obniżenie kosztów opieki zdrowotnej. Wzrost wiedzy społeczeństwa o czynnikach wpływających na zdrowie. Lepsze standardy organizacyjne. A. Zasady i metody promocji zdrowia. Promocja zdrowia oparta jest na kilku zasadach, które mogą być uznane za wytyczne działań praktycznych, a jednocześnie wskazują na jej nowatorstwo w stosunku do tradycyjnej medycyny i ochrony zdrowia. Spośród tych zasad dwie wydają się najważniejsze: · Promocja zdrowia obejmuje WSZYSTKICH ludzi, a nie tylko chorych bądź zagrożonych chorobą (grupą ryzyka). Zasadę tę dobrze wyraża hasło zadaniowe WHO: „Something for all but more for those in need” (Coś dla wszystkich, lecz więcej dla tych, którzy są w potrzebie). · Promocja zdrowia zajmuje się wszystkimi czynnikami zwiększającymi potencjał zdrowia. Powoduje to, że do rozwoju teorii promocji zdrowia przyczyniają się także dyscypliny pozamedyczne, jak socjologia, psychologia, pedagogika, ekonomia, polityka społeczna, marketing czy filozofia. B. Współczesne strategie promocji zdrowia. Promocja zdrowia jest zjawiskiem wieloaspektowym, zatem możliwe są różne podejścia do jej zasadniczych problemów. Do najczęściej wyróżnianych należą: 1. Podejście medyczne - najważniejsza w nim jest poprawa zdrowia i prewencja chorób. Podejście behawioralne - koncentrujące się na zmianie zachowań. Podejście edukacyjne - bliskie tradycyjnej oświacie zdrowotnej. Podejście marketingowe - którym orientacja na odbiorcę z jego specyficznymi cechami, potrzebami i oczekiwaniami zastępuje dotychczasową orientację na wytwarzany „produkt”. Podejście zmiany społecznej. - Profilaktyka, czyli prewencja - to działanie zapobiegawcze, głównie medyczne, skierowane przeciwko chorobom.  Uwaga! - Promocja zdrowia - to działanie w kierunku zachowania zdrowia Różnice pomiędzy prewencją a promocją zdrowia: - Podejście prewencyjne: - Punkt wyjścia - Choroba - Cel - Uniknięcie choroby - Grupa oddziaływania - Grupa szczególnego ryzyka - Podejście promocyjne: - Punkt wyjścia - Zdrowie - Cel - Pomnażanie rezerw i potencjału zdrowia - Grupa oddziaływania - Cała populacja Wychowanie zdrowotne: = uczenie ludzi jak mają modyfikować swoje zachowania (w celu wzmocnienia zdrowia) Edukacja zdrowotna: = WYCHOWANIE ZDROWOTNE + (oraz) zmieniać warunki środowiskowe Promocja zdrowia: = WYCHOWANIE ZDROWOTNE + EDUKACJA ZDROWOTNA+ połączone z wsparciem: środowiskowym, społecznym, politycznym, ekonomicznym i prawnym

PROJEKTOWANIE PROGRAMÓW PROFILAKTYCZNYCH

1. DIAGNOZA PROBLEMU

2. ZAKRESU DZIAŁAŃ

3. CELU

4. STRATEGIE I METODY DZIAŁANIA

5. FINANSOWANIE

6. EWALUACJA

Główne zagrożenia zdrowia:
1.wadliwy styl życia-
a) mała aktywność fizyczna ogółu ludności;
b) nieprawidłowości w sposobie żywienia (nadmiar kalorii, nadmiar produktów energetycznych, pustych kalorii, tłuszczów zwierzęcych, nadmiar soli, brak warzyw, owoców, ciemnego pieczywa, zbyt mała liczba posiłków, brak regularności, zbyt mała liczba niemowląt karmionych piersią)
c) palenie tytoniu,
d) nadmierne spożycie alkoholu,
e) używanie substancji psychoaktywnych (trudność w badaniach; 25 ? 30 tyś przyznaje
się do uzależnienia).
2. zagrożenie w środowisku społecznym:
a) narastające ograniczenie dostępu do podstawowych zasobów niezbędnych dla utrzymania i pomnażania zdrowia takich jak pożywienie, mieszkanie, ubranie i praca (spadły realne dochody, wzrosły ceny, bezrobocie);
b) uzależnienie znacznej części społeczeństwa od pomocy społecznej (także w sferze ochrony zdrowia);
c) niekorzystna sytuacja w dziedzinie edukacji i kultury;
d) nasilające się patologie życia społecznego prowadzące do spadku poczucia bezpieczeństwa osobistego, spadku poczucia więzi rodzinnej;
e) narastanie występowania zjawiska określonego jako ?syndrom opuszczonych rąk? (nic się nie może zmienić chyba na gorsze)
3. zagrożenie w środowisku (ekolodzy walczą o czystość środowiska)

Jak kształcić prozdrowotnie ?
I forma żywego słowa aktualizowana jest przez:
- indywidualną rozmowę,
- gawędę,
- pogadankę,
- scenki rodzajowe,
- teatrzyk kukiełkowy,
- opowiadanie historyjek obrazkowych,
- konkursy czystości i higieny,
- gry i zabawy dydaktyczne,
- programy radiowe i TV filmy video;
II forma słowa drukowanego ? plakaty, broszury, książki do kolorowania z tekstem, czasopisma informacyjne, ulotki, składanki, afisze, legitymacje np. Klubu Wiewiórka
zabawy i gry ruchowe.

PROGRAM PROFILAKTYKI RAKA SZYJKI MACICY

SPIS TREŚCI:

1. Uzasadnienie wyboru problematyki programu.

2. Cel główny programu.

3. Cele szczegółowe.

4. Podmiot programu.

5. Czas realizacji programu.

6. Główny koordynator i zespół realizujący program.

7. Harmonogram działań. Etapy realizowane przez program.

8. Planowanie i organizacja działań programu zdrowotnego.

9. Analiza i ocena końcowa programu.

UZASADNIENIE WYBORU PROBLEMATYKI PROGRAMU

Rak szyjki macicy jest w kolejności drugim co do częstości występowania nowotworem u kobiet. Rocznie stwierdza się około 4000 zachorowań i około 50 % zgonów. Każdego dnia 10 kobiet dowiaduje się, że ma raka szyjki macicy, a 5 z nich umiera. Polska należy do krajów o najwyższym współczynniku zgonów w Europie, a wiek kobiet chorujących systematycznie sie obniża. Najistotniejszym czynnikiem dla dobrego rokowania w leczeniu nowotworów szczególnie raka szyjki macicy jest wykrycie choroby w stadium przedinwazyjnym lub we wczesnym stopniu zaawansowania klinicznego. W Polsce wykrywa sie w okresie przedinwazyjnym mniej niż 20% nowotworów złośliwych szyjki macicy i około 30 % we wczesnym okresie inwazyjnym. Udowodnionym jest fakt, że badania profilaktyczne mogą obniżyć umieralność o 80 %. Aktywny program screeningu raka szyjki macicy jest obecnie zalecany jako metoda najbardziej skuteczna, a jednocześnie opłacalna ze względu na stosunkowo niski koszt ponoszony przy przeprowadzaniu badań przesiewowych. Istnieje ogromna możliwość ratowania życia wielu kobiet, które już są chore lub mogą zachorować w przyszłości, a także znacznego zmniejszenia kosztów leczenia - poprzez przeznaczenie środków na badania profilaktyczne.

Na rozwój raka szyjki macicy wpływa wiele różnych czynników. Istnieje wyraźny związek miedzy

aktywnością seksualna kobiety a ryzykiem powstawania stanu przedrukowego lub raka szyjki macicy. Wcześnie rozpoczęte współżycie seksualne i zmiany partnerów ułatwiają infekcje wirusem karcinogennym, przenoszonym droga płciowa. W wielu przypadkach jest on właśnie odpowiedzialny za raka szyjki macicy. Badania wirusologiczne potwierdzające obecność wirusa karcinogennego są bardzo drogie, dlatego też wykonuje sie je u osób podejrzanych o chorobę. Inne przyczyny stanowiące podłoże do rozwoju raka szyjki macicy to zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) czy rzęsistka.

Zachorowalność wzrasta również z liczba ciąż, z warunkami ekonomicznymi - wyższa w grupach o niższym standardzie życia. Rak szyjki macicy bardzo rzadko występuje w społeczeństwach, w których stosuje się obrzezanie, które zmniejsza ryzyko infekcji. Stopień ryzyka zachorowania zwiększa palenie papierosów. Jeśli choroba zostanie rozpoznana w początkowym stadium, szansa skutecznego jej wyleczenia wynosi 100%. Wczesnym zmianom nowotworowym w raku szyjki macicy z reguły nie towarzyszą żadne dolegliwości. Aby zapobiec całkowicie nowotworowi, należy robić badanie ginekologiczne oraz cytologiczne raz w roku.

CEL GŁÓWNY PROGRAMU

Zwiększenie wczesnego wykrywania raka szyjki macicy w populacji kobiet pracujących z terenu województwa dolnośląskiego.

CELE SZCZEGÓŁOWE PROGRAMU

• podniesienie poziomu wiedzy wśród kobiet poprzez ukierunkowana edukacje na temat:

- zdrowego stylu życia pozwalającego nie dopuścić do rozwoju choroby

- na temat czynników ryzyka powodujących raka szyjki macicy

- istoty choroby

• zwiększenie liczby wykrywanych przypadków choroby we wczesnym stadium, w którym włączenie leczenia może spowodować wyleczenie lub zahamować tempo jej rozwoju,

• zmniejszenie kosztów leczenia poprzez zmniejszenie liczby osób w zaawansowanym stadium choroby, wymagających specjalistycznego leczenia i hospitalizacji,

• obniżenie umieralności z powodu raka szyjki macicy,

• zachowanie aktywności zawodowej i społecznej u osób z wcześnie wykrytym nowotworem,

• przedłużenie lub uratowanie życia chorym kobietom.

UCZESTNICY PROGRAMU

W 2009 roku populacja kobiet pracujących w wieku 30- 59 lat z terenu województwa dolnośląskiego.

CZAS REALIZACJI PROGRAMU

Przewidywany czas realizacji programu - 1 rok

Planowany termin rozpoczęcia 1.01.2009 rok - natychmiast po podpisaniu umowy.

GŁÓWNY KOORDYNATOR

Specjalista ginekolog

a) Zespół realizujący program:

- lekarz ginekolog

- położna

- pielęgniarki

- mgr pielęgniarstwa

b) Realizatorzy programu:

Publiczne i niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej

HARMONOGRAM DZIAŁAŃ

• zawiadomienie o realizacji programu,

• wyłonienie głównego koordynatora i utworzenie zespołu,

• szkolenie dla personelu realizującego program,

• wywiad i badanie ginekologiczne z makroskopową oceną szyjki macicy oraz pobraniem materiału

do badania cytologicznego,

• wypełnienie ankiety,

• ukierunkowana edukacja na temat zapobiegania chorobom nowotworowym u kobiet,

• kierowanie osób z nieprawidłowym wynikiem do dalszej diagnostyki i leczenia

ETAPY REALIZOWANE PRZEZ PROGRAM

Etap I - podstawowy, obejmuje:
- rejestrację kobiet z ustalonej grupy wiekowej,
- przeprowadzenie badania podmiotowego, wypełnienie ankiety,
- pobranie materiału cytologicznego do badania,
- badanie ginekologiczne,
- edukacja w zakresie prewencji nowotworu szyjki macicy,
- badanie pobranego materiału w pracowni diagnostycznej,
- wręczenie przez lekarza pacjentce wyniku badania i decyzja, co do dalszego postępowania:
* zalecenie ponownego zgłoszenia się na badanie po trzech latach w przypadku prawidłowego wyniku i braku czynników ryzyka
* zalecenie wcześniejszego badania cytologicznego (po 12 miesiącach) w ramach programu w uzasadnionych przypadkach, w szczególności kobietom zakażonym wirusem HIV, przyjmującym leki immunosupresyjne, zakażone HPV

* skierowanie do odpowiedniej placówki realizującej świadczenia zdrowotne w ramach etapu pogłębionej diagnostyki programu

II Etap - diagnostyczny, obejmuje:
- dokonanie oceny mikroskopowej materiału cytologicznego (przesłanego przez realizatora etapu podstawowego programu)

III Etap - pogłębionej diagnostyki, obejmuje:
- rejestrację (wprowadzenie do bazy danych) kobiety skierowanej w ramach realizacji etapu podstawowego programu,
- badanie kolposkopowe
* w przypadku zaistnienia wskazań - pobranie wycinków do badania histopatologicznego)

PLANOWANIE I ORGANIZACJA DZIAŁAN PROGRAMU

Spotkanie organizacyjne osób biorących udział w realizacji programu.

Godziny przyjęć dla pacjentów uczestniczących w programie zdrowotnym:

Poniedziałek 8⁰⁰-13⁰⁰

Wtorek 11⁰⁰- 18⁰⁰

Środa 8⁰⁰- 13⁰⁰

Czwartek 11⁰⁰- 18⁰⁰

Piątek 8⁰⁰- 13⁰⁰

Projekt konspektu edukacyjno-zdrowotnego

,,Zdrowy styl odżywiania”

Uczestnicy programu:

Dzieci w wieku 7-9 lat.

Cel ogólny programu:

- przekazanie podstawowych informacji na temat zdrowego odżywiania się.

Cele szczegółowe:

- wzbudzenie zainteresowania zdrowym odżywianiem,

- przedstawienie zalet prawidłowego odżywiania,

- udzielenie informacji na temat błędów w żywieniu człowieka,

- nauka podejmowania właściwych decyzji związanych z wyborem różnych potraw

i pokarmów,

- wyjaśnienie skutków niewłaściwego żywienia.

Pomoce:

- dwie duże plansze, jedna służąca jako scena do inscenizacji, druga z kolumnami do

krzyżówki,

- odtwarzacz płyt CD, płyta z muzyką,

- różnego rodzaju warzywa,

- produkty spożywcze typu: chipsy, cukierki,

- owoce będące formą nagrody.

Plan zajęć:

1.Wstęp.

2.Inscenizacja.

3.Pogadanka.

4.Krzyżówka.

5.Podsumowanie.

1.Wstep

Zapoznanie dzieci z tematem lekcji i zapisanie go na tablicy. Skierowanie do uczestników pytań typu:

-Co to znaczy ,,zdrowe odżywianie”?

-Co znaczy, że ktoś się źle lub dobrze odżywia?

Zdrowe odżywianie to dostarczenie organizmowi wszystkich składników odżywczych niezbędnych do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania. Zdrowie jest najważniejszym z dóbr jakie posiadamy, a podstawowym warunkiem, aby czuć się w pełni sił, cieszyć się dobrą kondycją i chronić różnego rodzaju chorobami jest zdrowe odżywianie.

Prowadzący uzupełnia bądź koryguje odpowiedzi uczniów.

Zachęcenie do uważnego obejrzenia inscenizacji.

2.Inscenizacja

Według wiersza Jana Brzechwy Pt ,,Na straganie”

Jan Brzechwa ,,Na straganie”

NARRATOR

Na straganie w dzień targowy

Takie słyszy się rozmowy:

SZCZYPIOR

"Może pan się o mnie oprze,

Pan tak więdnie, panie koprze."

KOPER

"Cóż się dziwić, mój szczypiorku,

Leżę tutaj już od wtorku!"

NARRATOR

Rzecze na to kalarepka:

KALAREPA

"Spójrz na rzepę - ta jest krzepka!"

NARRATOR

Groch po brzuszku rzepę klepie:

GROCH

"Jak tam, rzepo? Coraz lepiej?"

RZEPA

"Dzięki, dzięki, panie grochu,

Jakoś żyje się po trochu.

Lecz pietruszka - z tą jest gorzej:

Blada, chuda, spać nie może."

SELER

"A to feler"

NARRATOR

• Westchnął seler.

Burak stroni od cebuli,

A cebula doń się czuli:

CEBULA

"Mój Buraku, mój czerwony,

Czybyś nie chciał takiej żony?"

NARRATOR

Burak tylko nos zatyka:

BURAK

"Niech no pani prędzej zmyka,

Ja chcę żonę mieć buraczą,

Bo przy pani wszyscy płaczą."

SELER

"A to feler"

NARRATOR

- Westchnął seler.

Naraz słychać głos fasoli:

FASOLA

"Gdzie się pani tu gramoli?!"

BRUKSELKA

"Nie bądź dla mnie taka wielka"

NARRATOR

- Odpowiada jej brukselka

MARCHEWKA.

"Widzieliście, jaka krewka!"

NARRATOR

- Zaperzyła się marchewka.

MARCHEWKA

"Niech rozsądzi nas kapusta!"

SZCZYPIOR

"Co, kapusta?! Głowa pusta?!"

NARRATOR

A kapusta rzecze smutnie:

KAPUSTA

"Moi drodzy, po co kłótnie,

Po co wasze swary głupie,

Wnet i tak zginiemy w zupie!"

SELER

"A to feler"

NARRATOR

- Westchnął seler.

3.Pogadanka

W nawiązaniu do inscenizacji skierowanie uwagi uczniów na postaci tam występujące tj. warzywa. Jaką rolę odgrywają one w naszym życiu? Czy na co dzień spożywamy jarzyny? Dlaczego tak ważne jest ich spożywanie?

Produkty spożywcze:

-najzdrowsze (kiełki różnych roślin, ciemnozielone warzywa liściaste, chude ryby,

niełuskany ryż, płatki owsiane);

-zdrowe (drób tj. kurczęta i indyki bez skóry, większość świeżych owoców i warzyw,

nasiona słonecznika i dyni, groch, fasola, świeży sok z warzyw, mleko, chleb razowy, kasze,

orzechy, ziemniaki);

-zdrowe pod warunkiem, że będą spożywane ,,nie za dużo i nie za często”

(suszone owoce, oleje, jogurt, kefir, chude mięso wołowe, jagnięcina, cielęcina, tłuste ryby,

twarogi, jajka);

-smaczne ale niezbyt zdrowe(np. ciastka, słodycze, tłuste sosy, tłuste i słone sery, smażone

ryby i drób, lody, torty, margaryna, frytki, śmietana, czekolada, tłuste mięsa i wędliny).

Jak prawidłowo się odżywiać i czy jest to łatwe?

Dla ułatwienia praktycznej realizacji żywienia wprowadzono podział produktów żywnościowych na grupy (można wypisać na tablicy główne nazwy poszczególnych grup, a uczniowie wpisują je do zeszytów):

I - produkty zbożowe (pieczywo, mąki, kasze, ryz, makarony)
II - mleko i przetwory (mleko, jogurty, kefiry, maślanki, sery twarogowe, homogenizowane, żółte, pleśniowe)
III - jaja (białko i żółtko)
IV - mięso i jego przetwory oraz ryby (mięso czerwone, drób, podroby, wędliny, ryby morskie, słodkowodne)
V - masło i śmietana
VI - inne tłuszcze (oleje, oliwa z oliwek, margaryny twarde i miękkie, smalec, słonina)
VII - ziemniaki
VIII - warzywa i owoce z wit. C ( jagody, cytrusy, kapusta)
IX - warzywa i owoce z beta karotenem (np. marchew, dynia, załata zielona)
X - inne warzywa i owoce (jabłka, buraki, śliwki)
XI - suche nasiona roślin strączkowych (groch, fasola, soja, bób, soczewica)
XII - cukier i słodycze (cukier, miód, dżemy, marmolady, powidła)

Jeżeli chcemy w naszym pożywieniu uniknąć błędów musimy codziennie zjadać produkty pochodzące ze wszystkich tych grup. Musza one być jednak odpowiednio podzielone, ponieważ nie wszystkie z nich są równie dobre dla naszego organizmu. Są na tej liście także takie produkty, które co prawda bywają smaczne, ale ich nadmiar może spowodować jakiś problem zdrowotny m.in. nadwagę, otyłość.

4.Krzyżówka

Pytania do krzyżówki:

1.Jest malutki, okrąglutki, rośnie w zielonej kieszonce na grządce, jego rodzina cała do

sałatek doskonała…….GROSZEK

2.Jest czerwony i słodziutki, do kanapek wspanialutki…….POMIDOR

3.Zielony ma garniturek i czapkę, i sandały, zielony jest cały……OGÓREK

4.Rośnie na drzewie, twardy do zgryzienia, jego ulubienicą jest mała

wiewiórka…….ORZECH

5.Dobra gotowana i surowa, a do tego jest cała pomarańczowa…….MARCHEWKA

6.Jest długa, biała, a jej zielone listki widzisz w rosole……..PIETRUSZKA

7.Ta pękata Pani ma sukienkę szeleszczącą, kto jej sukienkę rozdziera ten łzy potokiem

wylewa…….CEBULA

5.Podsumowanie

Prowadzący wspólnie z uczniami ustala główne sposoby unikania błędów w odżywianiu.

• jedz codziennie produkty z każdej grupy składników spożywczych,

• wybieraj zdrowe i smaczne produkty, a nie tylko smaczne.

Na zakończenie prowadzący proponuję wspólne odśpiewanie piosenki Pt ,, Ogórek, ogórek”, jeżeli uczniowie nie znają tej piosenki, prowadzący stara się ją nauczyć.

PROGRAM ZDROWOTNY W POWIACIE POZNAŃSKIM

4. Założenia programu zdrowotnego

4. Założenia programu zdrowotnego

Celem Programu Zdrowotnego Powiatu Poznańskiego na lata 2005-2008 jest przede wszystkim poprawa stanu zdrowia mieszkańców powiatu i zmiana świadomości zdrowotnej. Rozpoznana sytuacja zdrowotna powiatu poznańskiego pozwala wyznaczyć kierunki działania i określić cele programu zdrowotnego.

4.1. Cele strategiczne

Celem programu jest:

1. Zmniejszenie zachorowalności i umieralności na choroby układu krążenia oraz zmniejszenie zachorowalności i umieralności na choroby nowotworowe.

2. Poprawa stanu zdrowia i jakości życia mieszkańców powiatu poznańskiego.

3. Podniesienie świadomości zdrowotnej społeczeństwa oraz upowszechnienie wiedzy z zakresu zdrowego stylu życia i możliwościach oddziaływania na własne zdrowie.

4. Zmniejszenie różnic w zdrowiu i dostępności do świadczeń zdrowotnych w powiecie poznańskim.

5. Poprawa warunków zdrowotnych mieszkańców poprzez poprawę jakości usług w jednostkach ochrony zdrowia, zwiększenie dostępności i usprawnienie podstawowej oraz specjalistycznej opieki zdrowotnej.

Kierunki działań:

1. Rozwój działań profilaktycznych w zakresie zapobiegania i wczesnego wykrywania chorób głównie układu krążenia i nowotworowych.

2. Zwiększenie skuteczności edukacji zdrowotnej społeczeństwa oraz działań w zakresie promocji i profilaktyki zdrowia. Propagowanie stylu życia zmniejszającego ryzyko chorób cywilizacyjnych,

3. Usprawnienie wczesnej diagnostyki i zwiększenie efektywności leczenia nowotworów złośliwych.

4. Zwiększenie sprawności i skuteczności pomocy doraźnej w nagłym zagrożeniu życia - rozwój zintegrowanego systemu ratownictwa medycznego.

5. Wykorzystanie zasobów stacjonarnej opieki zdrowotnej poprzez wyposażenie zakładów opieki zdrowotnej w nowoczesny sprzęt medyczny.

6. Rozwój zróżnicowanych form opieki długoterminowej, opieki domowej oraz paliatywnej/hospicyjnej.

4.2. Cele operacyjne

Ewaluacja działań podejmowanych w ramach programu nastąpi poprzez systematyczne monitorowanie stanu zdrowia ludności (analiza wskaźników epidemiologicznych), w szczególności w zakresie struktury zachorowalności i umieralności mieszkańców powiatu.

Cel operacyjny 1

Profilaktyka chorób układu krążenia

Uzasadnienie: Choroby układu krążenia są głównym zagrożeniem zdrowia nie tylko mieszkańców powiatu poznańskiego i Wielkopolski ale również Polaków. Są też na pierwszym miejscu pod względem liczby zachorowań i stanowią główną przyczynę zgonów.

Skutki: Głównymi negatywnymi skutkami są: zwiększona absencja chorobowa, hospitalizacja, trwała niesprawność psychofizyczna oraz przedwczesna umieralność.

Grupa celowa: Mieszkańcy powiatu poznańskiego w każdym wieku, ze szczególnym uwzględnieniem osób w wieku 50-65 (w grupie wiekowej 55-65 lat występuje najwięcej stwierdzeń chorób układu krążenia u mieszkańców powiatu poznańskiego, natomiast w grupie wiekowej 50-59 zauważa się znaczny wzrost liczby zgonów z powodu chorób układu krążenia).

Zadanie: Zmniejszenie zachorowalności i umieralności z powodu chorób układu krążenia, ograniczenie częstości hospitalizacji i kosztów leczenia.

Proponowane działania:

1. Ogłoszenie konkursu wśród uczniów szkół powiatu poznańskiego o tematyce promującej zdrowy tryb życia, w tym profilaktykę chorób układu krążenia.

(Na przykład: udział w konkursie powinien wymagać od ucznia zebrania wiedzy miedzy innymi na temat zapobiegania chorobom układu krążenia.)

2. organizowanie pikników promujących zdrowie.

3. przeprowadzanie badań przesiewowych: np. pomiar ciśnienia krwi, poziom cholesterolu.

Cel operacyjny 2

Profilaktyka cukrzycy

Uzasadnienie: Cukrzyca jest dziś jedną z najpowszechniej występujących  chorób na świecie. Znaczący wzrost zachorowań na tę chorobę uprawnia do uznania jej za epidemię XXI wieku. Ocenia się, że w Polsce na cukrzycę choruje około 2 milionów osób, a na świecie około 151 milionów. Cukrzyca jest chorobą metaboliczną charakteryzującą się podwyższonym stężeniem glukozy we krwi. Aby nie dopuścić do rozwoju powikłań podstawowe znaczenie ma edukacja. Leczenie jednej osoby chorej na cukrzycę kosztuje 4 razy więcej niż leczenie osoby bez cukrzycy. Dlatego tak istotna jest profilaktyka.

Cukrzyca jest na trzecim miejscu pod względem liczby zachorowań w powiecie poznańskim.

Skutki: trwałemu podwyższeniu cukru towarzyszy szereg zaburzeń metabolicznych. Prowadzą one do uszkodzenia nerek, serca, siatkówki oka, naczyń krwionośnych i nerwów obwodowych. Trwa ona długo, jest nieuleczalna.

Grupa celowa: mieszkańcy powiatu poznańskiego, ze szczególnym uwzględnieniem osób w wieku 34-65 lat (w tej grupie wiekowej notuje się wśród mieszkańców powiatu poznańskiego znaczną liczbę zachorowań).

Zadanie: Zmniejszenie zachorowań na cukrzycę, wczesne jej wykrywanie.

Proponowane działania:

1. Edukacja zdrowotna w celu poznania czynników powodujących powstawanie cukrzycy.

2. Badania przesiewowe w kierunku poziomu glukozy we krwi.

Cel operacyjny 3

Profilaktyka chorób nowotworowych

Uzasadnienie: Choroby nowotworowe, po chorobach układu krążenia, są najpoważniejszym i narastającym problemem zdrowotnym Polaków. Stanowią drugą z kolei przyczynę zgonów w powiecie poznańskim i w Wielkopolsce. Choroby nowotworowe rozwijają się długo i często w początkowym stadium są bezobjawowe. Wczesne ich wykrycie daje bardzo duże szanse wyleczenia. Dlatego niezmiernie ważną rolę pełnią badania przesiewowe w tym kierunku. Choroby nowotworowe to choroby starzejących się społeczeństw. W XXI wieku żyjemy w mniej zdrowych warunkach (styl życia, nałogi, otyłość, nadmierne opalanie się). Szacuje się, że w Polsce co 4 osoba zachoruje na raka.

Skutki: Co piąty Polak umiera z powodu nowotworu złośliwego. Niemal, co drugi chory na nowotwór złośliwy zgłasza się z tak zaawansowaną chorobą, że nie można zastosować leczenia radykalnego.

Grupa celowa: mieszkańcy powiatu poznańskiego, ze szczególnym uwzględnieniem osób w wieku 34-65 lat (w tej grupie wiekowej notuje się wśród mieszkańców powiatu poznańskiego największą liczbę zachorowań).

Zadanie: Zmniejszenie umieralności z powodu chorób nowotworowych poprzez ich wczesne wykrywanie oraz edukację zdrowotną w tym zakresie.

Proponowane działania:

1. Przeprowadzenie badań przesiewowych w kierunku chorób nowotworowych.

2. Edukacja zdrowotna.

Cel operacyjny 4

Profilaktyka rozwoju wad słuchu u młodzieży szkolnej

Uzasadnienie: Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu ocenia częstość występowania zaburzeń słuchu u dzieci w wieku od 6 do 18 roku życia na 17,8 %.

Z najnowszych badań epidemiologicznych wynika, że 1/5 dzieci w wieku szkolnym ma uszkodzenia słuchu lub upośledzenia słyszenia najczęściej wskutek następstwa infekcji górnych dróg oddechowych. Te zmiany, na szczęście, w większości przypadków są odwracalne, jeżeli zastosuje się odpowiednie leczenie zachowawcze lub operacyjne.

Skutki: Wady słuchu mogą być poważną przeszkodą w przyswajaniu wiedzy oraz zaburzeń komunikowania się.

Grupa celowa: dzieci i młodzież - mieszkańcy powiatu poznańskiego

Zadanie: Wczesne wykrycie wad słuchu u dzieci i młodzieży szkolnej.

Proponowane działania:

1. Przeprowadzenie badań przesiewowych kierunku wczesnego wykrycia wad słuchu - badania audiometryczne.

Cel operacyjny 5

Profilaktyka chorób tarczycy

Uzasadnienie: Choroby tarczycy na terenie powiatu poznańskiego są na siódmym miejscu pod względem liczby zachorowań. Niezwykle istotnym dla oceny skuteczności leczenia z powodu nadczynności lub niedoczynności tarczycy jest oznaczenie we krwi poziomu tyreotropiny. W statystykach medycznych nowotwory tarczycy zajmują dość odległe miejsce, ale jednocześnie są najczęstszym nowotworem złośliwym układu endokrynnego. Występują częściej u kobiet. Obserwuje się dwa szczyty zachorowań: w wieku 7-20 lat oraz 40-65 lat.

Skutki: Choroby tarczycy są bardzo niebezpieczne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka i tylko właściwe i wczesne leczenie może spowodować powrót chorego do zdrowia.

Grupa celowa: mieszkańcy powiatu poznańskiego, ze szczególnym uwzględnieniem osób w wieku 34-65 ( w tej grupie wiekowej notuje się najwięcej zachorowań na choroby tarczycy wśród mieszkańców powiatu poznańskiego)

Zadanie: Zmniejszenie zachorowalności z powodu chorób tarczycy oraz zmniejszenie skutków tych chorób.

Proponowane działania:

1. Przeprowadzenie badań przesiewowych w kierunku diagnostyki i monitorowania funkcji tarczycy: oznaczenia poziomu tyreotropiny (TSH).

2. Edukacja zdrowotna w zakresie profilaktyki chorób tarczycy.

Cel operacyjny 6

Działania ukierunkowane na wskazanie szkodliwości palenia tytoniu

Uzasadnienie: W połowie lat 80-tych paliło 50% Polaków (60% mężczyzn i ponad 30% kobiet). Szacuje się, że 40% zgonów mężczyzn w wieku 39-69 lat jest przyczynowo związanych z paleniem tytoniu. Palenie tytoniu jest powodem 20-30% schorzeń układu krążenia, 40% nowotworów złośliwych u mężczyzn, a 10% u kobiet i 80% przewlekłych chorób układu oddechowego.

Skutki: Palenie tytoniu prowadzi nie tylko do powstania nowotworów w narządach mających bezpośredni kontakt z dymem tytoniowym (płuca, oskrzela, krtań, tchawica), częściej też rozwijają się nowotwory złośliwe układu pokarmowego (przełyk, żołądek, wątroba, trzustka, okrężnica) i nerek. Palenie tytoniu, jest obok nadciśnienia tętniczego najważniejszym czynnikiem ryzyka udaru mózgu.

Grupa celowa: mieszkańcy powiatu poznańskiego

Zadanie: Podniesienie świadomości społeczeństwa na temat szkodliwości palenia tytoniu oraz ukazanie korzyści wynikających z niepalenia.

Proponowane działania:

1. Ogłoszenie konkursu wśród uczniów szkół powiatu poznańskiego o tematyce promującej zdrowy tryb życia, w tym ukazanie negatywnych skutków palenia tytoniu.

2. Organizowanie pikników promujących zdrowie.

Cel operacyjny 7

Propagowanie stylu życia zmniejszającego ryzyko pozostałych chorób cywilizacyjnych oraz profilaktyka i wczesne wykrywanie tych chorób

Uzasadnienie: Chorobami cywilizacyjnymi określa się te choroby, które związane są z rozwojem cywilizacji. Zalicza się do nich między innymi: cukrzycę, choroby sercowo - naczyniowe, nowotwory, otyłość, próchnica, choroby narządu ruchu, depresje, nerwice. Głównymi przyczynami tych chorób są: szybki, stresujący tryb życia, palenie tytoniu, zły sposób odżywiania się i brak ruchu. Szczególnie istotne jest poszerzenie wiedzy na ten temat wśród dzieci i młodzieży, aby zapobiegać powstawaniu chorobom jak najwcześniej.

W 2004 powiat poznański dofinansowywał badania w kierunku wykrywania wad postawy. Ich wyniki wskazują na dużą potrzebę kontynuacji: u ponad 75 % badanych dzieci wykryto wady postawy wymagające natychmiastowego postępowania rehabilitacyjnego i edukacyjnego.

Skutki: Choroby cywilizacyjne w zasadniczy sposób wpływają wielkość wskaźnika śmiertelności.

Otyłość prowadzi do nieodwracalnych zmian w układzie krążenia, nadmiernie obciążony jest układ kostny, u osób otyłych częściej rozwija się cukrzyca.

Skrzywienia kręgosłupa mogą niekorzystnie wpływać na budowę i funkcjonowanie innych części ciała: stóp, miednicy, stawów biodrowych i kolanowych.

Wyniki badań ogólnopolskich wskazują, że na próchnicę choruje ponad 90% dzieci i 98% dorosłych, a na choroby przyzębia 50% dzieci 12-letnich oraz 92% dorosłych poniżej 45 roku życia. Próchnicę zaawansowaną (zmiany rozległe - ponad 3 zęby próchnicze i zmiany powikłane) stwierdza się u ponad 60% dzieci 12-letnich. Choroby przyzębia o ciężkim przebiegu, wymagające długotrwałego, kompleksowego leczenia specjalistycznego występują u 15% osób dorosłych poniżej 45 roku życia. Próchnica i jej następstwa są głównymi przyczynami wczesnej utraty uzębienia.

Z danych Światowej Organizacji Zdrowia wynika, że w chwili obecnej depresja stanowi czwarty najpoważniejszy problem zdrowotny na świecie, a prognozy przewidują, że w roku 2020 będzie na drugim miejscu po chorobach układu krążenia.

Grupa celowa: mieszkańcy powiatu poznańskiego

Zadanie: Podniesienie świadomości społeczeństwa na temat przyczyn chorób cywilizacyjnych (w szczególności: otyłość, wady postawy i próchnica wśród dzieci i młodzieży). Profilaktyka i wczesne wykrywanie chorób cywilizacyjnych.

Proponowane działania:

1. Badania przesiewowe w kierunku wykrywania wad postawy wśród dzieci i młodzieży. Edukacja zdrowotna w zakresie profilaktyka wad postawy.

2. Badania przesiewowe w kierunku nadwagi i otyłości. Edukacja zdrowotna w zakresie profilaktyki otyłości.

3. Badania przesiewowe w kierunku próchnicy wśród dzieci i młodzieży. Profilaktyka próchnicy oraz edukacja zdrowotna w tym zakresie.

4. Edukacja zdrowotna w zakresie chorób depresyjnych oraz nerwic.

5. Ogłoszenie konkursu wśród uczniów szkół powiatu poznańskiego o tematyce promującej zdrowy tryb życia, w tym zapobieganie chorobom cywilizacyjnym.

6. Organizowanie pikników promujących zdrowie.

5. Metody działań

• Przeprowadzenie laboratoryjnych badań przesiewowych (działania przeciw cukrzycy, chorób tarczycy, chorób nowotworowych (markery) i innych)

• Przeprowadzenie badań audiometrycznych i laryngologicznych.

• Przeprowadzenie konkursów w szkołach na temat zdrowego trybu życia.

• Przekazywanie informacji na temat czynników powodujących choroby nowotworowe podczas przeprowadzanych badań lekarskich.

• Pikniki i imprezy promujące zdrowy tryb życia.

• Wspieranie działań obejmujących promowanie zdrowego trybu życia przy współpracy z organizacjami pozarządowymi i gminnymi samorządami terytorialnymi.

6. Harmonogram działań

Na podstawie ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 1991 r Nr 91 poz. 408 ze zmianami) oraz Rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 13 lipca 1998 r. w sprawie umowy o udzielenie zamówienia na świadczenia zdrowotne (Dz. U. z 1998 r. Nr 93 poz. 592), jednostka samorządu terytorialnego może udzielać zamówienia na świadczenia zdrowotne w drodze konkursu ofert.

Na podstawie ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2003 r. Nr 96 poz. 873 ze zmianami) opracowywany jest Roczny Program Współpracy Powiatu Poznańskiego z Organizacjami Pozarządowymi oraz podmiotami, o których mowa w art.3 ust.3 Ustawy o Działalności Pożytku Publicznego i o Wolontariacie (na rok 2005 jest to Uchwała Rady Powiatu Poznańskiego Nr XXIV/215/II/04 z dnia 21 grudnia 2004).

W ramach współpracy z organizacjami pożytku publicznego, jako zadania priorytetowe w zakresie zdrowia ustalono realizację zadań w zakresie:

• programów edukacji zdrowotnej,

• działań promujących zdrowy styl życia, adresowanych w szczególności do dzieci i młodzieży oraz osób starszych,

• programów promocji zdrowia oraz profilaktyki zdrowotnej adresowanych do różnych grup odbiorców,

• poprawy zdrowia, jakości życia, bezpieczeństwa zdrowotnego,

• realizacja programów polityki zdrowotnej.

W związku z powyższym Zarząd Powiatu Poznańskiego ogłosi corocznie konkurs ofert i wyłoni najlepsze oferty w poszczególnych zakresach.

7. Finansowanie programu

Niniejszy program w zakresie udzielania zamówień na świadczenia zdrowotne jest finansowany głównie ze środków powiatu poznańskiego.

W ramach współpracy z organizacjami pożytku publicznego powiat poznański może finansować bądź współfinansować zadania w ramach dotacji.

Istnieje możliwość pozyskania dofinansowania w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego w ramach priorytetu „Opieka zdrowotna i opieka nad dzieckiem”, obszar interwencji „Projekty w zakresie promocji zdrowia i programów profilaktyki”. W ramach tego priorytetu można składać projekty związane m.in. z propagowaniem stylu życia zmniejszającego ryzyko chorób cywilizacyjnych i profilaktyki wczesnego wykrywania chorób cywilizacyjnych, w tym profilaktyki w zakresie wad postawy, próchnicy i otyłości u dzieci i młodzieży.

8. Ewaluacja programu

Corocznie zostanie sporządzone opracowanie na temat działań przeprowadzonych w ramach programu - w formie liczbowej oraz opisowej wraz z wnioskami. Rezultaty działania programu będą oceniane poprzez monitorowanie wskaźników epidemiologicznych. Należy zwrócić uwagę, że działania z zakresu promocji zdrowia i profilaktyki mają charakter długofalowy i efekty w postaci poprawy wskaźników nie będą zauważalne natychmiastowo, tylko w przeciągu kilku lat, oraz będą uzależnione od ilości osób objętych profilaktyką.

---