Ustawy Prawo o ustroju sądów administracyjnych i Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi są z 2002 r., ale weszły w życie 01.01.2004 r.

Art. 1. § 1. Pusa  Sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości przez kontrolę działalności administracji publicznej oraz rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego, samorządowymi kolegiami odwoławczymi i między tymi organami a organami administracji rządowej.

§ 2. Kontrola, o której mowa w § 1, sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej.

Art. 2. Sądami administracyjnymi są Naczelny Sąd Administracyjny oraz wojewódzkie sądy administracyjne.

Art. 3. § 1. Sprawy należące do właściwości sądów administracyjnych rozpoznają, w pierwszej instancji, wojewódzkie sądy administracyjne.

§ 2. Naczelny Sąd Administracyjny sprawuje nadzór nad działalnością wojewódzkich sądów administracyjnych w zakresie orzekania w trybie określonym ustawami, a w szczególności rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń tych sądów i podejmuje uchwały wyjaśniające zagadnienia prawne oraz rozpoznaje inne sprawy należące do właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego na mocy innych ustaw.

Art. 5. § 1. Sędziów sądów administracyjnych do pełnienia urzędu na stanowisku sędziowskim powołuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa.

§ 2. Sędziowie sądów administracyjnych są powoływani na stanowisko sędziego wojewódzkiego sądu administracyjnego, z wyznaczeniem miejsca służbowego (siedziby) sędziego, albo na stanowisko sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Art. 6. § 1. Do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego wojewódzkiego sądu administracyjnego może być powołany ten, kto:

  1)   ma obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,

  2)   jest nieskazitelnego charakteru,

  3)   ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce,

  4)   jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego,

  5)   ukończył 35 lat życia,

  6)   wyróżnia się wysokim poziomem wiedzy w dziedzinie administracji publicznej oraz prawa administracyjnego i innych dziedzin prawa związanych z działaniem organów administracji publicznej,

  7)   pozostawał co najmniej osiem lat na stanowisku sędziego lub prokuratora albo przynajmniej przez osiem lat wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza albo przez dziesięć lat pozostawał w instytucjach publicznych na stanowiskach związanych ze stosowaniem lub tworzeniem prawa administracyjnego lub pracował w charakterze asesora sądowego w wojewódzkim sądzie administracyjnym co najmniej dwa lata.

§ 2. Wymagania, o których mowa w § 1 pkt 7, nie dotyczą osób z tytułem naukowym profesora lub ze stopniem naukowym doktora habilitowanego nauk prawnych.

§ 3. W wyjątkowych przypadkach Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, może powołać kandydata na stanowisko sędziego mimo krótszych, niż określone w § 1 pkt 7, okresów pozostawania na stanowiskach wymienionych w tym punkcie lub wykonywania zawodu adwokata, radcy prawnego lub notariusza.

§ 4. Osoby, o których mowa w § 2, mogą być zatrudnione na stanowisku sędziego również w niepełnym wymiarze czasu pracy.

Art. 7. § 1. Do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego może być powołany ten, kto spełnia wymagania określone w art. 6 § 1 pkt 1-4 i 6, jeżeli ukończył 40 lat oraz pozostawał co najmniej dziesięć lat na stanowisku sędziego lub prokuratora albo przynajmniej przez dziesięć lat wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza. Wymaganie ukończenia 40 lat nie dotyczy sędziego, który co najmniej przez trzy lata pozostawał na stanowisku sędziego wojewódzkiego sądu administracyjnego.

§ 2. Do powołania na stanowisko sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego stosuje się także przepisy art. 6 § 2-4.

Art. 9. Sądem dyscyplinarnym w sprawach dyscyplinarnych sędziów sądów administracyjnych jest Naczelny Sąd Administracyjny. Rzecznikiem dyscyplinarnym w tych sprawach jest Rzecznik Dyscyplinarny Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Art. 10. W sądach administracyjnych są zatrudnieni asesorzy sądowi, referendarze sądowi, asystenci sędziów oraz urzędnicy i inni pracownicy sądowi.

Referendarze to więcej niż sądowy urzędnik a mniej niż sędzia lub asesor (orzeka w kosztach, może prowadzić mediację)

Art. 12. Zwierzchni nadzór nad działalnością administracyjną sądów administracyjnych sprawuje Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Działalność dzieli się na orzeczniczą i administracyjną. W innych sądach nadzór sprawuje minister sprawiedliwości.

Art. 14. § 1. Projekt dochodów i wydatków Naczelnego Sądu Administracyjnego obejmuje także dochody i wydatki wojewódzkich sądów administracyjnych. Projekt dochodów i wydatków w brzmieniu ustalonym przez Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego minister właściwy do spraw finansów publicznych włącza do projektu budżetu państwa. Minister finansów nie może dokonać w projekcie żadnych poprawek. Przy wydawaniu pieniędzy nic do powiedzenia nie ma minister finansów.

§ 2. W zakresie wykonywania budżetu sądów administracyjnych Prezesowi Naczelnego Sądu Administracyjnego przysługują uprawnienia ministra właściwego do spraw finansów publicznych.

Art. 16. § 1. Wojewódzki sąd administracyjny tworzy się dla jednego województwa lub dla większej liczby województw.

§ 2. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, w drodze rozporządzenia, tworzy i znosi wojewódzkie sądy administracyjne oraz ustala ich siedziby i obszar właściwości, a także może tworzyć, poza siedzibą sądu, i znosić wydziały zamiejscowe tych sądów.

Kompetencje NSA

- jako sądu II instancji (środki od orzeczeń WSA np. wyroki od którego przysługuje skarga kasacyjna i postanowienia od których służy zażalenie,

- inne wyłączne dla NSA to spory kompetencyjne i spory o właściwość oraz dwa rodzaje uchwał tj. konkretne i abstrakcyjne.

Konkretne to - podjęcie uchwały do wyjaśnienia konkretnej sprawy (jest to pytanie z WSA do NSA), moc wiążąca tej uchwały dotyczy tylko i wyłącznie tej jednej sprawy,

Abstrakcyjne - )wiąże we wszystkich sprawach) podejmowanie uchwał gdy zapadły inne orzeczenia WSA, wtedy jest wspólne rozwiązanie - rozstrzyganie zagadnień prawnych budzących wątpliwości,

- inne sprawy należące do właściwości NSA z mocy odrębnych ustaw.

Art. 40. § 1 Pusa. W Naczelnym Sądzie Administracyjnym działa Kancelaria Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz Biuro Orzecznictwa.

§ 2. Do zakresu działania Kancelarii Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego należy wykonywanie zadań związanych z pełnieniem przez Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego czynności w zakresie tworzenia warunków do sprawnego funkcjonowania sądów administracyjnych, w szczególności w sprawach finansowych, kadrowych i administracyjno-gospodarczych. Kancelarią Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego kieruje Szef Kancelarii Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego.

§ 3. Do zakresu działania Biura Orzecznictwa należy wykonywanie zadań związanych z pełnieniem przez Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego czynności w zakresie sprawności postępowania sądowego oraz orzecznictwa sądów administracyjnych. Biurem Orzecznictwa kieruje dyrektor, którym jest wiceprezes lub sędzia.

Pojęcie postępowania sądowo administracyjnego

Jest to postępowanie sądowe przed sądami administracyjnymi w sprawach z zakresu kontroli działalności administracji publicznej oraz w innych sprawach, do których stosuje się przepisy ustawy o postępowaniu przed sądami administracyjnymi z mocą ustaw szczególnych (sprawy sądowoadministracyjne) - jest to definicja legalna wynikająca z art. 1 Ppsa. Przedmiotem jest problem kontroli działalności administracji publicznej i postępowania w innych sprawach, do których odsyłają przepisy szczególne.

W 1922 r. powołano trybunał administracyjny, który powstał w wyniku konstytucji marcowej, powołano też 3 sądy wojewódzkie. Po II wojnie światowej nie było odmiennego tj. administracyjnego sądownictwa. Następnie po roku 70 wrócono do sądów administracyjnych i wtedy podjęto nad tym zagadnieniem prace a w 1980 r. powstała ustawa która powołała Naczelny Sąd Administracyjny z ośrodkami pozamiejscowymi, nie było zaskarżania, można tylko było stosować rewizje nadzwyczajne. Następnie w wyniku konstytucji z 1997 r. powstała dwuinstancyjność, która do praktyki miała wejść w przeciągu 5 lat i tak powstały w 2002 r. dwie powyższe ustawy, które weszły w życie 01.01.2004 r. i wtedy też weszło w życie dwuinstancyjne sądownictwo administracyjne.

I instancja - Wojewódzkie Sądy Administracyjne WSA,

II instancja - Naczelny Sąd Administracyjny - NSA.

Przedmiot postępowania sądowo-administracyjnego

Art. 2 Ppsa formułuje domniemanie, że jak mamy sprawę sądowo-administracyjną to powoływane są sądy administracyjne.

Przedmiot:

- sprawa z zakresu kontroli działalności administracji publicznej,

- inna sprawa, do której stosuje się przepisy Ppsa z mocy ustaw szczególnych.

Sprawa z zakresu kontroli działalności administracji publicznej:

1. jest to pojęcie normatywne względnie ograniczone bowiem kontroli podlegają jedynie działania wskazane w ustawie - art. 3 § 2 Ppsa - katalog ten jest katalogiem zamkniętym.

2. Mimo formuły o kontroli działalności wskazującej na kontrolę aktywności, kontroli polega także bezczynność organów w sprawach indywidualnych - art. 3 § 2 pkt 8 Ppsa.

Kontroli podlegają tylko działania wyliczone w 8 punktach - tam jest wymienione, co podlega kontroli tzn. na co przysługuje skarga.

Art. 3 § 2 pkt 8 mówi o kontroli bezczynności, walczymy z bezczynnością w postaci zażalenia a w sprawach podatkowych ponaglenia a następnie po wyczerpaniu drogi przysługuje skarga na bezczynność do sądu administracyjnego.

Na uwagę w tym miejscu zasługuje art. 45 konstytucji, który mówi, że sprawa powinna być załatwiona bez zbędnej zwłoki.

Inna sprawa do której stosuje się przepisy Ppsa z mocy ustaw szczególnych

Sądy administracyjne orzekają także w sprawach, w których przepisy ustaw szczególnych przewidują sądową kontrolę i stosują środki określone w tych przepisach.

PRZYKŁAD - odmowa udzielenia prasie informacji przez przedsiębiorców lub inne podmioty nie zaliczane do sektora finansów publicznych oraz niedziałające w celu osiągnięcia zysku może być zaskarżona do sądu (art. 4 ustawy Prawo prasowe) - obecnie jedyny taki przypadek. Ważnym jest, że przepis szczególny musi wyraźnie to wskazywać - art. 3 § 3 Ppsa.

Szczególna właściwość sądów administracyjnych

Do sądów administracyjnych należy rozstrzygnięcie sporów o właściwość między jednostkami samorządu terytorialnego i między SKO (samorządowe kolegia odwoławcze) o ile odrębna ustawa nie stanowi inaczej oraz sporów kompetencyjnych między organami tych jednostek a organami administracji rządowej - JEST TO WYŁĄCZNA WŁAŚCIWOŚĆ NSA - art. 15 § 1 pkt. 4 Ppsa.

Spór o właściwość to spór w obrębie samorządu terytorialnego lub pomiędzy SKO. Spory w samorządzie najpierw rozpatruje SKO a później NSA.

Spór kompetencyjny to spór pomiędzy 2 typami administracji publicznej tj. pomiędzy rządową a jakimkolwiek organem administracji samorządowej.

Model sądowej kontroli działalności administracji publicznej w Polsce

Możliwe są różne modele sądowej kontroli administracji publicznej tj.

- kontrola wykonywana przez sądy powszechne,

- kontrola wykonywana przez wyodrębnione sądy administracyjne (sądy szczególne),

- kontrola wykonywana zarówno przez sądy powszechne jak i wyodrębnione (model mieszany)

Przeważnie jest model mieszany, dominujący od XIX w. Mamy wyodrębnione sądownictwo administracyjne, ale jakąś część kontroli mają też sądy powszechne.

Kontrola administracji publicznej wykonywana przez sądy powszechne może być kontrolą bezpośrednią (np. rozpoznawanie spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych) lub pośrednią (najpierw orzeka organ administracji publicznej a następnie sąd (np. w sprawie odszkodowania - Prawo wodne, Prawo geodezyjne i kartograficzne).

Sądy powszechne - sfera z zakresu ubezpieczeń społecznych (są to sądy wydzielone z sądów powszechnych (Sąd pracy i bezp. społecznych). Sądy te rozpatrują też kontrolę nad aktami stanu cywilnego.

Dominujące znaczenie kontroli administracji publicznej wykonywanej przez sądy administracyjne

- zasada rozpoznawania spraw sądowoadministracyjnych przez sądy administracyjne ( art. 2 Ppsa)

- jest to, co do zasady kontrola bezpośrednia (odnosi się wprost do określonej formy działania administracyjnego),

- ma charakter samoistny (stanowi wyłączny przedmiot działalności sądów administracyjnych)

Kryterium kontroli administracji publicznej wykonywanej przez sąd administracyjny

- kontrola administracji publicznej sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej (kryterium legalności) - art. 1 § 2 Pusa,

- legalność rozumiana jest jako zgodność z konstytucją oraz ustawami ( art. 178 konst. : sędziowie podlegają tylko konstytucji i ustawom). Sędziowie są niezawiśli i nie podlegają rozporządzeniom ani aktom prawa miejscowego - zasada niezawisłości sędziowskiej - art. 4 Pusa.

Właściwość sądów administracyjnych

Właściwość sądów administracyjnych to zdolność prawna sądu administracyjnego do rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy sądowoadministracyjnej. Rozróżniamy 3 rodzaje właściwości:

1. właściwość rzeczowa - to kontrola określonych w ustawie zachowań organów administracji publicznej.

2. właściwość miejscowa -  do rozpoznania sprawy właściwy jest wojewódzki sąd administracyjny, na którego obszarze właściwości ma siedzibę organ administracji publicznej, którego działalność została zaskarżona.

3. właściwość instancyjna - rozdziela sprawy między Wojewódzkie Sądy Administracyjne (WSA) a Naczelny Sąd Administracyjny (NSA). Mamy do czynienia z domniemaniem właściwości WSA- jest właściwy we wszystkich sprawach sądowoadministracyjnych, za wyjątkiem spraw przekazanych do właściwości NSA.

Istnieją 3 zakresy (płaszczyzny) właściwości sądów:

I Rozpoznawanie skarg na określone w ustawie organy administracji publicznej.

II Rozpoznawanie i rozstrzyganie sporów o właściwość i sporów kompetencyjnych.

1. spory o właściwość pomiędzy organami jednostek samorządu terytorialnego a czasami pomiędzy samorządowymi kolegiami odwoławczymi. To spór w obrębie administracji samorządowej. W tym wypadku jest właściwy, jeżeli przepisy nie stanowią inaczej.

2. spór kompetencyjny pomiędzy organami administracji samorządowej, a organami administracji rządowej. Spór pomiędzy różnymi postaciami administracji publicznej. Co do zasady właściwy jest zawsze sąd administracyjny.

III Orzekanie w sprawach w których przepisy szczególne przewidują sądową kontrolę administracji.

1. sfera właściwości to szczególna klauzula generalna,

2. odmowa udzielenia informacji prasie przez niektóre podmioty podlega zaskarżeniu do sądu administracyjnego,

3. skarga na uchwałę o odrzuceniu wniosku mieszkańców w sprawi przeprowadzenia referendum lokalnego.

Wojewódzkie sądy rozpoznają wszystkie sprawy z wyjątkiem zastrzeżonych dla NSA. Sąd Wojewódzki właściwy w chwili wniesienia skargi pozostaje właściwy aż do zakończenia postępowania. Sprawy należące do właściwości sądów administracyjnych rozpoznają w pierwszej instancji WSA. Naczelny Sąd Administracyjny sprawuje nadzór nad działalnością wojewódzkich sądów administracyjnych w zakresie orzekania w trybie określonym ustawami, a w szczególności rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń tych sądów i podejmuje uchwały wyjaśniające zagadnienia prawne oraz rozpoznaje inne sprawy należące do właściwości Naczelnego Sądu Administracyjnego na mocy innych ustaw. Sądem dyscyplinarnym w sprawach dyscyplinarnych sędziów sądów administracyjnych jest Naczelny Sąd Administracyjny. Rzecznikiem dyscyplinarnym w tych sprawach jest Rzecznik Dyscyplinarny Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Kompetencje NSA

- jako sądu II instancji (środki od orzeczeń WSA, stosownie do przepisów ustawy np. wyrok, od którego przysługuje skarga kasacyjna i postanowienia, od których służy zażalenie,

- inne wyłączne dla NSA to spory kompetencyjne i spory o właściwość oraz dwa rodzaje uchwał, tj. konkretne i abstrakcyjne.

Konkretne to - podjęcie uchwały zawierającej rozstrzygnięcie zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie (jest to pytanie z WSA do NSA), moc wiążąca tej uchwały dotyczy tylko i wyłącznie tej jednej sprawy,

Abstrakcyjne - (wiąże we wszystkich sprawach) podejmowanie uchwał mających na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych, tj. gdy zapadły inne orzeczenia WSA, wtedy jest wspólne rozwiązanie - rozstrzyganie zagadnień prawnych budzących wątpliwości,

- inne sprawy należące do właściwości NSA z mocy odrębnych ustaw,

Inna sprawa do której stosuje się przepisy Ppsa z mocy ustaw szczególnych

Sądy administracyjne orzekają także w sprawach, w których przepisy ustaw szczególnych przewidują sądową kontrolę i stosują środki określone w tych przepisach.

PRZYKŁAD - odmowa udzielenia prasie informacji przez przedsiębiorców lub inne podmioty nie zaliczane do sektora finansów publicznych oraz niedziałające w celu osiągnięcia zysku może być zaskarżona do sądu (art. 4 ustawy Prawo prasowe) - obecnie jedyny taki przypadek. Ważnym jest, że przepis szczególny musi wyraźnie to wskazywać - art. 3 § 3 Ppsa.

Szczególna właściwość sądów administracyjnych

Do sądów administracyjnych należy rozstrzygnięcie sporów o właściwość między jednostkami samorządu terytorialnego i między SKO (samorządowe kolegia odwoławcze) o ile odrębna ustawa nie stanowi inaczej oraz sporów kompetencyjnych między organami tych jednostek a organami administracji rządowej - JEST TO WYŁĄCZNA WŁAŚCIWOŚĆ NSA. Spór o właściwość to spór w obrębie samorządu terytorialnego lub pomiędzy SKO. Spory w samorządzie najpierw rozpatruje SKO a później NSA. Spór kompetencyjny to spór pomiędzy 2 typami administracji publicznej tj. pomiędzy rządową a jakimkolwiek organem administracji samorządowej.

Wyłączenie właściwości sądów administracyjnych - co wiąże się z organizacją

Sądy nie są właściwe w trzech kategoriach spraw:

- wynikających z nadrzędności i podległości organizacyjnej w stosunkach między organami administracji publicznej (hierarchia organizacyjna),

- wynikającej z podległości służbowej pomiędzy przełożonymi i podwładnymi (hierarchia personalna),

- odmowy mianowania na stanowiska lub powołania do pełnienia funkcji w organach administracji publicznej, chyba, że obowiązek mianowania lub powołania wynika z przepisów prawa.

Organy administracji przestrzegają z urzędu swojej właściwości miejscowej i rzeczowej. Właściwość rzeczową organu administracji ustala się wg przepisów o zakresie jego działania. Właściwość miejscową organu administracji publicznej ustala się: - w sprawach dotyczących nieruchomości - wg miejsca położenia; - w sprawach dotyczących prowadzenia zakładu pracy - wg miejsca, w którym zakład jest, był lub ma być prowadzony; - w innych prawach - wg miejsca zamieszkania (siedziby) w kraju, a w braku zamieszkania w kraju - wg miejsca pobytu strony lub jednej ze stron. Jeżeli żadna ze stron nie ma w kraju zamieszkania (siedziby) lub pobytu - wg miejsca ostatniego ich zamieszkania (siedziby) lub pobytu w kraju.

Zakres kontroli administracyjno publicznej

Obejmuje orzekanie w sprawach skarg na dwa typy zachowań organów administracji publicznej (dwa typy zachowań objętych kontrolą)

- działania tych organów - art. 3 § 2 pkt 1-7 Ppsa,

- zaniechania (bezczynność) - art. 3 § 2 pkt 8 Ppsa

Zakres skarg na działania administracji publicznej:

Skarga przysługuje na dwa typy działań określonych w ustawie (kryterium adresata):

- akty indywidualne (skierowane do konkretnego adresata)

- akty generalne (skierowane do adresata w sposób generalny)

Skarga na akty indywidualne

1. decyzja administracyjna

- klauzura generalna co do zakresu zaskarżalności (także decyzje podatkowe, celne budowlane),

- jest to w istocie ujęcie materialne (każdy akt władczy jednostronny, zewnętrzny, oparty na przepisach prawa powszechnie obowiązującego, rozstrzygający indywidualną sprawę np. koncesja, zakaz, nakaz, rozkaz, zezwolenie, pozwolenie,

- nie ma znaczenia charakter decyzji (np. skarga służy także na decyzję uznaniową).

Najczęściej skarga jest na decyzję administracyjną jednak nie tylko wydaną na przepisach KPA. Pojęcie decyzji interpretujemy szeroko tj. w pojęciu materialnym chodzi o decyzję każdą nie zależnie czy administracyjną, budowlaną czy inną. Chodzi również o koncesje a ogólnie rzecz ujmując o każdą władczą czynność wywołującą skutki prawne. Jedynie muszą być w piśmie zawarte 4 elementy (oznaczenie organu, adresata, rozstrzygnięcie i podpis). Zwykłe pismo może być decyzją jak ma te elementy nie zależnie od tytułu. Ogólnie decyzja to rozstrzygnięcie indywidualne co do uprawnienia, obowiązku itp.

Mamy również decyzje uznaniowe (gwarantowana prawem dla organów możliwość wyboru rozstrzygnięcia np. organ może …, organ jest uprawniony … Decyzja uznaniowa jest decyzją legalną a tym samym powstaje pytanie czy może podlegać kontroli jednak może o art. 3 § 2 pkt 1 mówi o każdej decyzji. Przy decyzji uznaniowej kontrola sądowa ogranicza się jedynie do tego, czy organ wydał decyzję zgodnie z prawem procesowym tj. do sfery przestrzegania prawa procesowego, bo z punktu widzenia prawa materialnego jest legalna.

Decyzję należy rozumieć szeroko a nie identyfikować jej tylko do KPA, mogą tez być celne itp. Należy rozważyć też podział na akty związane i uznaniowe. Związane - przesłanki wydania są precyzyjnie określone w przepisach prawa, jak skarga dotyczy tego aktu to ustalamy, jakie przepisy obowiązywały, czego wymagały na owy czas i czy skarżący spełnił konieczne przesłanki. Uznaniowe - organy mogą działać swobodnie, jest tu problem w pojęciach niedookreślonych. Problemem jest uznanie administracyjne tj. to, że po ustaleniu stanu faktycznego organ może wydać różną decyzję wg. uznania.

W skardze należy wykazać, że decyzja jest niezgodna z prawem. Przy uznaniowej należy wykazać, że urzędnik ma za dużo swobody, przekroczył pewne uprawnienia. Należy spróbować znaleźć uchybienia ustrojowe, materialne lub procesowe, że czegoś nie sprawdził itp. Skarżący musi wykazać, że naruszono prawo a w zwykłym odwołaniu wystarczy stwierdzić swoje niezadowolenie. Może być np. nie podanie jakiś rzeczy w uzasadnieniu, których się czepiamy. Musi być uzasadnienie formalne (opisanie stanu) i prawne (przytoczenie a w razie konieczności wytłumaczenie przepisów). Skarga przysługuje po wyczerpaniu administracyjnoprawnych środków zaskarżania decyzji, (czyli po odwołaniu lub po ponownym rozpatrzeniu przez Ministra lub SKO). Decyzja ostateczna (ta na którą nie służą już środki odwoławcze) nie podlega zaskarżaniu. (art. 52 § 2 Ppsa). Gdy nie wniesiono w terminie można ubiegać się o przywrócenie terminu do wniesienia skargi.

2. zakres skargi na postanowienia (postanowienie to cząstkowe załatwienie sprawy), kontroli sądowej dotyczy nie tylko finał ale także tok.

Skarga służy na 4 rodzaje postanowień.

- wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie, jeżeli z KPA lub innych przepisów wynika, że nie przysługuje zażalenie to tym samym nie przysługuje skarga, a przysługuje jak jest odwrotnie (po wyczerpaniu drogi zaskarżania).

- wydane w postępowaniu administracyjnym, które kończą postępowanie (stwierdzenie niedopuszczalności odwołania np. w razie wniesienia odwołania przez osobę nieuprawnioną, stwierdzenie uchybienia terminu do wniesienia odwołania, odmawiające przywrócenia terminu do wniesienia zażalenia) - są to postanowienia ostateczne,

- wydane w postępowaniu administracyjnym rozstrzygające sprawę, co do istoty ( postanowienie o zatwierdzeniu ugody KPA, postanowienie w sprawie zajęcia stanowiska przez inny organ KPA),

- wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie, jest ich około 30.

Nie ma tu jak w decyzjach klauzury generalnej a są wymienione w postanowieniu tj. zasada innumeracji pozytywnej.

3. skarga służy na inne akty lub czynności tj. inne niż decyzje i postanowienia - akty lub czynności, które:

- są z zakresu administracji publicznej,

- dotyczą uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa

PRZYKŁAD wpis do niektórych ewidencji czy rejestrów pobranie lub zwrot niektórych opłat. Kontroli podlegają niektóre czynności materialno techniczne tj. te z których wynikają uprawnienia lub obowiązki.

Akty takie lub czynności można charakteryzować:

- nie mogą przybierać formy ani decyzji ani postanowienia,

- muszą się odnosić do imiennie określonych podmiotów,

- muszą dotyczyć praw lub obowiązków o charakterze publicznoprawnym (wynikających z przepisów prawa administracyjnego)

Przykład: ustalenie opłaty za posiadanie zezwolenia na sprzedaż alkoholu tj czynność materialno techniczna.

W tym przypadku nie ma ani odwołania ani zażalenia i przesłanką jest przed skargą wezwanie organu do usunięcia naruszenia ,art. 52 § 3 Ppsa.

Inny przykład:

Odmowa do korzystania z usług zakładu administracyjnego (zakład opieki zdrowotnej, korzystanie ze świadczeń biblioteki, odmowa udostępnienia dokumentacji medycznej, odmowa opublikowania aktu prawnego).

Zakres skargi na akty generalne (pojedynczy ludzie mogą skarżyć np. Uchwały Rady Gminy)

1. akty prawa miejscowego - organów jednostek samorządu terytorialnego oraz terenowych organów administracji rządowej (zarówno zespolonej jak i niezespolonej).

Skarga służy na wszystkie akty prawa miejscowego bez względu na organ wydający (czy samorząd, czy rządowa np. wojewoda lub Dyrektor Urzędu Morskiego). Skarga na te akty służy wtedy, gdy akt prawa miejscowego narusza czyjś interes prawny. Tu trzeba wezwać organ wydający do usunięcia naruszenia prawa a następnie służy skarga.

2. akty organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków inne niż akty prawa miejscowego, podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej. Akty muszą być z zakresu administracji publicznej.

3. akty nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego (ich charakter co do generalności jest kwestią kontrowersyjną). Każdy akt podjęty przez organ jest przysyłany np. do kontroli przez wojewodę i po kontroli jak uzna, że uchwała godzi w legalność stwierdza jej nieważność (rozstrzygnięcie nadzorcze) i na to służy skarga. Jest jedne wyłączenie nadzoru, nie podlegające kontroli tj. wtedy, gdy doszło do rozwiązania organu, co ją wydał przez sejm (nie zdarzyło się). Akty te to uchwały rad gmin, sejmików województw, powiatów oraz zarządzenia wójtów, prezydentów miast. Nadzór jest weryfikacyjny pod kryterium legalności przed administracją rządową tj. wojewoda a w zakresie finansowym Regionalne Izby Obrachunkowe. Wojewoda ma na to 30 dni i albo uznaje albo unieważnia stwierdzając nieważność. W skardze trzeba zarzucić, że rozstrzygnięcie nadzorcze jest niezgodne z prawem. Sąd może oddalić skargę lub cofnąć decyzję nadzorczą. W tym zakresie jest postępowanie jednoinstancyjne, tu od razu od doręczenia aktu biegnie termin (od wniesienia skargo 30dni). Rada w przypadku uchwał musi podjąć decyzję uchwałą o wniesieniu skargi a w przypadku zarządzenia musi być zarządzenie o wniesieniu skargi. Jak nie ma uchwały lub zarządzenia sąd skargę oddala. W przypadku gdy w terminie 30 dni Wojewoda lub SKO nie wyrobi się z nadzorem to organy te mają rok na wniesienie skargi.

Skarga na bezczynność organów

1. obejmuje wyłącznie bezczynność polegającą na niewydaniu aktu indywidualnego w rozumieniu art. 3 § 2 pkt 1-4 Ppsa, tj. decyzji administracyjnych, niektórych kategorii postanowień oraz aktów lub czynności indywidualnych,

2. nie jest dopuszczalna skarga na niepodjęcie aktu generalnego np. nie podjęcie aktu prawa miejscowego lub innej uchwały (problem kategorii kontroli - podjęcie tych aktów może zależeć od wymogów celowości, gospodarności czy polityki).

Bezczynność - niewykonywania decyzji nakazanych prawem. Przed skargą należy złożyć zażalenie na bezczynność organów a w sprawach skarbowych ponaglenie.

SKARGA

Termin wynosi 30 dni od doręczenia rozstrzygnięcia ostatecznego. Nie wchodzi to w grę przy aktach prawa miejscowego i w przypadku bezczynności tu nie ma terminów. Wady formalne skargi usuwa się w terminie 7 dni, gdy się nie usunie skargę się odrzuca. Art. 46 i 57 - wymogi formalne do wniesienia skargi.

Art. 46 dotyczy każdego pisma (oznaczenie sądu do którego jest kierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników(przy pełnomocnictwie dołączony odpis), oznaczenie rodzaju pisma, osnowę wniosku lub oświadczenia, podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika, wymienienie załączników.

Art. 57 - dotyczy wyłącznie skargi. Wskazanie zaskarżone decyzji, postanowienia lub innego aktu albo czynności, oznaczenie organu, którego działania lub bezczynności skarga dotyczy, określenie naruszenia prawa lub interesu prawnego.

Skargę wnosimy od decyzji organu II instancji do sądu, na którego terenie jest organ. Gdy jest więcej stron to skargę wnosi się w tylu egzemplarzach ile jest stron.

Wyłączenie właściwości sądów administracyjnych - art. 5 Ppsa to, co wiąże się z organizacją

Sądy nie są właściwe w trzech kategoriach spraw:

- wynikających z nadrzędności i podległości organizacyjnej w stosunkach między organami administracji publicznej (hierarchia organizacyjna),

- wynikającej z podległości służbowej pomiędzy przełożonymi i podwładnymi (hierarchia personalna),

odmowy mianowania na stanowiska lub powołania do pełnienia funkcji w organach administracji publicznej, chyba, że obowiązek mianowania lub powołania wynika z przepisów prawa.

Zasady postępowania sądowoadministracyjnego:

1. pojęcie zasad: normy obowiązującego prawa lub ich logiczne konsekwencje uznane za podstawowe dla całego systemu postępowania sądowoadministracyjnego lub jego określonego elementu,

2. charakter zasad: mają wymiar normatywny - są normami obowiązującego prawa, naruszenie zasady to naruszenie prawa.

Zasady są to normy prawa i wszelkie związane z tym konsekwencje.

Katalog zasad postępowania sądowoadministracyjnego:

1. zasada legalności ( art. 7 konstytucji - norma konstytucyjna- organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa)

1. kontrola działalności administracji publicznej sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej - art. 1 § 2 Pusa

2. sądy administracyjne stosują środki określone w ustawie - art. 3 § 1 Ppsa

3. wąskie rozumienie legalności - sędziowie podlegają tylko konstytucji oraz ustawom - art. 178 ust 1 konstytucji,

2. zasada dwuinstancyjności postępowania sądowoadministracyjnego - art. 176 ust 1 konstytucji (charakter konstytucyjny)

1. postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne - art. 176 ust 1 konstytucji - postępowanie sądowoadministracyjne jest rodzajem postępowania sądowego,

2. sądy administracyjne to NSA i wojewódzkie sądy administracyjne WSA

3. domniemanie właściwości WSA w zakresie spraw należących do właściwości sądów administracyjnych w pierwszej instancji.

Dwuinstancyjność jest prawem a nie obowiązkiem podmiotu, jak podmiot jest zadowolony z I instancji nie uruchamia drugiej. W żadnym wypadku postępowanie NSA nie może być prowadzone z urzędu.

3. zasada udzielania informacji nieprofesjonalnym stronom postępowania sądowoadministracyjnego - art. 6 Ppsa.

1. ma organiczny wymiar - tak podmiotowy jak i przedmiotowy - art. 6 Ppsa

2. podmiotowo: sąd administracyjny udziela informacji tylko stronom występującym bez adwokata lub radcy prawnego,

3. przedmiotowo: sąd udziela potrzebnych wskazówek co do czynności procesowych oraz poucza o ich skutkach prawnych i skutkach zaniedbań,

4. rozwinięcie tej zasady: m.in. art. 140 § 1 i 3 Ppsa - udzielenie wskazówek co do sposobu i terminu wniesienia środka odwoławczego.

Musi to być informacja niezbędna, nie jest to informacja pełna, całkowicie wyczerpująca.

4. zasada szybkości postępowania sądowoadministracyjnego - art. 45 konstytucji i art. 7 Ppsa. (norma konstytucyjna i regulacje międzynarodowe)

1. art. 45 konstytucji - Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.

2. Art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności - rozpatrzenie sprawy w rozsądnym terminie,

3. Art. 7 Ppsa - sąd administracyjny powinien podejmować czynności zmierzające do szybkiego załatwienia sprawy i dążyć do rozstrzygnięcia na pierwszym posiedzeniu,

4. Rozwinięcie zasady, m.in. art. 139 Ppsa (krótki termin na ewentualną publikację wyroku - 14 dni z jednorazowym przedłużeniem o 7 dni), art. 141 - 14 dniowy termin na sporządzenie uzasadnienia wyroku.

5. zasada jawności postępowania sądowoadministracyjnego - art. 10Ppsa

1. rozpoznawanie spraw odbywa się jawnie, chyba, że przepis szczególny stanowi inaczej - art. 10 Ppsa,

2. posiedzenia sądowe co do zasady są jawne, a sąd orzekający rozpoznaje sprawy na rozprawie - art. 90 § 1 Ppsa,

3. na posiedzenia jawne wstęp na salę sądową mają poza stronami i osobami wezwanymi tylko osoby pełnoletnie - art. 95 Ppsa,

4. posiedzenie przy drzwiach zamkniętych to wyjątek: może ono nastąpić z urzędu (m.in. zagrożenie bezpieczeństwa państwa, możliwość ujawnienia okoliczności objętych tajemnicą państwową lub służbową) albo na wniosek strony (m.in. ochrona życia prywatnego strony) - art. 96 Ppsa.

6. zasada związania sądu administracyjnego ustaleniami wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa - art. 11 Ppsa

1. ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiąże sąd administracyjny - art. 11 Ppsa,

2. znaczenie ma wyłącznie wyrok skazujący prawomocny,

3. istotą tej zasady jest uniknięcie sprzecznych ustaleń poczynionych przez różne sądy w sferze odpowiedzialności karnej.

7. zasada równości stron i uczestników postępowania - art. 12 Ppsa

8. zasada dyspozycyjności (rozporządzalności przedmiotem postępowania_ - art. 60 Ppsa.

1. skoro wniesienie skargi jest uprawnieniem skarżącego to jego prawem jest także możliwość cofnięcia skargi - art. 60 Ppsa,

2. co do zasady cofnięcie skargi wiąże sąd,

3. wyjątki od zasady: jeżeli cofnięcie zmierza do obejścia prawa lub spowodowałoby utrzymanie w mocy aktu lub czynności dotkniętych wadą nieważności - sąd wówczas uzna cofnięcie skargi za niedopuszczalne.

9. zasada kontradyktoryjności (sporności),

10. zasady dowodowe: prawdy obiektywnej i swobodnej oceny dowodów.

Podmioty postępowania sądowo administracyjnego

Kategorie podmiotów postępowania sądowoadministracyjnego
1. sąd administracyjny - charakter obligatoryjny,

1. musi być właściwy w sprawie sądowoadministracyjnej - w przypadku stwierdzenia swojej niewłaściwości - przekaże sprawę właściwemu sądowi administracyjnemu w formie postanowienia - art. 59 Ppsa,

2. co do zasady orzeka w składzie trzech sędziów (skład zawodowy) - wyjątek skład jednoosobowy (np. posiedzenie niejawne, prowadzenie postępowania mediacyjnego),

3. Ppsa reguluje problem wyłączenia sędziego:

- z mocy samej ustawy (art. 18) w sprawach, w których jest stroną lub pozostaje z jedną z nich w takim stosunku prawnym, że wynika sprawy oddziałuje na jego prawa i obowiązki; swojego małżonka, krewnych lub powinowatych w linii prostej, krewnych bocznych do 4 stopnia i powinowatych bocznych do 2 stopnia; osób związanych z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli; w których był lub jest jeszcze pełnomocnikiem jednej ze stron; w których świadczył usługi prawne na rzecz jednej ze stron lub jakiekolwiek inne usługi związane ze sprawą; w których brał udział w wydawaniu zaskarżonego orzeczenia, jak też w sprawach o ważność aktu prawnego z jego udziałem sporządzonego lub przez niego rozpoznanego oraz w sprawach, w których występował jako prokurator; w których brał udział w rozstrzygnięciu sprawy w organach administracji publicznej. Powody wyłączenia trwają po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli,

- na podstawie postanowienia sądu administracyjnego (art. 19-23Ppsa). Tj. na żądanie sędziego lub na wniosek strony, jeżeli pomiędzy nimi zachodzi stosunek osobisty co mógłby wywołać wątpliwości co do wyroku,

2. strony postępowania sądowoadministracyjnego - charakter obligatoryjny

1. ustawa wyróżnia dwie strony postępowania sądowoadministracyjnego,

- skarżący,

- organ, którego działanie lub bezczynność jest przedmiotem skargi,

2. ze stronami wiąże się problem zdolności sądowej, procesowej i postulacyjnej,

zdolność sądowa

- to zdolność występowania przed sądem jako strona postępowania,

- zdolność sądową posiadają (katalog zamknięty)

* osoby fizyczne,

* osoby prawne,

* państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej,

* inne jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej jeżeli przepisy prawa przyznają im zdolność administracyjnoprawną,

* organizacje społeczne, także w zakresie ich statutowej działalności w sprawach innych osób.

zdolność procesowa

- to zdolność do czynności w sprawach sądowoadministracyjnych,

- zdolność procesową posiadają:

* osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych,

* osoby prawne,

* jednostki organizacyjne posiadające zdolność sądową

ograniczenia i brak zdolności procesowej:

- osoba fizyczna ograniczona w zdolności do czynności prawnych ma zdolność procesową w sprawach wynikających z czynności prawnych, które może dokonywać samodzielnie (art. 26 § 2 Ppsa),

- osoba fizyczna nie mająca zdolności procesowej może podejmować czynności tylko przez swojego przedstawiciela ustawowego - art. 27 Ppsa.

Zdolność postulacyjna

- to zdolność do samodzielnego działania w postępowaniu tj. osobistego a nie przez pełnomocnika procesowego, podejmowania czynności procesowych,

- brak tej czynności może wynikać z przyczyn faktycznych (ułomność fizyczna osoby, nieznajomość języka urzędowego) lub prawnych (obowiązek ustanowienia pełnomocnika np. przymus adwokacko radcowski w zakresie sporządzania skargi kasacyjnej - art. 175 Ppsa)

Zdolność sądowa i procesowa podmiotu skarżącego

1. posiadanie wskazanych zdolności jest podstawowym warunkiem wniesienia skargi, lecz o charakterze względnym

2. w tym przypadku sąd odrzuca skargę dopiero wówczas, gdy brak zdolności sądowej lub procesowej skarżącego, nie działania przedstawiciela ustawowego lub brak w składzie organów jednostki skarżącej - nie zostanie uzupełniony (np. podpisanie skargi przez osobę nieuprawnioną do działania w imieniu skarżącego - osoby prawnej wymaga uprzedniego uzyskania oświadczenia tej osoby)

Pełnomocnictwo w postępowaniu sądowoadministracyjnym

Krąg osób, które mogą występować w charakterze pełnomocników:

- adwokat lub radca prawny,

- inny skarżący lub uczestnik postępowania,

- osoby najbliższe dla strony, czyli rodzice, małżonek, rodzeństwo lub zstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia,

- inne osoby, przewidziane w przepisach szczególnych (np. doradca podatkowy, rzecznik patentowy, pracownik osoby prawnej).

Rodzaje pełnomocnictw art. 36 Ppsa

- ogólne - do prowadzenia spraw przed sądami administracyjnymi,

- szczególne - do prowadzenia poszczególnych spraw,

- do niektórych tylko czynności w postępowaniu (wykonanie określonej czynności w postępowaniu),

Wygaśnięcie pełnomocnictwa

- z mocy ustawy: na skutek śmierci strony albo utraty przez nią zdolności sądowej, śmierci pełnomocnika bądź utraty przez niego zdolności procesowej albo zdolności bycia pełnomocnikiem,

- z woli stron: na skutek wypowiedzenia (art. 42 Ppsa) tak przez mocodawcę, jak i pełnomocnika (obowiązek działania przez dwa tygodnie) bądź z woli obu stron,

- ze względu na cofnięcie prawa pomocy (art. 249Ppsa)

Przy postępowaniu sądowo-administracyjnym regulacja jest bardziej szczegółowa oraz ma miejsce kazuistyczne przedstawienie osób, które mogą być pełnomocnikami.

Kodeks postępowania administracyjnego dopuszcza możliwość reprezentowania strony w postępowaniu administracyjnym przez jej pełnomocnika. Zasada ta jednak nie będzie miała zastosowania w przypadku czynności wymagających osobistego udziału strony. Do takich czynności należałoby zaliczyć przykładowo poddanie strony badaniu lekarskiemu czy przesłuchanie jej w charakterze świadka. W momencie ustanowienia osoby reprezentującej swoje interesy przed właściwymi organami, pełnomocnictwo takie powinno zostać zgłoszone na piśmie lub ustnie do protokołu. Organ administracji może nie zażądać pełnomocnictwa, jeżeli postępowanie będzie dotyczyło spraw mniejszej wagi, a ustanowionym pełnomocnikiem będzie członek najbliższej rodziny lub domownik strony. Jednocześnie organ administracji nie może mieć wątpliwości co do zakresu i istnienia upoważnienia występowania w imieniu strony. Pełnomocnik dołącza do akt oryginał lub urzędowo poświadczony odpis pełnomocnictwa.

Ustawodawca stawia osobom chcącym być pełnomocnikami nieskomplikowane wymogi w tym zakresie. Pełnomocnikiem może być bowiem każda osoba fizyczna posiadająca zdolność do czynności prawnej, a więc posiadająca zarówno pełną jak i ograniczoną zdolność do czynności prawnej. W przepisach nie ma również wymogów odnośnie posiadania przez pełnomocnika kwalifikacji fachowych czy doświadczenia zawodowego. Wystarczy, że strona obdarza zaufaniem wyznaczonego przez siebie pełnomocnika. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby stronę reprezentowały osoby posiadające szczególne kwalifikacje do wykonywania zastępstwa procesowego, czyli adwokaci, radcowie prawni i rzecznicy patentowi. Osobom tym ustawodawca przyznał szczególne uprawnienie, jakim jest samodzielne uwierzytelnianie odpisu udzielonego im pełnomocnictwa.

Od chwili doręczenia organowi administracji pełnomocnictwa organ ten obowiązany jest zawiadamiać pełnomocnika o wszystkich czynnościach i wzywać go do udziału w nich na równi ze stroną. Jako przesłankę uzasadniającą wznowienie postępowania na zasadzie art. 145 § 1 pkt 4 k.p.a. (tj. strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu) traktuje się pominięcie przez organ administracji pełnomocnika strony, będące równoznaczne z pominięciem strony w postępowaniu administracyjnym. Należy pamiętać również, iż stronie postępowania obok prawa do udzielenia pełnomocnictwa przyznaje się jednocześnie prawo do cofnięcia tego pełnomocnictwa w każdym czasie.

Kwestia pełnomocnictwa w sprawach sądowych uregulowana została w Rozdziale 3 ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. W myśl art. 35 ww. ustawy pełnomocnikiem strony może być adwokat, radca prawny, inny skarżący lub uczestnik postępowania, rodzice, małżonek, rodzeństwo, zstępni strony, osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia, a także inne osoby, jeżeli przewidują to przepisy szczególne (np. doradca podatkowy, rzecznik patentowy). Pełnomocnikiem osoby prawnej lub przedsiębiorcy może być również pracownik tej jednostki albo jej organu nadrzędnego.

Na pełnomocniku przy pierwszej czynności procesowej ciąży obowiązek dołączenia do akt sprawy pełnomocnictwa z podpisem mocodawcy lub wierzytelnym odpisem. Adwokat, radca prawny, doradca podatkowy i rzecznik patentowy mogą sami uwierzytelnić odpis udzielonego im pełnomocnictwa. Pełnomocnictwo udzielone radcy prawnemu przez osobę fizyczną niebędącą przedsiębiorcą powinno zawierać oświadczenie pełnomocnika w przedmiocie pozostawania w stosunku pracy. Ustawodawca dopuszcza również ustne zgłoszenie pełnomocnictwa na posiedzeniu sądu. Fakt ten zostanie odnotowany w protokole. Wyróżnić można trzy rodzaje pełnomocnictwa: ogólne - do prowadzenia spraw przed sądami administracyjnymi, pełnomocnictwo do prowadzenia poszczególnych spraw oraz pełnomocnictwo do niektórych tylko czynności w postępowaniu. Dwa pierwsze pełnomocnictwa z mocy samego prawa obejmują umocowanie do wszystkich łączących się ze sprawą czynności w postępowaniu, do wniesienia skargi o wznowienie postępowania, udzielenia dalszego pełnomocnictwa na zasadach określonych w odrębnych przepisach, cofnięcia skargi w całości lub w części, jeżeli czynności te nie zostały wyłączone w danym pełnomocnictwie oraz odbioru kosztów postępowania.

Istotnym uprawnieniem mocodawcy stawającego jednocześnie z pełnomocnikiem jest prawo do niezwłocznego sprostowania lub odwołania oświadczenia pełnomocnika, a więc wyraźnie widać nadrzędną rolę mocodawcy w stosunku do pełnomocnika. Przepisy prawa regulują także kwestię wypowiedzenia i wygaśnięcia pełnomocnictwa. Do wygaśnięcia pełnomocnictwa dochodzi w przypadku śmierci strony albo utraty przez nią zdolności sądowej. W takiej sytuacji jednak pełnomocnik działa aż do czasu zawieszenia postępowania. Wypowiedzenie pełnomocnictwa może zostać dokonane zarówno przez samego mocodawcę jak i przez adwokata czy radcę prawnego. Jeżeli do wypowiedzenia dojdzie na skutek decyzji mocodawcy, skutek prawny jego działania w stosunku do sądu wystąpi w dniu zawiadomienia sądu o tym fakcie. W stosunku do strony przeciwnej i innych uczestników wypowiedzenie odniesie skutek prawny od dnia doręczenia im zawiadomienia przez sąd. Na adwokacie lub radcy prawnemu, którzy wypowiedzieli pełnomocnictwo ciąży ustawowy obowiązek działania za stronę jeszcze przez dwa tygodnie. Z obowiązku tego zwolnić może ich jedynie mocodawca.

3. Uczestnicy postępowania sądowo-administracyjnego (podmioty fakultatywne)

Wyróżnić można dwie grupy uczestników postępowania sądowoadministracyjnego:

1. uczestnicy na prawach strony (art. 33 § 1 Ppsa) uzyskują taki status z mocy prawa z chwilą wszczęcia postępowania,

2. pozostali uczestnicy postępowania (art. 33 § 2 Ppsa) - mogą uzyskać taki status po zgłoszeniu wniosku, jeżeli zostaną dopuszczeni przez sąd na mocy postanowienia, na akt odmowy służy zażalenie.

Uczestnicy na prawach strony to osoby, które:

- brały udział w postępowaniu administracyjnym,

- nie wniosły skargi do sądu,

- wynik postępowania sądowoadministracyjnego dotyczy ich interesu prawnego czyli np.: jedna ze stron postępowania administracyjnego o spornych interesach, która nie wniosła skargi ze względu na korzystną treść decyzji administracyjnej,

Pozostali uczestnicy postępowania to:

- osoby, które nie brały udziału w postępowaniu administracyjnoprawnym, jeżeli wynik tego postępowania dotyczy ich interesu prawnego,

- organizacje społeczne, działające w sprawach innych osób, jeżeli sprawa dotyczy ich statutowej działalności.

4. Prokurator i Rzecznik Praw Obywatelskich jako podmioty na prawach strony

a. podmioty te mogą wziąć udział w każdym toczącym się postępowaniu, czyli przystąpić do już toczącego się postępowania,

b. mają prawo do wniesienia skargi, skargi kasacyjnej, zażalenia oraz skargi o wznowienie postępowania,

c. przesłanką skorzystania z uprawnień jest wymóg ochrony praworządności (prokurator) lub praw człowieka i obywatela (RPO),

d. po skorzystaniu z uprawnienia uzyskują status podmiotu na prawach strony.

Przesłanki dopuszczalności zaskarżania.

1. Pojęcie: to wszystkie warunki formalne wymagane przepisami prawa, od zaistnienia których zależy skuteczność złożenia skargi do sądu administracyjnego jako pisma procesowego.

2. skutki ich braku - co do zasady - odrzucenie skargi art. 58 Ppsa - w formie postanowienia,

3. w pojęciu tym nie mieści się wymóg materialny w postaci posiadania legitymacji skargowej - jego brak skutkuje oddaleniem skargi nie zaś jej odrzuceniem.

Legitymacja skargowa - art. 50Ppsa

Legitymacja skargowa przysługuje:

1. każdemu kto ma w tym interes prawny

2. prokuratorowi

3. RPO

4. Organizacji społecznej w zakresie jej statusowej działalności w sprawach dotyczących innych osób, jeżeli brała udział w postępowaniu administracyjnym

5. Innemu podmiotowi, któremu ustawy przyznają prawo do wniesienia skargi

Kilku uprawnionych do wniesienia skargi może występować w roli skarżących, jeżeli ich skargi dotyczą tej samej decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności albo bezczynności organu.

Przesłanki dopuszczalności możemy rozgraniczyć na sensu largo czylu te które można naprawić i sensu stricte - nienaprawialne.

Klasyfikacja przesłanek formalnych

przesłanki dopuszczalności zaskarżenia

sensu largo istnieje - pod określonymi warunkami - możliwość ich konwalidacji (naprawy)

sensu stricto - nie dopuszczalna konwalidacja (naprawa)

Przesłanki sensu largo są następujące :

1) zachowanie ustawowego terminu do wniesienia skargi

2) wniesienie prawidłowej skargi jako pisma procesowego lub jej uzupełnienie w

terminie

3) wniesienie skargi przez podmiot mający zdolność sądową i zdolność procesową

4) uiszczenie wymaganego wpisu

5) zachowanie właściwego trybu wniesienia skargi

Przesłanki sensu stricto są następujące: (nie ma w tym przypadku możliwości konwalidacji)

1) istnienie drogi sądowo-administracyjnej - istnienie przedmiotu zaskarżenia

2) wyczerpanie środków zaskarżania

3) brak zawisłości sprawy sądowoadministracyjnej lub jej prawomocnego rozstrzygnięcia

sensu largo Ad.1. Termin do wniesienia skargi - art.53 Ppsa zasadą jest termin 30 dniowy od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie, w pozostałych przypadkach - 30 dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa , a w braku odpowiedzi - w terminie 60 dni od dnia wniesienia wezwania. dla prokuratora i RPO: termin 6 m-cy od dnia: doręczenia stronie rozstrzygnięcia, od wejścia w życie aktu lub podjęcia innej czynności, termin ten nie dotyczy aktów prawa miejscowego, może być przywrócony jeżeli strona nie otrzymała go bez swojej winy, wymaga to uprawdopodobnienia. W przypadku prawa miejscowego i bezczynności organów nie ma terminu. Wady formalne usuwa się w terminie 7 dni w innym przypadku się odrzuca. Ad.2. Wymogi skargi jako pisma procesowego - art. 57 Ppsa skarga powinna odpowiadać wymaganiom pisma procesowego (art. 46 Ppsa)czyli zawierać - oznaczenie sądu, stron, rodzaju pisma, podpis, wymienienie załączników ponadto powinno zawierać : wskazanie przedmiotu zaskarżenia (decyzji, postanowienia, aktu, czynności) oznaczenie organu którego działania lub bezczynności skarga dotyczy określenie naruszenie prawa lub interesu prawnego braki podlegają uzupełnieniu na wezwanie przewodniczącego w terminie 7 dni, pod rygorem odrzucenia skargi. Art. 46 i 57 - wymogi formalne do wniesienia skargi. Art. 46 dotyczy każdego pisma (oznaczenie sądu, do którego jest kierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników (przy pełnomocnictwie dołączony odpis), oznaczenie rodzaju pisma, osnowę wniosku lub oświadczenia, podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika, wymienienie załączników. Art. 57 - dotyczy wyłącznie skargi. wskazanie zaskarżone decyzji, postanowienia lub innego aktu albo czynności, oznaczenie organu, którego działania lub bezczynności skarga dotyczy, określenie naruszenia prawa lub interesu prawnego. Braki podlegają uzupełnieniu na wezwanie przewodniczącego w terminie 7 dni, pod rygorem odrzucenia skargi. Ad. 3. Zdolność sądowa i procesowa podmiotu skarżącego posiadanie wskazanych zdolności jest podstawowym warunkiem wniesienia skargi, lecz o charakterze względnym w tym przypadku sąd odrzuca skargę dopiero wówczas, gdy brak zdolności sądowej lub procesowej skarżącego, nie działania przedstawiciela ustawowego lub brak w składzie organów jednostki skarżącej - nie zostanie uzupełniony (np. podpisanie skargi przez osobę nieuprawnioną do działania w imieniu skarżącego - osoby prawnej wymaga uprzedniego uzyskania oświadczenia tej osoby) Ad.4. Uiszczenie wymaganego wpisu - art. 214 i 220 Ppsa do uiszczenia kosztów sądowych (czyli także wpisu) obowiązany jest ten , kto wnosi pismo podlegające opłacie (art. 214 Ppsa) sąd nie podejmuje żadnej czynności na skutek pisma, od którego nie została uiszczona opłata. W braku opłaty wzywa do jej uiszczenia w terminie 7 dni (art. 220 Ppsa) skarga, od której mimo wezwania nie uiszczono wpisu podlega odrzuceniu jeżeli skargę wnosi adwokat lub radca prawny a wpis jest stały i nie zostanie uiszczony - sąd odrzuca skargę bez wezwania do uiszczenia. Ad. 5. Tryb wniesienia skargi - art. 54 Ppsa Ppsa ustanowiło pośredni tryb wniesienia skargi do sądu adm. czyli skargą wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność zaskarżono organ przekazuje skargę sądowi wraz z aktami sprawy i odpowiedzią na skargę w terminie 30 dni o dnia wniesienia. organ ma prawo autokontroli własnego rozstrzygnięcia - może uwzględnić skargę w całości do dnia rozpoczęcia rozprawy Organ może jednak uwzględnić skargę w całości lub części, ale tylko w zakresie swojej właściwości. W razie wniesienia do sądu skargi po wszczęciu postępowania adm. w celu zmiany, uchylenia, stwierdzenia nieważności aktu lub wznowienia postępowania sąd swoje postępowanie zawiesza. Skarżący może w każdej chwili skargę cofnąć, co wiąże sąd. Sąd uzna cofnięcie za niedopuszczalne, gdy zmierza ono do obejścia prawa lub spowodowałoby utrzymanie w mocy aktu lub czynności objętego wadą nieważności. Wniesienie skargi nie wstrzymuje wykonaniu aktu lub czynności. W razie wniesienia skargi: - na decyzję lub postanowienie organ, który wydał decyzję lub postanowienie może wstrzymać, z urzędu, chyba, że zachodzą przesłanki, od których w postępowaniu adm. uzależnione jest nadanie decyzji lub postanowieniu rygoru natychmiastowej wykonalności albo, gdy ustawa szczególna wyłącza wstrzymanie ich wykonania, - na inne akty lub czynności z zakresu adm. publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków właściwy organ może z urzędu lub na wniosek skarżącego wstrzymać wykonanie aktu lub czynności w całości lub części, - na uchwały jedn. sam. ter. i ich związków oraz na akty terenowych organów administracji rządowej właściwy organ może z urzędu lub na wniosek skarżącego wstrzymać wykonanie uchwały lub aktu w całości lub części z wyjątkiem przepisów prawa miejscowego, które weszły w życie. Gdy skarga jest już w sądzie sąd może na wniosek skarżącego wydać postanowienie o wstrzymaniu wykonania w całości lub części aktu lub czynności, gdy zachodzą pewne okoliczności z wyjątkiem prawa miejscowego, które weszły w życie, chyba, że ustawa szczególna wyłącza wstrzymanie ich wykonania.

sensu stricto Ad.1. Istnienie drogi sądowo-administracyjnej skarga jest dopuszczalna tylko wówczas, gdy przedmiotem jest sprawa należąca do właściwości sądów administracyjnych. Jeżeli sprawa należy do właściwości innego sądu administracyjnego sąd, który stwierdzi swoją niewłaściwość przekaże sprawy właściwemu sądowi administracyjnemu w formie postanowienia. Ad. 2. Wyczerpanie środków zaskarżenia - art. 52 Ppsa (uprzednie wyczerpanie toku instancji) skargę można wnieść po wyczerpania środków zaskarżenia takich jak: zażalenie odwołanie wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy skargę na inne akty lub czynności (art. 3 § 2 pkt. 4 Ppsa) można wnieść po wezwaniu na piśmie organu - w terminie 14 dni od dowiedzenia się lub możliwości dowiedzenia się przez skarżącego o wydaniu aktu - do usunięcia naruszenia prawa. W odniesieniu do innych aktów - konieczne jest wezwanie do usunięcia naruszenia prawa nie stosuje się terminu 14-dniowego. Prokurator I RPO nie musi wyczerpać środków zaskarżania. Skargę można wnieść po wyczerpaniu środków zaskarżenia, jeżeli służyły one skarżącemu w postępowaniu przed organami celnymi właściwymi w sprawie, chyba że skargę wnosi prokurator lub Rzecznik Praw Obywatelskich. Przez wyczerpanie środków zaskarżenia należy rozumieć sytuację, w której stronie nie przysługuje żaden środek zaskarżenia, taki jak zażalenie, odwołanie lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, przewidziany w ustawie. W przypadku innych aktów, jeżeli ustawa nie przewiduje środków zaskarżenia w sprawie będącej przedmiotem skargi i nie stanowi inaczej, należy przed wniesieniem skargi do sądu wezwać na piśmie właściwy organ do usunięcia naruszenia prawa. (art. 52 POPSA) Ad. 3. Brak zawisłości sprawy - art. 58 § 1 pkt. 4 Ppsa nie jest dopuszczalne prowadzenie postępowania sądowo-administracyjnego w sprawie sądowo-administracyjnej co do której postępowanie pozostaje w toku (konieczność tożsamości podmiotowej i przedmiotowej). 2) powyższy zakaz odnosi się także do sprawy już prawomocnie osądzonej.

Orzeczenia sądowe

1. jest to najistotniejsza czynność sądowa , może się ona odnieść do toku postępowania lub innych kwestii wypadkowych bądź do istoty sprawy sądowo-administracyjnej

2. rodzaje orzeczeń sądowych

1. wyroki

2. postanowienia

3. zarządzenia przewodniczącego sądu (charakter prawny tych ostatnich jest sporny)

Orzeczenia sądowe:

a) uchwała - nie rozstrzyga samej sprawy, ale pojawiającą się na jej tle wątpliwość prawną. Zgodnie z art. 441 kpk Jeżeli przy rozpoznawaniu środka odwoławczego wyłoni się zagadnienie prawne wymagające zasadniczej wykładni ustawy, sąd odwoławczy może odroczyć rozpoznanie sprawy i przekazać zagadnienie do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu. Uchwała Sądu Najwyższego jest w danej sprawie wiążąca. Podobnie sprawę tę normuje kpc, który w art. 390 stanowi, że Jeżeli przy rozpatrywaniu apelacji powstanie zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, sąd może przedstawić to zagadnienie do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu, odraczając rozpoznanie sprawy. Uchwała Sądu Najwyższego rozstrzygająca zagadnienie prawne wiąże w danej sprawie. W postępowaniu sądowoadministracyjnym sprawę tę reguluje art. 49 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym, zgodnie z którym skład orzekający może wystąpić do Prezesa Sądu o rozpoznanie sprawy przez skład siedmiu sędziów z uwagi na występujące w sprawie istotne wątpliwości prawne. Z tych samych przyczyn skład orzekający może wystąpić do Prezesa Sądu o wyjaśnienie wątpliwości prawnych przez skład siedmiu sędziów, izbę lub połączone izby. Wyjaśnienie wątpliwości następuje w drodze uchwały. Uchwała Sądu wyjaśniająca wątpliwość prawną wiąże w danej sprawie.

b) wyrok - orzeczenie sądu, co do istoty sprawy kończące postępowanie w sprawie ( a więc: w procesie karnym - orzeczenie sądu dotyczące winy lub kary - skazanie lub uniewinnienie; w procesie cywilnym - orzeczenie sądu rozstrzygające spór - uwzględnienie lub oddalenie powództwa), wydane (z reguły) po przeprowadzeniu rozprawy; co do zasady w Polsce nazwa wyrok jest zastrzeżona dla orzeczeń sądowych; wyrok wydaje się w imieniu RP; ogłoszenie wyroku jest zawsze jawne;

c) postanowienie - orzeczenie sądu rozstrzygające jakąś kwestię proceduralną w sprawie, jedynie wyjątkowo ma charakter merytoryczny, np. w cywilnym postępowaniu nieprocesowym.

Różnice między wyrokami a postanowieniami są najlepiej widoczne w postępowaniu przed NSA. Zgodnie z art. 53 ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym sąd rozstrzyga sprawy wyrokiem lub postanowieniem. Wyrok rozstrzyga sprawę co do stwierdzenia naruszenia prawa i skutków prawnych tego naruszenia. Postanowienie wydaje się w razie odrzucenia skargi, umorzenia postępowania na posiedzeniu niejawnym lub na rozprawie oraz w celu rozstrzygnięcia innych kwestii procesowych związanych ze sprawą, wynikających w toku postępowania sądowego, oraz w innych przypadkach określonych w niniejszej ustawie.

Wyrok a postanowienie

1. wyrok rozstrzyga sprawę co do istoty chyba że przepis szczególny stanowi inaczej (np. postanowienie NSA o rozstrzygnięciu sporu o właściwość)

2. postanowienie - to co do zasady akt procesowy, wpadkowy wydany w przypadku gdy ustawa nie przewiduje wydania wyroku

Wyrok - zasadnicze cechy

1. tylko wyrok ma formę solenną - tzn. sąd wydaje go w imieniu RP

2. co do zasady - wydany jest po przeprowadzeniu rozprawy

3. jedynie prawomocnemu wyrokowi przysługuje powaga rzeczy osądzonej (art. 171 Ppsa)

Zasada niewiązania sądu granicami skargi - art. 134 Ppsa

1. sąd jest związany granicami sprawy sądowo-administracyjnej „rozstrzyga w granicach danej sprawy” - nie może wkraczać w inną, nową sprawę

2. sąd nie jest związany granicami skargi „tzn. ma prawo dokonać oceny zgodności z prawem przedmiotu zaskarżenia (np. decyzji) także wówczas, gdy określony zarzut nie został w skardze podniesiony, nie jest związany zarzutami i wnioskami skargi oraz wskazaną podstawą prawną

Zakaz reformationis in peius - art. 134 § 2 Ppsa

1. jest to zakaz orzekania na niekorzyść skarżącego

2. w tym zakresie wyłącza zasadę niezwiązania sądu granicami skargi

3. ogranicza w sposób bezpośredni możliwość orzeczenia sądu

4. w sytuacji stwierdzenia przez sąd innych wad niż skutkujących nieważnością aktu lub czynności - sąd nie może uchylić aktu: jeżeli w jego ocenie w ponownym postępowaniu przed organem adm. mógłby zostać wydany akt mniej korzystny dla skarżącego.

Głębokość orzekania przez sąd administracyjny - art. 135 Ppsa (głębokość ingerencji)

1. przy rozstrzyganiu sprawy sąd może zastosować środki w stosunku do aktów lub czynności wydanych lub podjętych we wszystkich postępowaniach prowadzonych w granicach sprawy (np.: w odniesieniu do decyzji organu I instancji)

2. przesłanką takiej „głębokości orzekania” jest niezbędność dla końcowego załatwienia skargi

Narada i głosowanie - art. 137 Ppsa

1. następuje po przeprowadzeniu niejawnej narady. (przebieg narady i głosowania są bezwzględnie tajne, po za okolicznością zgłoszenia zdania odrębnego - votum separatum)

2. narada obejmuje:

1. dyskusję

2. głosowanie nad orzeczeniem i zasadniczymi powodami rozstrzygnięcia

3. oraz spisanie sentencji wyroku

Technika głosowania nad orzeczeniem

1. głosy sędziów zbiera przewodniczący

2. kolejność głosowania:

1. od najmłodszego stażem na stanowisku sędziego sądu adm. a ostatni głosuje przewodniczący

2. natomiast jeżeli jest wyznaczony sprawozdawca - głosuje pierwszy

3. wyrok zapada większością głosów

Votum sepeartum

1. może go zgłosić sędzia, który nie zgodził się z większością

2. sędzia ten obowiązany jest je uzasadnić na piśmie przed podpisaniem uzasadnienia

3. zgłoszenie VS podaje się do wiadomości, także z podaniem nazwiska sędziego gdy wyrazi na to zgodę

4. sentencje wyroku podpisuje cały skład.

Ogłoszenie wyroku

1. powinno nastąpić na posiedzeniu na którym zamknięto rozprawę

2. dopuszczalne jest odroczenie ogłoszenia wyroku na czas do 14 dni z możliwością przedłużenia tylko raz o 7 dni, odroczenie wymaga wydania postanowienia

3. ogłoszenie następuje na posiedzeniu jawnym , poprzez odczytanie sentencji i podanie ustnie zasadniczych powodów rozstrzygnięcia.

Budowa wyroku

Wyrok składa się z 3 części:

1. części wstępnej tzw. komparycji

2. właściwego rozstrzygnięcia (tenor, formuła sentencji)

3. uzasadnienia

ad. 1. Część wstępna wyroku obejmuje:

1. sygnatura akt

2. nagłówek „w imieniu RP”

3. oznaczenie sądu

4. wskazanie imion i nazwisk sędziów, protokolanta, prokuratora jeśli brał udział

5. datę i miejsce rozpoznania sprawy i wydania wyroku

6. oznaczenie skarżącego

7. oznaczenie przedmiotu zaskarżenia

ad. 2. Rozstrzygnięcie - tenor

1. obejmuje rozstrzygnięcie o żądaniu skarżącego oraz o innych kwestiach wynikających z przepisów.

2. jego treść zależy od zasadności skargi oraz przedmiotu zaskarżenia

3. w przypadku nieuwzględnienia skargi - treść rozstrzygnięcia brzmi : oddalić skargę - art. 151 Ppsa

Sąd rozstrzyga sprawę wyrokiem, wydaje wyrok po zamknięciu rozprawy na podstawie akt sprawy, wyrok może być wydany na posiedzeniu niejawnym w postępowaniu uproszczonym, albo jeżeli ustawa tak stanowi. Sąd może zamkniętą rozprawę otworzyć na nowo. Sąd jest związany granicami sprawy sądowo administracyjnej, rozstrzyga w granicach danej sprawy nie może wkraczać w inną nowa sprawę. Sąd nie jest związany granicami skargi, ma prawo dokonać oceny zgodności prawem przedmiotu zaskarżonego. Sąd nie może wydać orzeczenia na niekorzyść skarżącego, chyba, że stwierdzi naruszenie prawa skutkujące stwierdzeniem zaskarżonego aktu lub czynności. Wyrok może być wydany jedynie przez sędziów, przed którymi odbyła się rozprawa poprzedzająca bezpośrednio wydanie wyroku. Przebieg narady i głosowania nad orzeczeniem są tajne. Sentencję wyroku podpisuje cały skład sądu. Nieobecność stron nie wstrzymuje ogłoszenia. Ogłoszenie wyroku dokonuje się przez odczytanie sentencji. Odpis sentencji wyroku wydanego na posiedzeniu niejawnym doręcza się stronom, jeżeli uzasadnienia wyroku nie sporządza się z urzędu. Uzasadnienie wyroku sporządza się z urzędu w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia wyroku.

Odpis wyroku z uzasadnieniem sporządzonym z urzędu doręcza się każdej stronie. Sąd jest związany wydanym wyrokiem od chwili jego ogłoszenia, a jeżeli wyrok wydany na posiedzeniu niejawnym to po podpisaniu sentencji wyroku.

W przypadku skargi na decyzję lub postanowienie sąd może:

- nieuwzględnia skargi i ją oddala (działanie organu było zgodne z prawem),

- uwzględnić skargę a następnie

a. uchylić decyzję z całości lub części jeżeli stwierdzi

* naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy,

* naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania,

* inne naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy,

b. stwierdza nieważność w całości lub części jeżeli zachodzą przyczyny określone w art. 156 KPA lub innych przepisach,

c. stwierdzić wydanie decyzji lub postanowienia z naruszeniem prawa, jeżeli zachodzą przyczyny określone w KPA lub innych przepisach.

W przypadku skarg na inne akty lub czynności sąd może:

- nieuwzględnia skargi i ją oddala,

- uwzględnić skargę uchylając ten akt albo stwierdzając bezskuteczność czynności, w przypadku tym sąd może uznać uprawnienie lub obowiązek wynikający z przepisów prawa - w tym przypadku kontrola nie odbywa się tylko w granicach legalności, ale także pod kątem merytorycznym - wyjątek,

W przypadku skarg na akty prawa miejscowego sąd:

- nieuwzględnia i oddala skargę,

- uwzględnia skargę i stwierdza nieważność tej uchwały lub aktu w całości lub części albo stwierdza, że zostały wydane z naruszeniem prawa, jeżeli przepis szczególny wyłącza stwierdzenie ich nieważności, w tym przypadku rozstrzygnięcia w sprawach indywidualnych podlegają wzruszeniu.

W przypadku skargi na akt nadzoru sąd:

- nieuwzględnia i oddala skargę,

- uwzględniając skargę uchyla ten akt,

W przypadku skargi na bezczynność organów sąd:

- może nieuwzględnić skargi i ją oddalić,

- w przypadku uwzględnienia zobowiązuje organ do wydania w określonym terminie aktu lub dokonania czynności lub stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa.

Środki odwoławcze do WSA - są to instrumenty prawne

1. Pojęcie środków odwoławczych - instrumenty kontroli orzeczeń sądu, zwykle o charakterze suspensywnym (wstrzymującym wykonanie) i dewolatywnym (przenoszącym sprawę do wyższej instancji); oparte na zasadzie skargowości; zmierzające do uchylenia lub kasacji zaskarżonego orzeczenia,

2. do zwykłych środków odwoławczych, czyli służących do orzeczeń nieprawomocnych należą: skarga kasacyjna i zażalenie.

Konstrukcja prawna tych środków jest na zasadzie skargowości, cechą jest przeniesienie sprawy do wyższej instancji i skutek w postaci wstrzymania wykonania.

Skarga kasacyjna

1. Jest instrumentem ochrony tak interesu jednostkowego (skarżącego) jak i interesu publicznego,

2. Oparta jest na konstrukcji gravamen - skarżący wyraża niezadowolenie lub pokrzywdzenie z orzeczenia, nie musi natomiast posiadać interesu prawnego (np. gdy skargę wnosi organ administracyjny).

Przede wszystkim jest ochrona interesu jednostkowego, ale również jest ochrona interesu prawnego tj. instrumentów prawa i pod tym kątem jest to ochrona interesu publicznego.

Przedmiot skargi kasacyjnej art. 173 § 1

Skarga kasacyjna służy na:

1. wyrok WSA (każdy co do zasady),

2. postanowienia WSA kończące postępowanie w sprawie (np. postanowienie odrzucające skargę - art. 58, postanowienie o umorzeniu postępowania - art. 161) chyba, że przepis stanowi inaczej (np. na postanowienie o odrzuceniu skargi kasacyjnej - tu służy zażalenie) - jest to wyjątek pomimo, że kończy postępowanie.

Legitymacja skargowo-kasacyjna - 173 § 2

Legitymację posiadają:

- strona postępowania (skarżący i organ),

- prokurator

- Rzecznik Praw Obywatelskich.

Warunkiem koniecznym skutecznego wniesienia skargi jest uprzednie doręczenie tym podmiotom odpisu orzeczenia z uzasadnieniem.

Podstawy skargi kasacyjnej art. 174 (uwaga co innego niż przedmiot)

1. To zarzuty, na podstawie, których można jedynie skutecznie zaskarżyć orzeczenie sądu,

2. Ustawa Ppsa wprowadza tylko dwie podstawy skargi kasacyjnej:

1. naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię (mylne rozumienie treści przepisu) lub niewłaściwe zastosowanie (błąd w subsumcji),

2. naruszenie przepisów postępowania (sądowego), jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (niezbędny jest związek przyczynowy między uchybieniem a wynikiem)

Przymus adwokacjo radcowski w zakresie sporządzenia skargi - 175

1. Ustawa Ppsa wprowadza obowiązek profesjonalnego sporządzenia skargi,

2. Przymus obejmuje tylko czynność sporządzenia skargi (napisanie jej i podpisanie), nie zaś jej wniesienie, udziału w postępowaniu kasacyjnym

3. Przedmioty uprawnione do sporządzenia skargi: adwokat i radca prawny (zasada) a dodatkowo może: sędzia, prokurator, notariusz, prof. lub dr hab. nauk prawnych (jako strony lub jej zastępcy) albo prokurator lub RPO (jako podmioty ustawowe), także w ograniczonym zakresie doradca podatkowy (sprawy obowiązków podatkowych) i rzecznik patentowy (sprawy własności przemysłowej).

Wymogi skargi kasacyjnej art. 176

Skarga kasacyjna powinna spełniać dwie grupy wymagań: formalne, materialne;

- formalne tj. wymagania pisma procesowego w postępowaniu sądowym tj. oznaczenie sądu, stron, rodzaju pisma, osnowa wniosku lub oświadczenia, podpis, wskazanie załączników (podlegają uzupełnieniu),

- materiale

a. oznaczenie skarżącego orzeczenia i zakresu zaskarżenia (w całości, w części),

b. przytoczenie podstaw kasacyjnych,

c. wniosek o uchylenie lub zmianę orzeczenia z oznaczeniem zakresu:

nie podlegają sanacji (uzupełnieniu) - ich brak skutkuje niedopuszczalnością skargi.

Tryb i termin wniesienia skargi kasacyjnej - art. 177

1. tryb wniesienia: pośredni - skargę wnosi się do sądu, który wydał orzeczenie,

2. termin wniesienia: 30 dni od dnia doręczenia stronie odpisu orzeczenia z uzasadnieniem,

3. Prokurator i RPO: jeżeli orzeczenia nie doręcza się stronie to podmioty te mogą wystąpić w terminie 30 dni od dnia wydania orzeczenia o sporządzenie uzasadnienia i wnieść skargę w terminie 30 dni od dnia doręczenia odpisu orzeczenia z uzasadnieniem.

Wstępna kontrola skargi kasacyjnej - 178

1. przeprowadza ją WSA,

2. zakres kontroli

1. zachowanie terminu do wniesienia skargi,

2. dopuszczalność skargi,

3. zupełność skargi jako pisma procesowego,

4. spełnienie wymagań materialnych skargi,

3. brak spełnienia powyższych warunków skutkuje odrzuceniem skargi na posiedzeniu niejawnym w formie postanowienia, na które służy zażalenie,

Odpowiedź na skargę kasacyjną (charakter fakultatywny) art. 179

1. może ją wnieść strona, która nie wniosła skargi kasacyjnej,

2. termin do wniesienia: 14 dni od doręczenia jej skargi kasacyjnej,

3. po upływie tego terminu WSA niezwłocznie przedstawi skargę kasacyjną wraz z odpowiedzią i aktami sprawy do NSA.

Ostateczna kontrola formalna skargi kasacyjnej 180

1. przeprowadza ją NSA,

2. odrzuci on skargę kasacyjną, jeżeli uległa odrzuceniu przez WSA albo zwróci ją sądowi w celu usunięcia dostrzeżonych braków (chodzi o braki uniemożliwiające nadanie jej prawidłowego biegu, ale dopuszczalne do usunięcia).

Skład NSA i forma posiedzenia w postępowaniu kasacyjnym 181, 182.

1. zasada: skład 3 sędziów, forma: rozprawa (posiedzenie jawne)

2. wyjątki

1. skargę na postanowienie NSA może rozpoznać na posiedzeniu niejawnym,

2. gdy skargę oparto wyłącznie na podstawie (zarzucie) procesowym, strona skarżąca zrzekła się rozprawy, a pozostałe jej nie żądały - możliwa forma posiedzenia niejawnego - posiedzenie niejawne - 1 sędzia.

Zasada związania NSA granicami skargi kasacyjnej 183 § 1

1. NSA rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej (zasada), istnieje możliwość przytaczania przez strony nowego uzasadnienia podstaw kasacyjnych,

2. rozszerzenie zakresu rozpoznania: NSA bierze z urzędu pod rozwagę nieważność postępowania (dodatkowy zakres rozpoznania sprawy)

Odwrotna zasada niż w WSA bo NSA rozpoznaje tylko co do zarzutów w skardze. Jak jest np. zarzut o naruszenie prawa materialnego to NSA nie bada nic innego tylko to co podniesiono w zarzucie.

Podstawy nieważności postępowania (katalog zamknięty art. 183 § 2)

1. niedopuszczalność drogi sądowej,

2. brak zdolności sądowej lub procesowej strony, braki w zakresie reprezentacji,

3. res iudicata (powaga rzeczy osądzonej) lub zawisłość w tej samej sprawie,

4. sprzeczność składu orzekającego z przepisami prawa lub udział sędziego wyłączonego z mocy ustawy,

5. pozbawienie strony możliwości obrony swych praw,

6. WSA orzekł w sprawie należącej do właściwości NSA (rzeczowej).

Treść orzeczenia NSA

1. oddalenie skargi kasacyjnej (nie jest ona usprawiedliwiona w zakresie podstaw albo orzeczenie mimo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu),

2. uchylenie orzeczenia (w całości lub w części) i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania (w razie uwzględnienia skargi),

3. uchylenie orzeczenia i rozpoznanie skargi (gdy brak naruszeń procesowych, a jedynie naruszono prawo materialne); sąd orzeka na podstawie stanu faktycznego przyjętego w zaskarżonym orzeczeniu,

4. uchylenie orzeczenia i odrzucenie skargi lub umorzenie postępowania (forma postanowienia) - gdy skarga uległa odrzuceniu albo postępowanie umorzeniu przez WSA.

Zażalenie

Zażalenie na postanowienie

1. To środek odwoławczy konkretny (przysługuje tylko wówczas, gdy ustawa tak stanowi) do postanowień WSA (nie jest dopuszczalne zażalenie na postanowienie NSA), które nie kończą postępowania w sprawie (do kończących służy skarga kasacyjna); wywołuje skutek względnie suspensywny (WSA może wstrzymać wykonanie postanowienia),

2. Ustawa Ppsa przyjęła dwie metody wyznaczania przedmiotu postanowienia:

1. konkretny przepis wskazuje na prawo zażalenia, np. odmowa dopuszczenia do udziału w sprawie w charakterze uczestnika postępowania (art. 33 § 1),

2. przepis art. 194 § 1 wskazuje 10 postaci zaskarżalnych postanowień np. przekazanie sprawy innemu sądowi administracyjnemu, odmowa sporządzenia uzasadnienia wyroku, zawieszenie postępowania i odmowa przyjęcia zawieszonego postępowania, oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego itd.

Wymogi zażalenia 194 § 2, 3, 4

1. termin do wniesienia: 7 dni od doręczenia postanowienia,

2. tryb wniesienia: pośredni za pośrednictwem WSA,

3. wymogi formy:

1. wymogi pisma w postępowaniu sądowym,

2. wymogi szczególne:

- wskazanie zaskarżonego postanowienia,

- wniosek o jego zmianę lub uchylenie,

- zwięzłe uzasadnienie zażalenia.

4. przymus adwokacko radcowski: odnosi się wyłącznie do sporządzenia zażalenia na odrzucenie skargi kasacyjnej,

Postępowanie zażaleniowe przed WSA

1. WSA doręcza zażalenie pozostałym stronom postępowania, a następnie przedstawia NSA akta sprawy wraz z zażaleniem,

2. WSA może zastosować samokontrolę własnego postanowienia, jeżeli:

1. zażalenie zarzuca nieważność postępowania,

2. jest oczywiście uzasadnione,

3. samokontrola stosowana jest na posiedzeniu niejawnym,

4. WSA, co do zasady uchyla zaskarżone postanowienie i w miarę potrzeby sprawę rozpoznaje na nowo,

5. nowe postanowienie jest aktem zaskarżalnym na ogólnych zasadach.

Postępowanie zażaleniowe przez NSA

1. NSA rozpoznaje ten środek na posiedzeniu niejawnym,

2. tryb postępowania: stosuje się odpowiednio przepisy o skardze kasacyjnej,

3. NSA nie jest zobowiązany żądaniem określonym w treści zażalenia (co do zmiany lub uchylenia),

4. orzeczenie NSA ma zawsze formę postanowienia, nie zależnie od treści,

5. ze względu na istotę postanowień, orzeczenia kasacyjne stanowić powinny wyjątek.

Wznowienie postępowania sądowo administracyjnego

1. to nadzwyczajny środek prawny wzruszania prawomocnych orzeczeń (zarówno wyroków jak i postanowień tak WSA jak i NSA),

2. ten tryb postępowania oparty jest na zasadzie skargowości („można żądać wznowienia” - art. 170) i nie jest dopuszczalne wznowienie z urzędu,

3. legitymację skargową (skarga o wznowienie postępowania) posiadają:

- strona postępowania w rozumieniu art. 32,

- prokurator i RPA - art. 8,

- uczestnicy postępowania, jeżeli uprzednio zostały dopuszczone do udziału w postępowaniu.

Podstawy wznowienia postępowania sądowo-administracyjnego

Są 3 grupy:

1. przyczyny nieważności - art. 271,

2. niekonstytucyjność (rozumiana jako niezgodność aktu normatywnego z konstytucją, umową międzynarodową lub ustawą) podstawy prawnej wydania orzeczenia sądowego - art. 272,

3. przyczyny restytucyjne.

Przyczyny nieważności jako podstawy wznowienia postępowania

1. uczestniczenie w składzie sądu osoby nieuprawnionej,

2. orzekał sędzia wyłączony z mocy ustawy a strona przed uprawomocnieniem się orzeczenia nie mogła domagać się wyłączenia,

3. strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej albo nie była należycie reprezentowana,

4. wskutek naruszenia przepisów była pozbawiona możliwości działania.

Przyczyny restytucyjne jako podstawy wznowienia

1. oparcie orzeczenia na dokumencie podrobionym lub przerobionym, albo na skazującym wyroku karnym, następnie uchylonym,

2. uzyskanie orzeczenia za pomocą przestępstwa (czyn musi być ustalony prawomocnym wyrokiem skazującym, chyba, że postępowanie karne nie może być wszczęte lub je umorzono),

3. późniejsze wykrycie takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogły mieć wpływ na wynik sprawy, a strona nie mogła uprzednio z nich skorzystać,

4. późniejsze wykrycie prawomocnego orzeczenia dotyczącego tej samej sprawy.

1

---