POJĘCIE I ZAKRES ANALIZY FINANSOWEJ, Analiza


POJĘCIE I ZAKRES ANALIZY FINANSOWEJ

Pojęcie „analiza” obejmuje system różnorodnych metod badania naukowego, które polegają na rozłożeniu badanego przedmiotu lub zjawiska na części składowe w celu wykrycia składników albo logicznej abstrakcji niezbędnej do pełnego poznania całości i sformułowania odpowiedniej decyzji.

Analiza ekonomiczna jest dyscypliną naukową zajmująca się wyszukiwaniem i mierzeniem związków zachodzących między zjawiskami ekonomicznymi oraz wykrywaniem za pomocą różnych metod badawczych prawidłowości dotyczących zachowania się podmiotów gospodarczych i ich reakcji na bodźce płynące z otoczenia.

Przedmiotem analizy jest działalność podmiotów gospodarczych.

Analiza odnosząca się do działalności gospodarczej nosi nazwę analizy ekonomicznej.

Z przedmiotowego punktu widzenia należy wyróżnić:

* analizę makro i mikroekonomiczną - (państwo, konkretny podmiot gospodarczy),

* analizę finansową i techniczno-ekonomiczną (wydajność pracy)

Analiza będąca metodą postępowania badawczego zmierza do poznania i wyjaśnienia całości poprzez poznanie:

Analiza ekonomiczna jako działanie praktyczne występuje w roli podstawowego narzędzia zarządzania.

Sprowadza się do wykorzystywania metod wypracowanych przez analizę jako naukę w badaniu i ocenie efektywności działalności konkretnego przedsiębiorstwa. Analiza ta sprowadza się do:

Charakter przedmiotu oraz zakresu analizy ekonomicznej jest niejednolity i zależny od:

- podmiotu, który sporządza analizę (bank dla kredytobiorcy),

- celu przeprowadzanych badań (biegły rewident)

- stanu prawnego badanej jednostki (usługi, produkcja, bank)

- obowiązujących zasad (polityki) rachunkowości - wybór dozwolonych prawem zasad prowadzenia rachunkowości i sposobu jej prezentacji.

Podstawowe składowe przedmiotu analizy ekonomicznej to:

Podział analizy działalności przedsiębiorstwa

Analiza działalności przedsiębiorstwa

Analiza ekonomiczna Analiza otoczenia

Analiza techniczno - Analiza Analiza Analiza Analiza

ekonomiczna finansowa otoczenia otoczenia powiązań

ogólnego szczegółowego przedsięb.

z otoczeniem

Analiza ekonomiczna

Analiza techniczno-ekonomiczna Analiza finansowa

Analiza produkcji Analiza sytuacji majątkowej (rentowność)

Analiza zatrudnienia Analiza sytuacji finansowej (kapitały)

i wydajności pracy Analiza wyniku finansowego

Analiza środków trwałych Analiza przychodów

Analiza gospodarki Analiza kosztów

materiałowej Analiza przepływów pieniężnych

Analiza postępu technicznego

Informacje dostarczane przez analizę umożliwiają uzyskanie odpowiedzi na następujące pytania:

Analiza finansowa

Analiza efektywności Analiza sytuacji

działalności majątkowej i finansowej

przedsiębiorstwa przedsiębiorstwa

UŻYTKOWNICY INFORMACJI

Podmiot otoczenia

Cel analizy

Przedmiot analizy

odbiorcy

- określenie celowości podjęcia

decyzji dotyczącej wyboru

przedsiębiorstwa jako dostawcy

- jakość produktu

- cena

- sposób zapłaty

- terminowość dostaw

- obsługa serwisowa

dostawcy

- określenie celowości podjęcia

decyzji dotyczącej wyboru

przedsiębiorstwa jako odbiorcy

- forma płatności

- terminy płatności

- solidność finansowa

bank

- ustalenie zdolności kredytowej

przedsiębiorstwa

- określenie stopnia ryzyka operacji

kredytowej

- oszacowanie opłacalności

transakcji

- sprawozdania finansowe

- bieżąca ocena wyników

- terminowość spłat

Władze państwowe i lokalne

- możliwości zasilania budżetu

państwa i budżetu lokalnego

- możliwości rozwojowe

- kontrola przestrzegania norm

prawnych

- regulowanie zobowiązań

publicznoprawnych

- funkcja infrastrukturotwórcza

- koszty zewnętrzne działalności

- przestrzeganie prawa

gospodarczego

Konsument indywidualny

- określenie celowości i opłacalności

decyzji kupna wyrobu lub usługi

- jakość produktu lub usługi

- funkcja usługi

- cena

- obsługa posprzedażna

ZAKRES ANALIZY FINANSOWEJ

PRZEDMIOTOWY

- przychody

- koszty

- wynik finansowy

- płynność finansowa

- majątek

przedsiębiorstwa

CZASOWY

- przeszła działalność

- działalność bieżąca (< rok, taktyczna)

- przyszła działalność

( strategiczna > rok)

PRZESTRZENNY

- rozwiązania

systemowe

- uwarunkowania

rynkowe

- konkurenci

- pozycja

przedsiębiorstwa na

rynku

PODMIOTOWY

- przedsiębiorstwo jako

całość

- samodzielne

jednostki wewnętrzne

przedsiębiorstwa

KLASYFIKACJA ANALIZY FINANSOWEJ

Kryteria

Podstawowe rodzaje analizy ekonomicznej

Okres badań

Retrospektywna (ex post) - analiza zdarzeń w przeszłości (sprawozdań finansowych)

Bieżąca (operatywna) - w danej chwili

Prospektywna (ex ante) - taktyczna i strategiczna

Szczegółowość badań

Ogólna

Szczegółowa

Zakres przedmiotowy badań

Całościowa

Odcinkowa (logistyka, marketing)

Częstotliwość i czas prowadzenia analizy

Ciągła, okresowa, doraźna, wstępna, bieżąca, następcza

Metody badań

Funkcjonalna, kompleksowa, decyzyjna, systemowa, niesystemowa

Rodzaj informacji

Wskaźnikowa, zależnościowa

Kryteria podziału

Rodzaje analizy ekonomicznej

Forma badań

- analiza wskaźnikowa

- analiza rozliczeniowa

Zakres przestrzenny

- analiza pojedynczego przedsiębiorstwa

- analiza międzyzakładowa

Przeznaczenie analizy

- analiza wewnętrzna

- analiza zewnętrzna (bank)

Zadania analizy finansowej

KLASYFIKACJA METOD ANALIZY FINANSOWEJ

KRYTERIUM

METODY

Metodologia nauk

ogólne

specyficzne

Kolejność badań

analiza dedukcyjna

analiza indukcyjna

Etapy analizy

analiza wstępna (porównawcza)

Analiza pogłębiona (przyczynowa)

Formy opisu

analiza jakościowa

analiza ilościowa

Metody deterministyczne

Metody stochastyczne

- kolejność podstawień

- reszty

- różnic cząstkowych

- wskaźnikowa

- proporcjonalnego podziału

- podstawień krzyżowych

- logarytmowania

- funkcyjna

- statystyczne

- ekonometryczne

- taksomiczne

- dyskryminacyjne

Metoda oznacza przyjęte sposoby zbierania porządkowania oceny i interpretacji danych empirycznych dotyczących wyników i sytuacji finansowej przedsiębiorstwa prowadzące do wyjaśnienia przyczyn ich zmian.

W analizie finansowej są stosowane trzy podstawowe metody:

- metoda indukcji

- metoda dedukcji

- metoda redukcji.

W metodzie indukcyjnej rozpoczyna się analizę zjawisk szczegółowych, elementarnych, przyczynowych i stopniowo przechodzi się do uogólnień w postaci wniosków, jako syntezy procesu analitycznego:

Od szczegółu do ogółu

Od czynników do wyników

Od przyczyn do skutków

Metoda dedukcji przyjmuje odwrotny kierunek badań w stosunku do metody indukcyjnej. Wychodzi ona od ogólnego sformułowania problemu badawczego w ujęciu syntetycznym i stopniowo przechodzi do szczegółów pozwalających wyjaśnić przyczyny i skutki zmian występujących w zjawiskach ogólnych

Od ogółu do szczegółu

Od wyników do czynników

Od skutków do przyczyn

Metoda redukcji jest określana metodą weryfikacji. Składa się z trzech elementów postępowania badawczego:

1. sformułowania tez i wniosków syntezy wstępnej

2. zweryfikowania prawdziwości tez i wniosków w postępowaniu analitycznym

3. podsumowaniu ustaleń dokonywanych w trakcie weryfikacji i sformułowaniu syntezy końcowej.

Tezy i wstępne wnioski

Weryfikacja tez i wniosków wstępnych

Podsumowanie, ocena końcowa

Synteza wstępna

analiza

Synteza końcowa

Etapy badania analitycznego:

ANALIZA PORÓWNAWCZA

Metody porównań

W metodach porównań, podstawą sądów wartościujących jest ustalenie różnicy pomiędzy zjawiskiem badanym a zjawiskiem będącym podstawą porównania. Różnica zwana jest odchyleniem. W analizie odchylenia dzielą się na odchylenia bezwzględne i odchylenia względne.

wyszczególnienie

2005

2006 (plan)

Wskaźnik dynamiki w %

Odchylenie bezwzględne

Odchylenie względne

Sprzedaż

100 000

110 000

110

10 000

Zysk ze sprzedaży

10 000

12 500

125

2 500

1 500

Zapasy wyrobów gotowych

20 000

21 000

105

1 000

- 1 000

W wyniku porównania zostaje ustalone odchylenie, które może być wyrażone w liczbach absolutnych lub względnych (procentowych)

Odchylenie bezwzględne (ΔS), którego sposób obliczania przedstawia wzór:

ΔS = S1 - S0

gdzie:

S1 - wartość zjawiska w okresie badanym

S0 - badane zjawisko według wzorca do porównania

Odchylenie względne (ΔS') można obliczyć wg wzoru:

ΔS' = S1 - (S 0 x B)

lub

ΔS' = S0 x (A - B)

gdzie:

A - wskaźnik dynamiki (wykonania planu) zjawiska badanego,

B - wskaźnik dynamiki (wykonania planu) zjawiska podstawowego (wskaźnik wzrostu cen)

S1 , S0 - jw.

W metodach porównań ważne jest poprawne ustalenie:

* przedmiotu porównań,

* sposobu ujmowania danych objętych zakresem porównań,

* podstawy porównań.

Za podstawę porównań mogą być przyjęte:

- wielkości badanego przedsiębiorstwa w czasie,

- wielkości badanego przedsiębiorstwa na tle innych przedsiębiorstw,

- wielkość badanego przedsiębiorstwa na tle określonych norm, standardów.

W zależności od przyjętego sposobu porównania wyróżnia się:

- porównanie w czasie o stałej podstawie odniesienia, kiedy dane liczbowe kolejnych lat rozpatrywanego okresy porównuje się z danymi okresu pierwszego,

- porównanie w czasie o zmiennej podstawie porównania, kiedy wielkości rozpatrywanego okresu przyrównuje się do wielkości okresu bezpośrednio go poprzedzającego.

wyszczególnienie

I rok

II rok

III rok

Przychód ze sprzedaży

100 000

120 000

150 000

Wskaźnik dynamiki (I rok = 100) w %

100

120

150

Wskaźnik dynamiki (rok poprzedni = 100) w %

100

120

125

Wskaźnik wzrostu cen (rok poprzedni =100)w%

1,25

1,2

Sprzedaż w cenach roku poprzedniego

100 000

96 000

125 000

Wskaźnik dynamiki w %

96

130

Wskaźnik wzrostu cen (I rok = 100)

1,25

1,5

Sprzedaż w cenach I roku

100 000

96 000

100 000

Wskaźnik dynamiki w %

96

100

Rodzaje zakłóceń (zmian) wpływające na porównywalność informacji pochodzących z analizy ekonomicznej:

Metody analizy zależności zjawisk

W analizie ekonomicznej wykorzystuje się metody analizy zależności zjawisk, zwane metodami analizy przyczynowo-skutkowej.

Metody analizy przyczynowo-skutkowej zmierzają do:

METODY ANALIZY PRZYCZYNOWEJ

METODY JAKOŚCIOWE METODY ILOŚCIOWE

SWOT

Metody deterministyczne Metody stochastyczne

metoda podstawień łańcuchowych metody statystyczne

metoda różnicowa metody ekonometryczne

metoda różnic cząstkowych metody taksonomiczne

metoda funkcyjna metody dyskryminacyjne

metoda logarytmiczna

Wymienne zależności czynników oddziałujących na badane zjawisko przyjąć postać sumy, różnicy, iloczynu lub ilorazu. Zależy to od charakteru rozpatrywanego zjawiska. Można je podzielić wg kryteriów:

Ad. 1 metody można podzielić na:

- metody służące do ustalenia wpływu indywidualnych czynników np. metoda podstawień łańcuchowych,

- metody pozwalające na ustalenie zarówno wpływów indywidualnych czynników, jak i czynników grupowych, np. metoda różnic cząstkowych i metoda wskaźnikowa,

- metody badań wpływu indywidualnych czynników skorygowanych wpływami łącznymi, np. metoda podstawień krzyżowych, metoda funkcyjna.

Ad.2 możemy wyróżnić:

- metody dwuczynnikowe

- metody trzyczynnikowe

- metody czteroczynnikowe.

METODA PODSTAWIEŃ ŁAŃCUCHOWYCH

Metoda podstawień łańcuchowych służy do liczbowego określenia wpływu poszczególnych czynników na odchylenie badanego zjawiska, kiedy współzależności mają charakter związku funkcyjnego wyrażonego za pomocą iloczynu , ilorazu lub różnicy określonych czynników.

Metoda polega na matematycznym sformułowaniu funkcji ekonomicznych stanowiących przedmiot badań, oraz określenie odpowiedniego łańcucha przyczyn.

Zastosowanie metody podstawień łańcuchowych wymaga przeprowadzenia następujących czynności:

Z0 = a0 x b0 x c0

Z1 - a1 x b1 x c1

Z0 - wielkości badanego zjawiska w roku 0

Z1 - wielkości badanego zjawiska w roku 1

a0 , b0 , c0 - wielkości czynników wpływających na rozmiary badanego zjawiska w roku 0

a1 , b1 , c1 - wielkości czynników wpływających na rozmiary badanego zjawiska w roku 1

W pierwszym kroku ustalamy odchylenie bezwzględne

ΔZ = Z1 - Z0

W kolejnych krokach ustalamy wpływ poszczególnych czynników

ΔZa = a1 x b0 x c0

ΔZb = a0 x b1 x c0

ΔZc = a0 x b0 x c1

ΔZ = ΔZa - ΔZb - ΔZc

Do ustalenia wpływu poszczególnych czynników na odchylenie bezwzględne można wykorzystać uproszczoną metodę różnicowania.

Wpływ czynnika a na wielkość odchylenia badanego zjawiska wynosi:

ΔZa = (a1 - a0) x b0 x c0 wpływ czynnika a

ΔZb = a1 x (b1 - b0) x c0 wpływ czynnika b

ΔZc = a1 x b1 - (c1 - c0) wpływ czynnika c

ΔZ = ΔZa + ΔZb + ΔZc

W przypadku gdy badany wskaźnik jest ilorazem (np. wydajność pracy na 1 zatrudnionego) zastosowanie tej metody można wyrazić wzorami:

P1 P0

ΔZp = ---- - ----

R0 R0

P1 P1

ΔZR = ---- - ----

R1 R0

gdzie:

P - produkcja (przychód ze sprzedaży)

R - stan zatrudnienia

METODA RÓŻNIC CZĄSTKOWYCH

Czynności obliczeniowe związane z zastosowaniem metody różnic cząstkowych przy założeniu oddziaływania trzech czynników:

Procedura obliczania cząstkowego wpływów poszczególnych czynników, przy założeniu występowania trzech czynników, przedstawia się następująco:

Z0 = a0 x b0 x c0

Z1 = a1 x b1 x c1

ΔZ = Z1 - Z0

ΔZa = (a1 - a0) x b0 x c0

ΔZb = a0 x (b1 - b0) x c0

ΔZc = a0 x b0 x (c1 - c0)

ΔZab = (a1 - a0) x (b1 - b0) x c0

ΔZac = (a1 - a0) x b0 x (c1 - c0)

ΔZbc = a0 x (b1 - b0) x (c1 - c0)

ΔZabc = (a1 - a0) x (b1 - b0) x (c1 - c0)

ΔZ = ΔZa + ΔZb + ΔZc + ΔZab + ΔZac + ΔZbc + Δzabc

METODA LOGARYTMOWANIA

Poszczególne etapy czynności analitycznych w metodzie logarytmicznej można sprowadzić do:

Koszty materiałów bezpośrednich i czynniki je kształtujące

wyszczególnienie

Rok ubiegły

Rok badany

Wskaźnik dynamiki w %

Liczba wyrobów (w szt.)

1 000, 0

1 250,0

125

Norma zużycia materiału (w kg)

4,0

4,4

110

Cena materiału (w zł za kg)

8,0

9,6

120

Koszty zużycia materiałów (w zł)

32 000,0

52 800,0

165

Z tablicy podstawiamy wskaźniki dynamiki i zapisujemy:

1, 65 = 1,25 x 1,10 x 1,20

Po logarytmowaniu tej równości otrzymujemy:

0,217484 = 0,096910 + 0,041393 + 0,079181

Dzieląc obie strony równości przez 0,217484, uzyskujemy następujące rezultaty:

1 = 0,45 + 0,19 + 0,36

Wpływ poszczególnych czynników na odchylenie kosztów materiałów bezpośrednich ustalamy następująco:

a) wpływ wielkości produkcji 20 800 x 0,45 = 9 360 zł

b) wpływ zużycia materiałów bezpośrednich 20 800 x 0,19 = 3 952 zł

c) wpływ cen zakupu materiałów 20 800 x 0,36 = 7 480 zł

METODA FUNKCYJNA S = a x b x c

a 1 b 1 c 1

A = ------ - 1 B = ---- -- - 1 C = ------ - 1

a 0 b 0 c 0

Następnie są ustalane odchylenia cząstkowe:

B+C BC

Oa = S 0 x A [ 1 + ------- + ------- ]

2 3

A+C AC

Ob = S 0 x B [ 1 + ------- + ------- ]

2 3

A+B AB

Oc = S 0 x C [ 1 + ------- + ------- ]

2 3

a 0 b 0 c 0

A = ------ - 1 B = ------ - 1 C = ------ - 1

a 1 b 1 c 1

SYNTETYCZNA ANALIZA WYNIKÓW EKONOMICZNYCH PRZEDSIĘBIORSTWA

Wzorcowy układ nierówności podstawowych wskaźników ilościowych

WDZ > WDS > WDM > WDR

(zwiększa się udział zysku w sprzedaży)

gdzie:

WDZ - wskaźnik dynamiki zysku na sprzedaży

WDS - wskaźnik dynamiki sprzedaży

WDM - wskaźnik dynamiki majątku

WDR - wskaźnik dynamiki liczby pracowników

(jeżeli wszystkie te wskaźniki wzrastają w stosunku do wzrostu zatrudnienia - wzrasta wydajność pracy)

iR < Im < iP < iZ

i - indeks dynamiki

R - stan zatrudnienia

M - stan składników majątkowych

P - przychody

Z - zysk przedsiębiorstwa

Podane w podstawowym układzie nierówności cztery wskaźniki ilościowe pozwalają na zbudowanie następujących sześciu wskaźników jakościowych:

M/R = MR - przeciętne zaangażowanie składników majątkowych na 1 zatrudnionego

P/M = PM - obrotowość majątku (szybkość krążenia, jak majątek generuje przychody ze

sprzedaży)

P/R = PR - wydajność pracy na 1 zatrudnionego (przychód na 1 zatrudnionego)

Z/P = ZP - rentowność sprzedaży (zysk na jednostkę)

Z/M = ZM - rentowność majątku (zdolność majątku do generowania zysku)

Z/R = ZR - rentowność pracy na 1 zatrudnionego (zysk ; zatrudnionych - ile 1

pracownik przynosi zysku)

iMR < iPM < iPR < iZP < iZM < iZR

R - zatrudnienie

MR - wskaźnik zaangażowania majątku na 1 zatrudnionego

PR - wskaźnik wydajności pracy na 1 zatrudnionego

PM - wskaźnik obrotowości majątku

ZP - wskaźnik rentowności sprzedaży

ZR - wskaźnik zatrudnienia

Analiza przyczynowa wyników ekonomicznych

Z = P x ZP

O = P1 - P0

± 0 = ± 0R ± 0MR ± 0PM

Z = P x ZP

Z = R x MR x PM x ZP

± 0 = ± 0R ± 0MR ± 0PM ± 0ZP

PODSTAWOWE WSKAŹNIKI

Podstawowe wskaźniki ekonomiczne charakteryzujące działalność przedsiębiorstwa

przedstawiają się następująco:

Symbol i nazwa wskaźnika

Okres ubiegły

Okres bieżący

odchylenie

Dynamika w %

R - przeciętny stan zatrudnienia

1 000

1 040

+ 40

104,5

M - przeciętny stan majątku (aktywów) w zł

800 000

880 000

+ 80 000

110,0

P - przychody ze sprzedaży (zł)

600 000

630 000

+ 30 000

105,0

Z - zysk netto (zł)

32 000

36 000

+ 4 000

112,5

Układ nierówności i kształtowanie się wskaźników ilościowych:

Układ wzorcowy: iR < iM < iP < iZ

Układ rzeczywisty: 104,5 < 110,0 > 105,0 < 112,5

Ujęcie w układzie nierówności wskaźników jakościowych objętych oceną wskaźników ilościowych:

Symbol i nazwa wskaźnika

Okres ubiegły

Okres bieżący

odchylenie

Dynamika w %

MR - zaangażowanie majątku (aktywów) na 1 zatrudnionego (zł)

800,00

846,15

+ 46,15

105,77

PM - produktywność majątku (aktywów)

0,7500

0,7159

- 0,0341

95,45

PR - wydajność pracy na 1 zatrudnionego (zł)

600,00

605,77

+ 5,77

100,96

ZP - rentowność sprzedaży (%)

5,333

5,714

+ 0,381

107,14

ZM - rentowność majątku (aktywów) (%)

4,00

4,05

+ 0,09

102,27

ZR - rentowność pracy na 1 zatrudnionego (zł)

32,00

34,62

2,62

108,17

Układ wzorcowy: iMR < iPM < iPR < iZP < iZM < iZR

Układ rzeczywisty: 105,77 > 95,45 < 100,96 < 107,14 > 102,27 < 108,17

Analiza przyczynowa zmiany przychodu ze sprzedaży z zastosowaniem metody różnicowania

P = R x MR x PM

P 0 = 1000 x 800 x 0,7500 = 600 000

P 1 = 1040 x 846,15 x 0,7159 = 630 000

O p = +30 000

O R = (+40) x 800 x 0,7500 = + 24 000

O MR = 1040 x (+46,15) x 0,7500 = + 36 000

O PM = 1040 x 846,15 x (-0,0341) = - 30 000

O p = + 30 000

ŹRÓDŁA ANALIZY EKONOMICZNEJ

MATERIAŁY ŻRÓDŁOWE