ELEMENTY METOD I TECHNIK B ADAĹf SOCJOLOGICZNYCH 1, Socjologia


ELEMENTY METOD I TECHNIK BADAŃ SOCJOLOGICZNYCH - LESZEK A. GRUSZCZYŃSKI

2. ROLA BADAŃ EMPIRYCZNYCH W SOCJOLOGII

Socjologia

Realizując cel teoretyczny dzięki badaniom empirycznym uzyskujemy możliwości:

  1. sprawdzenia prawdziwości istniejących już teorii i wniosków

  2. uściślenia zakresu stosowalności poszczególnych teorii

  3. wzbogacenia dotychczasowej wiedzy, uzupełnieni jej

  4. uzyskanie wiadomości o nieznanych, niezbadanych faktach i zjawiskach społecznych

Cel praktyczny:

  1. badania, których wyniki znajdują swoje zastosowanie w działalności instytucji i organizacji.

Funkcje badań empirycznych:

najczęściej badania realizują jednocześnie różne funkcje, które wzajemnie się przenikają.

2.1 PROJEKTOWANIE PROCESU BADAWCZEGO

Wymagana jest znajomość tzw. algorytmu badawczego - spis kroków, koniecznych do wykonania. Nie ma przepisu ile takich kroków musi być i zrealizowanie tych kroków nie daje gwarancji poprawności badań. Oprócz wiedzy o tym co należy zrobić istotne jest dobre teoretyczne przygotowanie badań, doświadczenie, praktyka, umiejętności prakseologiczne czy intuicja badacza.

Algorytm - zagadnienia merytoryczne, składające się na tzw. koncepcje badawczą i uwzględnienie natury organizacyjnej:

  1. określenie problematyki badawczej

  2. eksplikacja problematyki

  3. operacjonalizacja problematyki

  4. określenie rodzaju koniecznych do wykorzystania źródeł, technik zbierania materiałów, zasad weryfikacji, przygotowanie narzędzi badawczych.

  5. dobór próby badań

  6. badania pilotażowe i zdefiniowanie organizacyjnych ram badań w terenie

  7. realizacja badań właściwych i weryfikacja materiału

  8. analiza materiału badawczego

  9. sporządzenie końcowego opracowania, raportu z badań.

  10. ustalenie kosztorysu i niezbędnych działań organizacyjnych

Konieczne jest podejście elastyczne bo wiele z tych zadań realizuje się jednocześnie np. operacjonalizacja z eksplikacją.

3. OKREŚLENIE PROBLEMATYKI BADAWCZEJ I JEJ SPECYFIKI

Jest to początkowy etap procedury badawczej i od poprawnego przygotowania go w dużej mierze zależy powodzenia całego przedsięwzięcia. Musimy ustalić czym w trakcie badań będziemy się zajmowali.

Problematyka badawcza to zestaw pytań, na które w trakcie badań będziemy poszukiwali odpowiedzi. Pytania zależą od problemów teoretycznych lub praktycznych.

Zawsze jednak muszę dotyczyć:

Dwa zasadnicze typy zagadnień, będące przedmiotem pytań:

Ważne jest by pytania w problematyce badawczej tworzyły pewną całość. Powinna być ta całość skonstruowana tak, aby stanowiła system. Muszą być ze sobą powiązane merytorycznie, spójne. I tak jedne są np. bogatsze w treść, drugie uboższe, inne dotyczą właściwości między obiektami inne relacji między nimi.

Badacz powinien również:

Tytuł badania musi odzwierciedlać zakładaną problematykę i przyjmowane pytanie badawcze (nie musi być postawiony jako pytanie - to zdarza się bardzo rzadko. Często są to zdania oznajmujące wzbogacone podtytułem).

4. EKSPLIKACJA PROBLEMATYKI BADAWCZEJ

Istotą tego etapu jest dalsze precyzowanie zakreślonej uprzednio problematyki badawczej, w szczególności postawionych pytań i użytych w nich pojęć.

4.1. WYJAŚNIANIE I USZCZEGÓŁAWIANIE POJĘĆ

w początkowym etapie terminy są potoczne i nie występują w dyscyplinie naukowej. Zadaniem jest zastąpienie ich terminami naukowymi, z zakresu dyscypliny (czyli explicatum). Jest to eksplikacja w ścisłym znaczeniu. Jej celem jest przetworzenie luźnych określeń w pojęcia wyposażone w ściśle, operatywne kryteria stosowalności. Pojęcia powinny charakteryzować się możliwie maksymalną naukową przydatnością.

Eksplikacja składa się z trzech faz:

W trakcie eksplikacji dochodzi do selekcji pytań badawczych

4.2. PYTANIA BADAWCZE

Selekcja pytań - kryteria:

  1. dokonanie wyboru pytań najważniejszych

  2. zobaczenie na pytania z punktu widzenia metodologicznego i wybranie tych, na które możemy skutecznie poszukiwać odpowiedzi przy wykorzystaniu pozostających w naszej dyspozycji metod i technik badawczych.

  3. organizacyjno-techniczno-finansowe kryterium: uzależnienie ostatecznego wyboru pytań od naszych możliwości w zakresie realizacji badań.

Wskazane w tym etapie pytania obowiązują do końca procesu badawczego i musza po jego zakończeniu znaleźć swoje odpowiedzi.

4.3. HIPOTEZY BADAWCZE

Hipoteza - przypuszczenie, domysł. Formułowana w postaci przypuszczalnej odpowiedzi na postawione wcześniej pytanie.

Hipotezy podlegają w trakcie procesu badawczego weryfikacji kończącej się ich przyjęciem bądź odrzuceniem.

Hipotezy formułowane są na podstawie pewnych przesłanek. Przesłanki wywodzą się z 4 źródeł:

Nie jest istotne źródło formułowania hipotez, ważne jest by była ona możliwie najbardziej uzasadniona.

Warunki hipotez:

  1. muszą być precyzyjne, jednoznacznie sformułowane, konkretne,

  2. powinny mieć swoje uzasadnienie, towarzyszyć im powinno wskazanie źródeł, które wpłynęły na takie a nie inne ich brzmienie

  3. musza odnosić się jednoznacznie do pytań badawczych a nie „przechodzić obok nich”

  4. powinny być formułowane tak, aby istniały metody ich weryfikacji i wiadome były warunki tej weryfikacji

  5. powinny wnosić nowe elementy do dotychczasowej wiedzy naukowej

  6. przy formułowaniu należy unikać wprowadzania do niech elementów i zwrotów wartościujących

  7. powinny być wolne od sprzeczności wewnętrznych

Poważne badania naukowe nie powinny być realizowane bez precyzyjnego sformułowania hipotez wyznaczających kierunek poszukiwań badawczych. Praktyka pokazuje, ze w niektórych przypadkach dopuszczane jest zrezygnowanie z nich (gdy przedmiotem badań są nowe zjawiska i brak wyraźnych podstaw uzasadniających postawienie hipotez / gdy badania są o charakterze eksploracyjnym, diagnozującym, odpowiadającym na pytania typu „jak jest”).

5. OPERACJONALIZACJA PROBLEMTYKI BADAWCZEJ

Jest najobszerniejszym etapem przygotowań badań. Obejmuje:

5.1. POJĘCIA

Pytania badawcze i postawione hipotezy powinny być sformułowane w języku prostym, zrozumiałym, przy użyciu pojęć „ostrych”, jednoznacznych, a jednocześnie mających swoje miejsce w strukturze danej dyscypliny.

Pojęcie jest abstrakcją - symbolem - reprezentacją obiektu, jednej z jego właściwości lub zjawiska behawioralnego.

Rodzaje pojęć:

Funkcje pojęć:

Funkcje pojęć (druga klasyfikacja):

Pojęcia pełnią istotne funkcje w procesie naukowym i dlatego ważna jest dbałość o ich jasność, precyzje.

5.2 DEFINIOWANIE

Sposób definiowania używanych przez nas pojęć nie jest zupełnie dowolny, ma istotne konsekwencje dla dalszego przebiegu procesu poznawczego. Przyjęte definicje wyznaczają sposób postępowania badawczego, niezbędne metody i techniki badań. Nie każdy badacz musi samodzielnie definiować pojęcia. Musi jednak przyjąć definicje. Większość stosowanych w socjologii pojęć była już wielokrotnie definiowana i na ogół nie ma powodu, aby czynność tę wykonywać samodzielnie - wystarczy przyjąć już istniejącą definicję. Należy jednak uzasadnić, dlaczego przyjęliśmy właśnie ją, a odrzuciliśmy inne. Jeżeli żadna z występujących w literaturze definicji nam nie odpowiada, lub interesujące nas pojecie nie zostało w niej zdefiniowane, musimy sami podjąć trud precyzyjnego ustalenia jej znaczenia. „definicja to pewna wypowiedź określająca, jakie jest znaczenie terminu”.

Składa się z dwóch części:

Oba te człony powinny jednoznacznie precyzować znaczenie danego terminu.

Wyróżnia się najczęściej dwa główne rodzaje definicji:

Reguły definiowania:

5.2. WSKAŹNIKI

ich zadaniem jest umożliwienie nam zbadanie zjawisk, które nie oddają się łatwej i bezpośredniej obserwacji.

Wskaźnik jakiegoś zdarzenia lub jakiejś własności Z to takie zdarzenie (własność) W, że stwierdzenie jego (jej) istnienia, pojawienia się lub stopnia intensywności bądź faktycznie jej wykorzystane jako przesłanka, bądź zasadnie nadaje się na przesłankę wnioskowania, iż w określonych przypadkach z pewnością, z określonym prawdopodobieństwem lub przynajmniej z prawdopodobieństwem wyższym niż przeciętne wystąpiło zdarzenie (własność) Z.

Wskaźnik umożliwia obserwację jakiegoś zdarzenia lub własności, która bez niego nie byłaby możliwa do zaobserwowania (owo nieobserwowane zdarzenie czy własność nazywane jest indicatum).

Aby jedna cecha mogła być wskaźnikiem innej cechy (indicatum) musi byś spełniony przynajmniej jeden istotny warunek między tymi oboma cechami. Musi istnieć jakiś związek, ponieważ nie można wnioskować o A na podstawie B jeżeli nie mają one ze sobą nic wspólnego, nie łączą je żadne stosunki, związki.

Pomiędzy indicatum a wskazującym je wskaźnikiem mogą zachodzić dwojakiego rodzaju związki:

Rodzaje wskaźników:

    1. rzeczywiste (odpowiadające obiektywnie istniejącym cechom)

    2. fikcyjne, czyli pozorne

    3. jakościowe ukazujące atrybuty danych przedmiotów lub zjawisk

    4. ilościowe - podające charakterystyczne dla nich „miary”, czyli pola zmienności intensywności danej cechy i zarazem pola jej zmian ilościowych

    5. korelacyjne, wskazujące na ich wzajemne uwarunkowania

    6. przyczynowo-skutkowe - wskazujące na podstawie danych przyczyn ewentualne skutki albo oparte na zaistniałych skutkach - przyczyny

    7. obiektywne

    8. subiektywne

problem siły związku - czy zawsze kiedy pojawia się A to mamy do czynienia z B, czy też jest tak, że jeżeli pojawia się A, to prawdopodobnie występuje też B, choć nie z pewnością?

W pierwszym przypadku mamy do czynienia ze związkiem o charakterze bezwyjątkowym a w drugim o charakterze probabilistycznym, czyli związek z prawdopodobieństwem.

Pierwsza kategoria zjawisk spełniających funkcję wskaźników to obserwowane przez nas zachowania. Drugą kategorią zjawisk mogących pełnić funkcję wskaźników są nasze wypowiedzi, przede wszystkim w swej warstwie treściowej, ale także pozatreściowej. Wykorzystywane są zarówno w badaniach jakościowych, jak i ilościowych. Najrzadziej jako wskaźniki wykorzystywane są różnego rodzaju przedmioty materialne.

Dokonując wyboru wskaźników powinniśmy zwracać uwagę na to, jakiego rodzaju pojęcie jest operacjonalizowane i starać się je dostosowywać do tego wskaźnik.

Można skorzystać wykorzystać tylko jeden wskaźnik, a można skorzystać z kilku wskaźników jednocześnie (noszą one nazwę bakterii wskaźników).

Są takie indicatia, które powinny być czy nawet wręcz wymagają stosowania „bakterii wskaźników” a nie jednego (np. „religijność).

Funkcje wskaźników:

5.4 ZMIENNE

Zmienne - różne właściwości (cechy) jednostek lub ich zbiorów. Zmienność to własność empiryczna mająca dwie lub więcej wartości. Jeżeli badana przez nas właściwość może przybierać różne wartości to możemy ją potraktować jako zmienną.

(przykład s. 30)

Rodzaje zmiennych: ( w książce podzielone na 8 typów s. 33 / 34)

***skale są ułożone według precyzji dokonywanego pomiaru - każda następna przynosi lepsze możliwości pomiaru. Każdą zmienną ilorazową można zamienić na interwałową, każdą interwałową w porządkową a tę w nominalną. Zmiana odwrotna rzadko kiedy jest możliwa. Inna różnica między tymi czterema rodzajami zmiennych to ich podatność na operacje matematyczne. Na zmiennych interwałowych nie można w zasadzie dokonywać niemal żadnych, a na ilorazowych wszystkie.

    1. WYBÓR BADANEJ ZBIOROWOŚCI I ZWIAD TERENOWY

O wyborze zbiorowości decydują dwie grupy czynników:

Dobrze jest gdy pierwszy zwiad kończy się na etapie wstępnego przygotowania problematyki badawczej. Można zatem najpierw opracować problematykę badawczą, a następnie poszukać zbiorowości w której można ją zrealizować. Można również poznać zbiorowość, obserwować ją i poszukać interesujących w niej zjawisk, procesów, czyli budować problematykę badawczą pod określoną zbiorowość.

    1. BAZA ŹRÓDŁOWA

Konieczne jest zdecydowanie jakiego rodzaju informacje będą nam potrzebne i z jakich źródeł musimy korzystać w celu zrealizowania naszej problematyki badawczej, udzielenia odpowiedzi na pytania badawcze czy zweryfikowania hipotez.

Źródłem powinniśmy nazywać wypowiedź ujmowaną jako zbiór symboli semantycznych, przy czym jeżeli wypowiedź taka zostanie zarejestrowana staje się materiałem.

Źródło powinno ukazywać wyłącznie tekst pisany (w wyjątkowych sytuacjach może być nim także mapa, rysunek, zdjęcie), który powinien być rejestracją zachowań (werbalnych jak i niewerbalnych) ludzi lub rejestracją cech ludzi, bądź najszerzej rozumianych grup ludzkich.

W skład źródeł mogą wchodzić:

  1. dane uzyskane w wyniku sporządzanych rejestrów czy przeprowadzonych spisów

  2. materiały pozyskane w efekcie zrealizowanych różnymi technikami badań

  3. opracowania i publikacje naukowe zawierające wyniki badań empirycznych

Źródła socjologicznej wiedzy empirycznej można podzielić na:

problemem jest wyznaczenie granicy, które są historyczne, a które współczesne.

O tym z których źródeł należy korzystać każdorazowo decydują wymagania problematyki badawczej. Każdy rodzaj źródeł ma swoje zalety i wady.

5.7 WYBÓR METOD I TECHNIK BADAWCZYCH

Metoda - naukowa (powtarzalny sposób dochodzenia do prawdy, rozwiązania problemów naukowych) i badawcza (zwraca się uwagę na zbieranie informacji niezbędnych dla wyjaśnienia, rozwiązania problemu badawczego).

Metoda - system założeń i reguł pozwalających na takie uporządkowanie praktycznej lub teoretycznej działalności, aby można było osiągnąć cel, do jakiego się świadomie zmierza.

Warunki metody:

  1. musi być związana z teorią - stanowi podstawę metody.

  2. musi być adekwatna do zamierzeń badawczych prowadzących do ich rozwiązania

  3. powinna zapewniać poprawność i precyzję rozumowania, w szczególności uniemożliwiać wpływ elementów subiektywnych na prowadzenie badań i ich wyniki

  4. powinna być jasna, zrozumiała i jednoznaczna

  5. winna umożliwiać skuteczne zrealizowanie celu możliwie najkrótszą drogą przy możliwie najniższym poziomie nakładów finansowych i organizacyjnych

  6. winna sugerować wybór technik badawczych, stosowanych narzędzi służących zbieraniu niezbędnych informacji

  7. winna umożliwiać właściwe opracowanie zebranego materiału empirycznego będącego podstawą formułowania wniosków i uogólnień.

  8. powinna zapewniać precyzje badań pozwalającą na uzyskanie takich samych lub podobnych wyników przez innego badacza wykorzystującego tę samą metodę.

Technika badawcza - sposób pozyskiwania, gromadzenia materiały empirycznego, którym kierują się dokładne wytyczne, dyrektywy. Są to narzędzia, środki, umiejętności i procedury stosowane w badaniach empirycznych na drodze metod i założeń metodologicznych.

Technika badawcza jest dokładną instrukcją jak należy postępować i jakie środki, narzędzia wykorzystywać przy zbieraniu materiału badawczego.

Procedury - całość przedsięwzięcia badawczego od jego początków, czyli wstępnego sformułowania problematyki badawczej poczynając, na analizie wyników i sformułowania wniosków kończąc.

Procedura - odwołuje się do całokształtu przedsięwzięć, które trzeba podjąć i wykonać, aby zrealizować badania bardziej skomplikowane, złożone, wymagające zaangażowania większego zespołu badawczego, wykorzystania wielu metod. Jest to więc sposób zorganizowania złożonych i bardziej skomplikowanych przedsięwzięć badawczych.

Metody badawcze (A. Comte):

5.7.1 BADANIA SURVEYOWE

Badania surveyowe - szczególny sposób badania opinii (postaw, wartości, norm społecznych) przy pomocy wywiadów/rozmów z konkretnymi ludźmi, najczęściej posiłkujący się z góry przygotowanymi kwestionariuszami (często utożsamianymi z ankietami).

Badania takie mogą obejmować całe społeczność w określonym wieku lub wielkie społeczności na podstawie badań mniejszej części danej zbiorowości stanowiącej tak zwaną próbę reprezentacyjną.

Badacze musza bezpośrednio rozmawiać z wylosowanymi do badań informatorami (respondentami) a nie na przykład z ich rodzinami czy znajomymi.

Inna definicja: systematyczne stadium życia zbiorowego oparte na ilościowej charakterystyce zjawisk społecznych oraz na interrogatywnym (przez zadawanie pytań) zbieraniu informacji od wytypowanych w tym celu jednostek.

Badania sondażowe - opierają się na metodach statystycznych i na metodach stosowanych w naukach społecznych. Inspirowane są różnymi potrzebami doraźnymi, a ich celem jest ustalenie i analiza zarówno opinii, jak i postaw, które występują w świadomości ludzi danego społeczeństwa lub jakiejś jego części i dotyczą rozmaitych kwestii, aktualnych sytuacji, zjawisk.

Procedura badawcza surveyu, charakterystyka;

  1. między dwiema stronami, uczestnikami zostaje nawiązany kontakt (pośredni/bezpośredni) o stosunkowo krótkim czasie trwania

  2. w czasie kontaktu zbiera się od respondentów informacje

  3. pytania w kwestionariuszu zapewniają daleko idącą standaryzacje (a więc i porównywalność)

  4. wykorzystuje się dwie techniki badawcze: technikę ankiety i technikę wywiadu

  5. respondenci najczęściej pytani są o ich postawy, opinie, zachowania, przekonania a informacje uzyskiwane są utożsamiane z ich rzeczywistymi postawami

  6. badanie osoby oraz pozyskiwanie od nich informacje traktuje się statystycznie, bez rozpatrywania ich położeniowego kontekstu

  7. dane analizuje się wg reguł analizy ilościowe, do której wykorzystuje się narzędzia statystyki

  8. badania surveyowe zaliczane są tzw. badań na poziomie jednostek, co oznacza, że formułowane wnioski dotyczą jednostek lub ich zbiorów, a nie np. mechanizmów funkcjonowania całych zbiorowości

  9. badania surveyowe stosowane mogą być jako badania wyczerpujące (badanie całej populacji) lub niewyczerpujące (badanie części populacji generalnej).

Survey może być prowadzony także z wykorzystaniem innej techniki kwestionariuszowej, mianowicie techniki ankiety. Jej zastosowanie nie zmienia niczego w charakterystyce surveyu, choć oczywiście sposób przeprowadzania, jego organizacja wygląda inaczej niż wówczas, gdy jest realizowany techniką wywiadu.

Wyróżniamy różne rodzaje badań surveyowych, które nastawione są na opis i analizę zależności między zmiennymi. Najczęściej wyróżnia się sondaże:

W innym podziale za kryterium wyróżniania obiera się sposób analizy materiału traktowany jako zbliżony do modelu eksperymentalnego :

Survey jako metoda rozwiązywania problemów empirycznych - Z. Gostkowski:

    1. wykazywany przez respondentów poziom poinformowania o różnych dziedzinach życia

    2. proste i naturalne fakty zewnętrzne tj. nie powiązane w odczuciu respondentów z jakimikolwiek sądami oceniającymi lub postrzeganymi zagrożeniami

    3. wyraźne preferencje, jak w badaniach rynku lub zachowania wyborczego

    4. opinie na temat złożonych spraw, wypowiedzi na temat lojalności wobec własnej grupy, uznawane wartości i aspiracje życiowe itp.

    5. zewnętrzne fakty powiązane w odczuciu respondentów z silnie wartościujących sądami, postrzeganymi zagrożeniami obrazu własnej osoby lub materialnych interesów.

Realizując badania surveyowe badacz musi mieć świadomość, że jest to procedura wygodna i szybka, co zawodna i przynosząca często zwodnicze efekty badawcze (wiarygodność danych).

Wiarygodność prawdy materialnej - gdy pytania dotyczą tzw. danych metryczkowych

Wiarygodność prawdy psychologicznej - gdy przedmiotem zainteresowania są postawy, opinie

Co można zrobić by zwiększyć zaufanie?:

Zwodniczość wyników badań surveyowych bywa spowodowana:

5.7.2 BADANIA PANELOWE

gdy zamiarem naszym jest ukazanie zmian zachodzących w jakimś określonym czasie musimy przeprowadzić dwukrotny pomiar:

  1. notujący stan wyjściowy, na początku tego okresu

  2. po zakończeniu, notujący stan końcowy

Decyzja co do tego ile razy ma być wykonany pomiar każdorazowo zależy od merytorycznych założeń badania i rodzaju mierzonego zjawiska.

Procedura, która pozwalana uchwycić następowanie zmian w opiniach, zdarzeniach, procesach czy faktach społecznych zachodzących w czasie w celu uchwycenia dynamiki tych zmian, a także wyjaśnienia przyczyn zmienności i prawidłowości są badania panelowe.

Badania panelowe - metoda, która polega na wybraniu próbki jednostek mających reprezentować badaną populacje oraz na przeprowadzeniu z tymi osobami w dwóch lub więcej różnych momentach wywiadów na temat rozpatrywanych problemów.

Badania panelowe polegają na obserwacji jako rodzaju sposobów zbierania informacji.

Charakterystyka badań panelowych:

Z typowych badań panelowych stosowanych na innych jednostkach niż pojedyncze osoby są systematyczne, powtarzalne badania rejestrujące kondycje materialną gospodarstw domowych wykonywane przez np. Główny Urząd Statystyczny.

Charakterystyka badań panelowych c.d. :

  1. badania wykonywane co najmniej dwukrotnie

  2. obie serie badań lub więcej realizowane są wśród tych samych jednostek badawczych

  3. jednostki winny znajdować się w normalnych dla siebie, naturalnych warunkach

  4. są to badania na poziomie jednostek a nie zbiorowości, co oznacza, że zarówno informacje wyjściowe, jak i wnioski dotyczą jednostek. W żaden sposób nie zmienia tego fakt, że jednostką badawczą może być np. grupa społeczne.

  5. nie mogą być badaniami anonimowymi

  6. najczęściej stosuje się technikę wywiadu

Badania te są trudne organizacyjnie, pracochłonne i kosztowne. Najważniejsze trudności badań panelowych:

  1. trudność dwukrotnego powtarzania badań - kłopoty w drugiej serii, pojawienie się jednostek tzw. niedostępnych (śmierć, wyjazdy, odmowy wzięcia udziału w badaniach). Czasami aby zmniejszyć liczbę odmów prosi się respondenta o wyrażenie zgody na wzięcie udziału w drugiej próbie / następnych

  2. dwukrotność badań zwiększa koszty całego przedsięwzięcia

  3. stosowanie technik wywiadu i brak anonimowości może mieć negatywne konsekwencje dla możliwości podejmowania wielu bardziej „intymnych”, drażliwych tematów wpływających na rzetelność badań

  4. na rzetelność może mieć wpływ wielokrotność badań zmuszających respondenta do ujawniana zmian w ich opiniach czy postawach. Ludzie niechętnie przyznają się do takich zmian ukrywając je przez pytającymi

  5. powtarzalność badań wywołuje problem „uczenia się” pytań i ich problematyki ujawniający się nawiązywaniem do odpowiedzi udzielanych na pytania wcześniejszej serii badawczej.

  6. w jaki sposób odróżnić zmiany wywołane działaniem bodźca od tych wywołanych działaniem naturalnego środowiska społeczno-kulturowego badanych

Badania panelowe stosuje się do analizy opinii, zachowań itp. A także do badań tzw. niepsychicznych cech jednostek.

5.7.3 BADANIA POLLINGOWE

są to ilościowe badania kwestionariuszowe, które najczęściej stosowane są do analizy opinii publicznej, postaw i ich zmian. Wykonuje się je na ogół także dwukrotnie. Różnica w stosunku do badań panelowych polega na tym, że oba te rodzaje procedur badawczych realizowane są na różnych poziomach. Panel na poziomie jednostkowym a rolling na poziomie zbiorowości.

Wyniki dają możliwość sformułowania wniosków dotyczących zbiorowości.

Charakterystyka poliingu:

5.7.4 BADANIA TRACKINGOWE

Typ badań ilościowych opracowany na użytek analiz rynkowych(na przykład do analiz tzw. Słuchalności radia) i tam przede wszystkim wykorzystywany. Nosi znamiona kwestionariuszowych badań surveyowych (realizowanych przede wszystkim techniką wywiadu) łącząc w sobie także elementy badań pollingowych. Istotą jest

powtarzalny pomiar zjawisk będących przedmiotem zainteresowania. Celem pomiaru jest uzyskanie zmian w ocenach, postawach itp.

Pomiar może być dwojakiego rodzaju:

Ważne jest by każdy wywiad był przeprowadzony w podobnych warunkach.

Podstawą badań trackingowych jest kwestionariusz wywiadu każdorazowo o takiej samej w miarę możliwości konstrukcji i treści. Kwestionariusz wywiadu nie jest jedynym narzędziem stosowanym w badaniach trackingowych. Prócz niego stosuje się różnego rodzaju materiały pomocnicze (np. dzienniczki, arkusze obserwacyjne), jak również innego rodzaju materiały pomocnicze (czasami zwane stymulującymi) jak np. zdjęcia winiet gazet.

Badania trackingowe są dość drogie i skomplikowane organizacyjnie. Jednak duża precyzja wyników i wysoka na ogół ich wiarygodność czynią z nich bardzo wysoko oceniane narzędzie pomiaru niektórych zjawisk.

5.7.5 TECHNIKI ANKIETOWE

Cechy:

  1. Łatwość uzyskiwanych danych empirycznych- często jest to łatwość pozorna

  2. Przydatność szybkiego badania nawet bardzo dużych zbiorowości

  3. Stosunkowo niski koszt pozyskiwania danych

  4. Duża jednolitość uzyskanego materiału, co jest związane z dużymi na ogół ułatwieniami w kodowaniu i ilościowym opracowywaniem zebranego materiału empirycznego

Ankieta - jakiś formularz, lista pytań, na które udziela się pisemnych odpowiedzi.

Procedura zbierania materiałów i oznacza coś więcej niż tylko kwestionariusz - jest to raczej skrótowe określenie jednej z socjologicznych technik zbierania materiału

Ankieta zaliczana jest do technik standaryzowanych (ujednoliconych), co między innymi oznacza, że wszystkie osoby traktowane są tak samo i do wszystkich nich kierowane jest narzędzie w takim samym brzmieniu.

Ankieta to technika w której trzeba uzyskać pewne informacje, trzeba nawiązać kontakt z badanym.

Komunikacja z badanym:

Cechy:

Rodzaje ankiet:

Klasyfikacja ankiet wg J. Lutyńskiego:

  1. Typ sposobu przekazywania przez badacza pytań

  2. Nadzór badacza nad respondentem podczas odpowiadania na pytania kwestionariusza.

Strona 56 TABELKA

Podstawowe zasady i cechy techniki ankietowej są wspólne dla wszystkich jej rodzajów. Każdy z nich charakteryzuje się swoistymi cechami, każdy wymaga innych czynności przygotowawczych i organizacyjnych, a przede wszystkim nieco innej konstrukcji podstawowego narzędzia badawczego, czyli kwestionariusza.

5.7.6 TECHNIKI WYWIADU

Oparte na wzajemnej komunikacji, stosowane w badaniach o charakterze ilościowym i jakościowym. Są oparte na komunikacji bezpośredniej. To technika która przez zaplanowaną, ukierunkowaną rozmowę z wybranym osobnikiem danej zbiorowości i stawianie przez badacza wielu celowych pytań oraz podawania impulsów czy stwarzanie odpowiedniej motywacji pozwala uzyskać od badanego wyznaczone przez plan i procedurę badawczą, określonego rodzaju informacje.

Korzysta się najczęściej z pomocy przeszkolonych wykładowców, zwanych ankieterami. W technice ankiety zadaniem ich jest przede wszystkim podjecie i wykonanie określonych czynności organizacyjnych związanych z rozprowadzeniem kwestionariuszy, zorganizowania ich zwrotu, wytłumaczeniem celu badań itp. Nie biorą oni jednak udziału w samym procesie odpowiadania przez respondentów na pytania postawione przez badacza i notowanie udzielonych odpowiedzi. Proces komunikacyjny ma dwóch uczestników - badacza, autora pytań i respondenta.

W technice wywiadu jest inaczej, ponieważ między badaczem a respondentem pojawia się osoba trzecia, czyli ankieter. To on zadaje pytania i notuje odpowiedzi. To może mieć wpływ na odpowiedzi.

Obie techniki są oparte na interrogacji i obie jako narzędzie badawcze wykorzystują kwestionariusz,.

Podział wywiadów:

  1. Indywidualne

  2. Zbiorowe, grupowe

  3. Jawne wywiady ( informujemy respondenta że przeprowadzany jest wywiad)

  4. Ukryte (respondent nie wie o swojej roli, nie wie że jest badany)

  5. Ustne

  6. Pisemne

  7. Standaryzowane - oparte o taki sam dla wszystkich kwestionariusz

  8. Niestandaryzowane - swobodne - dają ankieterowi swobodę prowadzenia rozmowy

Bez względu na to z jakim rodzajem mamy d czynienia, zawsze zapisu udzielonych przez respondenta odpowiedzi dokonuje ankieter.

Trzy rodzaje zapisuj odpowiedzi:

  1. Gdy ankieter zadaje pytanie w postaci otwartej i usłyszaną odpowiedź kwalifikuje do któregoś z występujących w kwestionariuszu typów odpowiedzi i zaznaczą ją w sposób odpowiedni zapis kategoryzujący. Stosuje się gdy badacz nie chce wpływać na odpowiedź

  2. Gdy badacz chce by odpowiedź respondenta była zanotowana w dosłownym znaczeniu zapis rejestrujący

  3. Zapis relacjonujący wiernie oddaje istotę odpowiedzi, jej sens a nie kształt

TABELA STRONA 62 i OMÓWIENIE TEGO - WAŻNE

Badania ilościowe - porównanie obu technik:

  1. Podobieństwa:

  1. Różnice:

    1. PODSTAWOWE USTALENIA O SPOSOBIE ANALIZY DANYCH

Operacjonalizacja problematyki badawczej - czyli jakimi metodami i technikami badań się posłużymy. Trzeba stwierdzić czy analiza będzie wykonywana wg reguł analizy jakościowej czy ilościowe. Trzeba rozważyć, które zmienne będą w roli zmiennych zależnych a które niezależnych. Decyzje musza dotyczyć zasad grupowania materiału, wykorzystywanych w analizie narzędzi statystyki. Decyzja dotycząca sposobu kodowania danych i wykorzystania oprogramowania komputerowego.

6. PRZYGOTOWANIE NARZĘDZI BADAWCZYCH

Czyli kwestionariusz, karty obserwacyjne, klucze kodowe, skale… itp. Najczęściej wykorzystywane są kwestionariusze, bo są podstawowym narzędziem w badaniach ilościowych.

Respondent - jednostka przetwarzająca informacje i rozwiązująca zadania

TABELA STRONA 68

6.1 KWESTIONARIUSZ JAKO NARZĘDZIE BADAWCZE

Służy realizacji pewnego celu, nie jest typem narzędzia uniwersalnego, które może być wykorzystywane na różne sposoby. Jest zindywidualizowany, dostosowany do określonych badań i dlatego przystąpienie do budowy tego narzędzia jest możliwe dopiero po całkowitym sprecyzowaniu problematyki badawczej, po operacjonalizacji, eksplikacji, sformułowaniu hipotez i doborze wskaźników oraz po podjęciu decyzji co do populacji, w której przeprowadzone będą badania i w której najpierw zostanie wykonany tzw. zwiad terenowy.

Przystąpienie do budowy wymaga decyzji odnośnie sposobu opracowania (klasyfikacja, typologizacja, liczenie itp.) uzyskanego materiału.

      1. FUNKCJE KWESTONARIUSZA:

  1. Przełożenie teoretycznej problematyki badawczej na konkretne pytania zadawane respondentom w taki sposób, by uzyskane odpowiedzi dostarczały rzeczywiście tych informacji, na jakich zależy badaczowi

  2. Nakłonienie respondenta do udzielania odpowiedzi, a zarazem ułatwienie mu sformułowania tej odpowiedzi przez każdorazowe „wyznaczenie” respondentowi tego obszaru problemowego, w którym - formułując odpowiedź - ma się poruszać

  3. Takie przygotowanie materiału empirycznego, by był on przydatny do ilościowej / jakościowej analizy

6.1.3 STRUKTURA KWESTIONARIUSZA:

To ułożona wg precyzyjnie ustalonej kolejności lista przeznaczonych dla respondenta pytań wraz z miejscami przeznaczonymi na zanotowanie odpowiedzi.

Formularz składa się z przynajmniej trzech części:

Decyzje co do ostatecznego kształtu kwestionariusza:

  1. Podejmowana problematyka

  2. Cechy zbiorowości

  3. Wymogi techniki

  4. Organizacyjne, techniczne i ekonomiczne

Często zamiast kartki papieru pojawia się program komputerowy.

6.1.4 PYTANIA KWESTIONARIUSZOWE

  1. Kryterium celu pytania:

  1. Kryterium logiczne:

  • Kryterium techniczne: