Autorzy nowego testamentu

Nowy testament

- powstał głównie w II poł. I w. n.e.

Podział ksiąg:

- histotryczne (Mt, Mk, Łk, J, Dz);
- mądrościowe - dydaktyczne ( Listy Ap.);
- prorocka (Ap).

Niektóre księgi:

Ewangelie (Św.Św Mateusza, Marka, Łukasza i Jana).
Ewangelia - (ewanguelion [gr.] - dobra nowina) opis nauk i życia Jezusa Chrystusa.

Zawierają one opisy wielu cudów, znaków i przypowieści (Utwór epicki, typowy przykład literatury moralistycznej, obok siebie istnieją dwa światy (rzeczywistości) 1. historia z życia wzięta 2.ukryte znaczenie moralne; przypowieść ma za zadanie wyjaśnić jakąś prawdę uniwersalną; wypełniona jest symbolami i alegoriami; inaczej: parabola).

Dzieje Apostolskie.

Są to dzieje Apostołów (gł. Piotra i Pawła) od Wniebowstąpienia aż do końca życi a.

Listy Apostolskie

Jest to zbiór 12(13) listów Św. Pawła, 1 Św. Jakuba, 2 Św. Piotra, 3 Św. Jana, 1 Św. Judy, głównie o treści pouczającej.

Ewangeliści : Marek, Mateusz, Jan, Łukasz, Paweł, Piotr,

Ewangelista Marek

W księgach nowego Testamentu Marek był zwany Janem. Dzieje Apostolskie mówi się o nim jako ,,Jan zwany Markiem `' .Był synem Marii , która być może była właścicielką domu w którym odbyła się Ostatnia Wieczerza. Pochodził z Palestyny .Imienia jego ojca nie znamy. Jego matka była właścicielką ogrodu Getsemeni na Górze Oliwnej . Św Marek w swojej Ewangelii podaje ciekawy szczegół o którym żaden z ewangelistów nie pisze , w czasie modlitwy Jezusa w Ogrójcu i w czasie pojmowania Jezusa przez jego oprawców w ogrodzie pojawiło się dziecko które zaczęło głośno krzyczeć w tedy ktoś ze świątyni wybieg by go pochwycić ale dziecko uciekło. (Mk 14, 15).

Marek był uczniem świętego Piotra .Zaraz po zesłaniu Ducha Świętego na apostołów święty Piotr udzielił Markowi Chrztu świętego. Dlatego Piotr nazwał go swoim synem. (1 P 5, 13)

Wieczernik służył Apostołom za dom schronienia po śmierci Chrystusa Pana. Tam właśnie udał się książę Apostołów zaraz po swoim cudownym uwolnieniu przez anioła z więzienia (Dz 12, 11-17). Kiedy w roku 44 św. Paweł i św. Barnaba przybyli do św. Piotra z jałmużną dla Kościoła w Jerozolimie, znaleźli św. Piotra i św. Jakuba w Wieczerniku. Barnaba był krewnym św. Marka. Marek towarzyszył Barnabie i Pawłowi w podróży do Antiochii, a potem w pierwszej podróży na Cypr. Kiedy zaś Paweł chciał iść w głąb małej Azji przez wysokie góry Tauru, Marek się sprzeciwił, co bardzo rozgniewało Apostoła Narodów. Marek nie czuł się zdolny ponosić trudów tak uciążliwej pieszej wyprawy i dlatego w roku 49 w Pergo zawrócił (Dz 12, 25; 13, 13).

Kiedy Paweł wybierał się z Barnabą w swą drugą podróż apostolską, Barnaba chciał zabrać ze sobą Marka, ale apostoł Paweł się nie zgodził. Barnaba opuścił Pawła , Paweł w towarzystwie ewangelisty Łukasza i innych apostołów udali się na apostolską podróż .

Barnaba i Marek zaś udali się na Cypr .Była to wyspa rodzinna Barnaby i Marka.(Dz 15, 35-40).Po kilkunastu latach w 61 roku św Marek i św Paweł spotykają się z powrotem w Rzymie pisze o tym sam apostoł w liście do Kolosan i Filemona (Kol 4, 10; Flm 24).

W Liście do Tymoteusza, który pisze z więzienia , Paweł poprosił żeby także przybył do niego Marek (2 Tm 4, 1).Tu się kończą wszelkie wiadomości historyczne o świętym Marku.

Tradycja mówi o tym że Marek miał być założycielem gminy chrześcijańskiej w Aleksandrii i zostać jej pierwszym biskupem. Tam miał ponieść śmierć męczeńską za panowania Nerona. Największą zasługą świętego Marka jest to że zostawił zwięzły opis życia i nauki Pana Jezusa. Jego ewangelia była wiernym echem katechezy świętego Piotra. Marek napisał ją przed rokiem 62 wtedy ukazała się ewangelia św Łukasza. Swoją ewangelie zaczyna od Chrztu Jezusa i od powołania św Piotra na apostoła. Święty Marek znał język aramajski i grecki. Ewangelie swoje pisał często nie dla Żydów gdyż tłumaczył słowa aramejskie na grecki(Mk 5, 4; 14, 36; 15, 22)..Tłumaczy również zwyczaje żydowskie (Mk 7, 1-23; 14, 12).

Ewangelie swoje pisał w Rzymie (Mk 15, 21)

Święty Marek jest patronem pisarzy, notariuszy, murarzy, koszykarzy i szklarzy oraz miast: Bergamo, Wenecji, a także Albanii. Przyzywany podczas siewów wiosennych oraz w sprawach pogody.

Ewangelista Łukasz

Rodzimym miastem świętego Łukasza była Antiochia Syryjska. Był poganinem nie Żydem. Potwierdza to w swoim liście do Kolosan św Paweł wymieniając swoich przyjaciół i pomocników najpierw Żydów a potem Pogan. Łukasza umieszcza w grupie Pogan (Kol 4, 10-14).Naukę Chrystusa Łukasz przyjął przed przystąpieniem do św Pawła Nie należał do 72 uczniów Pana Jezusa, jak o tym pisze św. Epifaniusz, ani też nie należy go utożsamiać z uczniem, który z Jezusem zetknął się w dzień Jego zmartwychwstania w drodze do Emaus, jak to twierdzą św. Grzegorz Wielki i Teofilakt. Z zawodu był lekarzem pisze o tym apostoł Paweł (Kol 4, 14).Był człowiekiem wykształconym doskonale obeznanym w literaturze ówczesnej. Świadczy o tym jego piękny język grecki.40 roku po narodzeniu Chrystusa i ok. 7 latach po jego śmierci został w Antochii wyznawcą Jezusa Chrystusa.

Na swojej drodze w 50 roku spotkał Pawła przyłączył się do niego jako lekarz i towarzysz podróży. W Troadzie św Paweł zabrał go ze sobą w podróż apostolską (Dz 16, 10-17).

W Filippach św Paweł zostawia Łukasza .W III podróży 58roku Łukasz ponownie przyłącza się do Pawła by go już nie opuścić. Ewangelista towarzyszy Apostołowi w drodze do Jerozolimy i Rzymu. Łukasz jako jedyny pozostał przy św Pawle w więzieniu (2 Tm 4, 11).

W czasie aresztowania i 2 lat więzienia świętego Pawła Łukasz miał wiele czasu na dokończenie Ewangelii. Co się działo po męczeńskiej śmierci św Paweła z Łukaszem nie wiadomo. Łukasz zmarł dożywając 84 lat w Beocji Łukasz nie zmarł śmiercią męczeńską.

Ewangelista Łukasz pozostawił po sobie : Ewangelie i Dzieje Apostolskie. Sam prawdo podobnie nie znał Jezusa ale badał świadków i od nich czerpał informacje. Swojo ewangelie upodabniał do swoich poprzedników Mateusza i Marka. Jako jedyny w swej ewangelii opisał

zwiastowania i narodzenia Jana Chrzciciela i Jezusa, nawiedzenie św. Elżbiety, pokłon pasterzy, ofiarowanie Jezusa i znalezienie Go w świątyni - jest więc autorem tzw. Ewangelii Dzieciństwa Jezusa. On także przekazał pierwsze wystąpienie Jezusa w Nazarecie i próbę zamachu na jego życie, wskrzeszenie młodzieńca z Nain.

gniew Apostołów na miasto w Samarii, żądających kary, rozesłanie 72 uczniów, oraz przypowieści: o miłosiernym Samarytaninie, o nieurodzajnym drzewie, o zaproszonych na gody weselne, o zgubionej owcy i drachmie, o synu marnotrawnym, o przewrotnym włodarzu, o bogaczu i Łazarzu. Przekazał nam scenę uzdrowienia dziesięciu trędowatych i nawrócenie Zacheusza. Pisał również o dziejach apostolskich jest to jedyny dokument mówiący o tym co się działo po wniebowstąpieniu Chrystusa. Jego relikwię o dnia dzisiejszego pokazują je się w kaplicy Bazyliki św. Justyny. Jest patronem Hiszpanii, miasta Achai; introligatorów, lekarzy, malarzy i rzeźbiarzy, notariuszy, rzeźników, złotników.

Ewangelista Mateusz

Ewangeliści: Marek i Łukasz, nazywają Mateusza najpierw "Lewi, syn Alfeusza" (Mk 2, 14; Łk 5, 27),Chrystus powołują Lewiego nadał mu imię Mateusz , imię te pochodzi do hebrajskiego Mattaj ,,Dar Boży''. Mateusz był Galilejczykiem zajmował się pobieraniem ceł i podatków w Kafarnaum.

W Palestynie nie nawiedzono celników ponieważ ściągali opłaty na rzecz Rzymian. Uważano ich za zdrajców grzeszników i pogan . W Ewangelii celników często nazywano grzesznikami to jednak Pan Jezus odwiedzał ich nawet z nimi jadał. Jednego z nich uczynił bohaterem z opowieści (Łk 18,9-14).Kiedy Żydzi postawili mu zarzut: ,,Dlaczego wasz nauczyciel jada wspólnie z celnikami i grzesznikami”- ,,Nie potrzebują lekarza zdrowi, lecz ci którzy się źle mają …Bo nie przyszedłem powoływać sprawiedliwych ale grzeszników” . Słowa te przekazał właśnie w swojej Ewangelii św Mateusz (Mt 9,12-13).

O młodzieńczym życiu Mateusza nie ma informacji. Dopiero Mateusza poznajemy w Kafarnaum , , kiedy Chrystus zastał go w komorze celnej i powołał na swojego Apostoła.

Wezwanie odbyło się po cudownym uzdrowieniu paralityka, którego spuszczono na łóżku przez dziurę zrobioną w suficie (Mt 9, 1-8). Na wezwanie Chrystusa zostawił wszystko i poszedł za Nim. Nawrócony, zaprosił do swego domu Jezusa, Jego uczniów i swoich przyjaciół celników i współpracowników. W czasie uczty faryzeusze zarzucili Chrystusowi, że nie przestrzega Prawa. Ten jednak wstawił się za swoimi współbiesiadnikami. Odtąd Mateusz pozostał już w gronie Dwunastu Apostołów. O powołaniu Mateusza na Apostoła piszą w Ewangeliach Marek i Łukasz (Mk 2, 13-17; Łk 5, 27-32). (Mt 10, 3; Mk 3, 18; Łk 6, 15; Dz 1, 13).

Po Wniebowstąpieniu Chrystusa Mateusz zatrzymał się w Palestynie. Apostołował wśród nawróconych z judaizmu Dla nich też napisał Ewangelię, napisał ją między 50 a 60 rokiem. Starał się w niej wskazać to że Jezus jest tym Mesjaszem o którym były wszelkie proroctwa i zapowiedzi. Ewangelia napisana była w języku hebrajskim lub aramejskim potem został przetłumaczona przez kogoś na język grecki. Tłumaczący zostawił część w języku aramejskim. Ewangelista Mateusz pozostawił wiele tekstów których nigdzie indziej nie znajdziemy: np. rozbudowany tekst Kazania na Górze, przypowieść o kąkolu, o ukrytym skarbie, o drogocennej perle, o dziesięciu pannach. On jeden podał wydarzenie o pokłonie Magów i rzezi niewiniątek, o ucieczce do Egiptu, jak też wizję sądu ostatecznego.

Później udał się do pogan ( Etiopi ).Uznaje się że był męczeniem. Jego ciało spoczywa w Salerno we Włoszech do kościoła w Salerno jego ciało przewieziony w X wieku

Ewangelista Jan

Jan był prorokiem, teologiem i mistykiem. Był synem Zebedeusza i Salome, młodszym bratem Jakuba Starszego (Mt 4, 21). W tekstach ewangelicznych jest o nim mowa 31 miejscach , zaraz po św Piotrze. Jan początkowo był uczniem Jana Chrzciciela potem z Andrzejem poszli za Jezusem. (J 1, 35-40).

Pracował jako rybak. Ewangelia odnotowuje obecność Jana podczas Przemienienia na Górze Tabor (Mk 9, 2), przy wskrzeszeniu córki Jaira (Mk 5, 37) oraz w czasie konania i aresztowania Jezusa w Ogrodzie Oliwnym (Mk 14, 33).Pewnego dnia matka Jana i Jakuba przyszła do Jezusa i poprosiła o to żeby w jego królestwie zasiedli jej synowie jeden. Jezus wiedział że to Jan i Jakub stli za dziwno prośbą matki (Mt 20, 21-28; Mk 10, 41-52).

Jednak potem Jan i jego brat zrozumieli że chodziło o królestwo niebieskie duchowe . Chrystus nadał drugie imię Janowi i Jakubowi ,,Synowi gromu''

Jan i Piotr dostali od Jezusa polecenie przygotowania paschy Wielkanocnej. Tylko Jan pozostał wierny Jezusowi do końca został z jego matko pod krzyżem wtedy Chrystus powierza mu swoją matkę ,a Jej Jana jako przybranego syna (J 19, 26-27). Po zmartwychwstaniu Zbawiciela Jan z Piotrem przybyli to groby gdzie ujrzał i uwierzył (J 20, 8), że Jezus żyje .W dziejach Apostolskich Jan występuje jako nie odłączny towarzysz św Piotra. Obaj idą do świątyni żydowskiej na modlitwę i dokonują u jej wejścia cudu uzdrowienia paralityka (Dz 3, 1 - 4, 13-21). Jan został nazwany filarem kościoła przez Pawła w liście do Galatów (Ga 2, 9). Przebywał przez wiele lat w Jerozolimie (Ga 2, 9), potem w Samarii (?), następnie w Efezie. W Efezie napisał Ewangelię i trzy listy apostolskie. Wynika z nich, że jako starzec kierował niektórymi gminami chrześcijańskimi w Małej Azji. Z Apokalipsy natomiast dowiadujemy się, że były to: Efez, Smyrna, Pergamon, Tiatyra, Sardes, Filadelfia i Laodycea. Jan głosił Ewangelię albo w samej Ziemi Świętej, albo w jej pobliżu, a to ze względu na Matkę Bożą, nad którą mu Chrystus powierzył opiekę. W czasie wybuchu powstania żydowskiego św. Jan schronił się zapewne w mieście Pełła w Zajordanii, gdzie przebywał do końca wojny, tj. do roku 70 (zburzenie Jerozolimy). Z Pełli udał się św. Jan do Małej Azji, gdzie pozostał aż do zesłania go na wyspę Patmos przez cesarza Domicjana (81-96). Po śmierci cesarza Apostoł wrócił do Efezu, by tu za panowania Trajana (98-117) zakończyć życie jako prawie stuletni starzec. Potwierdzają to św. Ireneusz i Polikrates, biskup Efezu (ok. 190 roku). Według apokryfa św Jana, Domicjan wezwał najpierw św. Jana do Rzymu. Nie miał wszakże odwagi skazać starca na śmierć gwałtowną, dlatego skazał go na wygnanie na wyspę Patmos, by na tej skalistej, niezaludnionej wyspie Morza Egejskiego zginął powolną śmiercią. Domicjan usiłował najpierw w Rzymie otruć św. Jana. Kielich pękł i wino się rozlało w chwili, gdy Apostoł nad nim uczynił znak krzyża świętego. Wtedy cesarz kazał go męczyć we wrzącym oleju, ale Święty wyszedł z niego odmłodzony. Ewangelia św Jana miała charakter historyczny-teologiczny. Jan wykazuje, że Jezus jest postacią historyczną, że jest prawdziwie Synem Bożym. Tradycja za symbol słusznie nadała mu orła, gdyż głębią i polotem przewyższył wszystkich Ewangelistów. Jan jest patronem Albanii i Azji Mniejszej; ponadto aptekarzy, bednarzy, dziewic, zawodów związanych z pisaniem i przepisywaniem: introligatorów, kopistów, kreślarzy, litografów, papierników, pisarzy oraz owczarzy, płatnerzy, skrybów, ślusarzy, teologów, uprawiających winorośl oraz wdów

Ewangeliści Autorzy nowego Testamentu

Paweł Żach

---