SPRP Wykład, Kiniorek90


Wykład: 7.10.2011r

Przedmiot roczny. Nie tylko w odniesieniu do współczesności ale w obrębie ostatnich 90 lat- od II RP. Przeszłość będzie traktowana troszkę ogólnikowo.

Podręczniki: L. Garlicki- Polskie Prawo Konstytucyjne jak najnowszy

A. Ejnenkiel- Konstytucje Polskie w rozwoju dziejowym

T. Mołdawa- Konstytucje Polskie 1918-2008 wyd. 2008

Lista obecności

Egzamin: w sesji letniej

Mówimy o systemie politycznym od listopada 1918r. Ze wstępu do konstytucji marcowej wynika, ze system ten nawiązuje do tradycji RP sprzed rozbiorów- I RP. Podobnie obecna konstytucja. Polska jest państwem odrodzonym po wojnie a nie nowym tworem państwowym powstałym po rozejmie w Campiegne. Koniec przedmiotu to rok 2012 i wszystko co stanie się do momentu egzaminu.

Jakie kryteria przyjąć dla wyróżnienia okresów- Po pierwsze suwerenność państwa jako immanentna cecha państwowości Rzeczpospolitej. Czy państwo nie istnieje jeśli nie ma w pełni suwerenności? Pamiętajmy o przykładzie I RP w XVIII w., a przecież nikt nie twierdzi, że Polska przestała istnieć w 1717r a dopiero w 1793r. Zatem może być suwerenność ograniczona a państwo nie musi móc korzystać we wszystkich gałęziach ze swoich praw, ale było suwerenne sensu stricto.

Po drugie system społeczno- ekonomiczny. Ważne są dwie kwestie. Po pierwsze dominujący rodzaj własności i jej rodzaj- Prywatna czy państwowa(Vide monarchia patrymonialna, czy despocje wschodnie). Druga kwestia to wolność działalności gospodarczej. Czy można? Jak można? Czy państwo ma monopole? Czy jakaś działalność jest zakazana?

Trzecie kryterium dotyczy istoty systemu politycznego. Możemy powiedzieć, że system polityczny jest systemem opartym na zasadzie wolności(Pluralizm), lub jest ukierunkowany na jedną ideologię, jeden ośrodek rządzenia(system monocentryczny).

I Okres to okres od listopada 1918- czerwca 1945r Nazwijmy go II Rzeczpospolitą, Polską Odrodzoną, Polską Niepodległą. Powstaje pytanie czy była Polska w trakcie II WŚ? Obecnie nastąpiła konstytucjonalizacja terminu II Rzeczpospolita. Cały czas była IIRP Państwem suwerennym i wolnym społeczno- ekonomicznie do czasów II WŚ. System polityczny był systemem PLURALISTYCZNYM przez cały ten okres.

II Okres to system Polski Ludowej- Złożona cezura- ponieważ pierwsze organy powstają już w 1944r i zostają powoli uznawane przez kraje. Konferencja w Moskwie w czerwcu 1945 na której powstaje TRJN. Wtedy zaprzestano uznawanie Rządu Tymczasowego w Londynie. Lipiec 1945- władzę Polskie otrzymały legitymacje międzynarodową. Grudzień 1989- Tu trzeba szukać końca tejże cezury. Nie czerwiec, bo wtedy Władza miała wtedy jeszcze ministerstwa siłowe ale koniec grudnia 1989- Koniec o godzinie 0:00 30 grudnia 1989r. Jeśli chodzi o kryteria to z wyłączeniem początków(do 1948 roku)- Jest to państwo suwerenne nie mogące w pałni korzystać ze swojej suwerenności albo nie w pełni suwerennym. System społeczno- gospodarczy to dominacja w gospodarce własności państwowej. Ściśle reglamentowano działalności gospodarczą, nie było wolności działalności gospodarczej. Nie było partii na zasadzie wolności- początek to ograniczony pluralizm a później jest to system monocentryczny. 1956- wyłom w systemie monocentryczności za sprawą Kościoła Katolickiego.

III Okres to okres III Rzeczypospolitej- również zapisany w Konstytucji. 31 grudnia 1989r do dnia dzisiejszego. Jest to państwo o pełnej suwerenności, mimo że przekazaliśmy kilka kompetencji na szczebel Unii Europejskiej. Ustrój społeczno- ekonomiczny z dominującą własnością prywatną jak i z wolnością działalności gospodarczej. System Polityczny to system pluralistyczny a ograniczenia wynikające z art. 13 są ograniczeniami na rzecz tegoż pluralizmu.

Wykład: 14.10.2011r

Nie można dokonać jednorodnej oceny- trzy problemy

  1. Ciągłość państwowa

  2. Ciągłość ustrojowa(konstytucyjna)

  3. Ciągłość systemu prawa.

Ad 1

Nie da się ustalić ciągłości państwowej między I RP a Polską Odrodzoną z 1919r. Nie należy jednak uznawać, że Polska wtedy nie istniała- Polska jest państwem odrodzonym po 123 latach do nowego niepodległego bytu. W XX w.- teza- Polska Odrodzona w 1919r istnieje w sposób ciągły do dnia dzisiejszego. Dwa momenty dyskusyjne- po pierwsze kwestia konsekwencji klęski kampanii wrześniowej. Polska zgodnie z historią niemiecką - Polska nie istnieje ale tak naprawdę przecież wiemy że istnieje- ponieważ koalicja nie podpisała pokoju z Niemcami- okupacja Polski była czasowa. Drugi okres to rok 1945- Czy jest to co same państwo Polskie- tak ponieważ np. Wlk. Brytania wypowiedziała traktat z Polską nie wygasł on z mocy prawa. Drugi argument to kwestia konkordatu i Stolicy Apostolskiej- konkordat z 1925r. Można zresztą wskazać jeszcze inne przykłady. Rok 1945 oznacza, że Polska zachowała swoją tożsamość narodową. Prof. J. Mochowski- „Państwo zachowuję ciągłość dopóki zachowuje swoją kulturową tożsamość.”

Ad.2

Polska nie powstała żadnym aktem państw zaborczych. 14 listopada 1918r Rada Regencyjna przekazała władzę Piłsudskiemu, jednak sięgnął do władzy konstytuującej- musi pojawić się grupa ludzi, lub jednostka, która podejmie tę władzę z ziemi. Piłsudski w dekrecie z 14 listopada pisze że zastał Polskę w nieładzie i że lud Polski musi się sam zorganizować a Piłsudski musi pomóc ludowi się zorganizować. System jest zatem budowany od podstaw a władza J. Piłsudskiego jest pierwotna wobec innych władz. Teza- system konstytucyjny mający początek w 1918r został przerwany w 1945r. W 1926r Zamach majowy- odsunięto rząd i denta ale nic się nie zmieniło- mało tego przewrót zostaje uznany- głosowanie w zgromadzeniu tajne i na kandydata endecji zagłosowało 200 osób. 1935- uchwalono konstytucję kwietniową- uchwalono niezgodnie z regułami wówczas ustalony. Można powiedzieć, że mamy tu do czynienia z zerwaniem ciągłości konstytucyjnej- jednak przetrwały niektóre zapisy konstytucji marcowej- ale na spotkaniu paryskim zakopano podziały i opozycja na czas wojny uznała ją. 1945- powtórka z rozrywki- zerwanie ciągłości- Przy zmianie z PRL do III RP- mamy do czynienia z ciągłością ustawową- zmieniono ją zgodnie z prawem.

Ad 3

Tutaj przyjęto pełną zasadę ciągłości- 1918 r Polska- obowiązuje prawo, które obowiązywało do tej pory- vide kodeks napoleona i prawa zaborców na ziemiach zaborów. Oczywiście nie uznano wszystkiego ale większość została bez zmian. Podobną zasadę przyjęła PRL- czego nie zmieniono to obowiązywało- resztę zmieniano. III RP również korzysta i zmienia prawo obowiązujące w PRL. Należy jednak pamiętać, że PRL nie uznała za obowiązujące przepisy nie zgodne z nowym systemem na ziemiach Polskich(np. Art 93- konstytucji marcowej). W III RP przyjęto cały ład prawny BEZ WYJĄTKU- trzeba było je uchylić i zmienić.

Przyjmijmy kryterium legitymizacji władzy i posiłkowo będziemy stosować kryterium sposobu sprawowania władzy. System polityczny dzielimy na trzy podokresy:

  1. Okres parlamentarnej demokracji- władza wychodzi od ludu 11. 1918r- 04.1926r Także okres rządów osobistych (3 mies.) Józefa Piłsudskiego.

  2. System autorytarny sanacji- władza autorytarna 04.1926- 09.1939r

  3. II WŚ- porozumienie polityczne- okres kontraktu politycznego 09. 1939r- 06.1945r

Wykład: 21.10.2011r

Józef Piłsudski przekazując władzę Prezydentowi Narutowiczowi wygłosił krótkie słowa- „Jako żołnierz, który nigdy przed nikim nie stawał na baczność oto staje na baczność przed Rzeczpospolitą, którą Ty swoją powagą reprezentujesz.”- Pokazuje Piłsudski jak należy traktować Prezydenta RP.

Dlaczego Sanacja nazywana jest systemem autorytarnym? Okres Sanacji- Władza pochodziła z zamachu, nie z wyborów, miała trwać jak najdłużej- żeby nie wojna to i tak by było. Ponadto nie była to władza demokratyczna- nie respektowała wyniku wyborów parlamentarnych. Ważna w systemie demokratycznym jest istota przekazania władzy- przed wojną nie miało to miejsca a w III RP to różnie bywało- dopiero w ostatnich latach dopiero dochodzimy do poziomu europejskiego. Po drugie nie jest demokratyczny ponieważ pojawia się nowy tzw miarodajny czynnik, który posiadał pełnie władzy. Ten poza konstytucyjny czynnik decydował o wszystkich decyzjach ustrojowych. W istocie rozstrzygał czynnik niekonstytucyjny- patrz 1930- i zerwanie sejmu przez Piłsudskiego. Po trzecie w okresie konstytucji marcowej działały instytucje odpowiednie dla demokracji. W rzeczywistości te instytucje przestały pełnić powierzone im role w okresie sanacyjnym. Patrz rok 28 i 70% mandatów dla opozycji- mimo to rząd Sanacki. Konstytucji nie można interpretować w sposób literalny ale również w sposób funkcjonalny jak i strukturalny- Patrz postępowanie Stanisława Cara- czy Lecha Falandysza w III RP. Ostatni przykład to to, że sanacja znalazła się ponad prawem. - np. 1929 i proces ministra Gabriela Czechowicza- interweniuje Piłsudski i zwymyślał, urągał sędziom. Po drugie sytuacja w Brześciu, Rok 34- ustanowienie obozu w Berezie Kartuskiej- można internować osobę, której zachowanie daje przesłanki do tego, że kiedyś popełni przestępstwo. Przypomnijmy sobie to jak została ustalona Konstytucja Kwietniowa i zachowanie Sławoja- Składkowskiego względem GISZ- a → gen. E. Rydza- Śmigłego.

Ostatni problem to uporządkowanie tego okresu:

  1. 1926- 1930 → początki autorytaryzmu- Okres łączenia- jeszcze przestrzegane podstawowe akty konstytucji. Okres Bartlowania- od Prof. Kazimierza Bartla- 5 razy premier. Ministerialne stanowiska dla doświadczonych polityków z różnych opcji.

  2. Rządy Pułkowników- Pierwszy rząd pułkowników to rząd Świtalskiego. Od Marca 30 roku do Maja 1936- to jest okres konkretnych rządów pułkowników.

  3. Rządy dyrektoriatu- premierostwo gen. Sławoja- Składkowskiego,

W samej końcówce lat 30- szczególnie po śmierci Dmowskiego- endecy skłaniali się do współpracy z Sanacją. Ponadto zamiast BBWR powstał faszyzujący obóz Sanacyjny- OZON.

Okres II WŚ- Tutaj źródłem władzy jest UMOWA PARYSKA- Władze miały się przenieść do FRANCJI- internowani w RUMUNII- nowy rząd za granicą musi mieć akceptacje FRANCUSKĄ. Znaleziono kandydata akceptowanego przez Francuzów- Władysław Raczkiewicz i uznano, ze w interesie Rzeczypospolitej jest dojście do porozumienia między stronami.

Warunki

  1. Opozycja uznaje Konstytucje Kwietniową jako obowiązującą

  2. Ograniczenie przez Prezydenta swoich uprawnień- 30 listopada- na rzecz ścisłego porozumienia z Prezesem Rady Ministrów.

  3. Polityczny podział władzy- podział między Sanację a opozycję - prezydentem sanacja a premier z opozycji.

Wykład: 28.10.2011r

Chodziło o instytucjonalizację władzy posiadanej przez Marszałka Piłsudskiego w jakiejś instytucji państwowej- urząd prezydenta był najlepszym urzędem. Ponadto trzeba było ją umieścić w formie wyższej niż zwykłe prawo.

Konstytucja kwietniowa była zupełnie nowym aktem- nie była nowelizacją konstytucji marcowej. Dziełem eklektycznym- ale spójna w całości i w ten sposób oryginalna w swoim całokształcie. Konstytucja czyniła zwornikiem ustroju Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej- punkt centralny na którym system jest oparty. Trzy funkcje ustrojowe:

  1. Funkcja głowy państwa- Reprezentowanie państwa do wewnątrz, nominacje na stanowiska, zwierzchnictwo sił zbrojnych i na zewnątrz- czynna i bierna legacja, ratyfikacja umów międzynarodowych.

  2. Funkcja Strażnika ładu konstytucyjnego- Po pierwsze prezydent jest gwarantem stabilności konstytucji- może się sprzeciwić każdej zmianie konstytucji- mógł jej nie podpisać. Sprzeciw prezydenta mógł być rozpatrzony w kolejnej kadencji. Jeśli przyjęto ją bez zmian to Prezydent ją podpisuje albo rozwiązuje sejm i senat- wtedy inicjatywa upada. Wbrew jego woli nie mogło dojść do zmiany konstytucji. Po drugie może podjąć inicjatywę zmiany konstytucji- udoskonalić konstytucje- musiała przejść przez parlament w brzmieniu prezydenckim, chyba że rząd w imieniu prezydenta wyraził na to zgodę. Uchwalano większościom zwykłą. Po trzecie prezydent jest strażnikiem konstytucji poprzez to że stał się strażnikiem konstytucyjności ustaw. Wedle doktryny konstytucyjnej jest to obowiązek Prezydenta- Sprawdza ją pod względem procedury i merytorycznej zgodności z konstytucją- jeśli sprzeczna odsyła ją ad acta z adnotacją o jej niekonstytucyjności. Ustawa podpisana przez prezydenta= ustawa konstytucyjna. Po czwarte- czuwa nad tym aby rząd i prezes NIK nie naruszali konstytucji- Prezydent może postawić swoją decyzją premiera ministrów i prezesa NIK przed Trybunałem Stanu(WTEDY NA STAŁE- 3 letnia kadencja). Oskarżycielem był I Prokurator Sądu Najwyższego.

  3. Funkcja Arbitra Politycznego- jedyna konstytucja Polski wyróżniająca tę funkcję- Po pierwsze zakładano, że to są jego uprawnienia nominacyjne. Troską prezydenta było powołanie takich osób aby zapewniły harmonię. Po drugie mógł wpływać na działanie rządu- reguluje je w formie samoistnych dekretów- Organizator prac rządu- przewodniczy Radzie Gabinetowej. Po drugie ma tradycyjne uprawnienia co do Parlamentu. Po trzecie ma moc stanowienia dekretów z mocą ustawy. Dekret z mocą ustawy może być zmieniony przez ustawę. Prezydent rozwiązuje spory między rządem a Parlamentem- VETO PREZYDENCKIE- jako przychylenie się do wniosku Prezesa Rady Ministrów- nie jako dzisiejsze VETO. Ponowne uchwalenie ustawy oznaczało porażkę rządu a nie prezydenta. Ponadto prezydent był ostatnią instancją jeśli chodzi o dymisję rządu. Ponadto Wszystkie ważne organy były podległe Prezydentowi RP.

Zadbano także o to, żeby prezydent miał wielką legitymację- kolegium elektorskie- 5 państwo, 25 arystokracja przedmiotów moralnych- najlepsi najbardziej oddani(pierwiastek arystokratyczny) ZWZ- Zasługi Wykształcenie Zaufanie Publiczne. Jeśli prezydent Elekt nie wzbudził w prezydenckich oczach pewności stałości, mógł wskazać kontrkandydata- wybory powszechne. Po drugie. Następcy prezydenta- NORMALNIE Marszałek SENATU, CZAS WOJNY- musiał wyznaczyć swojego następcę.

Prezydent odpowiadał przed Bogiem i Historią Decyzja polityczna ma pierwszeństwo przed prawem w tym systemie.

Stopniowo zaciera się podział na sanację i opozycje- następuje polar

I Kryzys- Lipiec 1940- dymisja SIKORSKIEGO Oskarżenie o zmarnowanie armii Polskiej na obronie francji.

UKŁAD SIKORSKI MAJSKI- doczytaj postanowienia.

PREZYDENT PRZEWRACA SIKORSKIEGO NA PREMIERA.

Po katastrofie gibraltarskiej prezydent powołuje naczelnego wodza bez konsultacji z premierem- policzek dla Mikołajczyka.

Wykład: 4.11.2011r

Rząd tymczasowy uznawany tylko przez ZSRR, Czechosłowację i Jugosławię- do porozumień jałtańskich i później porozumień moskiewskich.

Premier Stanisław Mikołajczyk- przed wojną był działaczem ludowym przewodniczącym SL- po Wittosie. Później Grabski. Skład rządu był wielopartyjny- znani z życia kulturowego, naukowego. Manifest lipcowy nie używa słowa socjalizm, trzeba przypodobać się społeczeństwu. Koncepcja demokracji ludowej- ustrój pośredni między tym co na zachodzie a ustrojem ZSRR.

Nie jest to jednak w pełni system pluralistyczny- nie pozwolono na powstanie partii prawicowych, jednak istniało 6-8 stronnictw politycznych. Stąd możemy powiedzieć - ze od lipca 44- końca 47 roku- okres ograniczonego pluralizmu. Nie było partii dominującej.

Trzy równoważne rodzaje własności- prywatna, państwowa(społeczna), spółdzielcza.

System władzy publicznej i konstytucja- K. Kwietniowa nie była ustalona regulaminowo- była wedle konstytucji marcowej była aktem niebyłym- i została za taki uznany przez władzę rewolucyjne- TRJN. Teoretycznie oznaczało to, że działa Konstytucja Marcowa- nigdy nie zniesiona- ale władza uznała, że działają tylko podstawowe instytucje konstytucji marcowej. Niekiedy przywoływano tylko przepisy które są wspomniane w ustawach. Obowiązują tylko te przepisy, które nie są sprzeczne z ustrojem społeczno- gospodarczym i politycznym. M. in nie obowiązuje art. 99 konstytucji marcowej- chroniący własność prywatną.

Kompetencje prezydenta KRN- Zastępstwo prezydenta z konstytucji marcowej. Ustawa o rzadzie tymczasowym- niektóre przepisy obowiązują do lat 70 nawet.

MAŁA KONSTYTUCJA 1947- przypomnij.

Pamiętajmy my mówimy o systemie politycznym ale była ta też szara codzienność PRL- nieznani sprawcy atakujący PSL, jak i w niektórych rejonach realna wojna między siłami Polski Ludowej a siłami PPP.

44- 45- Władza ludowa istniejąca de facto- na podstawie aktów prawnych

Luty 48- nowy okres- okres odwrotu od demokracji ludowej- niższa forma socjalizmu- celem ostatecznym państwa polskiego jest budowa SOCJALIZMU- mamy korzystać z doświadczeń Starszego brata ze wschodu- ZSRR.ROZPOCZĘŁO SIĘ BUDOWANIE SOCJALIZMU.

Do grudnia 89- to jest okres realnego socjalizmu- nie ustrój komunistyczny. REALNY SOCJALIZM- kształtuje się w okresie inwazji na Czechosłowację (?)- nie komunizm, nie system totalitarny- gdyby istniał w 89r totalitaryzm nie byłoby okrągłego stołu.

Co wspólnego dla całego okresu budowania socjalizmu- Państwo Polskie nie miało suwerenności lub państwo Polskie mające suwerenność nie mogło w pełni korzystać z atrybutów tejże suwerenności. System autorytarny- specyficzny- „najszczęśliwszy barak bloku wschodniego”. Po trzecie charakterystyczna jest wpisana do konstytucji w sposób enigmatyczny przewodnia rola partii. Niekiedy krytykowana przez naukowców jako sprzeczna z art. 1 konstytucji.- jako ze mówiono o kierowniczej roli partii w budowie socjalizmu, podczas gdy art. 1 mówił, że PRL jest państwem socjalistycznym.

Dwa podokresy- 48/49- 55- system totalitarny, drugi- 56- 89- SOCJALISTYCZNY AUTORYTARYZM. Wielu historyków/ politologów mówi o tym, że system totalitarny skończył się w październiku 1956r.

W ramach tego drugiego okresu również sytuacja była mobilna- również można wyróżnić etapy- autorytaryzm posttotalitarny- okres rządzenia Władysława Gomółki- 14 lat. (1956- 1970r ). Kolejny okres to dekada Gierka- autorytaryzm paternalistyczny- Społeczeństwo nie może być karmione taką tezą, że musimy ponosić wyrzeczenia w myśl świetlanej przyszłości. Trzeci okres- to autorytaryzm schyłkowy- taki, który zdaje sobie sprawę, że kończy się system- szukający możliwości wyjścia z tego systemu. Wojciech Jaruzelski był I przywódcą PZPR nie wywodzącym się z nizin społecznych lecz z ziemiaństwa- musi mieć pretekst do wystąpienia- SOLIDARNOŚĆ.

Wykład: 18.11.2011r

System totalitarny w PRL jest systemem niedojrzałym, dlatego łatwiej było go zmienić. Przyjmuje się że trwał do roku 1956, kiedy to kształtuje się autorytaryzm socjalistyczny. Pamiętać należy, że ten autorytaryzm również ewoluuje, staje się coraz bardziej pragmatyczny. Kiedy w aspekcie międzynarodowym dojrzała sytuacja, gdzie można było zdemontować ten system to czyniono to. Polska lat 80 nie jest już postrzegana jako państwo socjalistyczne(NRD). Symbolem tego okresu(I autorytaryzm) jest Władysław Gomółka, Później autorytaryzm paternalistyczny- symbolem jest Edward Gierek- zupełnie inna postać niż Gomółka. Zazdroszczono nam przywództwa Gierka, którego uważano za „zachodniego”. Trzeci okres- Autorytaryzm schyłkowy.- Próbowano reformować system, a kiedy uznano, że jest to niemożliwe zaczęto się zastanawiać jak wyjść z tego systemu. Szczęściem u steru władzy w KPZR staje relatywnie młody Michaił Gorbaczow- 53 lub 54 lata. Wprowadza on nowe myśli do tego układu nowe myśli- Pierestrojkę i Głasność.

Lata 1948- jesieni 1954 w Polsce to okres systemu totalitarnego- Przyjęto koncepcję, że rola awangardy politycznej- Partii komunistycznej(robotniczej) może zastąpić potencjał społeczno- gospodarczy. W roku 1948 nastąpiło proklamowanie kierowniczej roli partii

Po pierwsze musiała być to jedna partia, co oznaczało, że PZPR musiało objąć władczą kontrolą całokształt życia społecznego. Każdy aspekt życia podlega kontroli ośrodka kierowniczego. Nie ma ona na celu likwidację opozycji ale ma zmierzać do ukształtowania nowego społeczeństwa i nowego człowieka.

Drugą kwestią była kwestia tego, że budowa socjalizmu nie przebiega w próżni społecznej. Środowiska imperialistyczne wprowadzają swoich ludzi do wszystkich środowisk. Nawet w najwyższym aparacie władzy. Prowadzi to do całkowitej atomizacji społeczeństwa, i powszechnej nieufności międzyludzkiej. Człowiek nie mógł ufać człowiekowi obok siebie- Dzieci powinny donosić nawet na swoich rodziców- przykład z ZSRR. Nikt do nikogo nie mógł mieć zaufania. Jednostka nie wiedziała jak ma się zachować bo nie wiedziała jaki jej zachowanie zostanie odczytanie. Była to jednostka pozbawiona zakotwiczenia(oparcia) w prawie. W związku z tym prawo zatraciło swój charakter zabezpieczający jednostki a stało się narzędziem w rękach rządzących służącym uwięzieniu jednostki. Nie znaczy to, że to jest prawo niedemokratyczne, w Konstytucji 1952 są zawarte sformułowania jak najbardziej demokratyczne. Zanegowano zatem sens tego prawa, jako ochrony jednostek. Rzeczywistość była troszkę inna bo na szczęście władza nie wszędzie dochodziła. Jednak zawsze istniało zagrożenie interwencji władzy w życie mieszkańców.

Jesienią 1954- zaczął się załamywać ten system- między innymi przez ucieczkę płk. Józefa Światło na zachód. Ponadto odwilż w ZSRR i Rok 1956- XX zjazd KPZR i tajny referat Chruszczowa. Detotalitaryzacji sprzyjało ponadto „pozostanie Bieruta w Moskwie”. Kolejna sprawa to wydarzenia 1956r.- Przywrócenie w prawach członka Władysława Gomółki. Październik 1956 to definitywny KONIEC systemu totalitarnego w Polsce.

Ukształtował się w tym momencie system autorytarny- Ważne trzy kwestie. Po pierwsze ograniczenie kontroli partii nad obywatelami. Partia nadzoruje sferę publiczną. Powstała jednak potężna struktura od państwa niezależna- kościół. Po drugie PZPR nadzoruje dostęp do władzy i funkcji. Nomenklatura- wybór na dane stanowisko wymagało albo rekomendacji albo zgody Partii nawet w Kościele. Natomiast sfera prywatna została własnością ludzi. Podział na dwie sfery życia- publiczna- kontrolowana przez PARTIĘ i prywatny obojętny dla Partii. Później mówi się o tym, że dzięki temu społeczeństwo przetrwało ten system w dobrym zdrowiu psychicznym. Po trzecie ten system przywraca rządy prawa. Realizują maksymę Katona- Władza może stanowić i uchylać prawo ale dopóki nie zostało uchwalone, czy uchylone obowiązuje prawo istniejące. Dawało to pewność prawną dla obywateli. Nadal jednak nie może istnieć formacja polityczna sprzeczna z ideą PZPR.

Ekipa Jaruzelskiego dochodzi do władzy w bardzo ciężkim okresie. PZPR zaproponowało go jako to co PZPR ma najlepsze. Pomija się cel najważniejszy- zapanowanie nad sytuacją bieżącą w Polsce. Lata 1981-1989. Pominiemy też tutaj kwestie Stanu Wojennego- chodziło o to, żeby wyprowadzić wojsko z koszar i zajęcia punktów strategicznych przy większych miastach. Uniemożliwił on interwencję radziecką. Władza przed rokiem 80 a już w 1981 podejmowała przedsięwzięcia reformatorska- Reforma Gospodarcza 1981- chodziło o możliwość w ograniczonym zakresie rozwiązań wolnorynkowych. Zauważyć należy, że po 1970 doszło do możliwości tak zwanego „Robotniczego prawa weta”. Powstaje sytuacja patowa między partią a klasa robotniczą.

Wiosna 1982r- operacja racjonalizacji cen. Mimo że to stan wojenny- społeczeństwo musiało otrzymać 80 % tej ceny. Do końca PRL musi cofać się przed opinią społeczną. Nie była w stanie narzucić społeczeństwu swoich decyzji. Jeżeli społeczeństwo nie miała zaufania do ekipy Jaruzelskiego nie mogła ona przeprowadzić decyzji. Jaruzelski podejmuje zatem reformy w systemie politycznym- aptekarskie dozowanie demokracji nie uznane przez społeczeństwo za godne uwagi. 1987- Wprowadzono do Polskiej Konstytucji instytucję referendum ogólnokrajowego.

Prawo w PRL generalnie było szanowane przez władzę. Władza musi stanowić prawo ale i dbać o to, żeby istniejące prawo było przestrzegane- Katon. Przywódców tamtego okresu należy oceniać nie z perspektywy tego, ze działali w systemie socjalistycznym bo nie mieli innego wyboru, tylko pod względem tego czy działali zgodnie z Polską racją stanu.

Lata 80

Nie omawiamy stanu wojennego bo nie mamy źródeł pełnych na ten temat a po drugie nie mamy na to za bardzo czasu. Trzeba ponadto prześledzić tok myślenia przywódców PRL- czy było zagrożenie ze strony radzieckiej czy nie. Czasem trzeba naruszyć prawo, żeby prawo mogło być stosowane(?)

W Latach 80 sytuacja była trudna. Jaruzelski podjął próby reform systemu socjalistycznego. W roku 81 nie było możliwości wyjścia z systemu socjalistycznego. Były to reformy spóźnione. Dekada lat 70 była stracona jeśli chodzi o reformę. Wtedy tez wprowadzono instytucję referendum('79), i wprowadzono dwie instytucję do konstytucji- Własność komunalną, i po 38 latach nieobecności powrócił samorząd terytorialny.

Drugi rodzaj reform. Można było uznać jako przyczynek do zmian- pluralizm socjalistyczny. Mogły istnieć inne zgromadzenia polityczne- pod warunkiem, że szanowały one konstytucję i przewodnią rolę partii- co nawet „Solidarność” zrobiła. Kolejna sprawa to stwierdzenie, że w Polsce istnieje koalicyjny system sprawowania władzy. Co prawda istniały partie powiązane z PZPR, ale w latach 80 zmienił się stosunek PZPR do tych partii - wcześniej marionetek w rękach partii.

Czwarty poziom działań- to stwarzanie struktur dialogu społecznego- np. Rada Społeczno-Gospodarcza przy sejmie- istniała w latach 1981- 1989, Konsultacyjna Rada Gospodarcza- Przew. Prof. Czesław Bobrowski- wybitny ekonomista. Za Messnera- prof. Zdzisław Sadowski, trzecie takie ciało stanowiły komisje reformy gospodarczej itp.

Chyba najbardziej efektywne zmiany były w dziedzinie reformy prawa i poszanowania dla tegoż. Jedną instytucję odziedziczono nawet po epoce Gierka- Naczelny Sąd Administracyjny- Ustawa weszła w życie 1 września 1980r. Już w lutym NSA zdelegalizował samoistne uchwały Rady Ministrów.

Trybunał Konstytucyjny- PIERWSZA DECYCJA- Niekonstytucyjność aktów rządu.

RPO- 19 lipca 1987- Prof. Ewa Łętowska.

LIPIEC 1983- zapis chłopski w konstytucji- Konstytucja gwarantowała trwałość gospodarstw rolnych prywatnych chłopa.

Te zmiany pozwoliły na legalne przekształcenie- zgodne z konstytucją- na nowy system.

Omawiamy- Przyczyny transformacji, Warunki zewnętrzne i wewnętrzne, etapy transformacji.

Dlaczego transformacja została podjęta? Była rezultatem samodzielnej decyzji elit politycznych. Podjęto tę decyzję- niewydolność społeczno- gospodarczą systemu realnego socjalizmu. Trzeba go odrzucić poprzez wprowadzenie elementów gospodarki wolnorynkowej. To klasa średnia jest fundamentem solidnych społeczeństw.

W drugiej połowie lat 80 zrozumiano, że zmiany gospodarcze muszą być poparte zmianami politycznymi. Czy PZPR zamierzała wygrać pierwsze wolne wybory, czy była aż tak głupia? Nie przecież Elita była gotowa oddać władzę dla dobra kraju. Nie było to też tak, że wszyscy przyklasnęli tej propozycji. Rakowski wygłasza referat- sala zaczęła tupać i zagłuszać to wystąpienie. 18 stycznia- Podjęto większościom głosów uchwałę o porozumieniu z solidarnością- nie jednogłośnie.

Wykład: 2.12.2011r

Powszechne jest to, że w okresie transformacji przywódcy w krajach realnego socjalizmu są przywódcami z innej epoki, przeciwni zmianom bo mogłoby się to odbić na ich bytowaniu w polityce.

Uwarunkowania wewnętrzne- Zaczęto darzyć szacunkiem partnera z jednej jak i z drugiej strony. Sposób przeprowadzania stanu wojennego powinno być wykładane w uczelniach wojskowych nawet na zachodzie- taka panuje opinia. Chodziło o uchylenie drzwi i wstawienie tam nogi- wymuszanie częściowych ustępstw- rok 88 - rodzi się idea okrągłego stołu- strona koalicyjno rządowa, i solidarnościowo- opozycyjna Nie było to popierane przez wszystkich ale udało się. Trzeba było podjąć wspólną inicjatywę aby Polska wyszła z tego zaułka. Sprzyjała temu sutuacja wewnętrzna, która się uspokoiła po początku stanu wojennego. Zmieniła się też sytuacja międzynarodowa- zaczęła ona sprzyjać takim przemianom.

Jest to proces, co do tego nie ma wątpliwości. Przyjmuje się, że transformacja jako taka zakończyła się z wejściem do Unii Europejskiej w sensie głównej transformacji.

CECHY TRANSFORMACJI

  1. Transformacja systemowa była podjęta świadomie- na mocy decyzji politycznej obydwu stron.

  2. Ewolucyjny charakter procesów transformacyjnych- Jest rozłożona na lata- „Obie strony są głęboko przekonane, że zmiany powinny się w interesie narodowym Polski odbyć w sposób ewolucyjny.”. Ostrzega się, że przeszkodą może być z jednej strony rewolucyjne działanie opozycji, ale również obstrukcję działań przez „beton” partyjny

  3. Współdziałanie wszystkich obozów politycznych w procesie transformacji.

  4. Nidookreśloność procesów transformacyjnych- Była świadomość zasadniczych celów ale nie było wiadomo jak, kiedy i jakim kosztem społecznym. Przewidziano pewne krótkoetapowe koncepcję, które niekiedy miały dalekosiężne konsekwencje.

CELE TRANSFORMACJI

  1. Budowa gospodarki rynkowej- droga wyjścia z socjalizmu wymagała wprowadzenia do gospodarki elementów gospodarki liberalnej, wolnorynkowej. Również jeśli chodzi o własność- proces prywatyzacji w tym prywatyzacji PZU- odwrócenie kosztowało nas 6mld złotych.

  2. Zbudowanie systemu pluralistycznego- zastąpienie systemu monocentrycznego panującego przez poprzednie 40 lat. Od strony prawnej jest wszystko jest jasne- no może nawet przeregulowanie prawne instytucji partii politycznej

  3. Zbudowanie państwa prawnego- zaczęto o tym mówić już w latach 80- kiedy mówiono wolno wszystko co nie jest zakazane. Obecnie ten przepis jest niezmienny w kwestii treściowej. Prawo ma ograniczać władzę- powołanie się na konkretny przepis ustawy- artykuł, punkt, podpunkt etc. Drugą zasadą jest zasada wolności- konstytucja mówi o tym, że jest to przyrodzone prawo jednostki. Jednostka ma wolność wyboru etc, jednak dopóki nie narusza praw i wolności innych osób. Państwo ma zagwarantować przestrzeganie praw i wolności.

  4. Zbudowanie demokratycznego czyli należycie legitymizowanego i wybieranego systemu rządów. Konstytucja buduje system oparty na podziale władzy jak i na hamowaniu się władz. Powstaje, pytanie czy system ze scentralizowaną władzą jest lepszy dla młodej demokracji, czy też to co mamy obecnie. Przyjęliśmy trudniejszy system władzy ale zapewne lepszy w naszych okolicznościach. System prezydencki byłby niebezpieczny ponieważ mógłby prowadzić do autorytarnych rządów prezydenta, szczególnie, jeśli prezydent jest osobom charyzmatyczną.

ETAPY TRANSFORMACJI

  1. Okres kontraktu politycznego- Porozumienie polityczne(kwiecień 89) legitymizuje władzę do październik 1991r. Okres demokracji kontraktowej.

  2. Październik 1991r możemy mówić o demokracji formalnej(Proceduralnej). O władzy decydują wybory i koalicję- początkowo historycze, obecnie pragmatyczne- od czasów PiS-LPR- SAMOOBRONA RP

Druga możliwa periodyzacja- zadania i cele transformacji

  1. Styczeń 1989r- podjęto decyzje na temat rozmów między rządem a opozycją do sierpnia 1989- zmiana układu politycznego w naszym kraju- po raz pierwszy od wojny rządząca partia znalazła się poza koalicją parlamentarną. Kiedy Tadeusz Mazowiecki został premierem to przywódca Rumunii wniósł do Moskwy o interwencję w Warszawie w myśl ochrony systemu socjalistycznego. Okres otwarcia politycznego- otwarcia na opozycję i vice versa-sierpień 1989 Ma doprowadzić i doprowadza do wejścia opozycji do systemu. Dominująca siła polityczna to jeszcze PZPR. AKT SYMBOLIZUJACY TEN OKRES- Porozumienia okrągłego stołu, NOWELA KWIETNIOWA

Następnie następuje volta ugrupowań satelickich do PZPR- która nie mogła sobie zarezerwować większości ze wszystkich mandatów, które zdobyła- 299- 23 mandaty dostają partie chrześcijańskie- PZPR zatem musiała zadowolić się posiadaniem 37,3% mandatów. Nowa sytuacja polityczna- możliwa koalicja polityczna bez udziału PZPR- kryzys autorytetu PZPR- W rozsypce- styczeń 1990r- rozwiazano. Propozycja Wałęsy dawała sojusznikom PZPR szansę legitymizacji ugrupowań w nowym systemie partyjnym- od razu.

  1. Sierpień 1989 a w szczególności powołanie rządu T. Mazowieckiego we wrześniu - w jaką stronę pójdziemy jako kraj? Koniec tego okresu to grudzień 1989- Okres sporu o nową formę tego kraju. W sierpniu mówiło się o odmianie socjalizmu, później jakiś pośredni ustrój, a w ostateczności wybrano tzw. „Sprawdzone rozwiązanie”. Kłamstwo Balcerowicza- bez pewnego oszustwa politycznego nie dałoby się przeforsować planu Balcerowicza przez Sejm. Ustawa o zmianie konstytucji z grudnia 1989r- najważniejsza reforma od 1944r.- przeciw głosował tylko jeden poseł, 11 się wstrzymało a reszta głosuje za nowym systemem- nawet PZPR- tylko wymusza jedno rozwiązanie- art1- RP jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady solidarności społecznej. Dominującą siłą polityczną była „Solidarność”- OKP- Obywatelski Klub Parlamentarny

  2. Styczeń 1990- wrzesień/ październik 1993- Styczeń- wyjaśniło się, że Polska ma się rozwijać w stronę kapitalizmu. Koniec stycznia- formacja polityczna rządząca w PRL znika z mapy politycznej Polski- Pluralizacja obozu „Solidarnościowego”. Wałęsa wspiera jako prezydent rozwój „lewej nogi”, żeby skonsolidować swoją pozycję jako arbitra politycznego. Okres budowy demokracji politycznej i mechanizmów wolnorynkowych. Wtedy rządziły ugrupowania postsolidarnościowe- cztery rządy w tym okresie. Rok 1993- wybory parlamentarne- Solidarność traci poparcie społeczne, co skutkuje porażką środowiska solidarnościowego. Sukces SLD- 20%. W związku z tym jak wygląda sprawa transformacji- Polacy wyznają wartości krajów zachodnich- obarczyli rządzących odpowiedzialnością i zagłosowało na lewicę. Pojawia się zatm obawa o kontynuację procesów transformacyjnych- jednak nie słusznie- transformacja to dobro wszystkich środowisk. Wybory 1993- Alternacja Władzy. Zniknięcie PZPR stworzyło możliwość pluralizacji Solidarności- szok dla obozu solidarnościowego kiedy SLD wygrało wybory. Mąż opatrznościowy prawicy- Marian Krzaklewski- Atutem było między innymi to, ze był przewodniczącym Solidarności- jak również to, że zbliżały się wybory i konstytucja- zjednoczenie się polskiej prawicy- jednakowe złe stanowisko. 1996- 2000- Dwa podmioty na scenie politycznej- AWS(wspierana przez UW) i SLD(wspierana przez PP). Wybory 2000 roku zniszczyły ten system. Alternacje wyborów- 1995- Kwaśniewski, 1997- AWS u Władzy, 2001- SLD

  3. Okres stabilizacji i konsolidacji- OD KONSTYTUCJI- 1997?

Konstytucja- Cel- legitymizacja systemu rządów i stabilizacja tego systemu

Nowelizacja małej konstytucji- Przywrócenie zasady ciągłości pracy parlamentu- pracujemy w sposób ciągły po wyborach, aż do zebrania się sejmu kolejnej kadencji- marzec 1995 i listopad 1995- wyjaśniono zasadę- sejm ma 3 miesiące na przyjecie ustawy budżetowej- jeśli w trzecim czytaniu to wchodzi w życie- 4 miesiące na całą procedurę. Jeśli nie uchwali 3 miesiące to może zostać rozwiązany.

Ustawa konstytucyjna na temat trybu uchwalenia i przygotowania konstytucji

Konstytucja ma zostać uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe większością 2/3 głosów przy quorum 50 % ustawowej liczby członków ZN.

Uchwalona konstytucja musi być potwierdzona w referendum ogólnokrajowym większościom głosów- za więcej niż wszystkich innych razem- precedens- referendum konstytucyjne 1997- SN- uznał, że referendum jest w mocy bo Mała konstytucja nie ma zastosowania do referendum 1997.

Cztery rodzaje podmiotów do zgłoszenia projektów konstytucji- przeczytaj ustawę- w 1994 wprowadzono- projekt obywatelski- podpisywany przez 500 tys. wyborców.

Do drugiego czytania w ZN- tekst jednolity przedstawiony przez Komisje konstytucyjną.

1995- Łuk konstytucyjny w ZN- Cztery największe ugrupowania- prawie 500 głosów w ZN- szansa na uchwalenie konstytucji- czas nagli- do maja 1997 trzeba uchwalić konstytucję ze względu na pielgrzymkę JP II- aby oszczędzić papieżowi uczestnictwa w kampanii przedreferendalnej. 2 Kwietnia 91% głosów za konstytucją w ZN- z poprawkami Kwaśniewskiego. 25 maja- Referendum konstytucyjne- większość została w domu ale konstytucja i tak przeszła.

Wykład: 13.01.2012r

Dwa reżimy- Noweli kwietniowej i Małej Konstytucji 1992r. Ale wróćmy do Transformacji- była procesem zamierzonym, zainicjowanym przez PZPR i w tym czasie opozycje antykomunistyczną. Zmiany zachodzące w tym okresie mógł przeprowadzić rząd, który ma poparcie społeczne- z tego zdawano sobie sprawę w latach 80. 65% dla PZPR, 35%(161) dla BEZPARTYJNYCH. Porozumienia okrągłego stołu i Nowela Kwietniowa- Szybko uchwalona- przyjmowała tego rodzaju założenia władzy- Żeby sprawować kontrolę nad działaniami sejmu trzeba było mieć co najmniej 1/3 mandatów- 154.

Dwa Problemy:

  1. Po raz pierwszy od 40 lat obóz rządzący poddawał się demokratycznej weryfikacji. Nie mógł utracić większości, bo ta była zagwarantowana ale prestiżowa porażka była możliwa.

  2. Groził rozłam we współpracującym z PZPR środowisku. PZPR miało komfort do tej pory- bez niej nie było mowy o sprawowaniu jakichkolwiek rządów. Większość PZPR nie chciało porozumienia z „S”. Trzy obozy rządzące musiały się zadowolić 60% mandatów(37,3% mandatów- PZPR, reszta dla ZSL i spółki). Możliwe jest zatem odsunięcie PZPR od władzy.

Instytucja wyodrębnionych mandatów(173 mandaty)- każdy był dla innej partii(w obrębie PZPR). Nie zdecydowano się na okręgi jednomandatowe. Jeśli ktoś bezpartyjny to tylko mandaty dla kandydatów bezpartyjnych. Lista Krajowa- Tylko PZPR na tej liście- brak pomyślunku- w całości kandydują z Listy Krajowej- po 40 latach weryfikacja elit rządzących- bezmyślność aparatu i centralnego kierownictwa. Lista Krajowa ma sens tylko wtedy jeśli byłaby listą porozumienia narodowego- oba obozy, nawet w proporcjach ustalonych przy okrągłym stole. Jednak nie jest to totalna porażka polityczna, ponieważ Lista ta dostała 5% głosów. Powstało jednak 30 mandatów nie obsadzonych- trzeba było je przydzielić- opozycja zachowała się „godnie”, ponieważ zgodziła się na zmianę ordynacji wyborczej w trakcie wyborów. Mandaty wyodrębnione- dla danej partii, ale jedyna forma weryfikacji to posiadanie legitymacji partyjnej- wyborcy dopisywali kandydatów posiadających legitymację PZPR i sympatyzujących z „Solidarnościom”.

Tylko dzięki zaangażowaniu „S” można powiedzieć, że gen. Jaruzelski został wybrany na prezydenta- ponieważ PZPR na podstawie tych wyborów nie byłaby bez „S” zdolna do wyboru na prezydenta. Wyniki wyborów dało moralne prawo „S” do teki Premiera a Michnik ogłosił tutaj tezę- WASZ PREZYDENT, NASZ PREMIER.

Wybory do Senatu

Jedno z trzech rozwiązań w przypadku PZPR

  1. Zniechęcenie władzą

  2. Arogancja

  3. Bezmyślność

Kiszczak próbuje utworzyć rząd- ale robi to w starym stylu. Nie udaje mu się utworzyć rządów, jeszcze jeden taki premier- Pawlak w 1992. Początek sierpnia- nowa koalicja rządowa- „S”, ZSL i SD- Historyczna szansa szybkiej legitymizacji tych ugrupowań w nowym systemie.

Zakładano, że utrzyma się dotychczasowa większość rządząca. Mechanizm wygląda tak. Sejm uchwala ustawę, Ustawa przechodzi do SENATU- Większość „S”- Poprawki lub odrzucenie w całości- Wraca do sejmu, gdzie może zostać odrzucone 2/3 głosów- upada. Jeśli poprawki to sprawa była otwarta. Nie można było- tzn nie było możliwości- odrzucenia poprawek- 2/3 głosów.

Jednak zmiana układu większościowego powoduje, że wzrasta pozycja prezydenta i PZPR- Prezydent dysponuje prawem Veta ustawodawczego- utrzymuje się w sejmie bo nie ma 2/3 głosów, a tyle potrzeba. Czyli można było zablokować postępowania „S”, ale Jaruzelski zachował się fair- bo nie wetował- tylko jedno veto. Prezydent wezwał tylko do nie odwoływania święta 22 Lipca tylko nowe święto, ale nie przyjęto tejże zasady- a Jaruzelski się podporządkował. Zatem rozwiązania noweli sierpniowej zmuszały do konsensusu.

Funkcje prezydenta za NOWELI KWIETNIOWEJ:

  1. Reprezentant państwa(najwyższy).

  2. Arbiter polityczny.

  3. Gwarant ładu politycznego i konstytucyjnego.

Uprawnienia prezydenta:

  1. Zwierzchnik sił zbrojnych(Rzeczywisty)

  2. Możliwość Veta ustawodawczego- raczej Arbitraż

  3. Konieczność istnienia zaufania prezydenta dla nowo powstałych rządów- nie gwarantuje rządzenia dla zwycięzców wyborów parlamentarnych. Prezydent mógł przez 3 miesiące nie powołać rządów i rozwiązać sejm i rozpisać nowe wybory. To on desygnuje premiera- nie przechodzi to na parlament- jeżeli nie ma akceptacji sejmu- to po 3 miesiącach jak wyżej. Jeśli premier zaakceptowany przez parlament- to prezydent kontroluje powstawanie nowego rządu- może się nie zgodzić na jakiegoś ministra- trzeba zgłaszać się do prezydenta po akceptację przed zaakceptowaniem przez parlament.

  4. Może wystąpić do parlamentu o odwołanie Prezesa Rady Ministrów- Patrz sytuacja Rządu Jana Olszewskiego- konflikt prezydentem- 4 czerwca rano- prezydent zażądał natychmiastowego odwołania Premiera.

  5. Prezydent ma prawo rozwiązania parlamentu- w przypadku nie uchwalenia budżetu lub rządu, ale również w przypadku uchwalenia ustawy uniemożliwiającej wykonywanie prezydentowi wypełnianie obowiązków z art.34 konstytucji- można skasować decyzję sprzeczną z tym przepisem rozwiązując parlament.

Nowela działa do 7 grudnia 1992r - nie kończy się wraz z prezydenturą gen. Wojciecha Jaruzelskiego.

1989- 1992 → NIE MA INSTYTUCJI KONTRASYGNATY- Prezydent nie musi mieć poparcia w swoich poczynaniach rządu.

Wykład: 20.01.2012r

Inicjatywa „Małej konstytucji” jeszcze na wiosnę 1992r. Jednak właściwe pracę za czasów rządu Hanny Suchockiej- w sierpniu przeszła przez sejm. W październiku wraca do sejmu, poprawki przyjęto z dniem 17 października 1992r.

Jak zdelegalizowano poprzednią konstytucję. Uchylono konstytucję 22 lipca 1952r (art.77). Pozostawiono jednak w mocy niektóre przepisy konstytucyjne na mocy tegoż artykułu. Dla TK były cztery zasady konstytucyjne, na które się powoływał. Pierwszym przepisem była zasada demokratycznego państwa prawnego, zasada podziału władzy, zasada równości, zasada legalizmu.

Parlamentaryzacja rządów- Większość parlamentarna ma od teraz swobodę do tworzenia takiego rządu jaki im odpowiada- 2 i 4 krok konstytucyjny- wtedy przechodzi na parlament. Prezydent ma obowiązek powołać rząd wybrany przez sejm bezwzględną większościom głosów.

Po drugie pamiętajmy, że rząd może się sprzeniewierzyć partiom, które go wybrały. Jest rozwiązanie- konstruktywne wotum nieufności dla rządu- bezwzględna większość. Wnioskować należy zatem, że w Polsce wprowadzono zasady tzw. Zracjonalizowanego parlamentaryzmu. Przez racjonalizację rozumie się wyposażenie głowy państwa w kompetencje kontrolne nad większościom parlamentarną- również w przypadkach obstrukcji parlamentarnej.

Trzecia gwarancja to instytucja kontrasygnaty- pierwszy akt wprowadzający tą instytucje w III RP. Mała konstytucja wprowadza obowiązek kontrasygnaty przez premiera lub właściwego ministra. To jest przejaw parlamentaryzacji tych stosunków. Nie ma jednak instytucji, która może osądzić prezydenckie decyzje. Są dwie opcje- TK lub postawienie prezydenta przed Trybunałem Stanu.

Możemy zatem nazwać to systemem zracjonalizowanego parlamentaryzmu. Konstytucyjne prawo większości parlamentarnej do przejęcie rządów.

Dwa oddziaływania:

  1. Pozytywne- oddziałuje na treść prawa tworzonego przez rząd- m.in. tworzenie rządu jeśli mamy równość stron- jeśli nie ma większości kompatybilnej do rządzenia. Instytucja ogólnego kierownictwa- w dziedzinie Stosunków międzynarodowych i obronności- Opiniowano kandydatury MSW, MSZ, MON. Powstała instytucja tzw. resortów prezydenckich- „wtyczki” prezydenta w rządzie. W czasie pokoju prezydent nadzoruje siły zbrojne przez MON a w czasie wojny za pośrednictwem naczelnego dowódcy sił zbrojnych. Prezydent może poza tym zwoływać posiedzenia rady ministrów i ma swojego przedstawiciela na posiedzeniach rządu.

  2. Negatywne- obstrukcyjne. Na tym zrodził się ten zracjonalizowany- na przykładzie III republiki francuskiej i jej rozpasania. Trzeba czasem powstrzymać rządzących aby to się nie powtórzyło. Pierwsze uprawnienie to weto prezydenckie- 2/3 głosów w parlamencie i jeśli uchwali ponownie to można skierować do TK. Po drugie była możliwość wydawania rozporządzenia z mocą ustawy- prezydent mógł go nie podpisać- nie wchodzi w życie- jedyna możliwość- przekształcenie w ustawę. Kolejna sprawa to rozwiązanie sejmu- Jedna sytuacja kiedy musiał i trzy kiedy mógł- Musiał jeśli powołanie rządu prezydenckiego nie doszło do skutku(wybory w ciągu 4 miesięcy). Fakultatywnie- po 4 kroku konstytucyjnym jeśli nie ma rządu. Po drugie zwyczajne wotum nieufności dla rządu. Po trzecie jeśli w ciągu trzech miesięcy nie uchwalono ustawy budżetowej. Ostatni instrument to referendum- Może zmierzać do narzucenia rządowi pewnych decyzji. Jeśli za- koncepcja w ciągu pół roku. Jeśli nie w referendum- nie podejmujemy kwestii.

DOCZYTAJ:

ROZPORZĄDZENIA Z MOCĄ USTAWY

PILNE PROJEKTY USTAW

ZMIANA SPOSOBU ODNOSZENIA SIĘ DO POPRAWEK SENATU- ZASADA JEŚLI SEJM NIE ODRZUCI POPRAWKI BEZWZGLĘDNĄ WIĘKSZOŚCIOM GŁOSÓW- TO POPRAWKA JEST PRZYJĘTA- NIE GŁOSUJE SIĘ ZA PRZYJĘCIEM.

ZMIANA TRYBU UCHWALANIA BUDŻETU- OD TERAZ SENAT ZAJMUJE SIĘ BUDŻETEM TYLKO RAZ I NIE MOŻE JEJ ODRZUCIĆ.

  1. Mała Konstytucja 1992- pozostawia w mocy postanowienia z konstytucji 1952- art 77- nie mają samoistnego bytu prawnego.

  2. Ustawa konstytucyjna o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji RP

  1. Jest małą konstytucją- nie obejmuję swoją regulacją całości problemów konstytucyjnych.

  2. Tymczasowość z góry założona- Chodzi o tymczasowość z oczekiwaniem na pełną regulację konstytucyjną

  3. Wypełnia lukę, próżnię konstytucyjną- nie zawsze to tak jest- w 1992 obowiązywała pełna konstytucja. Celem małej konstytucji jest zmiana ustaleń konstytucyjnych.

MAŁA KONSTYTUCJA ZMIENIANA 3 RAZY: Marzec 1995- Ciągłość prac sejmu, listopad 1995- Ustala 3 miesiące dla sejmu na uchwalenie budżetu. Czerwiec 1996- umocniono rolę premiera w rządzie. Premier ustala zakres działania ministrów.

Wykład: 17.02.2012r- Uzupełnij notatki

Wykład: 24.02.2012r

Przeszliśmy ostatnio do nowego zakresu wykładu. Trzy punkty:

  1. Podmiot władzy

  2. Sposób wykonywania władzy

  3. Relację między władzami.

Naród stanowią wszyscy obywatele Rzeczypospolitej- Pojawia się problem obywatelstwa. Trzy zasady

  1. Ciągłości obywatelstwa- trwałość obywatelstwa- żadne wydarzenia nie mogą wpłynąć na obywatelstwo- można się tylko zrzec obywatelstwa.- zasada zapisana w Konstytucji RP.

  2. Wyłączności obywatelstwa- Przed polskim prawem obywatel RP jest obywatelem RP- nie jako obywatel obcego kraju.

  3. UZUPEŁNIJ

Zasady nabycia obywatelstwa:

  1. Przez urodzenie- ius sanguinis- przez urodzenie z obojga rodziców Polaków.

  2. Przez Ius Soli- pomocnicza dla prawa krwi- jeśli rodzice nie mają obywatelstwa a urodzi się w

  3. Przez nadanie obywatelstwa- czyni to prezydent- uznania za obywatela- wojewoda- bezpaństwowca.

  4. Reintegracja- powrót do obywatelstwa Polskiego, Repatriacja- powrót na ziemie polskie.

  5. Prawo opcji- Dziecko podejmuje decyzje od 16 roku życia do 18,5 roku.

Obywatelstwa można się tylko zrzec ale to nie wystarczy- potrzebna jest zgoda prezydenta.

Władza zwierzchnia należy do narodu a naród stanowią wszyscy obywatele RP. Prawo wypowiadania się ma jednak ten kto ma pełne zdolności do czynności prawnych- Powszechna prawo wyborcze jest wtedy, gdy wiek pełnoletności jest taki sam jak wiek osiągania praw publicznych. W innym wypadku cenzus wieku. Warunkiem uczestnictwa w prawie jest pełna zdolność do czynności prawnych. Podstawowe prawa uzyskujemy z osiągnięciem pełnoletności. Istnieją jednak możliwości utraty praw publicznych- np. w postępowaniu lustracyjnym. Niepełnoletni musi poczekać na decydowanie polityczne.

W starożytności na urzędy- poprzez losowanie lub wybór w głosowaniu przez podniesienie ręki. Rozumiano zatem demokrację jako demokrację bezpośrednią a państwa demokratyczne muszą być małe- bo zgromadzenia- trzeba to policzyć :P

Referendum może być polem manipulacji nawet w państwie demokratycznym- patrz referendum nt. Algierii we FRANCJI GAULISTOWSKIEJ.

Przez następne 1000 lat po upadku demokracji rzymskiej- powstają zalążki demokracji przedstawicielskiej- zgromadzenia stanowe- XII- XIV w w Polsce w II poł. XV w szczególna postać demokracji bezpośredniej. Po przywilejach Cerekwicko- Nieszawskich- król nie może podjąć nowych podatków bez zgody sejmików szlacheckich- demokracja bezpośrednia nie przedstawicielska. 24 zgromadzenia zbierające się w tym samym czasie i mające ten sam porządek obrad.

Trzecia forma narodziła się w USA- referenda stanowe. Odwołanie gubernatora Kalifornii- później gubernatorem został A. Schwarzenegger. Europejczycy przenieśli to do Europy. 1793- Pierwsze ogólnokrajowe referendum w Europie- FRANCJA. 1801- Referendum w rep. Helwackiej- rozwiązana w 1815- Konfederacja Szwajcarska- 1848. Najczęściej kojarzy się z referendami. Odnowienie referendum po II WŚ we Francji de Gaulle' a . Referenda są przykładem bezpośredniej demokracji ale są też polem manipulacji- czy to personalnej- vide de Gaulle, lub łączy się dwie kwestii w pytaniu. Można głosować tylko na tym co jest przedstawione w referendum. W świetle konstytucji z 2 kwietnia 1997 warto jest się zatrzymać nad referendami.

Cztery artykuły w konstytucji.

Charakterystyka przedstawicielskich organów władzy państwowej.

Prezydent nie może być uznawany, za podmiot współrządzący z rządem i parlamentem- pełni funkcje specjalne- omówimy to później. Swoje kompetencje- wykonuje za kontrasygnatą ministrów, lub PRM. Przedstawiciele narodu- Posłowie i Senatorowie- Sejm i Senat- to przez te instytucję naród sprawuje władzę.

Współcześnie nakazane jest prowadzenie aktywnej kampanii wyborczej zarówno przez posłów jak i Senatorów(szczególnie bo są to wybory większościowe). Trzeba się zasłużyć dla wyborcom, żeby uzyskać głos.

Faktycznie o wyborze posła na sejm decyduje niewielka liczba wyborców- o składzie osobowym. O składzie politycznym izby decydują wszyscy wyborcy danej partii. Od kilku dziesięcioleci ukształtowała się dominująca rola partii politycznej w kampanii. Stąd wynika utożsamienie się wyborców z partią- stąd też zmiana barw partyjnych często skutkuje nie dostaniem się do Parlamentu. Personalia decydują ale do pewnego stopnia. W wyborach do kandydat zatem powinien być znany wyborcy. Wprowadzenie klauzul wyborczych- progów, oznacza, że kandydatury niezależne nie mają racji bytu w wyborach, chyba, że jest to lista mniejszości narodowej. Kandydat powinien wstąpić do tego klubu, który zapewnił mu elekcje. Nie jest tak jednak zawsze. Na tym tle rodzi się kwestia podwójnej lojalności- z jednej strony mamy do czynienia z lojalnościom wobec partii czy też klubu parlamentarnego, ale również wobec wyborców, co nie ma miejsca jeśli wyjdziemy z danego ugrupowania partyjnego. Jedynym sędzią moralności poselskiej jest w dzisiejszych warunkach jedynie sumienie poselskie. Poseł ustępujący z klubu podejmuję tą decyzję na własne ryzyko, są jednak czasami przyjmowani na łono innej partii.

IMMUNITETY:

Immunitetem jest wyjęcie osoby spod uregulowań prawnych. Są dwa rodzaje immunitetów- materialny- działający kiedy poseł lub senator działa w związku ze swoim mandatem. Jeśli poseł jest posłem o mieszczeniu się zachowania w granicach mandatu decyduje sejm. Wszelka odpowiedzialność jest wyłączona w wypadku immunitetu materialnego. Jeden przypadek pociągnięcia do odpowiedzialności jeśli naruszy prawa innych osób, ale tylko w przypadku zgody na pociągnięcie do odpowiedzialności przez sejm. Działa dożywotnio.

Immunitet formalny- to immunitet działający tylko podczas kadencji danego posła. Nie polega na wyłączeniu odpowiedzialności, a jedynie na zawieszeniu wykonania tej odpowiedzialności. W dzisiejszych czasach to ten immunitet podlega krytyce- wg prof. jest to krytyka demagogiczna. Sensem jest ochrona parlamentarzystów opozycyjnych przed szykanami ze strony rząsdu- np. Zbliża się głosowanie to aresztujemy kilku posłów opozycji i mamy większość.

Przywilej nietykalności- art. 105 Konstytucji- Poseł nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody sejmu.

Funkcje wyborów w systemie politycznym.

Po co są organizowane wybory? Nie po to, żeby edukować społeczeństwo- zbyt rzadko są organizowane. Cel wyboru powinien nam pomóc w wymienieniu funkcji:

  1. Funkcja kreacyjna- sprowadza się do wykreowania składu parlamentu. Najbliższa pojmowaniu samych procedur wyborczych.

  2. Funkcja legitymizacyjna- umacnia przekazuje prawo do wypowiedzi i reprezentowania parlamentarzystów- wąska legitymizacja- dotyczy składu parlamentu. Szeroka- dotyczy legitymizacji systemu rządzenia- odbywa się w dłuższym czasie.

  3. Funkcja zapewnienia parlamentowi reprezentatywności- zapewniająca ujawnienie i pokazanie preferencji politycznych istniejących w społeczeństwie- pamiętajmy, czy możliwe jest wyrażanie tychże preferencji? W naszych warunkach jest to trudne ze względu na niski poziom aktywizacji społeczeństwa. Wiemy również, że wyborcy mają również różne powody głosowania- vide RUCH PALIKOTA- wybrany ze względu na swój radykalizm. Zdarza się również, że głosują tylko stali wyborcy- Vide SLD. W Wielkiej Brytanii widać to również- o wygranej czy to Labour Party Czy Konserwatystów decyduje „środek” polityczny. Wybory mają zmierzać do tego, żeby parlament był reprezentatywny.

  4. Funkcja do wyłonienia stabilnego rządu- Pamiętajmy, że w art.4 Konstytucji- Naród ma sprawować władzę przez swoich reprezentantów. Dany rząd musi mieć poparcie społeczne a nie działać w próżni społecznej. Ostatnio widać w Polsce, że przestano się bać rządów Jarosława Kaczyńskiego- zatem można głosować na inne partie. Dwa zasadnicze rozwiązania związane z systemem wyborczym.

ad 2

Pamiętajmy, że rok 1993- jest rokiem przełomu- rokiem konsolidacji systemu partyjnego w Polsce- Wysoka frekwencja. Podobnie w roku 2007- kiedy to wybory miały charakter plebiscytarny- wybór między demokracją a rządem autorytarnym- 54%. Inne wybory były mniej atrakcyjne- stąd mniejsza frekwencja.

Ad 3

Jak możemy zapewnić reprezentację wyborów- dwa rozwiązania

  1. Kwestia demokratyzmu wyborów- zwłaszcza wolność wyborów- Stawarzamy wyborcy możliwość głosowania

  2. Kwestia systemu wyborczego- większościowy nie zapewnia reprezentatywności.- zapewnia to system proporcjonalny.

Wyborcy mogą mieć problemy ze znalezieniem odpowiedniego dla siebie reprezentanta- wyborca musi być gotowy na znalezienie takich treści programowych, żeby zagłosować na daną partię. Nie wiążmy nadziei z reprezentacją z wyborami większościowymi.

23.03.2012r

Jakie zasady ustrojowe oddziałują na funkcje sejmu? Po pierwsze zasada podziału władzy- trudno jest jednak znaleźć w klasycznej zasadzie Monteskiusza znaleźć wytłumaczenie dla niektórych kwestii parlamentarnych- to załatwia nam rozwój parlamentaryzmu europejskiego- w XIX w mamy do czynienia z rozwojem rządów gabinetowych i parlamentarno- gabinetowych, jak i zasady większość rządzi.

Konstytucja 3-go maja- Zasada zwierzchnictwa narodu ale również zasada odpowiedzialności władz- dwie odpowiedzialności- konstytucyjna ale również możliwość dezawułowania parlamentarzysty- odpowiedzialności polityczna.

Co z tego wynika dla współczesności- nie powinniśmy mówić, że zasada podziału władzy jest jedyną wpływającą na funkcje sejmu. A co na przykład z zasadami art. 4- zasada zwierzchnictwa narodu i reprezentacji. Z reguły przy tworzeniu prawa naród wyręcza się swoimi reprezentantami. Możemy sobie wyobrazić jak wyglądają władze i ile ich jest. Jednak kluczowa dla funkcjonowania Sejmu jest zasada zwierzchnictwa narodu. Władzę narodu zapewnia art.4 Konstytucji. Kiedyś można się pokusić o stwierdzenia monizmu władzy w historii Polski- Sejm Szlachecki- za czasów Konstytucji 3-go maja, ale również Sejm Ustawodawczy, który ogłosił się jedyną władzą. Zatem nie tylko art 10 ale również art 4 wskazujący dwie funkcje- Sejm jako wyraziciel woli narodu, ale również generalnie zarysowana funkcja sejmu jako forum do prezentacji i uzgodnienia sprzecznych interesów.

Gdyby nie było parlamentu wiele instytucji państwa straciłoby sens- vide partie polityczne- gdyby nie byłoby parlamentu to nie byłoby wyborów- po co partie.

Funkcje Parlamentu: Nie da się pomieścić wszystkiego w pierwszych dwóch punktach. Weźmy na przykład: Stanowienie o budżecie- odkąd pojawił się budżet 1768- POLSKA- Częściowy budżet, 1775- całościowy budżet- forma ustawy- w taki sposób ustalane budżety w całym współczesnym świecie. Nie jest jednak prostą ustawą. Jest uchwalana na jeden rok, po drugie rzadko się zdarza, że zostaje uchwalona przed początkiem roku budżetowego- Działa na cały rok budżetowy- w pewnym sensie działa wstecz, choć tak naprawdę niewiele może zmienić wstecz. (Przed uchwaleniem działania podejmowane są na podstawie projektu budżetu). Jest uchwalana w szczególnym trybie- prezydent nie ma prawa weta- w świetle konstytucji nie ma możliwości regulowania innych kwestii na mocy ustawy budżetowej- a była taka możliwości do 1997r. Klasyczny podział nie jest w stanie objąć całokształtu prac sejmu. W podręcznikach jest tak: Sejm ma funkcje ustawodawczą, kontrolną i inne kompetencje- tak nie powinno być. Cztery zasadnicze funkcje

  1. Funkcja prawodawcza- Zawiera w sobie zarówno ustrojodawstwo jak i ustawodawstwo- przede wszystkim ustrojodawcze, ustawodawcze, trzeba wymienić jeszcze ustawodawstwo ratyfikacyjne, Ustawy wykonawcze- chodzi o dyrektywy Unijne- uprawnienia odniesienia się do projektowanego prawa Unii Europejskiej. Uchwały normatywne- nie tylko regulaminy, ale również zakres działania komisji śledczych. Ale również tutaj kontrola aktów normatywnych. Ostatnia z tych rzeczy to wytyczne dla rozporządzeń wykonawczych.

  2. Funkcja wyłaniania rządu i umożliwienia mu działalności- lub- funkcja wytyczania granic polityki państwa- reguluje politykę rządu.- Sejm przede wszystkim legitymizuje rząd- votum zaufania, może wybrać premiera, procedura konstruktywnego votum nieufności- inwestytura do tworzenia rządu- taki rząd już nie staje przed parlamentem. Wyrażanie zaufania dla rządu w trakcie kadencji- zwrócenie się do sejmu o votum zaufania. Dwa razy- L. Miller(spór z Kwaśniewskim) i drugi premier(Marek Belka?)- przy okazji ustawy budżetowej. Drugi akt to coroczne uchwalanie ustawy budżetowej- niewątpliwie wpływa na zachowania rządu. W Polsce jest jeszcze wielka wstrzemięźliwość dla planowania- na zachodzie to norma- plany społeczno- gospodarcze. W Polsce ostatnio się to spotyka- vide specustawa odnośnie budowy autostrad. Nasz kraj stoi przed planowaniem w skali globalnej. W tej grupie umieścimy akty nadzwyczajne- może podejmować akty, uchylić akty prezydenta i prolongować akty- chodzi o akty związane z wojną i stanami nadzwyczajnymi.

  3. Funkcja zapewnienia zgodności działań rządu z wolą większości parlamentarnej- dwie kwestie- po pierwsze kwestia kontroli sejmu oraz egzekwowanie politycznej i konstytucyjnej odpowiedzialności członków RM i całej RM- w tym wypadku tylko odpowiedzialność polityczna. Sednem odpowiedzialności sejmowej jest odpowiedzialność polityczna.

  4. Funkcja kreacyjna- nie związana z rządem- Chodzi o prawo sejmu do ustanowienia i odwoływania IOP, oraz organów nadzorujących niezależnych od rządu- Prezes NBP na przykład.

Nie jest to sprzeczne z podziałem na funkcje ustawodawczą i kontrolną ale chodzi o to, żebyśmy mieli pełny obraz działania sejmu- nie jest sprzeczna z podziałem książkowym ale go uzupełnia.

Zacznijmy od określenia czym jest kontrola- jest ona procesem zmierzający do ustalenia istniejącego stanu rzeczy i skonfrontowaniu tego stanu rzeczy z regulacjami prawnymi w tym zakresie lub decyzjami podmiotu decydującego- założeniami politycznymi. Prowadzi do ustalenia rozbieżności między stanem rzeczywistym i założonym, jak i ustalenie przyczyn rozbieżności- z tego mogą wynikać określone rekomendacje i zalecenia(bywa i nie jest to niepożądane). Kontrola parlamentarna w zasadzie nie zawiera z reguły tego komponentu- tzn może być ale nie koniecznie.

Zajmujemy się kontrolą parlamentarną. Może być to kontrola wstępna- kontrola zamierzeń czy możliwości wykonania tych zamierzeń. Drugi rodzaj to kontrola następcza- powinna być zawsze i powinna działać na przyszłość- wymuszać jakieś zmiany korzystne dla tego projektu podjęta ex post.

Kryteria kontroli- wszelkie kryteria- cztery- celowość, gospodarność rzetelność i legalność. Dominują dwa pierwsze kryteria.

Uporządkowanie- zakres kontroli

  1. kontrola całokształtu rządu- tylko plenum parlamentu.- główne postaci: dwa pierwsze wstępne

  1. Kontrola określonych dziedzin administracji rządowej- kontrole problemowe- albo określone działy rządów- ministra, ale również wobec określonych problemów- polityka zdrowotna w odniesieniu do środowiska studenckiego. Dwa podmioty kontroli- plenum sejmu ale również Właściwe Komisje Sejmowe- stałe powołane na zasadzie problemowo- resortowej. Generalnie dwa przedmioty oceny- jeden to debata nad wotum nieufności dla danego ministra- pozwala na ocenę działalności danego ministra- plenum sejmu.- Głosowanie a zazwyczaj odrzucenie wniosku o votum nieufności Druga postać to kontrola wykonania ustaw- niektóre mają obowiązek zapisany w ustawie obowiązek debaty na plenum- ustawa o ochronie środowiska. Jednak najczęściej jest to przeprowadzane w komisjach sejmowych. Jeszcze jest trzecia postać- na plenum- debata nad polityką rządu w danej dziedzinie życia społecznego- ceremonialne-raczej nie występuje. Kończy się to uchwałą o przyjęciu informacji do wiadomości, do aprobującej wiadomości, podjęcie uchwały problemowej. Nie są one zobowiązań rządowych. Są to tylko zalecenia. Niekiedy Sejm może podejmować Rezolucje- wezwanie rządu lub ministra do podjęcia konkretnych działań. Komisja- może wydawać opinie- niewiążące. Odpowiednikiem rezolucji na forum komisji jest dezyderat- minister powinien się w ciągu 30 dni ustosunkować do dezyderatu.

  2. Kontrola konkretna- Jakie podmioty- poszczególni posłowie, komisje śledcze- zgodnie z Konstytucją - Komisja śledcza poddaje badaniu DANĄ SPRAWĘ- która musi istnieć w momencie badania przez komisję w momencie podejmowania działań., Formy- postępowanie komisji i interpelacje i zapytania- te są w gestii posłów- może to zrobić również w grupie posłów ale częściej jest to indywidualne- nie zdarza się żeby było to zastosowane przez klub poselski. Zapytanie jest w sprawach błahych- ale nawet wtedy de facto składa się interpelację- na potęgę. W wyniku interpelacji może wywołać się dyskusja sejmowa. Pytania bieżące- sprawy bieżące- opozycja wymaga urzędowej odpowiedzi rządu na daną kwestie- pytania w sprawach bieżących- ustne- z wyprzedzeniem aby minister był obecny i żeby mógł się przygotować. Nie ma w zwyczaju w Polsce- ogłaszania specjalnych rezolucji(co było kiedyś)- Marszałek może uznać odpowiedzi za wystarczającą i zakończyć punkt porządku dziennego.

Mamy rozwinięte procedury kontrolne ale stopniowo jak widzimy, że stają się one coraz bardziej „olewane”(przyp. autor) przez posłów- vide debata odnośnie dróg i kolejnictwa.

30.03.2012r

Senat ma podobne umocowanie w Konstytucji jak Sejm. Wraz z Sejmem sprawują władzę ustawodawczą w świetle konstytucji. Z jednej strony izba ta ma pełnie umocowana(legitymizacji) konstytucyjnego ale w rzeczywistości jest sprowadzona na ubocze. Zachodzi zatem pytanie czy konieczne jest utrzymanie tej izby. Z drugiej strony można postawić pytanie czy nie wzmocnić tej izby.

Momenty zepchnięcia senatu na drugi plan- Moment wyborów- mówi się o bezpośredniości i powszechności wyborów poza problematyką ustrojową zostaje tryb wyborów. Po drugie aktywność sejmu przesądza aktywność senatu, po trzecie sejm musi wyrazić decyzje a senat nie musi się wypowiedzieć- bierność oznacza zgodę na projekt przegłosowany w sejmie. Ustrojodawca nie żąda aktywności Senatu- dwa wyjątki- Zmiana konstytucji i pilnych projektów ustaw- czym innym jest tryb pilny a czym innym jest tryb rozpatrywanie pilnych projektów ustaw. (Lipiec 1997- Jeden dzień- 17 ustaw, senat i prezydent)

W wypadku weta również widzimy ograniczoną rolę senatu- zgodnie z Konstytucją to Sejm ma ustosunkować się do referendum, podobnie jest z uprawnieniami kontrolnymi- sejm ma je, senat nie. Sejm może pociągnąć do odpowiedzialności konstytucyjnej członków RM, sejm i senat (ZN) uczestniczą w postawieniu Prezydenta w stan oskarżenia- jednak stanowią oni jedynie 18%- czyli nikłą siłę.

Uprawnienia kreacyjne- to również dominacja sejmu- to w sejmie zachodzi powołanie sędziów TK, Trybunału Stanu, Supremacja sejmu wyraża się we wszystkich instytucjach poza jedną- Rada Polityki Pieniężnej- każdy organ wybiera 1/3 składu RPP.

Z uwagi na należytą legitymacje senatu no bo przecież jest on wybierany w sposób większościowy w jednomandatowym okręgu wyborczym. Zwiększenie roli senatu może nastąpić w wyniku wprowadzenie w życie przepisów konstytucyjnych mówiących o tym, że władzę ustawodawczą sprawuje sejm i senat. Można sobie to wyobrazić na przykład poprzez wprowadzenie odpowiednich przepisów z konstytucji Księstwa Warszawskiego- mówiący o tym, że niektóre ustawy uzgadniane byłyby na forum senatu. Trzeba zagwarantować oczywiście wtedy konsultację między izbami- np. wspólne posiedzenie na wzór Cortez hiszpańskich. Trzeba jednak zachować procedurę dzisiejszą przy ustawach finansowych.

Pamiętajmy, że są kraje, gdzie do obu izb można kierować projekty ustaw i te kraje dobrze prosperują- Patrz Stany Zjednoczone czy Francja.

Zaczniemy od przedstawienia problemu: Cztery czynniki regulujące pozycję głowy państwa- są stabilne i zmienne. Najbardziej zasadniczą kwestią jest rola tradycji konstytucyjnej- generalnie jest czynnikiem sprzyjającym, wzmacniającym pozycję głowy państwa. Z jednej strony tradycja generalna, ale również sytuacja konkretna, konkretnego kraju- vide Czechy- wcześniej Czechosłowacja, gdzie ukształtowała się silna prezydentura- Za czasów Masaryka- później też za czasów Benesza. W Polsce zabrakło takiej tradycji- Przed wojną- Piłsudski, a po śmierci Marszałka to prezydent mimo uprawnień z konstutucji. Po wojnie nie mieliśmy reprezentatywnych prezydentów, co skutkowało tym, że nie ukształtowała się prezydentura. Po jesieni ludów nastał czas sprzyjający temu ale Jaruzelski był prezydentem krótko, Wałęsa jest raczej Trybunałem Ludowym. Dopiero Prezydentura Kwaśniewskiego była akceptowana przez obywateli- W plebiscytach obwołany najlepszym prezydentem XX w. Lech Kaczyński nie był prezydentem wszystkich Polaków, a obecny jest jeszcze za kótko. Tradycja zatem zilustrowała prezydenta- mimo że nie jest silna- jako arbitra politycznego, człowieka ciepłego przy okazji.

Drugi czynnik to rozwiązania konstytucyjne- można postrzegać konstytucje w sposób prawniczy ale również jako stosowanie konstytucji. Obok reprezentacji Państwa kształtuje ona obraz prezydenta jako arbitra politycznego.

Kolejna sprawa to cechy osobowościowe prezydenta- zależna od kolejnych osób piastujących urząd- społeczeństwo jest skłonne wybaczyć pewne niedociągnięcia charakteru jeśli posiada inne walory- styl, sposób rządzenia czy nawet „przystojność”

Ostatni czynnik to układ polityczny w jakim przyszło prezydentowi piastować urząd. Pamiętajmy, ze przy ograniczeniu władzy prezydenta w Polsce nie ma możliwości Francuskich- gdzie staje on na czele większości prezydenckiej a jak nie ma większości to przechodzi w rolę reprezentanta w radzie. Rozmaicie zachowują się prezydenci w obliczu posiadania własnego obozu u władzy- patrzmy prezydentury Wałęsy, Kwaśniewskiego- gdzie podchodzą z dystansem, zobaczymy jak to będzie z Komorowskim. Nie potrafił uzyskać autonomii Lech Kaczyński.

13.04.2012r

Wymienione czynniki nie są jednak jedynymi mającymi wpływ- 3 problemy konstytucyjne. Kwestia wyborów, funkcje prezydenta, tryb działania prezydenta- czy kontrasygnatą czy też samodzielnie. Jest też kwestia odpowiedzialności głowy państwa. Stosunkowo rzadko zdarza się, że ponosi odpowiedzialność polityczną, częściej odpowiedzialność konstytucyjną.

Wybór- różne sposoby- od wyborów powszechnych pośrednich i bezpośrednich. W wielu krajach był to wybór pośredni ale zmienił się na bezpośredni- vide Finlandia. W Polsce kilka procedur wyboru- Poprzez parlament- jeśli dwuizbowy to dwie izby połączone w ZN. Drugie rozwiązanie to konstytucja kwietniowa- kolegium elektorów- część ex officio, większość z wyborów izb (najlepsi mężowie stanu- wiryliści). Współcześnie są to wybory powszechne, bezpośrednie, większościowe. Daje mu to prawo do arbitrażu politycznego- legitymacja z wyborów. Nie zawsze sposób wyboru koresponduje z jej silną pozycją- vide Irlandia- słaby a w wyborach powszechnych, lub Islandia- wybory powszechne, a prezydent o silnej pozycji.

Polskie wybory powszechne- odpowiednie terminy- 14 dnia od I tury odbywa się II tura- 100 tys wyborców zgłasza kandydata(35 lat i pełnia praw wyborczych do sejmu).

Funkcje Prezydenta- odróżniamy je od kompetencji- funkcja to rola do odegrania na scenie politycznej- najczęściej sprawowane przez kompetencje- prawnie określone zezwolenie lub zobowiązanie do wykonania przez daną instytucję swoich funkcji. Kompetencję możemy przypisać do kilku funkcji.

Funkcje:

  1. Funkcja najwyższej reprezentacji państwa- właściwa wszystkim systemom ustrojowym- jeśli jest jednoosobowa głowa państwa.

  2. Zwłaszcza prezydent-monarchowie rzadziej- funkcja szefa władzy wykonawczej- systemy prezydenckie- nawiązują do zasady podziału władzy Monteskiuszowskiego.- nie jest powszechna- charakterystyczna dla systemów prezydenckich. Drugi system to systemy semiprezydencjalne- V Rep. Francuska na przykład

  3. Funkcja Arbitra Politycznego- wykonują na ogół w systemach parlamentarnych, semi- prezydenckich, zracjonalizowanego parlamentaryzmu. Trudno sobie wyobrazić, że prezydent jest czysto neutralnym arbitrem- gdy wybierany przez parlament- sprawiedliwy sędzia, wybory powszechne- jest to arbitraż stricto polityczne- prezydent ma być bezpartyjny ale nie apolityczny. Prezydentowi powinno o coś chodzić. Nie powinien jątrzyć.

Te są trzy podstawowe- w innych systemach są również funkcje na przykład ochrony bezpieczeństwa państwa- Rady Bezpieczeństwa Narodowego- w Ameryce Łacińskiej. W Europie bywa, że są uznawani za gwaranta stałości ustroju konstytucyjnego(Konstytucja Kwietniowa w Polsce, i w Noweli Kwietniowej na przykład)

W III RP- Istniały III systemy rządów-

  1. Jeden w latach kwiecień 1989-grudnia 1992- system prezydencko- parlamentarny Prezydent wykonuje dwie pierwsze funkcje i jest gwarantem ładu politycznego i konstytucyjnego. Bez prezydenta nie można było powołać rządów, ale nie wystarczyła sama wola prezydenta- do powołania premiera- potrzebna zgoda parlamentu- nie można zmienić rekomendacji prezydenta- można ją przyjąć lub nie. Ponadto- prezydent zatwierdza kandydatury poszczególnych ministrów.

  2. System Małej konstytucji- 8 grudnia 1992- 16 października 1997r- Zracjonalizowany Parlamentaryzm w silniejszej postaci. Chodzi o to, że nastąpiła silna racjonalizacja systemu parlamentarnego- działania mające ograniczyć władzę większości sejmowej, żeby nie przejęła całości państwa na własność. Mała konstytucja- gwarantuje rządy parlamentarnej większości- nikt nie może uniemożliwić większości utworzenie rządu- można natomiast można później stosować obstrukcję wobec tego rządu Procedura KWN

  3. System obecnej konstytucji- Zracjonalizowanego parlamentaryzmu w słabszej postaci.

W latach 92-97- 3 funkcje- Dwie pierwsze i funkcja głównego kierownictwa- polityka zagraniczna.

Obecnie prezydent ma 3 funkcje- najwyższa reprezentacja art 126(nie tylko w stosunkach międzynarodowych ale również w stosunkach wewnętrznych- powołuje na stanowiska, sprawuje tradycyjne zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi), arbitraż polityczny, funkcja gwaranta ciągłości władzy państwowej- również art 126- czym innym jest funkcja arbitrażu na co dzień zmierzająca do harmonijnego działania organów państwa- vide zebrania u prezydenta Komorowskiego. Gwarant ciągłości to funkcja ujawniająca się w stanie kryzysu dla wartości czy dla samego państwa. Art. 126 ust. 2 wyznacza cele, ust. 3 mówi, że wykonuje on swoje zadania w oparcie o przepisy konstytucji i ustaw .

Warto uzmysłowić sobie, że prezydent działający jako najwyższy reprezentant działa w sposób najbardziej urzędowy z właściwych. W tym zakresie niektóre działania podejmuje prezydent w sposób faktyczny- jest oczywiście protokół ale większość załatwiają akty wewnętrzne.

W Polsce nie ma aktu przejęcia władzy tymczasowo przez marszałków podczas gdy w innych krajach występuje nawet zaprzysiężenie tymczasowych przydentów.

Funkcja arbitrażu to funkcja faktycznej władzy politycznej- kiedy działa jako arbiter to nie stoi za nim majestat RP działa w jako polityk, który powinien wznieść się ponad podziały polityczne.

20.04.2012r

Funkcje Prezydenta- rola jaką pełni w systemie rządów. NIE TO SAMO CO KOMPETENCJE. Funkcja to konkretne prawne umocowanie do podejmowania działań przez prezydenta. Funkcja jest niedookreślona. Kompetencje są ściśle unormowane. Kompetencji nie da się przypisać bez reszty określonej funkcji.

Zadania prezydenta- osiągnięcie czy respektowanie powinno być celem działania prezydenta. Z zadań nie wynikają kompetencje wprost. Art. 126 ust. 3- Prezydent wykonuje swoje zadania na podstawie konstytucji i ustaw.

Konstytucja- 2 funkcje

  1. Najwyższa reprezentacja

  2. Gwarant ciągłości ustroju państwa.

Nie wymieniona w konstytucji jest funkcja arbitrażu politycznego.

Funkcja najwyższa reprezentacji państwa- nie tylko na zewnątrz, ale również wewnętrznie wobec innych urzędów publicznych. Różny jest sposób sprawowania tej funkcji. Za kontrasygnatą na przykład.

Sednem władzy prezydenta w systemach semiprezydenckich jak i w zracjonalizowanym parlamentaryzmie- jest kwestia arbitrażu politycznego. Jest on zawsze zaangażowany- dla jakiś wartości i w tym znaczeniu jest arbitraż polityczny. Polega na władczym działaniu i oddziaływaniu na inne podmioty polityczne w systemie. Nie ma sensu wspominania tu o kompetencjach- wymieńmy płaszczyzny:

  1. Działania dążące do wypracowania porozumienia dla danej decyzji- vide Kwaśniewski, a działania na rzecz rządu Marka Belki. Drugi przykład to działania prezydenta Kwaśniewskiego odnośnie przygotowania do wejścia Polski do Unii Europejskiej.

  2. Działania dążące do rozstrzygania sporów parlamentarnych między władzami i nie tylko. Na przykład rozwiązanie parlamentu jeśli nie da się uchwalić budżetu w terminie.

  3. Stymulowanie i inspirowanie działań rządu. Poprzez kierowanie projektów ustaw, do orędzi do izb, jak również z orędziami do narodu- choć jest to prawo niepisane. Również nieformalnym sposobem są listy prezydenta do premiera- Za czasów Kwaśniewski- Buzek. Formalnie tym instrumentem jest również Rada Gabinetowa- ale jest ona nieefektywna. Jeszcze jeden instrument- Referendum, ale na to musi być zgoda w Senacie.

  4. Płaszczyzna powstrzymywania, ograniczania rządzących. Po pierwsze jest to weto ustawodawcze- rządzący mogą rządzić ale nie zawsze mają większość 3/5 w Sejmie. Drugi środek to wniosek do TK przede wszystkim prewencyjny- kiedy nie chce wejścia w życie, ale również kontrola następcza ustaw- pamiętajmy, że prezydent też może- nie tylko RPO. W tym kontekście można też wspomnieć referendum w tym referendum konstytucyjne.

Wszystkie działania arbitrażowe wykonuje prezydent BEZ KONTRASYGNATY Prezesa Rady Ministrów.

Trzecią funkcją jest funkcja gwaranta ciągłości władzy państwowej. Nie można przyjąć, że jest ona równoznaczna z funkcją Arbitrażu. Pamiętajmy, że jest uprawniony do dwóch działań.(Stany wyjątkowe)

  1. Nadające państwu uprawnień pomagający przetrwać państwu w stanie szczególnego zagrożenia. Na przykład rozporządzenia o Stanie Wojennym lub Wyjątkowym, Powszechna lub częściowa mobilizacja. Prezydent jest uprawniony do powołania NDSZ- Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych.

  2. Działania zapewniające ciągłość władz- Rozporządzenia z mocą ustawy- ciągłość władzy ustawodawczej. Działania dążące do ustanowienia nowego rządu- w stanie wyjątkowym. Na przykład wspieranie rządu jeśli uważa go za kompetentny- w stanie wyjątkowym.(np sytuacja w Hiszpanii gdy był strajk kontrolerów lotów)

W tym wypadku- ZAWSZE Za KONTRASYGNATĄ. Część kompetencji na wniosek RM lub PRM. Te działania nie powinny być przedmiotem rozstrzygania przez SĄDY- Oburzenie Prof. a propo Stanu wojennego. Nie można sądzić działań w stanie wyższej konieczności.

Stan nadzwyczajny jest stanem prawnym- konstytucyjna reakcja na stan faktyczny- stan zagrożenia. Nie używajmy tutaj też pojęcia stan wyjątkowy, który jest jednym z tych stanów przecież.

Czasowa niezdolność- TK Sprawdź- choroba ale również- postawienie w stan oskarżenia przez ZN(2/3 składu). Wtedy Marszałek Sejmu czasowo przejmuje obowiązki prezydenta.

Trwała niezdolność do sprawowania urzędu- ZN większościom 2/3 składu

27.04.2012r.

Bardzo prosta wydaje się odpowiedź na to pytanie. Prezydent działa za kontrasygnatą lub bez kontrasygnaty. Na przykład bez kontrasygnaty- prezesi SN i NSA. Nominacja prokuratorska natomiast jest związana kontrasygnatą PRM.

To że jakaś decyzja podlega lub nie kontrasygnacie może być z jednej strony działaniem przypadku legislacyjnego. Z drugiej strony może być to działanie celowe.

Ważna sprawą jest kwestia działania z kontrasygnatą lub bez niej. W pierwzym przypadku prezydent jest uwolniony od kontroli parlamentarnej większości- w osobie PRM. Kontrasygnata to nie tylko układ relacji między PRM a Prezydentem. Jeśli większość parlamentarna nie jest homogeniczna partyjnie to osłabia to władzę premiera, Za kontrasygnatą jest część kompetencji wynikająca z najwyższej reprezentacji ale również kompetencje dotyczące działania w zakresie arbitrażu politycznego. 3 sprawy

  1. Decyzje prezydenta gdzie prezydent nie może przeciwstawić się decyzji PRM- zachodzi w relacjach prezydenta, premiera z rządem- zmiany w rządzie. Zobacz jednak sytuację- Premier Miller, Prezydent Kwaśniewski, Minister Tomaszewski. Prezydent nie ma prawa merytorycznego ocenienia wniosku → pełni tutaj tylko kwestie ceremonialne. Wnioski nominacyjne są również dokumentami nie do sprzeciwu prezydenta. Może on też przedstawić PRM swoje obiekcje po konsultacji ze służbami specjalnymi. Druga sytuacja to nie spełnianie kryteriów przez ministra. Prezydent mógł merytorycznie ocenić takie wnioski pod rządami Noweli kwietniowej. POWOŁANIE CAŁEGO RZĄDU- w I kroku nie musi zaprzysiąc RM. W trzecim kroku natomiast ma obowiązek powołać cały rząd- w przeciwnym razie delikt konstytucyjny.

  2. Wnioski gdzie prezydent ma prawo merytorycznej oceny a podejmowane za kontrasygnatą premiera- Np. nominację ambasadorskie- w tym zakresie ma prawo nie tylko wstrzymywać sprawę ale również odmówić nominacji. Podobnie z nominacjami generalskimi. Podobnie jest z kwestiom wprowadzenia stanów nadzwyczajnych, w tym stanów wyjątkowych- gdzie prezydent może żądać od rządu np. konsultacji społecznej. Podobnie ma się kwestia dekretów z mocą ustawy w trakcie stanu wojennego na wniosek RM.

  3. Sytuacja decyzji z kontrasygnatą PRM ale z inicjatywą wychodzi prezydent- niektóre stanowiska w armii- szef sztabu oraz szefowie poszczególnych sił zbrojnych. Po drugie akty normatywne prezydenta- rozporządzenia prezydenta.

Generalną zasadą jest to, że akty z kontrasygnatą zawsze kontrasygnowane są w pierwszej kolejności przez PRM. Podczas noweli kwietniowej zdarzyła się sytuacja, że prezydent wydawał dokumenty bez kontrasygnaty. Od 1992r nowy porządek a Wałęsa z przyzwyczajenia dalej bez kontrasygnaty a ówczesny szef Kancelarii Premiera- J.M. Rokita „wrzeszczał” na Wałęsę. Podobnie było z kwestiom nominacji dla A. Seremeta.

3 sytuacje za kontrasygnatą

  1. z inicjatywy PRM gdzie prezydent nie może odmówić

  2. to samo ale może odmówić

  3. Z inicjatywy prezydenta ale kontrasygnata PRM.

Uprawnienia bez kontrasygnaty- nie prerogatywy(w sensie zbiorczym. Nie każda kompetencja podjęta bez kontrasygnaty jesy prerogatywą).

  1. Prerogatywy- np. odmowa podpisania ustawy, inicjatywa ustawodawcza, wniosek do TK i inne Decyzje podejmowane w określonym terminie- odmowa podpisania ustawy, lub codzienne stosowanie- inicjatywa ustawodawcza.

  2. Także uprawnienia dyskrecjonalne ale występujące sporadycznie- zasięgnięcie opinii marszałków obu izb lub tylko marszałka sejmu- skrócenie kadencji sejmu- zarówno w razie nie uchwalenia budżetu czy nie powołania nowego rządu, W okresie noweli kwietniowej i małej konstytucji na początku- sejm rozwiązany nie działał. Podpisywanie ustaw z wyłączeniem niektórych przepisów lub skierowanie do poprawki w sejmie- za zasięgnięciem rady Marszałka Sejmu(wysłanie na etap między pierwsym a drugim czytaniem w komisjach można zmieniać tylko te wyłączone przepisy)

  3. Wykonywane za zgodą danego podmiotu- patrz przeprowadzenie Referendum za zgodą senatu większość bezwzględna w przeciągu 2 tygodni. Dyskrecjonalność polega w tym wypadku na możliwości zaniechania.

  4. Uprawnienia bez kontrasygnaty na wniosek innych organów państwa- na przykład nominację sędziowskie na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. Druga sprawa to nadanie tytułu profesorskiego- Centralna komisja do spraw tytułów i stopni naukowych. Jeśli prezydent odmówi to nie znaczy że ma się tytuł, bo de facto prezydent go nie nadał.

Kompetencja prezydenta do przeprowadzenia Referendum Konstytucyjnego- rzetelne spojrzenie na to zagadnienie nasuwa jednakowy wniosek, że jest to bez kontrasygnaty, choć nie jest wymienione w tych aktach prezydenckich. Poza tym w świetle konstytucji należy dążyć do utrudnienia uchwalenia zmiany konstytucji- premier stoi na czele większości parlamentarnej uchwalającej zmianę konstytucji- stąd brak kontrasygnaty

Trzecia sprawa- to decyzja polityczna w wyniku zaniechania- braku działania. Nie można stwierdzić czy kontrasygnata bo de facto nie istnieje- sprawozdanie KRRiT- Do sejmu, senatu, prezydenta, i informacja do PRM. Mandaty wygasają jeśli odrzucone sprawozdania przez obie izby i potwierdzenie tego przez prezydenta. Jeśli zaniecha działania to mandaty nie wygasają. Vide- Prezydent Komorowski w zeszłym roku. Taką decyzję podejmuje prezydent nie wydając żadnego aktu. Druga sytuacja to odmowa ratyfikacji umowy międzynarodowej- vide traktat lizboński- nie ratyfikacja do jesieni 2009r.

18.05.2012r

Poprawki :

IOP- 18.06.2012 godzina 16.30 → s 2 KP3

SPRP- 21.06.2012r- godzina 10.00 → Aula NŚ 69

Wiemy, że Polska jest państwem z systemem parlamentarnym. Od II RP- do 1926, potem 1947- pod rządami małej konstytucji, później 1992- wprowadza z powrotem parlamentarną formę rządów. Istotą rządów parlamentarnych są rządy większości.

Powstanie rządu i cechy

Trzy zasadnicze cechy rządu w systemie parlamentarnym(Wywodzi się z chwalebnej rewolucji - UK okrzepł w XIX w., kiedy wyzwolił się spod prób monarchy do dymisjonowania premierów.- Król Jerzy III- popada w obłęd- regent- osłabienie pozycji, tak samo przed IL- Za czasów panowania kr. Victorii- stwierdziła, że nie musi być odpowiedzialna przed IL. ):

  1. Rozdział funkcji rządu od głowy państwa- rząd pracuje pod własnym odrębnym kierownictwem → DUALIZM EGZEKUTYWY. W Polsce mamy do czynienia z parlamentaryzmem zrównoważonym(niekiedy zdarza się przykład parlamentaryzmu „rozpasanego”) Granicę stanowi prezydent i jego uprawnienia.

  2. Rada Ministrów posiada tylko jej przysługujące kompetencje- tylko dla kolegium ministrów, a nie dla premiera i jego ministrów.

  3. Rząd jako kolegium ponosi solidarną odpowiedzialności przed parlamentem. Jeśli nie ma politycznej odpowiedzialności rządów- nie jest to system parlamentarny.

Czasem przyznaje się jeszcze udziału rządu w procesie ustawodawczym- jednak w niektórych przypadkach(Polska) nie jest jedynym. Jeśli RM chce wywrzeć nacisk na sejm, musi go skierować do Sejmu jako pilny projekt ustawy.

Do Europy model parlamentarny przeniósł król Francji Ludwik XVIII. Odpowiedzialność polityczną ministrów przed parlamentem wprowadza już konstytucja 3.05. 1791- I taki akt na świecie.

Drugi proces to proces przekształcania się monarchii w ustroje parlamentarne

RZĄD a RM

Konstytucja Marcowa nie jest konsekwentna jeśli chodzi o rozróżnienie terminów RM czy Rząd. Stwierdza nawet, że „RM ponosi odpowiedzialność przed sejmem za działania rządu” a w innym miejscu miejscu mówiła „władza ustawodawcza należy do parlamentu rządu” - w tym wypadku Rząd= RM

W konstytucji kwietniowej: Dwa podmioty w sensie personalnym składają się z PRM i ministrów- zatem rząd= Rada Ministrów ale stwierdza też- Że zakres działalność rządu a w szczególności PRM, RM i wszystkich ministrów poszczególnie wynika z dekretów prezydenta RP- w sensie zakresu działania RM nie równa się rząd

Po wojnie generalnie utożsamiała pojęcia RM i rządu- 1952- „Powołuje RM- rząd PRL”. W konstytucji 1992- podobnie- tylko personalnie. Współczesna Konstytucja używa tylko terminu RM.

Po raz pierwszy w Polskim prawie konstytucyjnym PRM i RM pojawiły się w 1807r w Konstytucji Księstwa Warszawskiego.

POWOŁYWANIE RZĄDU

Rozmaite procedury w Europie. Różnie przewidują to też polskie konstytucje- wyraża się w jednym zdaniu- Prezydent RP powołuje PRM i na jego wniosek pozostałych ministrów. We współczesnych konstytucjach dojrzewających demokracji procedury tworzenia rządu są szczegółowo regulowane.

Procedurę regulują art 154, 155, 158 konstytucji jeśli chodzi o RM. Po drugie uchwala się DWIE procedury tworzenia rządu. Obok podstawowej procedury tworzenia rządu(Art 154, 155) jest procedura Konstruktywnego Wotum Nieufności.(158).

Jak dotąd za każdym razem rząd w Polsce powstawał w pierwszym kroku konstytucyjnym.

Pierwszym krokiem jest desygnowanie PRM przez prezydenta i powierzenia mu misji tworzenia nowego rządu i w terminie 14 dni musi być zaprzysiężony rząd- inaczej fiasko. Jeśli się uda skompletować rząd → Wniosek do prezydenta → powoływanie rządu- przysięga poszczególnych. Wtedy dany rząd jest już rządem konstytucyjnym. W ciągu 14 dni PRM zobowiązany jest do wygłoszenia expose i wniosku o udzielenie rządowi wotum zaufania- jeśli sukces- status prawny się nie zmienia natomiast- otrzymuje on legitymację. Jeśli fiasko to koniec pierwszego kroku. Prezydent może wyrazić swoją dezaprobatę w stosunku do składu rządu i nie powołać rządu i PRM.

Etap drugi to etap parlamentarny- 14 dni sejmu na wybranie PRM- 46 posłów z wnioskiem- wybór większościom bezwzględną. Potem PRM prezentuje ministrów- głosowanie en block- powołanie rządu. Jeśli nie uda się powołać w ciągu 14 dni to etap trzeci.

Krok trzeci jest podobny do pierwszego. Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 14 dni powołuje Prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę. Sejm w ciągu 14 dni(nie może być 14- go dnia- sejm musi się ustosunkować) od dnia powołania Rady Ministrów przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania większością głosów(Większość zwykła) w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Gdy nie zostanie wyłoniony w ten sposób- skrócenie kadencji sejmu i senatu.

Jeśli rząd wybrany w II etapie- nie ma potrzeby wyrażenia zaufania dla rządu przez parlament.

Rząd ciąg dalszy.

PROCEDURA KONSTRUKTYWNEGO WOTUM NIEUFNOŚCI

Najpierw wniosek o konstruktywnym wotum nieufności(46 posłów minimum)- wniosek dotyczy CAŁEJ RADY MINISTRÓW. Między zgłoszeniem wniosku do głosowania musi upłynąć 7 dni. → plus do wniosku Decyzja o wyborze nowego premiera i rządu- głosowanie (wszystko w jednym) większościom ustawowej liczby posłów. Zapobiega ta procedura jedynie biernej weryfikacji rządu → Odwołanie rządu a powołanie gdzieś w odległej historii. Zaraz po głosowaniu zaprzysiężenie PRM i na jego wniosek powołuje (prezydent) jego rząd. Musi go powołać → nie ma potrzeby uchwalania wotum zaufania → Zostało ono uchwalone przy wotum nieufności.

W momencie swojego powstawania ma zaufanie sejmu. W III kroku jest ono dyskusyjne ale jest- możliwy do zmiany tylko przez KWN. Możliwe jest również WN dla konkretnego ministra jednak jeśli ma poparcie w sejmie to nic jej nie grozi. Podobnie może być w wypadku rządu mniejszościowego(traci większość w sejmie a mimo to w Polskich warunkach trwa.). Jest to sytuacja nieetyczna- bo rządzi mniejszość a opozycja torpeduje jej pracę poprzez pojedyncze wota nieufności- większość poza rządem nie bierze odpowiedzialności za władzę. W wypadku rządu mniejszościowego traci on ochronę prawną → Może być dezorganizowany wnioskami o wyrażenie wotum nieufności dla członków rządu mniejszościowego. W praktyce nie powiodła się żadna próba nawet w wypadku rządu mniejszościowego. Konstrukcje przyjęte w polskiej konstytucji zapewniają ciągłość rządzenia w Polsce.

Powstaje pytanie o utrzymanie jednoosobowego wotum nieufności dla ministrów- rozdwojenie odpowiedzialności- przed premierem i sejmem- de facto z praktyki wynika, że tylko przed premierem- nie doszło do uchwalenia wotum nieufności dla ministra. Profesor jest za zniesieniem odpowiedzialności pojedynczych ministrów albo chociaż możliwość zawieszenia tego na czas rządów mniejszościowych.

Dymisja

Konstytucja mówi wyraźnie, że dymisja rządu następuje:

  1. Na pierwszym posiedzeniu sejmu- deklaratywnie- i tak musi pojechać do prezydenta i złożyć wniosek z dymisją.

  2. Zawsze wtedy, gdy otrzyma wotum nieufności.

  3. Kiedy wniosek o wotum zaufania i nie otrzyma go. Po pierwsze w procesie tworzenia rządu → Albo kolejny krok, albo skrócenie kadencji. Druga sytuacja to wystąpienie o wotum zaufania przed sejm → Jeśli nie uzyska to dymisja.

Kiedy premier zgłasza się do dymisji albo zgłasza wniosek o wotum zaufania. → Tzw. kryzys przywództwa- szczególnie przez czołowe osoby w państwie- np. przez prezydenta dwa wyjścia dla premiera → Postawienie kwestii zaufania lub dymisja(Rząd Millera w maju 2004r, wcześniej postawiona kwestia zaufania dla rządu → obronił się). Premier może również podać się do dymisji ze względu na zły stan zdrowia → Uwikłanie się w sytuację gdy nie można sprawować urzędu.

Jeżeli pytanie o odpowiedzialność indywidualną ministrów- Wotum nieufności w sejmie ale również odpowiedzialność przed premierem i może przede wszystkim- odwołanie przez prezydenta na wniosek PRM.

Zasady działania RM i konstytucja a rząd.

ZASADY: dwa modele pracy gremiów kolegialnych:

  1. demokratyczny → Ciało wybiera samo swojego przewodniczącego(przykład parlament we władzy demokratycznej)

  2. Autorytarny → silne przywództwo, jest heterogeniczny względem danego zgromadzenia- stanowi władzę zwierzchnią.- np. rząd- Szczególnie w systemach kanclerskich czy półkanclerskich

ZASADY:

  1. Silnego jednoosobowego kierownictwa pracą Rady Ministrów przez PRM. Po pierwsze dlatego, że premier kreuje strukturę rządu- może łączyć i podporządkowywać działy administracji pod konkretnego ministra- jest tych działów ok. 30. Są działy zarezerwowane ustawowo- dwa przypadki → Działy podporządkowany ministrowi finansów- finanse publiczne, instytucje finansowe, budżet państwa. Po drugie- w 2009 roku- dział spraw zagranicznych i spraw europejskich- dla ministra właściwego do spraw zagranicznych- niesymetryczne- urząd ds. europejskich- sekretarz stanu w MSZ. Pozostałe swobodnie premier łączy i dzieli. Te cegiełki można wyjmować. Można obarczyć ministra kompetencjami premiera. Po drugie premier określa działania każdego z ministrów w drodze rozporządzenia normatywnego → W konkretnej sytuacji. W takim rozporządzeniu wskazuje się konkretne działy. Kiedy minister odwoływany z funkcji- rozporządzenie traci moc i trzeba robić nowe. Działy jednak nie mają stałej administracji → Chaos w pracach rządu. Po drugie premier ma uprawnienia odnośnie bieżących prac RM. Premier jest zwierzchnikiem RM, kontroluje RM jak również związane z wdrażaniem uchwał RM przez ministrów. Po trzecie kształtuje on skład osobowy RM- prowadzi politykę personalną- nie można być w rządzie bez zgody premiera. Rola premiera zależy od: Pozycji premiera w partii rządzącej. Drugi czynnik osłabia władzę premiera → Ministrowie koalicyjni. Pozycja PSL jest zatem silna pomimo małej liczby członków. W końcu premier jest pierwotnym członkiem rady ministrów → dopiero później na wniosek premiera powoływani są ministrowie .

  2. Zasada ograniczonej kolegialności- w ostatnich kilku latach uległa osłabieniu- kiedyś to konstytucja nawet mówiła, że rząd działa kolegialnie- dziś ten termin zniknął z konstytucji czy ustawy. Skąd się bierze kolegialność działania Rady Ministrów- dwie przesłanki- po pierwsze rząd to kolegium ministrów, którym konstytucja przysługuje kompetencje- są to kompetencje wyłącznie RADY MINISTRÓW!!!! Po drugie zgodnie z art 157 ust 1 wszyscy ministrowie odpowiadają solidarnie za odpowiedzialność Rady Ministrów. Zatem muszą być jakieś przesłanki do tej odpowiedzialności. W Polsce jest to ograniczona kolegialność. Przede wszystkim dlatego, że jest zrewidowany pogląd o ważności politycznej RM- dziś premier „przejmuje pałeczkę”. Po drugie posiedzenia plenarne nie są jedyną działalnościom Rady Ministrów- są też komitety- komitet stały(„mała RM”)- w piątek. We wtorek przeważnie zatwierdza się postanowienia zapadłe na „M RM”. Inny przykład to komisje wspólne rządu- np. komisja wspólna rządu i episkopatu polski. Współprzewodniczący- zarówno rząd jak i episkopat. Druga komisja wspólna- to komisja rządu i samorządu terytorialnego- umocowanie ustawowe, co podwyższa pozycję tej komisji.

  3. Zasada jednolitości działania rządu. Nie chodzi o RM bo ona działa jak działa- trudno jest określić jak działa. Idzie tu o spójność działań wszystkich działań ministrów poza Radą Ministrów. Po pierwsze to nie oznacza, że w rządzie nie ma żadnej dyskusji- może być nawet odmienne stanowisko czy brak zgody ministra- wpisane do protokołu. Dyskusje na posiedzeniu RM ale kiedy decyzja zapadnie to RM musi działać na zewnątrz jak monolit, jednomyślnie. Żaden minister nie może działać sprzecznie z ustaleniami. Po trzecie ministrowie są zobowiązani do wypowiadania sądów całkowicie zgodnych ze stanowiskiem Rady Ministrów- nie można krytykować- jest to zapisane w ustawie- zdarzało się tak np. przez ministra Kropiewnickiego czy kiedy ministrem był Leszek Miller.

Idea rządu umiarkowanego w konstytucji RP.

Idea ta(rządu umiarkowanego) to jest odwiecznym problemem- pojawia się od starożytności. Odnalazła ona w końcu odniesienie w Konstytucji 3- go maja - kontrasygnata ministrów pod decyzjami króla. W państwach demokratycznych nie musi być do czynienia z tą ideą. Trzeba wprowadzać ograniczenia rządzących- większość parlamentarną, która tworzy rząd. Patrzmy III Rep. Francuska → Gdyby nie samorząd terytorialny i Rada Stanu- to dyktatura większości parlamentarnych. Przez doświadczenia francuskie- wprowadzono zracjonalizowany parlamentaryzm- ograniczenia dla rządzących.

  1. Przede wszystkim decyzje muszą być zgodne z systemem prawa i wartości. Kontrola prezydenta i TK.

  2. Zasada dobra wspólnego w pracy- przyjmuje się, że rządzący powinni mieć umiar w partykularnych interesach ale również zwracać uwagi na interesy mniejszości.

  3. Rządy powinny być transparentne ale również kierować się zasadą przyzwoitości politycznej.

Rządzący muszą być po wtóre przekonani, że są do pobicia w wyborach- nie ma że nie przegram. Nie ma ludzi i ugrupowań niepokonanych- prędzej czy później to się stanie.

Kto racjonalizuje?

  1. Prezydent- poprzez TK, Orędzia, Wypowiedzi prezydenta, Rada Gabinetowa, Weta Ustawodawcze etc.

  2. Trybunał Konstytucyjny

  3. Trybunał Stanu- ale ułomna- bo wniosek musi być postawiony przez większość parlamentarną- ale odpowiedzialność przedawnia się w ciągu 10 lat i można przy zmianie większości pociągnąć do odpowiedzialności konstytucyjnej.

  4. NBP- Jest niezależny od rządu- wprawdzie prezydent jest powoływany przez większość ale na wniosek prezydenta- na swoją kadencję a nie na kadencję rządu. Po drugi Rada Polityki Pieniężnej- która prowadzi politykę finansową rządu- ustala stopy procentowe etc.

  5. NIK- Sprawuje bieżącą kontrolę rządu i ma prawo do przekazania wyników kontroli opinii publicznej- ma „zastraszać” rząd na co dzień.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
POLITYKA SPOŁECZNA-wykłady, Kiniorek90
Napęd Elektryczny wykład
wykład5
Psychologia wykład 1 Stres i radzenie sobie z nim zjazd B
Wykład 04
geriatria p pokarmowy wyklad materialy
ostre stany w alergologii wyklad 2003
WYKŁAD VII
Wykład 1, WPŁYW ŻYWIENIA NA ZDROWIE W RÓŻNYCH ETAPACH ŻYCIA CZŁOWIEKA
Zaburzenia nerwicowe wyklad
Szkol Wykład do Or
Strategie marketingowe prezentacje wykład
Wykład 6 2009 Użytkowanie obiektu
wyklad2
wykład 3
wyklad1 4

więcej podobnych podstron