Slajd 1: Prezentacja na temat zachowań agresywnych

Slajd 2: cytat Martina Luther King (urodzony w USA, 1929-1968, pastor baptystyczny, działacz na rzecz równouprawnienia, zniesienia dyskryminacji rasowej szczególnie w stosunku do Murzynów, laureat pokojowej Nagrody Nobla)

Slajd 3: Na początku wyjaśnię co włąściwie oznacza słowo "agresja". Według Internetowej Encyklopedii PWN: agresja to [łac.], psychol. działanie (fiz., słowne, symbol.) zmierzające do spowodowania szkody, wyrządzenia krzywdy fizycznej lub psychicznej, skierowane na inną osobę, przedmiot lub siebie samego (samoagresja); także zamiar takiego działania lub względnie trwała tendencja do takich działań

Slajd 4: Ponadto na temat agresji wypowiadali się także tacy autorzy jak Ranschburg czy Aronson. I tak wg Ranschburg 'a (psycholog i psychiatra z Budapesztu): „Agresją nazywamy każde zamierzone działanie - w formie otwartej lub symbolicznej - mające na celu wyrządzenie komuś lub czemuś szkody, straty lub bólu.”

A wg Aronson'a (amerykański psycholog, autor Człowiek istota społeczna i innych podręczników psych. Społecznej) definicja ta brzmi następująco: „Agresja jest to zamierzone działanie mające na celu wyrządzenie krzywdy lub spowodowanie przykrości. Działanie to może być fizyczne lub słowne. Jest ono agresją niezależnie od tego, czy osiąga swój cel, czy nie.(…) Liczy się intencja.”

Jak widzimy, definicje te są do siebie zbliżone, przede wszystkim w każdej z nich jest zawarty aspekt zamierzenia wyrządzenia owej krzywdy, intencji sprawienia bólu i przykrości. Osoba przejawiająca agresję z jakiegoś powodu chce użyć przemocy wobec drugiej osoby, nie jest ważny nawet rezultat - czy faktycznie tej osobie się udało osiągnąć zamierzony cel. Aronson w swej książce przytacza przykład tego aspektu spostrzegania agresji: jeśli rozwścieczony znajomy rzuci butelką od piwa w Twoją strone a ty się uchylisz dzięki czemu butelka chybi celu, to mimo wszystko jest to akt agresji. Na tej samej zasadzie jeśli pijany kierowca nieumyślnie potrąci cię kiedy będziesz próbował przejść przez jezdnię to nie jest to akt agresji mimo iż wyrządził ci znacznie większą krzywdę niż butelka która chybiła.

Slajd 5: Zachowania agresywne możemy podzielić na agresję:

Wrogą - akt agresji poprzedzony uczuciem gniewu, którego celem jest zadanie bólu lub zranienie

Instrumentalną - akt agresji służący osiągnięciu innego celu poza zadaniem bólu czy zranieniem

Przykład:

Slajd 6: w swojej książce Aronson zadaje sobie pytanie czy Agresja jest wrodzona czy wyuczona?

• Wg T. Hobbes (ur. 1558-1679, angielski filozof, Lewiatan, 1651)- człowiek w swym naturalnym stanie jest bestią, jedynie zmuszając go do przestrzegania prawa i porządku społecznego możemy okiełznać naturalny instynkt popychający go do agresji.

• Wg J. J. Rousseau (1762, szwajcarski pisarz tworzący w języku francuskim, filozof i pedagog, autor koncepcji swobodnego wychowania. ur.1712-1778) - koncepcja „szlachetnego dzikusa”; ludzie są z natury istotami łagodnymi i dobrymi, to społeczeństwo przez swe restrykcje wyzwala w nich wrogość i agresywność.

• Wg Z. Freud (filozof, twórca psychoanalizy, 1856-1939)- ludzie rodzą się z instynktem życia i równie potężnym instynktem śmierci prowadzącym do agresywnych działań.

Slajd 7:

Kryteria grupowania zachowań agresywnych wg Ranschburga

1) Moralna treść zachowania

- agresja społeczna - agresja niszcząca, przeciwko społeczności

- agresja prospołeczna - służąca interesom jednostki i społęczeństwa (kara zastosowana przez nauczyciela z przesłanką socjalizacyjną, w trosce o zdrowy harmonijny rozwój ucznia)

2) Agresja jako narzędzie/cel

- agresja instrumentalna - służy osiągnięciu pewnych określonych przez jednostkę celów(dziecko które uderzy i szarpie kolegę aby odebrać mu zabawke)

- agresja afektywna - służy zadania komuś bólu/przykrości ze względu na własne wew. pobudki, nie związana z żadnymi innymi korzyściami (dziecko które uderzy drugie dziecko z powodu złości że to ono dostało lepszą zabawkę)

3) Charakter atakujący/obronny

- agresja atakująca:

• Agresje wewnątrzgatunkowe - między samcami o samicę

• Agresje międzygatunkowe - między różnymi gatunkami o pożywienie (agresja łupieżcza)

- agresja obronna

• Agresja samca na swoim terytorium

• Agresja samicy w obronie potomstwa

• Agresja samoobrony

wszystkie 3 rodzaje agresji obronnej poprzedzane są próbą ucieczki, która po zbliżeniu się obcego organizmu w rozpaczliwy atak.

Slajd 8: Teraz chciałabym wspomnieć o stosunku do agresji Zygmunta Freuda

Początkowo uważał on że:

Agresja - mechanizm instynktowny, wywołana zawsze przez okoliczności zewnętrzne, w kierunku środowiska

Natomiast w późniejszym czasie zmienił swój pogląd. Wtedy zmienił swoją teorię na następującą:

Agresja - Instynkt życia i śmierci; wywołana przez okoliczności wewnętrzne (niezależne od otoczenia), skierowana przeciw „ja”.

Slajd 9:

Agresja - instynkt czy wpływ zachowania?

• J.P. Scott (behawiorysta)- nie istnieje wrodzona potrzeba do walki: organizm nie dozna żadnej fizjologicznej ani psychicznej szkody w wyniku nieprzejawiania agresji.

• K. Lorenz (austriacki zoolog i ornitolog, twórca nowoczesnej etologii, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny i fizjologii w 1973 roku. Studiował zachowanie zwierząt, zwłaszcza zjawisko wdrukowania u gęsi gęgawy. )- obserwacja zachowania pielęgnic rycerskich (agresywne ryby tropikalne)

• R. Lore (psycholog ze stanów zjedn.) i L. Schultz - agresja wśród kręgowców pełni funkcję przystosowawczą.

Slajd 10:

Agresja - instynkt czy wpływ zachowania?

• Na agresję mają wpływ:

- wrodzone popędy

- opanowane sposoby kontroli zachowania

- cechy sytuacji społecznej

Wniosek:

Naturą agresji jest nie tylko instynkt.

Wpływ na zachowanie agresywne mają także czynniki społeczne i sytuacje, które modyfikują nasilenie i sposób przejawiania

Slajd 11:

Użyteczność agresji w przetrwaniu

• K. Lorenz (austriacki lekarz, zoolog i etolog, )- agresja jest „istotnym elementem organizacji instynktów chroniącej życie.”

• S. Washburn (antropolog) i D. Hamburg (psychiatra) - zdobywanie pokarmu i reprodukcja w obrębie grupy małp - postawa agresywna umożliwia zdobycie pożywienia a także dominację w stadzie, postawa agresywna która powoduje dominację w grupie pozwala na osiąganie wielu przywilejów takich jak dostępność wielu samic do reprodukcji otraz większą ilość pożywienia.

• P. Kropotkin (rosyjski uczony i rewolucjonista, Dylemat więźnia )- wartość współdziałania i wzajemnej pomocy - współdziałanie takie jak np. mrówek, pszczół czy termitów ma duże znaczenie w przetrwaniu.

• E. Aronson - aronson sugeruje ze agresja w dzisiejszych czasach nie ma funkcji przetrwania. Zauważył on że:

Slajd 12:

Przyczyny agresji

• Procesy neuronalne i chemiczne

• Jądro migdałowate - w korze mózgowej, wiąże się z agresywnym zach. zarówno u ludzi jak i u zwierząt. Drażnienie tego miejsca powoduje agresję osobników łagodnych, gdy blokuje się aktywność neuronową, agresja znika u os. agresywnych. Wpływ jądra migdałowatego na agresję może być modyfikowany przez społeczeństwo, otoczenie.

• Testosteron - agresywne działania podwyższa poziom testosteronu a także wysoki poziom testosteronu powoduje zachowania agresywne.

• Alkohol, narkotyki - osłabiaja nasze zahamowania wobec czynów potępianych przez społeczeństwo w tym aktów agresji. Alkohol jednak wcale nie musi powodować agresji.

• Ból i dyskomfort, gdy nie ma dokąd uciec prawie zawsze powoduje atak, przeprowadzono eksperyment na studentach, gdzie trzymali rękę w b.zimnej wodzie - wzrost aktów agresji wobec innych studentów; upał też powoduje agresję.

• Frustracja - główny czynnik powodujący agresję

• Eksperyment R. Bakera, T. Dembo, K. Lewina - pokazywali dzieciom pokój pełen zabawek którymi nie wolno im było się bawić.. Stały one za drucianą siatką i patrzyły z nadzieją na zabawę ciekawymi zabawkami, ale nie mogły ich dosięgnąć. Po długim czasie pozwolono dzieciom się bawić. 1 grupa mogła bawić się zabawkami od począku. Dzieci sfrustrowane niszczyły zabawki które w końcu dostały.

• Nasilenie frustracji - frustracja jest tym większa gdy cel jest blisko a coś/ktoś przeszkadza w dążeniu do niego. Gdy jest to niespodziewana i nieuzasadniona przeszkoda to agresja tym bardziej rośnie

• Społeczne uczenie się

• Obecność „agresorów” - obecność przedmiotów kojarzonych z agresją wzmaga pojawianie się aktów agresji

• Stereotypy i uprzedzenia -

• Środki masowego przekazu - tv odgrywa poważną rolę w procesie socjalizacji dziecka. Im więcej przemocy jest w oglądanej tv tym większe skłonności do agresji wykazują dzieci oglądające ten program.

• Pragnienie zwrócenia uwagi społeczeństwa poprzez np. manifestacje przeciwko sytuacjom niepożądanym i nieodpowiednim wg osoby stosującej przemoc. Działa ona na rzecz dobra społecznego.

Slajd 13:

Agresja w środkach masowego przekazu

• Wpływ na dzieci - oglądanie programów\ przepełnionych przemocą skutkuje agresją nawet w późniejszym życiu

• Wpływ na dorosłych - np.w czasie zbliżającym się do meczu bokserskiego i tydzień po, wskaźnik zabójstw wzrastał.

• Znieczulający efekt oglądania przemocy w środkach masowego przekazu - częste stykanie się z przykrymi i nieprzyjemnymi zdarzeniami w tv ma zwykle znieczulajacy wpływ na wrazliwość w stos. Do tych zdarzeń.

Slajd 14:

Przyczyny nasilenia tendencji agresywnych w wyniku kontaktu z przemocą w mediach

• Osłabienie norm nakazujących kontrolę agresywnych impulsów

• Dostarczenie pomysłów, jak ujawnić własną agresję

• Lepsze uświadamianie sobie własnej złości i szybsze uruchomienie działań agresywnych

• Łatwiejsza akceptacja aktów przemocy

Slajd 15:

Uczucie gniewu i agresja w procesie rozwoju dziecka

0-5 m-c ż. - działanie celem samym w sobie (brak agresji)

5-7 m-c ż. - sięganie po przedmioty w polu widzenia; brak zachowania pierwotnego zamiaru osiągnięcia celu. (brak agresji) gdy dziecko sięga po przedmiot a na jego drodze postawimy zabawkę to najprawdopodobniej dziecko zapomni o swoim celu i zajmie się zabawką. 7 m-c ż. - 2 r.ż.- Przeszkoda w osiągnięciu celu - nieukierunkowany gniew trwający jednak dość krótko, brak zdolności zachowania gniewu (zarty mamy)

2 r.ż. i później- coraz bardziej świadome wybuchy gniewu, wyraźniej skierowane przeciwko komuś/czemuś.

Wiek przedszkolny - agresja wymierzana przeciw rodzicom w formie niedotrzymywania wyuczonych norm higienicznych ponieważ są wg psychoanalizy Freuda w okresie analnym- agresja analna.

Wiek szkolny - różne akcje odwetowe - np. strajk głodowy (świadomy i nieświadomy)

Hipoteza frustracji-agresji - frustracja prowadzi do tendencji agresywnej, a gniew pojawia się, gdy nie ma możliwości otwartej agresji.

Nie zapominajmy, że nie każda agresja ma charakter negatywny!

Slajd 16:

Więcej o gniewie i agresji wśród dzieci

- Dziecko frustruje tylko ta przeszkoda, której pod wpływem cech własnej osobowości przypisuje większe znaczenie. Czyli gdy dziecko nie przywiązuje dużej wagi do pewnych zdarzeń które przeszkadzają mu w osiąganiu celu to nie reaguje na nie gniewem. Jednak jeśli frustracja często się powtarza to próg frustracji może się obniżyć. Gniew występujący wskutek frustracji może przejawiać się nie tylko w formie agresji.

• Przeniesienie agresji, np. agresja symboliczna - gniew którego jednostka nie może okazać w sposób otwrty w stos. Do pierwotnego celu, szuka innej drogi ujścia. np. „wyżycie się” na osobach niewinnych (przykład ojca który zbesztany przez przełożonego i czepia się domowników potem)

• Modele identyfikacyjne: władza społeczna (symbole statusu, sława, autorytet i identyfikacja płciowa) i rola uzupełniająca (w kierunku tej os. skierowana jest większość działań i oczekiwań dziecka)

• Postawy wychowawcze i ich wpływ na agresję u dzieci:

• postawa ciepła pobłażliwa - rodzice kochający, normy które stosują są elastyczne i dopasowywane do sytuacji i osobowości dziecka. Dziecko jest pozytywnie nastawione do otoczenia, jest aktywne, ambitne, przyjacielskie, twórcze. Dziecka ma ograniczoną ilość frustracji więc nie ma tak dużo powodów do agresji. Czasami agresja może być akceptowana i dziecko ją okazuje bo ma przyzwolenie rodziców, nie boi się konsekwencji,

• postawa zimna pobłażliwa - rodzice nie interesują się dzieckiem. Lęk przynależności i otwarte zachowanie agresywne często prowadzą dzieci do gangów młodzieżowych

• postawa ciepła ograniczająca - rodzice silnie kochający dziecko, zbyt opiekuńczy, dziecko jest surowo karane, otwarta agresja w domu surowo zabroniona. Dziecko ukrywa więc uczucie antypatii w stos. Do rodziców i rozwija ja w formę lękową. Zdarza się że agresja poza domem (no gdy syn wdaje się w bójki z kolegami) jest akceptowana a nawet rodzice okazują dumę z syna który zachowuje się jak mężczyzna. Powoduje to wzrost okazywanej agresji. Kiedy jednak żadna forma agresji nie jest aprobowana, dziecko z powodu lęku przed poczuciem winy nie będzie miało możliwości agresji nawet w fantazji, pojawiają się symptomy lękliwości.

- Postawa zimna ograniczająca - rodzice odtrącają dziecko, ograniczają kontakty, ale surowo każą za agresje i inne nieposłuszeństwa. Dziecko reaguje tendencją do agresywności ale nie ma możliwości otwartej agresji. Rodzice wpajają że wszystko robią dla dobra dziecka, a ono nie rozumie tego i czuje poczucie winy z powodu tej niewdzięczności, co powoduje agresję skierowaną na samego siebie.

Slajd 17:

Przemoc, pornografia i akty agresji wobec kobiet

• Przemoc w formie gwałtu - często spotykanym zjawiskiem jest gwałt na randce - osoby znajome popełniają gwałt na osobie którą już znają. Wynikiem może być brak przyjęcia słowa „nie” wypowiedzianego przez kobietę kierując się stwierdzeniem że kobieta mówiąc „nie” myśli „tak”.

• Pornografia nie prowadzi

do zachowań agresywnych. Błędne jest założenie że oglądanie filmów pornograficznych może zwiększyć liczbę gwałtów

• Pornografia + przemoc prowadzi

do zachowań agresywnych. Oglądanie filmów pornograficznych połączonych z przemocą powoduje większą akceptację seksualnej przemocy wobec kobiet, skłonność do wiary w mit gwałtu - kobiety prowokują do gwałtu bo lubią być gwałcone.

Slajd 18:

Jak zmniejszać agresję?

• Katharsis - psychoanalityczna koncepcja Freuda - uwalnianie nagromadzonej agresji poprzez rozładowanie energii, które ma obniżyć prawdopodobieństwo wystąpienia podobnych działań agresywnych w przyszłości

Slajd 19:

W myśl koncepcji katharsis…

• Niektóre sposoby pozbywania się agresji:

• Uczestniczenie w fizycznych formach aktywności - sport

• „Agresja w wyobraźni” - wyobrażanie sobie siebie samego w sytuacjach agresywnych.

• Podejmowanie bezpośrednich zachowań agresywnych- akty agresji i przemocy wobec innych osób

• Po rozpatrzeniu w/w sposobów okazuje się, że:

• Uczestnictwo w rywalizacji sportowej a także kibicowanie nie zmniejsza agresywności, a nawet ją czasowo nasila

• „Agresja w wyobraźni” nie powoduje znacznej redukcji agresji

• Bezpośrednia agresja zwiększa skłonność do dokonywania podobnych czynów w przyszłości; obwinianie ofiary

Wniosek:

Większość danych nie potwierdza skuteczności hipotezy katharsis. Stosowanie katharsis zwiększa częstotliwość zachowań agresywnych.

Slajd 20:

Jak zmniejszać agresję?

• Eksperyment Michaela Kahna:laborant wygłaszał obraźliwe uwagi na temat badanych studentów.jednej grupie pozwolono powiedzieć szefowi laboranta co myślą o zachowaniu jego podwładnego. Mogło to go narazić nawet na utratę posady. W drugiej grupie nie dano możliwości do wyrażenia agresji przeciw osobie która wzbudziła ich gniew. Badani wyrażający agresję odczuwali większą antypatię i wrogość do laboranta niż badani, których powstrzymano od jej wyrażenia.

• Gdy ludzie wpadaja w gniew często odplacaja się z nawiazka. Gdyby w eksperymencie Kahna laborant został usuniety z pracy to jego iwna w stosunku do poniesionych konsekwencji bylaby niewspolmierna. Odwet w tym przypadku bylby zbyt duzy a Nadmierny odwet wytwarza dysonans poznawczy. W celu usuniecia dysonansu stosuje się metode przypisywania cech ujemnych obiektowi swojego gniewu.

• Eksperyment A. Dooba i L. Wood:

• sytuacja w której pomocnik dokuczal badanych i ponizal ich. W 1 grupie badani mielik mozliwosc odplacenia się dreczycielowi seria wstrzasow elektrycznych. Po wyrownaniu rachunkow nie idczuwali dalszej potrzeby karania. Jednak osoby z 2 grupy ktorym nie dano mozliwosci odplacenia za dreczenie odczuwali potrzebe odplacenia się za to. Tak więc Odwzajemnienie się swojemu „prześladowcy” może zredukować potrzebę dalszej agresji, jeśli zostało przywrócone coś zbliżonego do równowagi, a więc jeśli przewinienie oraz kara za nie są współmierne.

Slajd 21:

Jak redukować przemoc?

Sposoby (wg Aronson'a):

- Argumentacja rozumowa - opracowanie zbioru argumentów przeciwko agresji. Jednak taki sposób nie będzie skuteczn, ponieważ mimo logicznych argumentów że agresja jest niebezpieczna to jednostka nie będzie tego odnosić do jej własnej osoby i dalej będzie zachowywać się agresywnie

- Stosowanie kar - ten temat omówimy za chwilę

- karanie agresywnych modeli - ukaranie agresywnego modelu nie powoduje wzrostu agresji ale nie potwierdzono czy powoduje jej spadek. Natomiast nagradzanie zachowania agresu=ywnego u modelu wzmaga agresywne zachowanie u dzieci.

- nagradzanie alternatywnych wzorców zachowania - polega na ignorowaniu agresywnego zachowania a nagradzaniu odpowiedniego zachowania. Dzieci często zachowują się agresywnie bo chcą zwrócić na siebie uwagę. Wolą one aby je ukarano niż żeby nie zwracano na nie uwagi. Więc kara za agresywne zachowanie może być potraktowane jako nagroda. nagradzanie nieagresywnych zachowań jest skuteczne jak dowodzi eksperyment Paula Browna i Rogersa Elliota przeprowadzony w przedszkolu. Wychowawczyni polecono aby ignorowała agresywne zachowania a poświęcała bardzo dużo uwagi dzieciom które przejawiały przeciwieństwo agresji. Po paru tygodniach zauważono znaczny spadek agresywnych zachowań.

- obecność nieagresywnych modeli - polega na obecności nieagresywnych i opanowanych osób w tych samych sytuacjach, które dają nam „dobry przykład”. Jednak działa to w obie strony - gdy w tej samej sytuacji obecna jest osoba agresywna, może to spowodować że i my zachowamy się w sposób agresywny.

• rozwijanie empatii w stosunku do innych - nauka empatii zmniejsza zachowania agresywne. Nauka dzieci przyjmowania punktu widzenia innej osoby, rozpoznawanie emocji u ludzi, odgrywanie scenek emocjonalnych powodują wzrost empatii oraz spadek agresji wśród dzieci nauczonych zachowań empatycznych.z empatią w pewien sposób związany też jest proces dehumanizacji, czyli pozbawianie cech ludzkich. Oprawcy znacznie łatwiej jest użyć przemocy wobec ofiary którą pozbawią cech ludzkich. Oprawca wtedy nie odczuje wobec niej empatii, bo uważa że nie jest to człowiek taki sam jak on. W momencie kiedy nie pozbawia go ludzkich cech, traktuje go jak człowieka takiego jak on sam, trudno jest zracjonalizować akt okrucieństwa wobec niego a także może odczuć wobec tej osoby empatię.

Slajd 22:

Jak redukować przemoc?

• Czy kara sprzyja hamowaniu zachowań agresywnych?

• Eksperyment Aronsona i Carlsmitha: zagrożenie łagodną karą jest skuteczniejszym zwalczaniu agresji niż stosowanie surowych kar. Ponieważ łagodna kara ledwo wystarcza na pohamowanie agresji dziecka, to dziecko zapytane czemu już np. nie bije swojego brata nie wykorzysta groźby np. lania ponieważ nie będzie to prawdą. A uzasadnienie sytuacyjne jest b. małe więc dziecko samo wymyśla powód dlaczego już nie bije brata np. że biecie go nie sprawia mu przyjemnosci. Jest to sakuteczna metoda, jeśli kara nie jest zbyt surowa a także jeśli jest wymierzona w porę.

• Tak więc możemy w świetle powyzszego powiedzieć że groźba surowej kary nie zapobiega popełnianiu przestępstw

• ponadto Kara o średnim stopniu dolegliwości, wymierzana konsekwentnie zapobiega dokonywaniu aktów przemocy przez osoby dorosłe

Slajd 23:

Jak redukować przemoc? (wg Krähe)

Podejście ukierunkowane:

• Katharsis - czyli tak jak wcześniej mówiłam rozłądowanie emocji celem zmniejszenia agresji. Jednak nie okazuje się skuteczne lecz nawet zwiększa częstość zachowań agresywnych.

• Karanie - chodzi tutaj zarówno o karanie zachowań agresywnych jak i wzmacnianie prawidłowych zachowań.

• Radzenie sobie z gniewem - budowanie umiejętności umożliwiających wybieranie zachowań zastępujących agresję. Pomóc w tym mogą treningi w radzeniu sobie z gniewem, empatia, wprawianie w dobry humor a także łagodne pobudzenie seksualne.

• Uczenie się obserwacyjne - eksponowanie modeli nie używających przemocy mające na celu wyuczenie nowego repertuaru zachowań które mogłyby zastąpić reakcje agresywne. Jednak od samej obserwacji bardziej skuteczne jest wprowadzanie obserwowanego zachowania w czyn np. podczas odgrywania ról i informacji zwrotnej o wykonaniu.

Podejście uniwersalne

• Dostępność materiału pornograficznego - istnieje możliwość istnienia związku pomiędzy powszechnością przemocy seksualnej a dostępnością materiału pornograficznego (Scott, Schwalm)

• Utrudnianie potencjalnym przestępcom osiągania ich celów - przez bariery fizyczne i kontrolę dostępu

• Kontrola czynników sprzyjających agresywnym zachowaniom(np. Zakaz sprzedaży alkoholu na imorezach sportowych)

• Formalne/nieformalne systemy nadzoru i znakowanie własności (np. monitoring, lub dozór sąsiadki)

• Usuwanie „stresorów” (wyskokiej temperatury, hałasu, zatłoczenia poprzez instalowanie klimatyzacji w szkołach, zmniejszenie zagęszczenia w więzieniach)

• Narzucanie sankcji prawnych - kary za popełnianie aktów agresji skutkujących szkodą dla ofiary agresji.

• Kontrola broni palnej - ma na celu ograniczenie osób posiadających broń. Istnieje wysoka korelacja pomiędzy ilością osób posiadajacych broń palną a ilością zabójstw z użyciem broni palnej. Sposoby ograniczania ilosci osob posiadajacych bron: np. podnoszenie cen i podatku za broń, ograniczenie dostępu do broni pewnym grupom, no młodzierzy, osobom karanym przez prawo.kontrolowanie w jaki sposob bron jest uzytkowana, zezwolenie na posiadanie broni, które trudno jest zdobyc i podlega scislej kontroli. Ponadto wazne tez jest zapewnienie obywatelom poczucia bezpieczenstwa.

Slajd 24:

Podsumowanie:

Agresja może mieć wiele przyczyn oraz w rózny sposób może się objawiać. Jeśli w odpowienim momencie, czyli w okresie dzicinstwa odpowiednio będziemy reagiwac na zachowania agresywne dzieci można zapobiec zachowaniom agresywnym w przyszlosci, w zyciu doroslym a także zachować odpowiedni rozwój dziecka i przystosowanie go do zycia w spoleczenstwie. Podstwa do tego jest odpowiednia wiez między dzieckiem a rodzicami oraz koncekwencja w reakcjach na zachowania agresywne oraz nieagresywne.

koniec

---