Jałowiec pospolity

52a] Jałowiec pospolity- Juniperus communis

Inne nazwy: jodłowiec.

Surowcem leczniczym są szyszkojagody.

Szyszkojagody zawierają olejek eteryczny, gorzki związek juniperynę, kwasy organiczne [jabłkowy, mrówkowy, octowy], żywice, garbniki, woski, gorycze, sole mineralne, wit C, barwniki i cukry.

Jałowiec znany już był w starożytności. W średniowieczu uważano jałowiec za lek wszechstronnie działający. Z jałowcem łączono wiele wierzeń i zabobonów- chronił przed czarami, odpędzał złe
moce. Odwar z korzeni leczył liszaje i wysypki.

W medycynie stosowane są głównie owoce, rzadziej olejek otrzymywany z owoców lub drewna.

Jałowiec ma działanie moczopędne, żółciopędne, antyseptyczne, pobudzające trawienie, wiatropędne

i bakteriobójcze.

Zewnętrznie używany jest przy leczeniu ropni i czyraków jak również jako środek rozgrzewający poprzez przekrwienie skóry w reumatyzmie [olejek lub maść] oraz przy zapaleniu korzonków nerwowych.

Naparem z jagód jałowca płucze się jamę ustną dla pozbawienia jej nieprzyjemnego zapachu.

Jałowiec często bywa stosowany w formie mieszanek- szczególnie moczopędnych i żółciopędnych [Cholagoga I i III]. Wchodzi też w skład leków homeopatycznych.

W warunkach domowych dla pobudzenia apetytu i lepszego trawienia można sporządzić odwar- 1 łyżeczkę owoców zalać 1 szkl wody, zagotować, po 15min przecedzić i pić 2-3 razy dziennie - 1 łyżkę po jedzeniu.

Przy bólach gośćcowych i nerwobólach oraz przy zapaleniu korzonków nerwowych można

stosować okłady z naparu, maść lub nalewkę.

Przy wypryskach przemywa się skórę naparem z jałowca, a dla pozbycia się niemiłej woni z ust należy żuć po 4 jagody dziennie.

Jałowiec wykazuje działanie odtruwające, ułatwia wydalanie ubocznych produktów przemiany materii.

Uwaga: należy go używać z umiarem, ponieważ może podrażniać nerki i wywołać krwiomocz, a stosowany zewnętrznie - spowodować zapalne stany skóry z obrzękami.

52b] Jałowiec pospolity

Od tysięcy lat stosowany w medycynie ludowej różnych krajów jako środek rozkurczowy i moczopędny, który pobudza czynność oskrzeli i przewodu pokarmowego, przyspiesza przemianę materii i łagodzi bóle reumatyczne.

Uwaga: Jałowca nie można stosować stale, gdyż jako środek moczopędny mógłby podrażniać nerki, dlatego u osób chorych na nerki i u kobiet w ciąży zaleca się ostrożność.

Szyszkojagody działają odwadniająco i zmniejszają obrzęki zwłaszcza przy żylakach kończyn

dolnych.

Herbata: należy pić 2 razy dziennie filiżankę, jednak nie dłużej niż 4 tygodnie.

52c] Jałowiec pospolity

Dla celów leczniczych zbiera się szyszkojagody zwane popularnie jagodami.

Szyszkojagody zawierają duże ilości olejku eterycznego, flawonoidy, goryczki, kwasy organiczne, żywice i sole mineralne.

Działanie: moczopędne, żółciopędne, żołądkowe, wykrztuśne.

Szyszkojagody zwiększają ilość wydalanego moczu i dezynfekują drogi moczowe.

Mogą być pomocne w leczeniu ludzi z upośledzoną czynnością nerek, z obrzękiem pochodzenia nerkowego sercowego oraz w leczeniu kamicy moczowej.

Uwaga: Dawki jałowca powinny być umiarkowane, bowiem zbyt duże dawki mogą uszkodzić nerki.

Związki zawarte w szyszkojagodach jałowca pobudzają wydzielanie żółci i soków trawiennych w przewodzie pokarmowym, czym przyczyniają się do poprawy trawienia.

Przeciwdziałają nadmiernej fermentacji w jelitach.

Uwaga: Przeciwwskazane jest stosowanie wyciągów z jałowca w ostrych chorobach zapalnych przewodu pokarmowego, w zaostrzonej chorobie wrzodowej, w ciężkich chorobach nerek oraz wątroby, a także w ciąży.

Olejek uzyskiwany z szyszkojagód może być stosowany zewnętrznie - znosi bóle m.in. stawowe, korzonkowe i nerwobóle.

Owoce jałowca mogą być dodawane do mieszanek ziołowych o działaniu moczopędnym, pobudzającym trawienie.. Wchodzą w skład mieszanek Cholagoga I i II.

Olejek jałowcowy wchodzi w skład leku Spiritus Angelicae Compositus oraz Linimentum Saponato-Camphoratum używanych do nacierania.

Napar: 1 łyżkę jagód zalać 1 szkl wrzątku i odstawić pod przykryciem na 15min. Pić w 2-3 porcjach

w ciągu dnia po posiłkach.

52d] Jałowiec pospolity

Wskazania lecznicze: artretyzm, białkomocz, bolesne miesiączkowanie, cukrzyca, dna, dolegliwości dróg moczowych, kamienie moczowe, nadfermentacja jelitowa, puchlina wodna, reumatyzm, skąpomocz, stwardnienie tętnic, zmęczenie ogólne i organiczne, nadczynność tarczycy.

Zewnętrznie: dermatozy, bóle zębów, niegojące się rany, owrzodzenia, trądzik, wypryski moknące, następstwa paraliżu.

Jałowca można używać do dezynfekcji mieszkania.

Jagody jałowca - świeże, suche lub gotowane są skuteczne przy nieprzyjemnym oddechu i zgadze.

Żucie kilku jagód dziennie [2 razy] leczy artretyzm, reumatyzm i nieżyt dróg oddechowych.

Jagody gotowane w winie działają moczopędnie, rozpuszczają piasek, kamienie żółciowe i moczowe.

Uwaga: Nadmiar doustnych dawek z wyciągów jałowca jest szkodliwy dla zdrowia.

Olejek jałowcowy wciera się przy bólach gośćcowych, nerwobólach i zapaleniu korzonków nerwowych.

52e] Jałowiec pospolity

Skład chemiczny: Głównie olejek eteryczny z pinenami, również cukry, garbniki, flawonoidy, kwasy organiczne. W owocach także barwniki. W drewnie olejek eteryczny - lecz w małych ilościach.

Działanie: moczopędne, wykrztuśne, przeciw wzdęciom, pobudzające tworzenie soków

żołądkowych, żółciopędne, hamuje rozwój bakterii chorobotwórczych, wpływające na przekrwienie skóry.

Moczopędne działanie wywołane jest bezpośrednim drażnieniem nerek przez olejek eteryczny [lub

jego składnik - terpineol]

Wpływa też na przemianę materii, pobudza perystaltykę jelit, wydzielanie soków żołądkowych i żółci, działa przeciw wzdęciom i silnie bakteriobójczo.

Olejek eteryczny ma podobne właściwości, ponadto zwiększa przekrwienie skóry.

52f] Jałowiec pospolity

Szyszkojagody mają zapach silny, balsamiczny [szczególnie po roztarciu], smak słodki, później gorzkawy, cierpki.

Surowiec działa wykrztuśnie, żółciopędnie, pobudzająco na żołądek, moczopędnie i dezynfekująco

na drogi moczowe.

Znajduje zastosowanie do leczenia chorób przewodu pokarmowego, przy złym trawieniu, marskości wątroby, przy obrzękach.

Zewnętrznie jest używany do leczenia reumatyzmu i nerwobóli.

Ciekawostki

Podobno w czasie upału hektar jałowców wydziela do 30 kg lotnych substancji o działaniu antyseptycznym i bakteriobójczym, co stanowi swoisty rekord wśród drzew i krzewów iglastych.

Lecznicze właściwości jałowca cenione były już w starożytności. W tym celu wykorzystywano

szyszkojagody, liście i samo drewno.

Medycyna naturalna zaleca stosowanie jałowca w takich chorobach jak: artretyzm, cukrzyca i nadczynność tarczycy. Leki z jałowca można przyrządzać na wiele sposobów jako napary, wyciągi wodne i alkoholowe, nalewki, syropy, wino i piwo jałowcowe czy nawet powidła.

52g] Jałowiec pospolity

Surowiec: Owoce - szyszkojagody, a także drewno.

Owoce jałowca, podobne do borówek czernicy leśnej, są ciemnogranatowe i pokryte woskowym

nalotem. Owoc ten stosowany jest nie tylko w medycynie ludowej, ale powszechnie jako lek w różnych schorzeniach. Używany w różnych postaciach, najczęściej jako składnik różnych mieszanek ziołowych lub też jako przyprawa kuchenna.

Surowiec ma leśny zapach i słodki, gorzkawopalący smak. Owoce zawierają spore ilości olejku lotnego, 30% cukru inwertowanego, garbniki, związki żywiczne, gorycze, cenne glikozydy oraz

inne aktywne substancje i związki organiczne.

Jagody tego krzewu działają przede wszystkim przeciwzapalnie, bakteriobójczo i moczopędnie, dlatego surowiec ten stosuje się leczniczo jako środek moczopędny przy zapaleniach dróg moczowych.

Działając silnie moczopędnie. przyspiesza wydalanie z organizmu szkodliwych substancji przemiany materii, czyści krew odtruwając równocześnie cały organizm.

Owoce jałowca działają również żółciopędnie i pobudzająco na żołądek i wątrobę, dlatego stosuje się go przy różnych zaburzeniach trawiennych, przy niedomodze woreczka żółciowego i wątroby oraz do pobudzenia ruchu robaczkowego jelit.

Przygotowanie naparu: 1 łyżeczkę suszonych jagód zalać 1 szklanką zimnej wody, podgrzać aż do

zagotowania i odstawić do naciągnięcia. Pić 3 razy dziennie po łyżce.

Jałowiec wchodzi skład mieszanek Cholagoga I i III, które stosowane są przy schorzeniach wątroby i dróg żółciowych.

52h] Jałowiec pospolity - Juniperus communis

Surowcem jest owoc jałowca - Fructus Juniperi

Skład chemiczny: Szyszkojagody zawierają 2% olejku eterycznego, 40% cukrów, 0,5% żywic, 8% barwników, goryczkę - juniperynę - ok. 1%, flawonoidy, witaminy, sole mineralne, kwasy organiczne i garbniki. Olejek eteryczny zawiera pinen, kadinen, borneol, kamfen, junen (czynny diuretycznie), juniperol, terpineol. Ponadto w owocach i w igliwiu jałowcowym (niekiedy jest też wykorzystywany) występuje gwajakol i jego pochodne oraz krezol.

Przetwory z jałowca działają moczopędnie (hamują wchłanianie zwrotne jonów Na i Cl - działanie przeciwobrzękowe), żółciopędnie, odkażająco, wykrztuśnie; hamują nadmierny proces fermentacji zachodzący w jelitach, ułatwiają i poprawiają trawienie i wchłanianie mleczka pokarmowego, zwiększają wydzielanie soków żołądkowych, przyśpieszają obieg krwi, działają napotnie, likwidują zastoje żółci.

Wskazania: hipernatremia (nadmiar sodu), hiperchloremia, obrzęki zastoinowe, niewydolność wątroby, zaburzenia trawienie, nerwobóle, reumatyzm, zastoje krążeniowe, zaburzenia metabolizmu, choroby przeziębieniowe, skórne i zakaźne, nieprzyjemna woń z ust, nieżyty układu oddechowego, suchy kaszel, katar, stany zapalne zatok, trądzik (wewnętrznie!).

Przeciwwskazania: ciąża, choroba wrzodowa (zdania podzielone), zapalenie ślepej kiszki, zapalenie nerek.

Objawy przedawkowania: podrażnienie nerek, białkomocz, krwiomocz, podrażnienie

przewodu pokarmowego, nudności, wymioty, biegunka.

Odwar: 2 łyżki owoców zalać 2 szkl. wody; gotować 3-5 minut; odstawić na 20 minut; przecedzić; osłodzić miodem. Pić 4 razy dz. po 100 ml; dzieci ważące 10-15 kg - 14 ml, 16-20 kg - 22-28 ml, 21-25 kg - 30 ml, 26-30 kg -37-42 ml, 31-35 ml - 44-50 ml, 36-40 kg - 51-57 ml, 41-45 kg - 58-64 ml, 46-50 kg - \65-71 ml, 51-55 kg - 72-78,5 ml, 4 razy dz.

Owoce można zaparzyć w mleku, a następnie osłodzić miodem (nieżyty układu oddechowego, kaszel, przeziębienie itd.).

Nalewka jałowcowa - Tinctura Juniperi (jałowcówka): pół szkl. mielonych owoców zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 5-10 ml.

Intrakt jałowcowy - Intractum Juniperi: pół szkl. świeżych owoców zalać 400 ml gorącego alkoholu 40%; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 5-10 ml; dzieciom podawać w mleku z miodem.

Olej jałowcowy - Oleum Juniperi (stosować do wcierań rozgrzewających, przeciwprzeziębieniowych, przy nerwo-, stawo-, i mięśniobólach oraz przy nieżytach układu oddechowego i przy chorobach zakaźnych - nacierać całe ciało, także przy chorobach zakaźnych): pół szkl. świeżych lub suchych zmielonych owoców zalać 100-150 ml gorącego oleju; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Można też używać jako przyprawy do sałatek i zup oraz tłustych mięs.

Uwaga! Olejek eteryczny jałowcowy (Oleum Juniperi) dostępny w sklepach zielarskich i w aptekach można zażywać na miodzie 3-4 razy dz. po 3 krople (stany zapalne i zakażeniowe układu oddechowego i zatok obocznych nosa).

Samego olejku eterycznego nie stosować do wcierania w skórę trądzikową i łojotokową, nawet w stanie rozcieńczonym.

Niektórzy zalecają go przy trądziku - do wcierań. Niestety wcierany w skórę twarzy i szyi powoduje ropne zapalenie mieszków włosowych.

Olejek jałowcowy można natomiast mieszać z innymi olejkami i stosować do leczenia zmian trądzikowych, oczywiście w odpowiednich zestawach i proporcjach.

Zażywany doustnie (polecam wyciągi wodne z szyszkojagód) działa rzeczywiście przeciwtrądzikowo.

JAŁOWIEC POSPOLITY

Wskazania lecznicze:

wewnętrznie: artretyzm, białkomocz, bolesne miesiączkowanie, cukrzyca, dna, dolegliwości dróg moczowych, kamienie moczowe, nadfermentacja jelitowa, puchlina wodna, reumatyzm, skąpomocz, stwardnienie tętnicze, zmęczenie ogólne i organiczne, upławy białe, nadczynność tarczycy.

zewnętrznie: dermatozy, bóle zębowe, rany (niegojące), owrzodzenie, trądzik, wyprysk moknący, następstwa paraliżu. Można go również używać do dezynfekcji mieszkań.

Jałowiec pospolity (Juniperus communis L.)

Inne nazwy: jodłowiec, cedr, cedr czerwony.

Angielska: Juniper. Francuska: Genevrier commun. Niemiecka: Gemeiner Wacholder. Rosyjska:

Możżewielnik obyknowiennyj.

Chociaż rośnie na glebach jałowych - piaszczystych lub kamienistych (stąd nazwa: jałowiec) - od

niepamiętnych czasów w wierzeniach ludowych uchodził za krzew obdarzony mocą przepędzania

diabłów, upiorów czy przeróżnych zmor dziennych i nocnych.

Iglasta gałązka jałowca noszona w ubraniu, zatknięta za nakrycie głowy lub za święty obraz wiszący

w domu chroniła naszych praprzodków przed czarami.

W średniowiecznych zabobonach wierzono, że okadzenie dymem jałowcowym wnętrza chaty odpędza

„morowe powietrze", a odymienie obory — chroni bydło (wypędzane szczególnie wiosną na paszę)

przed chorobami i wszelkimi urokami.

Jałowiec był również rośliną wróżebną. Jak opisuje to M. Ziółkowska w książce Gawędy o drzewach,

„W dniu świętego Andrzeja panna musiała pobiec o północy do pobliskiego lasu, zanurzyć lewą rękę,

bo od serca, w kolczastą koronę jałowca i mówiąc: „Rwę cię pięcioma palcami, szóstą dłonią, niech

mnie od dziś chłopcy gonią" - urwać jedną gałązkę. Potem, nie oglądając się za siebie, wrócić jak

najszybciej do domu i dopiero tu sprawdzić, co przyniosła. Gałązka zielona wróżyła kawalera, zbrązowiała - wdowca, a całkiem uschnięta - starego dziada".

Swoim zasięgiem Juniperus communis obejmuje całą Europę, Bliski Wschód, Azję Środkową i

Amerykę Północną. W Polsce rośnie powszechnie z wyjątkiem części południowo-wschodniej.

Jałowiec pospolity to najczęściej kilkumetrowy krzew dwupienny, rzadziej drzewo dorastające do 15 m wysokości, o prostym pniu z szarobrunatną korowiną i silnie rozgałęzionymi, mocnymi, giętkimi pędami.

Jego „liście" stanowią ostre, silnie kłujące i wiecznie zielone szpilki osadzone po 3 w okółku.

Owocami są dojrzewające dwa lata kuliste tzw. szyszkojagody o średnicy kilkumilimetrowej, w

pierwszym roku zielone, w drugim (już dojrzałe) niebieskawoczarne z woskowym nalotem, przy

rozgryzieniu początkowo słodkawe — później jednak gorzkawe, korzenne, z posmakiem żywicznym.

I właśnie dojrzałe owoce są surowcem zielarskim.

A jakie zawierają substancje czynne, czyli mówiąc inaczej - leczące? Przede wszystkim olejek eteryczny, a w nim liczne terpeny (m.in. pinen, kadinen, kamfen i najważniejszy - terpinenol), flawonoidy, kwasy organiczne (jabłkowy, mrówkowy, octowy), cukry (glukoza i fruktoza), garbniki, związki żywicowe, gorycze, sole mineralne i witaminę C.

Szyszkojagody jałowca działają moczopędnie i dezynfekują drogi moczowe, pomagają w likwidowaniu

obrzęków spowodowanych niedomogą nerek lub krążenia krwi.

Stosujemy je w celu zwiększenia wydzielania soku żołądkowego, żółci oraz pobudzenia perystaltyki jelit.

Olejek, jeśli wcieramy go w skórę, łagodzi bóle reumatyczne oraz różnorodne nerwobóle.

Napar jałowcowy. I łyżkę rozdrobnionych jagód zalewamy szklanką wrzącej wody i odstawiamy na

około 15 minut, pijemy w ciągu dnia w 3-4 porcjach po jedzeniu dla pobudzenia apetytu i lepszego

trawienia, a także jako środek moczopędny i bakteriobójczy.

Wino jałowcowe. Około 60 g rozdrobnionych owoców zalewamy litrem wina wytrawnego, podgrzewamy do wrzenia na wolnym ogniu, odstawiamy dla zmacerowania pod przykryciem na 3 dni, odcedzamy i zlewamy do butelki. Pijemy codziennie rano na czczo kieliszek jako środek moczopędny, a na 30 minut przed posiłkiem dla pobudzenia apetytu.

Nalewka jałowcowa. Około 100 g utłuczonych jagód zalewamy 0,5 1 70% spirytusu i odstawiamy na

10 dni. Pijemy 1-2 razy dziennie po 10-20 kropli w kieliszku wody w zaburzeniach trawiennych lub

wcieramy w bolące miejsca.

Powidła jałowcowe. Świeże owoce ugniatamy na tyle delikatnie, by nie uszkodzić pestek, zalewamy wodą i gotujemy przez pół godziny na wolnym ogniu. Powstały po przecedzeniu i wyciśnięciu przez płótno płyn smażymy na małym ogniu do momentu, aż po dodaniu niewielkiej ilości cukru uzyska konsystencję miodu.

Łyżkę powideł rozprowadzamy 2 łyżkami wody i zażywamy po jedzeniu oraz na noc dla usprawnienia

pracy żołądka i nerek.

Kąpiel jałowcowa. Około 1 kg młodych gałązek krzewu i garść owoców gotujemy przez kilka minut z 2 1 wody. Po przecedzeniu wywar wlewamy do wanny, by przygotować 15-minutową kąpiel skuteczną w reumatyzmie, artretyzmie i wypryskach skórnych.

Owoce jałowca wchodzą w skład gotowych mieszanek ziołowych Cholagoga I i II, płynu Cholesol, a

olejek jest jednym z komponentów leku Spiritus Angelicae compositus oraz Linimentum

saponatocamphoratum, używanych do wcierań w skórę.

Uwaga! Wszystkich postaci leków przygotowanych z jałowca trzeba używać z umiarem, gdyż mogą nadmiernie podrażnić nerki i przewody moczowe (włącznie z wywołaniem krwiomoczu), błony śluzowe żołądka i jelit, a także skórę, powodując jej stany zapalne z obrzękiem.

Już w starożytności Rzymianin Katon zachwalał moczopędne i czyszczące organizm wino jałowcowe, a

wywar z gałązek i jagód zabezpieczać miał od wszelkich chorób.

W średniowieczu doczekał się jałowiec nawet miana leku - panaceum. W XVI w. Falimierz pisał m.in.:

„Ma moc jałowiec rozpędzającą i trawiącą (...), gdy uwarzysz jałowiec w wodzie, a onej wody dasz się

napić ciepło ocukrowawszy ją, albo uwarzywszy jałowiec w wodzie, a z onej wody uczyń wannę, w której ma siedzieć chory do samego pępka".

Uważano też w ówczesnej medycynie ludowej, że najprostszym zabezpieczeniem się od wszelkiej zarazy jest żucie owoców jałowca, a jego ostre igiełki pełnią rolę swoistych „piorunochronów" zabezpieczających przed wpływem złych, mściwych myśli wrogów, ba - nierzadko wywar z jagód ponoć przyczyniał się do rozwoju daru jasnowidzenia.

W medycynie ludowej jałowiec był też prostym środkiem przeciwko brodawkom i odciskom.

Oto co pisze na ten temat w 1936 r. J. H. Głóg w Ziołach Leczniczych: „Aby się ich pozbyć, należy udać się nocą, kiedy księżyca po pełni ubywa, do samotnie rosnącego krzewu jałowca, ułamać z niego tyle gałązek, ilu nagniotków chciałoby się pozbyć i pozostawić ułamane gałązki na krzewie. Po uschnięciu gałązek nagniotki znikają bez śladu".

Do dziś przetrwała „Jałowcowa" recepta słynnego naturalisty żyjącego w latach 1821-1897 księdza

Kneippa z Wórishofen. Otóż na poprawę przemiany materii i w ogóle odrodzenie organizmu zaleca on

codzienne żucie i zjadanie jagód według pewnego schematu: zaczynamy od 4 jagód i codziennie zjadamy o

1 więcej - aż do 15, później zmniejszamy dawkę o jeden owoc mniej każdego dnia, powracając do 4 i

kończąc w ten sposób całą kurację.

Jałowiec przetrwał do dziś nie tylko jako lek ziołowy, ale również jako cenna przyprawa. Jego jagody o przyjemnym żywicznym, balsamicznym zapachu (określane często mianem zapachu „leśnego") oraz

pikantnym smaku są ulubioną przyprawą myśliwych do dziczyzny.

Ale jałowca używamy też do marynowania ryb i przyprawiania tłustych mięs, w dymie z dodatkiem

jałowca dobrze wędzi się wędliny.

W gospodarstwie domowym dodaje się go do kapusty kwaszonej, marynowanych grzybków i buraków.

Jest ważnym składnikiem niektórych napojów alkoholowych, np. szkockiego dżinu oraz naszej Jałowcówki i Myśliwskiej.

Na Kurpiach wytwarzano kiedyś znakomite piwo jałowcowe, gotując 30 funtów tłuczonych jagód w 10

garncach wody z dodatkiem chmielu.

Jałowce są wreszcie ozdobą naszych parków i ogrodów, gdzie dają się formować w efektowne kształty...

---