2. Historia polskiego prasoznawstwa:

Najstarsze zachowane w postaci drukowanej teoretyczne refleksje nad prasą i jej rolą społeczną pochodzą z drugiej połowy XVII wieku. Najdojrzalszym z nich jest książka Kaspara Stielera „Zeitungslust und Nutz” (Hamburg 1695). Stieler spędził kilka lat w Polsce m.in. w Gdańsku i Elblągu. Jego zdaniem z gazet powinni korzystać politycy, kupcy, księża i właściciele ziemscy, a więc szeroki krąg ludzi uprzywilejowanych.

Najstarsze przykłady podobnych refleksji nad prasą w Polsce pochodzą dopiero z ostatnich dziesięcioleci XVIII wieku.

Zasięg społeczny prasy w wieku XVII i XVIII był z resztą nawet w krajach najbardziej rozwiniętych stosunkowo ograniczony i można go porównać tylko z zasięgiem oddziaływania najbardziej elitarnych czasopism współczesnych. Przemawiają za tym:

-wąski krąg odbiorców

- analfabetyzm znacznej części każdego z ówczesnych społeczeństw

- niewielkie nakłady

Pozycje masowego w skali narodowej środka komunikowania zaczęła prasa uzyskiwać w najbardziej rozwiniętych krajach Europy dopiero w epoce mieszczańskich rewolucji 1848 roku, a uzyskała ja pod koniec XIX wieku. W Polsce masowym środkiem komunikowania w skali ogólnonarodowej stała się dopiero w latach 1948-1950.

Aż do I wojny światowej, tak w Polsce jaki i w innych krajach europejskich i w USA badania nad komunikowaniem ograniczały się do studiów historycznych, historycznoliterackich, rzadziej ekonomicznych i prawnych- wynikało to z niskiego poziomu rozwoju prasy i jej małego zasięgu.

Prasa bywała także przedmiotem refleksji filozofów, polityków i publicystów.

Publicystyka Karola Marksa w „Rheimische Zeitung” z lat 1942-1943 dała początek socjologicznej teorii prasy.

Polsce ten typ zainteresowań badawczych i refleksji publicystycznych w pierwszej połowie XIX w. reprezentują: Chędowski, Bandtkie, Kiciński, Kraszewski, Libelt, Wojkowska i Estreicher.

Estreicher w 1849 roku ogłosił pracę „Ruch książkowy i dziennikarski w Galicji iw innych prowincjach Polski przed 1849”. Ten wybitny uczony opracował też w ramach swojej epokowej „Bibliografii polskiej” spis „1400 pism periodycznych i zbiorowych abecadłowo zestawionych”.

1850-1914 coraz większe zróżnicowanie tematyczne publikacji o prasie

1895 S. Czarnowski „Literatura periodyczna i jej rozwój”- próba przedstawienia dziejów prasy na świecie, a także jej roli w życiu politycznym i społecznym różnych narodów

Na świecie: W 1884 roku Karl Bücher przedstawił na Uniwersytecie

w Bazylei serię wykładów z prawa, statystyki, historii i socjologii prasy;

rozpoczynając w ten sposób uniwersytecką karierę nowej dziedziny. Z początkiem

XX wieku studia nad prasą zaczynają być uprawiane w ramach specjalnych

placówek naukowo-badawczych. Pierwszą tego typu placówką instytut wiedzy o prasie założony przez Buchera w 1916 roku w Lipsku (tę datę uznaje się za początek zinstytucjonalizowanych badań nad prasą).Największy wkład w rozwój badań nad prasą wniosła wówczas nauka niemiecka, chociaż krąg prekursorów był oczywiście znacznie szerszy, obejmując uczonych różnych narodowości i odmiennych orientacji naukowych.

Okres międzywojenny

Stanisław Jarkowski w 1938 r założył Towarzystwo Wiedzy o Prasie

1946 z jego inicjatywy Polski Instytut Prasoznawczy

Miesięcznik „Prasa Polska”, który w 1951 stał się organem Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich

Ukonstytuowanie się polskiego prasoznawstwa przypada na połowę lat 50

Dopiero od 1956 roku - szczególnie od tzw. odwilży październikowej

- w Krakowie zaczęła działać (istniejąca do dzisiaj) placówka naukowych badań nad

prasą - Ośrodek Badań Prasoznawczych.

Ośrodek Badań Prasoznawczych - działał jako ośrodek ekspertyz i analiz dla wydawcy, a nie jako

centrum narodowego monitoringu prasy.

narodziny i kariera terminów takich jak prasoznawstwo w Polsce jest związana z takimi pionierami badań jak Mieczysław Kafel, Irena Tetelowska oraz Walery Pisarek

Główny współtwórca i kodyfikator współczesnego prasoznawstwa w Polsce to Mieczysław Kafel

Na podstawie: J. Mądry „Wstęp do prasoznawstwa”

Opracowanie na podstawie, M. Kafel „Prasoznawstwo. Wstęp do problematyki.”

Pierwsze opracowania prasoznawcze to XIX wiek, jak wspomniała wyżej Madzia niektórzy autorzy za początek uznają wiek XVIII.

Feliks Bentkowski i Adam Tomasz Chłędowski

- lata dwudzieste XIX wieku

- ogólne omówienie dziejów czasopiśmiennictwa polskiego

- informacje o wytworze sztuki drukarskiej i w pewnym sensie zajmują się jej analizą

- wartość pracy: nie tyle ścisłość historyczna co niemal intuicyjne wyczucie roli czasopism jako środków ułatwiających wzrost nauki i ogólną oświatę i na wskazaniu metody z której później skorzystają Bandtie i inni

Bandtkie

- skorygował pomyłki Bentkowskiego (pominął „Gazetę Warszawską”) i Chłędowskiego (pominął „Merkuriusza”)

- jako pierwszy wskazał na istnienie „Merkuriusza Polskiego” z r. 1661, miał wątpliwości co do redaktorstwa Gorczyna, jego znaniem MP był pierwszą narodową gazetą; zanalizował układ graficzny, wskazał błędy korektorskie

-było to chyba pierwsze w Europie prasoznawcze spojrzenie na prasę

F. Bentkowski, A. T. Chłędowski i Bandtkie zapoczątkowali badania prasoznawcze w Polsce.

Dopiero około połowy w. XIX pojawiają się pierwsze naukowe oceny prasy, próby podziału i określenia roli oraz miejsca prasy w ówczesnym społeczeństwie.

Karol Szajnocha

- wprowadził pojęcie literatury periodycznej

- traktował gazetę całościowo: analiza treści, forma gazety

- sposób podawania wydarzeń politycznych

- ogłoszenia, opisy (akty ślubne, pogrzeby, chrzciny, wyjazdy na starostwa, sądy grodzkie itd.)

- „Monitor Warszawski” - język; współpracownicy; proporcje miejsca zajętego przez prozę i poezję ← pierwsze badanie prasoznawcze

Anonimowy artykuł Pogląd na dziennikarstwo w Galicji od roku 1816 do 1848 roku. Po raz pierwszy postawiono tezę, iż twórczość dziennikarska jest częścią literatury.

Karol Estreicher

- lata `60

- również traktował gazetę całościowo, podawał kulisy wydawnicze

- pierwszy zwrócił uwagę na ekonomikę przedsiębiorstwa prasowego i zastosował badaniach metodę statystyczną

- oceny badanych pism, uwagi na temat redagowania gazet

Stanisław Czarnowski

- dziennikarz i wydawca

-Literatura periodyczna i jej rozwój - obszerne i gruntowne studium o prasie nie tylko polskiej, ale również europejskiej a nawet światowej

- dostrzegł wielostronność pracy dziennikarskiej

- sformułował wyraźny plan badań nad prasą

- 1 stycznia 1885 - zorganizował jedną z pierwszych wystaw prasy, jej celem było zgromadzenie obfitego materiału do wszechstronnych badań nad prasą współczesną

- opracował własne zasady statystyczne, na ich podstawie stworzył wiele tablic

- szerokie zainteresowanie problemami ówczesnej prasy: organizacja pracy dziennikarskiej, technika pracy, czas pracy, płace, korekta itp.

- zwrócił uwagę na gatunki pisarskie

- stałe działy, wpływ prasy na społeczność i opinię publiczną

P. Chmielowski - pierwszy podaje definicje dziennikarstwa; skupiał się na terminologii; rozwój felietonu i powieści

S. Gorski (to już rok 1900) - zarys dziejów polskiej prasy; zagadnienie cenzury prasowej

Stanisław Jarkowski (lata międzywojenne)

- 1915 przygotował projekt opracowania szczegółowiej bibliografii zawartości polskiego piśmiennictwa periodycznego oraz archiwum bibliograficznego literatów i dziennikarzy polskich

- opracował plan wydawania stałego „Rocznika Prasy Polskiej”

1918-1939

-dotychczas w Polsce przeważały badana historyczne, teraz wzrosło zainteresowanie prasą współczesną

Dwudziestolecie międzywojenne

- wysiłki mające na celu powołanie dziennikarskich placówek dydaktycznych

- S. Jarkowski, W. Trzebiński, J. Wasowski - dzięki nim powołano do życia Wydział Dziennikarski i dwa zakłady badań prasoznawczych jako placówek naukowo-badawczych; zainteresowali Uniwersytet Warszawski Towarzystwem Wiedzy o Prasie

- 1928 - utworzono Polski Związek Wydawców Dzienników i Czasopism

4. Ośrodki prasoznawcze w polsce po wojnie

l. jako pierwszy pozbierał się UW, gdzie już chyba w 1954 Wydział dziennikarstwa robił pierwsze badania (głównie AZP, ale nieudolnie)  

2. w lipcu 1956 przy RSW prasa-książka-ruch powstał w Krakowie Ośrodek badań prasoznawczych. Jako instytucja reżimowa nie byli tacy cacy jak to lubi pisać wiele osób spośród nich, ale i tak zrobili bardzo wiele. Głównie jeśli chodzi o typologię czy AZP.Pierv,1szą szefową była Tetelowska, ale zginęła w wypadku. Skupiała się na samym dziennikarstwie i AZP. Wieloletnim szefem tego cyrku jest Pisarek, z wykształcenia językoznawca, co odbija się na kierunkach badań. Po 1989 OBP włączony w struktury UJ  

3. nie zwykłą aktywnością odznaczał się WD na UŚiu, gdzie działał dr Mądry (ten od skryptu). Skupiali się na badaniach pism branżowych (czyli kopalnie i huty, a jakże inaczej) i prasie lokalnej (gierul z tego pisał doktorat, połechtajcie go tym, że wiecie). Po 1989 tandem gierul, kolega jachu i barney robią badania prasy lokalnej (DZ i TŚ) i dużo lokalnych radiostacji. Z resztą sami wiecie, wystarczy posłuchać kombatanckich relacji któregoś z nich  

4. Wrocław też robił swoje, ale zabijcie mnie nie wiem co. Jest tam Bogusia co się ostatnio habilitowała, ale co więcej nie wiem. Trzeba by się pytać Aśki, ale komu to potrzebne.  

5. Dawne i współczesne periodyki polskie zajmujące się problematyką środków masowego przekazu:

Dawne:

1. Aktualności radiowo- telewizyjne- Ośrodek Badania Opinii Publicznej i Studiów Programowych Komitetu do spraw Radia i Telewizji, dwutygodnik

Wyniki badań prowadzonych przez ośrodek, informacje na temat pracy organizacji radiowo- telewizyjnych w świecie i programów radia i TV.

2. Kwartalnik Historii Prasy Polskiej- Pracownia Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego XIX i XX w

Poświęcony historii prasy polskiej, publikuje rozprawy, wspomnienia i recenzje.

3. Prasa Polska- Pismo Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, miesięcznik

Problematyka zawodu dziennikarskiego, wymiana doświadczeń i poglądów, prezentacja osiągnięć zawodowych, bieżąca bibliografia artykułów i książek poświęconych problematyce prasoznawczej.

4. Prasa Techniczna- Organ Rady Prasy Technicznej, dwumiesięcznik

Teoretyczne i praktyczne problemy redagowania, wydawania i upowszechniania prasy technicznej w Polsce i na świecie, zagadnienia polityki wydawniczej, organizacji i działalności przedsiębiorstw wydawniczych, warsztatu dziennikarskiego, języka i terminologii technicznej.

5. Przekazy i Opinie- Ośrodek Badania Opinii Publicznej i Studiów Programowych Komitetu do spraw Radia i Telewizji, kwartalnik

Problemy radia i telewizji, wymiana doświadczeń twórców programów radiowych i telewizyjnych, badania nad odbiorem radia i telewizji.

6. Rozgłośnia Zawodowa- Centralna Rada Związków Zawodowych, kwartalnik

Wskazówki dla pracowników zakładowych rozgłośni radiowych, wymiana doświadczeń.

7. Wrocławski Rocznik Prasoznawczy- Wrocławskie Wydawnictwo Prasowe „Prasa- Książka- Ruch”

Teoria prasy, język prasy, dokumentacja badań prasoznawczych, kształcenie dziennikarzy.

8. Zeszyty Prasoznawcze- Ośrodek Badań Prasoznawczych „Prasa- Książka- Ruch”, kwartalnik

Teoria masowego komunikowania, metodologia badań nad procesami komunikowania, wyniki analiz w tym zakresie, przeglądy najnowszej literatury krajowej i zagranicznej.

Współczesne:

1. Press- miesięcznik branżowy adresowany do dziennikarzy, pracowników reklamy i public relations; Wydawcą jest poznańska firma Press sp. z o.o.

2. Zeszyty Prasoznawcze

3. Media i Marketing Polska- polski tygodnik branżowy poświęcony reklamie, marketingowi i mediom. Aktualności z rynków reklamowego i medialnego, ponadto pismo zamieszcza szersze analizy oraz wywiady i sylwetki postaci z branży. Wydawcą jest spółka VFP Communications.

4. Wirtualne Media

5. Zeszyty Medioznawcze „Mosty”- Zeszyty Naukowych Międzywydziałowego Stowarzyszenia Dziennikarzy "Mosty" - MOSTY. Zamieszczone teksty są różnorodne, w formie książki.

6. Studia Medioznawcze (UW)

6., 7. Przedmiot prasoznawstwa

Opracowanie na podstawie, M. Kafel „Prasoznawstwo. Wstęp do problematyki.”

Prasoznawstwo silnie oddziałuje na rzeczywistość prasowo-wydaniczą.

Prasoznawstwo powinno zajmować się środkami informacji masowej jako całości, zarówno w sensie podziału merytorycznego czy politycznego, jak i rozmieszczenia geograficznego. Celem najogólniejszym tej nauki będzie poznanie prasy w jej najróżnorodniejszych formach i funkcjach. Korzystanie zaś z wyników tych prac należeć będzie do tych, którzy zechcą z tych uogólnień korzystać. Prasoznawstwo nie uczy bowiem dziennikarstwa, ale go wyjaśnia. Na tym właśnie powinna polegać więź praktyki z teorią w dziedzinie prasy.

Badania prasoznawcze należy ograniczyć do badań: prasy, radia, telewizji i kroniki filmowej. Nie należy łączyć prasoznawstwa z nauką o komunikowaniu czy badań nad czytelnictwem książek.

Prasoznawstwo ma badać funkcjonowanie organizmów prasowych, ich organizację i metody działania oraz pracy, ich sposoby oddziaływania, miejsce i role w strukturze społecznej oraz skutki tego działania na odbiorców tzn. publiczności prasowej.

Prasoznawstwo ma integrować dorobek innych dziedzin. Badając tę dziedzinę należy pracować w grupie, wymaga dużego nakładu pracy (np. zbieranie materiału), powinna się też rozwijać współpraca między ośrodkami.

Prasoznawstwo powinno służyć praktyce np. wskazywać na niedomagania i być może na przyczynę.

Kategorie zjawisk (problemów badawczych):

1. zjawiska genetycznie pierwotne, wpływają na rzeczywisty stan prasy np. sytuacja prawna prasy, sytuacja ekonomiczna, oblicze zawodu dziennikarskiego

2. sam wytwór, elementy treściowe np. tematyka, język, gatunki dziennikarskie

3. zjawiska genetycznie skutkowe - zasady, środki i wyniki propagandy oraz szeroka i rozmaita dziedzina czytelnictwa prasy (pojmowane jako zjawisko socjo-demograficzne i socjo-psychologiczne)

Perspektywy określania przedmiotu badań:

1. od strony rzeczywistości którą chcemy badać (czy przedmiotowi badań w nauce odpowiada adekwatny wycinek rzeczywistości)

2. od strony samej nauki (metodologia, pojęcia charakterystyczne dla danej nauki)

Przedmiot prasoznawstwa, zgodny z materialistycznym poglądem na świat.

Wyodrębniany przedmiot w nauce jest zazwyczaj węższy, a nawet uboższy niż badana rzeczywistość. Konkretna dziedzina naukowa zajmuje się tylko danym aspektem rzeczywistości. Przez co dochodzi do specjalizacji nauk i dyferencji. W prasoznawstwie zaczęto od dyferencji co było „grzechem głównym” początków tej nauki. Zagubiona została całość przedmiotu, z rzeczywistości wyodrębniono to co najłatwiej daje się wyodrębnić w warsztacie badawczym tej dyscypliny, a nie to co jest najważniejsze. Zjawisk nie można rozpatrywać w izolacji, obecnie jesteśmy światkami łączenia się dyscyplin a nie dyferencji.

Prasoznawstwo jest niewątpliwie na pograniczu kilku nauk. Jego zadaniem jest integrowanie różnych poczynań badawczych przy równoczesnym wyodrębnianiu się własnej metodologii i kształceniu własnego warsztatu. Przedmiot prasoznawstwa powinien objąć możliwie wszystkie zjawiska i procesy zachodzące w rzeczywistości prasowej, radiowej i telewizyjnej, nie mogą być rozpatrywane niezależnie od drugich.

Nie wystarczy wypisać elementy wchodzące w skład przedmiotu, prasoznawstwa, należy również ustalić hierarchię. Zanim to, najpierw trzeba określić dokładnie przedmiot i jego granice, metody badawcze, wyjaśnienie i sprecyzowanie pojęć i definicji.

Wyodrębnienie przedmiotu jest niewątpliwie w pewnym sensie zabiegiem badawczym i to mogło niektórych badaczy prowadzić do przekonania iż zabiegi dążące do ukonstytuowania nowej dyscypliny nie są niczym innym, jak „stwarzaniem” przedmiotu badań.

Konieczne jest zatem doprowadzić w badaniach prasoznawczych do maksymalnej zgodności między wyodrębnionym przedmiotem badań a istniejącą poza prasoznawstwem rzeczywistością prasową, radiową i telewizyjną. → odmówienie wartości badaniom „aspektowym”.

Określenie przedmiotu jest zadanie podstawowym dla każdej dziedziny. Wydzielenie i określenie przedmiotu ukaże hierarchię celów badawczych, do których zdążamy.

Problem z terminologią - nauka o środkach masowego komunikowania posiada równoznaczne nazwy np.:

USA

- mass communication (l. pojedyncza) - tutaj dochodzi się do konsensusu; proces informowania i instytucje które organizują ten proces (prasa, radio, TV)

-w piśmiennictwie amerykańskim proces informowania i instytucje pojmowany jest w sposób rzeczowy (organizacja, technologia) i osobowy (dziennikarze, odbiorcy)

- odchodzi się od pojęcia „journalism research” na rzecz „mass communication research”

- mass communications (l. mnoga) - określenie wszelkiego rodzaju komunikowania, również techniki

Francja

- na pierwszym planie jest pojęcie „informacja”

- „publicystyka” - jako nazwa zajęć zawodowych polegających na stałym „pisywaniu artykułów”, jest prawie nieznana w prasie francuskiej; w języku francuskim „publicystyka” to jest podporządkowana „informacji”, z tym że pojęcie „informacji” ma dużo szersze znaczenie niż w języku polskim czy angielskim

Niemcy

- „publizistik” to każda publiczna wypowiedz, także informacja prasowa

Jak widać nie osiągnięto międzynarodowego porozumienia co do ogólnego nazewnictwa.

Nazewnictwo używane przez Kafela:

- prasa - wszystkie środki informacji masowej oddziaływujące na opinię publiczną

- prasoznawstwo - dyscyplina naukowa związana z badaniami nad prasą, radiem, telewizją

Uniwersalne zdaje się być „dziennikarstwo”(termin) - nie obejmuje socjologii procesów dziennikarskich i technologii

Prasoznawstwo oznacza badanie wszystkich środków informacji masowej, nowa dyscyplina nauk społecznych. 

Niestety ostatnia kartka tego rozdziału została wyrwana :( a tam zaczynają się wnioski, więc pewnie same też coś wywnioskujecie, a jak nie to trzeba będzie się przejść do czytelni po tę jedna kartkę ;)

W sumie to nie wiem czy to jest bardziej odp. na zagadnienie 6 czy 7???

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Na postawie J. Mądry „Wstęp do prasoznawstwa”

Główny współtwórca i kodyfikator współczesnego prasoznawstwa w Polsce to Mieczysław Kafel

W jego ujęciu prasoznawstwo: „zajmuje się badaniem wszystkich środków informacji masowej”. Kafel wyróżniał 6 głównych przedmiotów zainteresowania badawczego prasoznawcy:

1) twórcy, ich metody i organizacja pracy

2) wytwory pracy dziennikarsko- redakcyjnej, czyli gazety, czasopisma i programy radiowo-telewizyjne

3) zawartość i treść tych wytworów

4) proces rozpowszechniania

5) społeczne warunki oddziaływania

6) skutki działalności prasy

Najbardziej istotnym elementem poglądów Kafla na przedmiot prasoznawstwa było to, że zakres jego zainteresowań ograniczało kryterium „udziału twórczości dziennikarskiej”. Prasoznawca więc miał zajmować się np. skutkami oddziaływania prasy, radia i telewizji tylko o tyle, o ile są one następstwami pracy dziennikarzy. Poza ramami tak pojmowanego prasoznawstwa miałaby znaleźć się np. reklama w prasie. Prasoznawstwo M. Kafla było faktycznie teorią dziennikarstwa.

Sens społeczny prasoznawstwa widział Kafel w wyjaśnianiu procesu twórczości dziennikarskiej. Mniej interesowało go praktyczne zastosowanie prasoznawczych dociekań. Pisał: „Prasoznawstwo nie uczy dziennikarstwa, ale je wyjaśnia”.

Granice prasoznawstwa wyznacza praca dziennikarza.

Irena Tetelowska:

- granice prasoznawstwa wyznaczają potrzeby praktyki prasowo-wydawniczej

- badania prasoznawcze musza mieć charakter interdyscyplinarny

- podstawowe składniki koncepcji prasoznawstwa Tetelowskiej to: bezpośrednia lub pośrednia użyteczność nauki o prasie oraz integracji różnych dyscyplin społecznych (nauk społecznych)w obrębie tej nauki

Przedmiot prasoznawstwa:

- praca dziennikarzy

- formy rozchodzenia się prasy (dystrybucja)

- skutki oddziaływania prasy

- publiczność

- struktura zawartości prasy

- język ,gatunki dziennikarskie

Czyli wszytko to stanowi pewien złożony, rodzaj społecznego, ludzkiego zachowania się (działania), którego celem jest gromadzenie, opracowywanie oraz ciągłe dostarczanie do członków społeczeństwa bieżącej, aktualnej informacji, a poprzez to zaspokajanie pewnego rodzaju potrzeb indywidualnych i zbiorowych oraz osiąganie określonych celów politycznych, społecznych lub komercjalnych.

Działanie to jest uwarunkowane czynnikami historycznymi, ale przede wszystkim nierozerwalnie związane z systemem funkcjonowania grupy społecznej przez co stanowi przedmiot zainteresowania wielu dyscyplin. (stąd postulat interdyscyplinarności badań prasoznawczych).

Opracowanie na podstawie, M. Kafel „Prasoznawstwo. Wstęp do problematyki.”

Parę słów więcej o I. Tetelowskiej

- warunkiem poznania gazety i jej roli w społeczeństwie jest poznanie i uporządkowanie wszystkich wymienionych elementów(treść, gatunek dziennikarski, funkcja nadana, funkcja realnie pełniona)

- Tetelowska rozwija koncepcje Kaysera (to on pisał o wskaźniku stopnia uwidocznienia, o wartości realnej i względnej tytułu, o strukturze układu graficznego), metoda dotyczy ilościowej oceny zawartości prasy, czyli badania wartości wytworu pracy redakcyjno-drukarskiej

- postuluje uwzględnienie przy każdym badaniu zasad podziału: według kryteriów autorskich i według kryteriów rodzajowych

11. Komunikowanie skuteczne, analiza pojęciowa

1. SKUTECZNOŚĆ KOMUNIKOWANIA

Co znaczy stwierdzenie, że komunikowanie maso­we jest skuteczne? Angielski badacz stosunków poli­tycznych Colin Seymour-Ure daje na to pytanie naj­ogólniejszą, ale też najbardziej wartą zaakceptowania odpowiedź:

media wywołują skutki w pełnym tego słowa zna­czeniu, gdy ich zachowanie jest konieczną i wystarcza­jącą przyczyną czegoś; inaczej mówiąc nic innego nie może tego spowodować i media nie potrzebują tu żadnej pomocy. W większości jednak przypadków bez wątpie­nia media wywołują skutki tylko w pewnym stopniu, są katalizatorami lub stwarzają okazje dla wystąpienia danego wydarzenia, które może mieć miejsce też i w in­nym wypadku, lecz nie w tym właśnie czasie i w tej postaci. W takim wypadku media mię są 'ani konieczną ani leż wystarczającą przyczyną ¹.

SKUTECZNOŚĆ JAKO WYPEŁNIENIE CZASU ODBIORCY

Nawet bowiem niepełny odbiór cudzych przekazów daje efekt. Jest nim fakt poświęcania ta­kiemu odbiorowi przez jednostkę znacznej ilości swe­go czasu. Odbiór mediów zabiera czas wykorzystywa­ny dotychczas na inne czynności. Znany psycholog angielski pani Hilde Himmelweit nazywa ten skutek efektem wyporności⁷. H. Himmelweit twier­dzi, że media dają swe rezultaty wówczas, gdy ich odbiór staje się cenniejszym funkcjonalnym równo­ważnikiem wobec innych czynności (functional equ-ivalent). Co pada ofiarą takiego działania mediów, czyli używając określenia tego efektu, co zostaje przez nie wyparte? Amerykański badacz John Robinson, w wyniku badań, wymienia jako najczęściej padające ofiarą odbioru telewizyjnego: sen, życie towarzyskie oraz hobby, a więc czynności czasu wolnego⁸.

Z innych badań wiadomo, że na odbiór mediów poświęca się znaczną ilość czasu wolnego, który nie był w pełni czy planowo wykorzystywany. Jak wska­zuje Izabela Ciapała ⁹, dzieci z domów posiadających telewizory w nie mniejszym stopniu niż ich rówieś­nicy, uczestniczą w aktywności pozaszkolnej, spędza­jąc równie wiele czasu na świeżym powietrzu, a tak­że oddają się działalności organizacyjnej czy hobby­stycznej; żyją po prostu bardziej intensywnie niż ich rówieśnicy pozbawieni telewizorów. Jak z badań wy­nika, telewizja odbierana przez zdrowe fizycznie i psychicznie dzieci zajęła ich czas nie w pełni racjo­nalnie wykorzystywany.

Efekt wyporności jest najczęściej stwierdzanym przez badania rezultatem odbioru mediów i co warto dodać, najczęściej jest podawany na dowód, że media mają wpływ na ludzi. Wszelkie dane dotyczące ak­tywności czytelniczej, ilości godzin spędzanych dzien­nie przed telewizorem czy w obecności radioodbior­nika nie dowodzą w istocie niczego innego, niż to, że ludzie poświęcają swój czas odbiorowi. I tak przykła­dowo, Richard Meier¹⁰ obliczył następujący budżet czasu wszystkich mieszkańców wielkomiejskiego okrę­gu San Juan w Puerto Rico: praca - - 8,0%, szko­ła — 1,3%, odbiór radia i telewizji - - 2,0%, zaku­py — 0,5%, dojazdy -- 4,0%, czytelnictwo -- 0,5%, życie towarzyskie — 0,3%, jedzenie i picie — 1% w miejscach publicznych i 10% w prywatnych do­mach, rozrywki i zabawy dziecięce -- 10%, życie re­ligijne i oficjalne — 0,5%, usługi i higiena osobista w tym również opieka nad dziećmi - - 20%, inne 35—40%. Ukazuje to wysoką rangę mediów w życiu codziennym mieszkańca wielkiego miasta.

Podobnie z badań Ośrodka Badania Opinii Pu­blicznej i Studiów Programowych Polskiego Radia i Telewizji wynika, że przeciętny Polak posiada­jący telewizję w domu ogląda je przeważnie:

• w niedzielę i święta przez 4 godziny i 16 mi­nut,

• w soboty i dni przedświąteczne przez 2 godziny i 49 minut,

• w dni powszednie przez l godzinę i 57 minut".
  Efektowi wyporności przeciwstawia Hilda Himmelweit efekt bodźcowania. Większość czytelników zgodzi się zapewne, że prawdziwie interesujące są skutki działania mediów, gdy potrafią one skłonić od­biorcę do czegoś więcej niż tylko do odbioru.

W większości przypadków media wywołują skutki tylko wtedy, gdy w jakimś stopniu są katalizatorami lub stwarzają okazje do wystąpienia danego wydarzenia.

Skuteczność komunikowania mediów zależy od ich cech:

1. nasycenie przekaźnika informacją w jednostce czasowej

2. warunki odbioru określające możliwość indywidualnego zbiorowego czy masowego odbioru

3. te cechy fizyczne, które określają stopień wysiłku jaki wydatkować musi odbiorca celem odbioru mediów

4. warunki techniczne medium, które określają czas dostępności treści przekazu

5. warunki techniczne, które określają stopień selekcji programu przez odbiorcę

6. cechy techniczne przekaźnika, które dopuszczają wykonywanie innych czynności podczas odbioru

Efektem działania mediów jest fakt poświęcania im znacznej części czasu. Odbiór mediów zabiera czas wykorzystywany dotychczas na inne czynności- efekt wyporności (dowód na skuteczność mediów).

Czym jest komunikowanie skuteczne?

Jest pewnym szczególnym rodzajem komunikowania, można za Tomaszem Gobanem- Kalsem rzec, że pewnym szczęśliwym rodzajem komunikowania.

Jeśli bowiem przyjmiemy, że do zaistnienia procesu komunikowania niezbędny jest kontakt pomiędzy nadawcą a odbiorcą (za pośrednictwem przekazu), to nie oznacza to konieczności rozumienia przekazu w takim sensie, w jakim chciał nadawca. Taka definicja komunikowania zawiera oczywiście pewien element wspólnoty, chociażby wspólnoty kodu, jednak pomimo owej wspólnoty akt komunikowania może być całkowicie lub częściowo nieudany. (np. złe odczytanie intencji nadawcy lub niezrozumienie konotacji- kontekstu wypowiedzi).

Natomiast o komunikowaniu skutecznym mówimy wtedy, gdy proces transmisji komunikatu zakończył się powodzeniem, tzn. że doprowadził do przejęcia przez odbiorcę przynamniej zbliżonego do intencji nadawcy znaczenia przekazu.

Cushman i Whiting stwierdzają, iż o „komunikowaniu mówimy wówczas, gdy informacja jest z powodzeniem przekazywana od jednego uczestnika do drugiego”.

Czasami skuteczność komunikowania bywa rozumiana szerzej, tzn. istnieje, bądź też powstaje, wspólnota psychiczna lub społeczna między nadawcą a odbiorcą. Adler podkreśla, że w procesie komunikowania uczestnicy staja się złączeni w pojęciach, uczuciach, sądach lub działaniach.

Opracowano na podst. Tomasz Goban-Klas „Media i komunikowanie masowe. Teorie i analizy prasy, radia, telewizji i Internetu”

Mgr Szostok zasugerowała, żeby wypowiedź wzbogacić o naszą wiedze na temat poszczególnych szkół- np jak komunikowanie skuteczne pojmowali funkcjonaliści albo np parę słów rzec o efekcie bumerangowym- jako przykład nieskutecznego komunikowania.

12. Funkcje społeczne mediów

Typ komunikowania powstał na określonym etapie cywilizacyjnego rozwoju, tzn. na etapie kształtowania się społeczeństwa przemysłowego.

Walery Pisarek definicja funkcji wg. Którego funkcja to działanie danego elementu w układzie, do którego ów element należy.

W socjologii i antropologii rozumienie funkcji jako całościowego wyniku zorganizowanej działalności bądź jako wkładu czynności cząstkowej w utrzymanie całości strukturalnej.

Zbigniew Oniszczuk. Rola mediów to ich ogólny wkład w funkcjonowanie danego społeczeństwa, funkcje mediów to rezultaty stosowanych sposobów działania, a zadania mediów to planowane działania wynikające z przyjętego celu lub celów, mające doprowadzić do wystąpienia określonego skutku lub skutków. W tym układzie rola mediów ma nadrzędny charakter i najszersze pole znaczeniowe i jest rezultatem pełnionych przez media funkcji, natomiast zadania mediów są kategorią o najwęższym znaczeniu, odnosząca się do rezultatów, które mają być osiągnięte, zadania inicjują i wyznaczają cel działania. Jak więc z tego wynika funkcje mediów mają charakter pośredni i dotyczy działań podejmowanych z jakiegoś powodu lub jakimś celu i przynoszący jakieś rezultaty, choć niekonieczne zbieżne z tym celem, wpływające na rolę mediów w społeczeństwie.

Wyróżniamy funkcje ze względu na wewnętrzną dynamikę:

-funkcje zamierzone, czyli pożądane efekty działania, które nadawca chce osiągnąć i stosownie do nich stawia sobie zadania i organizuje swoją działalność nadawczą

-funkcje nadane, czyli taki dobór treści, formy i sposobu ekspozycji przekazu, iżby maksymalnie efektywnie służył on realizacji postawionych zadań

- funkcje pełnione, czyli rzeczywiste oddziaływanie przekazu na odbiorcę powodujące efekty zbieżne z oczekiwaniami nadawcy bądź od nich odbiegające.

Założenia mające zastosowanie do mediów masowych:

-funkcje każdego elementu są uwarunkowane przez strukturę układu, w którym ów element działa.

-każdy element może spełniać szereg różnych funkcji, a te same funkcje mogą być realizowane przez różne elementy.

-każdy element może pełnić zarówno funkcje jawne tzn. zamierzone i uświadomione, jak funkcje ukryte, tzn. niezamierzone i nieuświadomione.

-każdy element może działać na rzecz integracji społecznej i adaptacji jednostki do warunków jej życia( eufunkcje), jak też na rzecz dezintegracji społecznej i utrudnia adaptacji jednostki(dysfunkcje)

Odróżnić trzeba;

-funkcje złożoną- te cele, które winny być osiągnięte dzięki wprowadzeniu w społeczny obieg pewnych działań, instytucji, czy treści

-funkcje rzeczywistej- tych efektów, które działanie takie przynosi

Żadna funkcja złożona, jakiejkolwiek instytucji, nie bywa w pełni zrealizowana.

Typologie funkcji komunikowania masowego:

1. Według McQuaila:

1. Informacja:

- dostarczanie informacji o wydarzeniach i sytuacji w społeczeństwie, kraju i świecie

- wskazanie rozkładu sił we władzy politycznej

- ułatwienie innowacji, adaptacji i rozwoju

2. Korelacja:

- wyjaśnianie, interpretowanie i komentowanie znaczenia i sensu wydarzeń i informacji

- popieranie ustalonych norm

- socjalizacja

- koordynowanie jednostkowych i zbiorowych działań społecznych

- tworzenie consensusu społecznego i politycznego

- ustalanie autorytetów i nadawanie statusu społecznego

3. Kontynuacja

- wyrażanie zdania dominującej kultury lub subkultur o nowych wydarzeniach kulturalnych

- wytwarzanie i utrzymywanie wspólnych wartości

4. Rozrywka:

- organizowanie zabaw, odprężenia, relaksu

- redukowanie napięcia społecznego

5. Mobilizacja:

- kampanie publiczne w sferze polityki, wojny, rozwoju ekonomicznego i religii

2. Według Herolda Laswela:

1. obserwowanie środowiska po to aby mieć bieżące informacje o tym, co się dzieje

2. podtrzymywanie relacji między grupami społecznymi w danym środowisku

3. transmisja dziedzictwa społecznego następnym pokoleniom (funkcja edukacyjna i socjalizacyjna)

3. Według Charlesa Wrighta:

1. Gromadzenie i rozpowszechnianie informacji o bieżących wydarzeniach wewnątrz i na zewnątrz społeczeństwa.

2. Interpretacja rzeczywistości, a także nakłanianie do podejmowania pewnych kroków, za pośrednictwem przekazu propagandowego

3. Przekaz wartości i norm społecznych w ramach socjalizacji

4. Rozrywka

Procesy masowego komunikowania rozpatrywane bywają jako dążenia do zgodności 3 podstawowych elementów:

-intencji nadawcy

-treści przekazu

-reakcji odbiorcy

Irena Tetelowska rozwijając pewne założenia Romana Ingardena, wyróżniła:

-funkcje intencjonalną(zamiar nadawcy)

-funkcję nadaną(obiektywną wymowę obrazu)

-funkcje pełnioną(sposób odczytania treści przez odbiorcę oraz jego na te treści reakcje)

Ze względu, że należy brać pod uwagę funkcje nadawcy oraz funkcje odbiorcy. Wilbur Schramm mówi o podstawowych funkcjach nadawcy:

-informowanie

-uczenie

-sprawianie przyjemności

-propagowania

Odpowiadają temu 4 funkcje po stronie odbiorcy:

-zrozumienie

-nauczenie się

-radowanie się

-decydowanie.

Dan Lundberg i Olle Hulten funkcje mediów dla odbiorcy:

-informowanie, wzbogacanie wiedzy i doświadczenia

-danie poczucia zwolnienia z obowiązków; przyjemne oczekiwania i wspomnienia

-okresowe wycofanie się lub bezpieczne schronienie przed presją najbliższego otoczenia

-kompensacja za odczute niepowodzenia życiowe i słabości

-podtrzymywanie lub polepszanie stosunków z otoczeniem

-indywidualizacja, wyróżnienie się z ludzkiej masy.

13. Audytorium, publiczność

Zbiorowości odbiorcze bywają określane rozmaicie. Najczęściej termin masa społeczna, od którego pochodzą określenia: typów mediów- media masowe; typ komunikowania- komunikowanie masowe; typ kultury- kultura masowa; typ społeczeństwa- społeczeństwo masowe. Masa to zróżnicowania pod względem społecznym, ekonomicznymi kulturalnym zbiorowość anonimowych jednostek, między którymi występują słabe interakcje i niewielka wymiana doświadczeń, przez co są słabo zorganizowane i niezdolne do wspólnego, skoordynowania działania. Czynnikiem spajającym tę zatomizowaną zbiorowość, a zarazem manipulującym jej postawami i zachowaniami, miały być media masowe czy ogólniej: komunikowanie masowe i tworzona przez nie kultura masowa. Komunikowanie masowe to dzisiaj raczej komunikowanie „w skali masowej” niż „dla mas”. Zamiast tego określenia dziś stosuje się dwa inne: audytorium i publiczność.

Audytorium to ludzie, którzy się zebraliby wysłuchać przemówienia, recytacji, wykładu. To odbiorcy traktowani jako konsumenci, i to w dwojakim znaczeniu: jako konsumenci przekazów masowych oraz jako konsumenci reklamowanych w mediach produktów i usług, a wiec ludzie zorientowani na zaspokajanie indywidualnych potrzeb i upodobań.

Publiczność to ludzie, którzy wymieniają poglądy i informacje na temat jakiegoś interesującego ich zagadnienia. To odbiorcy traktowani jako obywatele świadomi swoich praw i obowiązków, interesujący się sprawami ogólniejszymi, poczuwający się do odpowiedzialności za bieg spraw publicznych i podejmujący działania na rzecz społeczności, w której żyją, a więc ludzie zorientowani na uczestnictwo w życiu publicznym.

W odniesieniu do komunikowania masowego zakres obu pojęć jest jednak nie ostry i może się pokrywać.

W teori socjologicznej:

Audytorium to odbiorcy konkretnego przekazu, z którym zapoznali się w określonym czasie np. jednego programu w czasie jego emisji. To suma jednostkowych aktów odbiorczych określonego przekazu.

Publiczność to odbiorcy(pewnej liczby) przekazów pewnego typu, z którymi zapoznali się w określonym czasie np. cyklicznego programu telewizyjnego w ciągu miesiąca. To suma powtarzalnych aktów odbiorczych pewnego typu przekazów.

Trzy typy publiczności:

1. publiczność przeciętna- odbiorcy wskazują średnią( w skali zbiorowości i okresu objętego badaniem) częstotliwości kontaktów z przekazem danego typu(np. w przypadku gazety ukazującej się 6 razy w tygodniu będą to czytelnicy, którzy co tydzień czytający 3-4 wydania)

2. publiczność okazjonalną- odbiorcy wykazujący rzadszą niż średnia częstotliwość kontaktu z tym przekazem( czytelnicy co tydzień czytający 1-2 wydania gazety)

3. publiczność klubowa- odbiorcy mający częstszą niż średnia częstotliwość kontaktu z tym przekazem( czytelnicy mający nawyk czytania 5-6 wydań w tygodniu lub tzn. każdego lub prawie każdego wydania.

Heterogeniczność audytoriów

Zbiorowości odbiorcze różnia się pod wzglądem przedmiotu zainteresowania, wielkości(liczebności, zasięgu), trwałości i składu społecznego.

Dość przejrzysty opis formowania się audytorium przedstawił McQuail. Proces formowania się audytorium jest dwojako uwarunkowany:

-przez czynniki społeczne

-zmienne medialne

Główne czynniki społeczne warunkujące formowanie się audytoriów to:

-ogólne warunki społeczne i kulturowe, takie jak np. wiek, wykształcenie

-dostępność odbioru ze względu na tryb życia i inne zajęcia, takie jak np. praca, sen

-zwyczaje korzystania z mediów, czyli indywidualne nawyki określające wybór mediów i intensywność kontaktu z nimi

-preferencje treściowe, gusty i zainteresowanie pewnymi typami przekazów np. seriale czy rodzajami treści np. informacjami, sportem

-znajomość propozycji alternatywnych, czyli wiedza o innych przekazach i mediach, z których odbiorca możne korzystać w tym samym czasie

-kontekst odbioru, czyli obecność innych ludzi, możliwość decydowania o wyborze przekazu, możliwość skoncentrowania się na odbiorze itp.

Najważniejsze zmiene medialne wpływające się na formowanie audytorium:

-apelowanie do poszczególnych grup społeczno-demograicznych np. dzieci, młodzieży

-apele gatunkowe do odbiorców o określonych gustach, szukających przekazów określonego rodzaju np. sportowych, informacyjnych

-wcześniejsza promocja przekazu( jej intensywność i rodzaj) oraz autoprezentacja nadawcy

-czas i miejsce prezentacji planowane pod kątem dostępności dla różnych audytoriów oraz konkurencyjność wobec oferty innych mediów.

Cztery zasadnicze typy audytoriów, z których 2 pierwsze powstają głównie pod wpływem czynników społecznych, a 2 pozostałe głównie pod wpływem zmiennych medialnych:

- Grupa społeczna- już uformowana i wzglądnie autonomiczna zbiorowość, wyodrębniona ze względu na podobne cechy społeczne, polityczne, religijne będź etniczne

-Kultura gustu- zbiorowość jednostek o podobnych potrzebach intelektualnych i emocjonalnych aktywnie wyrażających swoje potrzeby

-Grupa miłośników(fanów)- luźna bądź zorganizowana zbiorowość przewijające silne zainteresowanie określonym autorem lub wykonawcą, gatunkiem lub typem twórczości, identyfikująca się z obiektem swojej adoracji przejmująca niekiedy pewne cechy, której trwałość i aktywność związana jest z żywotnością zainteresowania

-Audytorium kanału lub medium- powstaje spontanicznie pod wpływem przyzwyczajenia lub zabiegów marketingowych i opiera się na nawyku bądź lojalności wobec danego nadawcy, względna zaś stabilność wielkości i składu tej zbiorowości odbiorczej sprzyja kształtowaniu się poczucia odrębności, które ma jednak typowo konsumencki charakter.

13. PUBliCZNOŚĆ W KOMUNIKOWANIU MASOWYM

1. Historyczne ujęcie publiczności

Rozróżniamy trzy rodzaje rozumienia publiczności:

a) związane z etapem, gdy prasa jeszcze nie była zjawiskiem masowym i kształtowanie się publiczności wyglądało w następujący sposób:

- publiczność typu przedmasowego wykształciła się z kręgu zainteresowań ludzi, którzy spotykali się w kawiarniach, klubach, gdzie wymieniali poglądy na wspólne tematy był to krąg osób, których łączyła wspólnota zainteresowań. Wraz z rozwojem kręgu osób niemożliwe było wspólne spotykanie

- więc powstaje czasopiśmiennictwo i czasopisma, którego te osoby są publicznością

Cechy takiej publiczności :

• ilość nadawców i odbiorców jest równa sobie, nie ma wyróżnienia między nadawcą a odbiorcą

• Wszyscy są partnerami w procesie komunikowania

• Rola redakcji sprowadza się prawie wyłącznie . do czynności techniczno-organizacyjnych, redakcja nie ingeruje w proces obiegu myśli - jedyną istotną czynnością redakcji jest staranie aby krąg osób stale się powiększał

• Wynikało to z prostego faktu o konieczności utrzymania się redakcji

• Z tego typu publicznością mamy do czynienia również w chwili obecnej w przypadku bardzo powiązane dość wąskim obszarem zainteresowań i najczęściej są to wybrane dziedziny sztuki, nauk ścisłych czy techniki

b) Związane z rozwojem mediów jako zjawiska masowego

Najbardziej klasyczna definicja tego etapu rozwoju publiczności została sformułowana na przełomie XIX i XX wieku przez Millsa.

Cechy takiej publiczności :

• zdecydowanie więcej osób odbiera przekazy niż je nadaje

• brak partnerstwa w przekazie informacji

• nadawca nie zna pojedynczych członków publiczności do której się zwraca, jest więc zorientowany na jego przeciętne cechy

• jednocześnie jako członek audytorium nie jest wstanie przeciwstawić się mediom jako instytucjom zhierarchizowanym i centralistycznie zarządzanym 

• przetwarzanie opinii wyłożonych przez media i działanie wśród publiczności poddane jest i odbywa się przy udziale władzy (szeroko rozumianej: politycznej i każdej innej)

Z biegiem czasu ta jednostkowa zbieżność tak -rozumianego audytorium zaczęła ulegać zmianie. Wynikało to z kilku przesłanek:

- przemiany społeczno-ekonomiczne; jednostka postrzegana jako pojedynczy element w społeczeństwie, w którym brak było wielu więzi, które mogłyby spowodować przeciwstawienie się publiczności - audytorium jednostronnemu działaniu nadawców

- w raz z rozwojem społeczeństwa zaczęły się odtwarzać wszelkiego typu więzi społeczne w których skład zaczęła wchodzić jednostka, a tym samym zostały stworzone możliwości . przeciwdziałania wszechogarniającej mowy mediów. Jednostka przestała być bezradną, bezwładczą masą, która była poddawana działaniu mediów - nastąpiła zmiana filozofii w podejściu nadawcy do odbiorcy

c) trzecie rozumienie publiczności związane i powstaniem mediów o zasięgu kontynentalnym i globalnym

Cecha charakterystyczna tej publiczności to niestyczne kręgi zainteresowań (powrót do pierwotnego rozumienia publiczności z okresu przed masowego). Publiczność tworzy się na zasadzie wspólnoty zainteresowań i potrzeb ogłaszanych przez różne kręgi społeczne wobec mediów. Odmienność wyraża się w:

• zdecydowanie większy zakres funkcjonowania takiej publiczności

• odmienny sposób wyrażania poparcia dla funkcjonowania danego medium

• ludzie z takiej publiczności w znacznej mierze nigdy się nie spotykają ze sobą w sposób bezpośredni, publiczność tworzy się jedynie w relacji z medium

Tego typu publiczność można określić jedynie przez badania medioznawcze, które określają jaka część społeczeństwa jest zainteresowana określonym typem mediów lub nawet poszczególnymi programami. Pośrednio. wpływa to na poparcie ekonomiczne tych mediów lub programów. Klasyczne przykłady takich publiczności to wydarzenia międzynarodowe dzienników czy tygodników ogólnoświatowych (New York Times); telewizja satelitarna, której publicznością są osoby i kręgi społeczne rozmieszczone przestrzennie, strony internetowe.  

2. Podział według funkcji jaką pełni publiczność w procesie komunikowania

a) Publiczność potencjalna

Publiczność która może odebrać przekaz, ale jest wiele czynników, które ten przekaz utrudniają lub ograniczaj:ą

• czynniki związane z potrzebami i zainteresowaniami  

• czynniki związane z możliwościami technicznymi mediów oraz możliwościami technicznymi ich odbioru

• czas wolny który może być przeznaczony na kontakt z mediami (tzw. teorie wypornościowe- inne czynności wypierają możliwość kontaktu z mediami i najważniejszym problemem jest kwestia wolnego czasu, którego każdy człowiek ma określoną, skończoną ilość, walka konkurencyjna mediów o udział w wolnym czasie, który można przeznaczyć na kontakt z mediami)

• możliwość zrozumienia przekazy

b) publiczność rzeczywista

Ci do których dotarł przekaz i ci, którzy go odebrali. Badania nad zrozumiałością przekazu.

-publiczność potencjalna i rzeczywista może być stopniowana i zmieniać się okresowo wyróżnikiem publiczności jest rodzaj kontaktu z danym medium

Z reguły dzieli się publiczność według rodzaju kontaktu na trzy grupy:

• publiczność stała - systematyczny kontakt z mediami

• publiczność dorywcza - kontakt od czasu do czasu (pozbawiony kontakt jest systematyczności)

• publiczność sporadyczna, okazjonalna

3 Badania na ile dane medium jest znane i rozumiane przez publiczność i na ile w sposób niezakłócany przebiega proces przebiegu informacji. Na ile możemy kształtować opinie i poglądy publiczności.

• Przekształcenie (publiczności w audytorium) mediów ze względu na publiczność

- stałe obniżanie poziomu mediów w sensie treści, po to, aby były one atrakcyjne dla mniej wykształconych odbiorców. Początek kultury masowej w wydawnictwach jarmarczanych i nurcie powielonej kultury ludowej, którą odbierały najniższe warstwy społeczne.

- Procesy homogenizacji treści przekazu znaczy zawartość mediów była na tyle różnorodna, że była atrakcyjna dla wielu kręgów czytelniczych

Wraz z rozwojem społeczeństwa, jego specjalizacją takie różnorodne media o wielowątkowej zawartości stały się mało interesujące dla coraz bardziej specjalizujących się, różnorodnych kręgów zainteresowań. Media zaczęły się specjalizować - adresować swój przekaz do coraz bardziej jednorodnych kręgów odbiorczych. Proces ten był mniej widoczny w prasie codziennej - najbardziej uwidocznił się w prasie tygodniowej i miesięcznej.

Wszystko to przebiegało w warunkach swobodnego rynku informacji:

Problem: kto jest rzeczywistym adresatem przekazów, gdyż służenie odbiorcy, wirtualnemu jest podstawowym celem polityki mediów, ale dostosowywanie się do takich wymagań jest trudne - zbyt mało jest instrumentów pozwalających zorientować się w preferencjach i oczekiwaniach zgłaszanych przez rzeczywistych odbiorców (instrumenty rzeczywiste - listy do redakcji, telefony, badania okresowe, kontakty dziennikarza ze środowiskiem są niewystarczające i mało precyzyjne) - dziennikarze mają trudności w zainteresowaniu odbiorcy, wówczas przyjmują pewne kategorie odbiorców, wobec których orientują swoje teksty.

4 kręgi odbiorców wobec których nadawcy orientowali swe przekazy (reporterzy USA) :

• sami dziennikarze, koledzy z redakcji, którzy w ich opiniach najogólniej znają normy i zasady dziennikarskie - do nich adresowany jest przekaz w pierwszej kolejności

• krąg, który zna rzeczywistość opisywaną przez dziennikarza, osoby udzielające informacji, a także ci, w których interesie ten przekaz pozostaje:

• ta część audytorium, która jest szczególnie zainteresowana problematyką, o której piszą dziennikarze

• wszyscy pozostali, których stara się zrozumieć dziennikarz i których potrzeby stara się zaspokoić

Pytanie: jaką politykę stosują media wobec swoich odbiorców?

Na przykład badania nad polityką BBC wobec odbiorców dały określenie4 rodzajów tej polityki:

• poszczególnymi częściami audytorium. Odbiorcy są masą osób, które mają być kierowane i pouczane

• pomyłka specjalizacyjna- różnicowanie działalności medium wobec różnych grup odbiorczych w ramach jednego programu TV wprowadzono poszczególne bloki czy audycje adresowane do różnych kategorii odbiorczych (mieszkańców stolicy - ryjących na prowincji dzieci i kobiet, publiczności elitarnej) - przekazy były dostosowywane do zainteresowań według kategorii.

• Polityka profesjonalizacyjna - nadawca czuje się silniej związany z określonymi grupami zawodowymi oraz instytucjami, które zajmują się określoną działalnością zawodową; do ich potrzeb dostosowuje się przekaz.

• polityka rydualistyczna - media starają się uwzględniać organizację czasu wolnego typowego odbiorcy; w poszczególnych odcinkach czasowych odpowiadających czasowi wolnemu nadaje się programy z myślą o tych kategoriach, które mają wówczas najwięcej czasu wolnego i możliwości odbioru. Treść mediów dostosowywane jest do rytuału obowiązków dnia codziennego i świątecznego.

Problem manipulowania danymi socjologicznymi w celu pozyskania reklamodawców. Główne sposoby manipulacji:

- zasięg geograficzny osiągany na jednym obszarze z reguły mieście - siedzibie redakcji uogólniony jest cały zasięg jest na cały obszar funkcjonowania redakcji

- zasięg społeczny osiągany w jednej kategorii uogólniany jest na całą populację. do . której adresowane jest medium

- sposób mieszany - zasięg osiągany w jednej kategorii w danym obszarze uogólnia się na całą populację na całym obszarze  

- porównanie struktur audytoryjnych

Zasięg społeczny mediów można porównywać; gdyż odnoszą się one do wspólnej podstawy, którą jest całe społeczeństwo lub jego poszczególne . kategorie społeczno-demograficzne. Struktury mówią jedynie o wewnętrznym rozkładzie publiczności danego medium - dlatego nie można ich porównywać mechanicznie bez uwzględnienia zasięgu społecznego.

15. Nadawca- źródło informacji ???

Nadawcę rozumie się nie tylko bezpośrednio redagującego przekaz dziennikarza, ale także stojące za nim czynniki decyzyjne, autorów określonego kierunku propagandy.

Badania C. Hollanda i W. Weissa:

1. Wiarygodność

Skuteczność produkowanego przekazu zależy id tego jak odbiorcy oceniają kompetencje nadawcy i w jakim stopniu ufają jego bezstronności. Na wiarygodność źródła wpływają: -rzeczywista kompetencja, znajomość problematyki, rzeczy, której dotyczy komunikat. -bezstronność informowania, zaufanie do tego, że nasze kompetentne źródło nie wykorzysta swojej przewagi wiadomości dla wprowadzenia nas w błąd.

2. Intencje nadawcy

Wiarygodność nadawcy wzrasta, jeżeli nie przypisuje mu się intencji manipulowania postawami i gdy nie ma bezpośredniego związku między przekazywanymi treściami a interesem nadawcy. Chodzi nie tyle o prestiż nadawcy, co o relacje między treściami komunikatu a dostrzegalnymi interesem źródła. Do najskuteczniejszych sposobów zwiększania zaufania do nadawcy należy maskowanie intencji przekonywania, czasem również maskowanie aktu komunikowania. Przekazy podrzucone mimochodem są uważane za obiektywne.

3. Atrakcyjność nadawcy

Nadawca, który jest lubiany, z którym odbiorca się identyfikuje ma znacznie większe szanse wpływać na postawy niż nadawca nielubiany.

4. Siła nadawcy

Nadawca dysponujący możliwościami kontrolowania zachowania odbiorcy może skuteczniej organizować całokształt środowiska, wywierać presję na wartości postawy. Czynnik ten ma większe znaczenie w kontaktach interpersonalnych niż w środkach masowego komunikowania, które z reguły nie posiadają tak dużej przewagi nad odbiorcą. Stosowane przez media środki kontrolowania odbiorców maja z reguły charakter pośredni- przez wytwarzanie modeli idealnych i wzorców postępowania

16. Centralnosc i peryferyjnosc w tworzeniu i przebiegu informacji

Świat ma cztery częsci:

1. polnocny zachod - bogate kraje kapitalistyczne

2. polnocny wschod - kraje socjalistyczne

3. poludniowy zachod - biedne kraje kapitalistyczne

4. poludniowy wschod - tradycje buddyjsko-konfucjanskie

(komentarz odautorski - jak na mój gust to to jest dosc nieaktualne, dzisiaj raczej mowimy o podziale bogata polnoc - biedne poludnie [globalne poludnie]nad czym tez można by dywagowac, z tego co wiem nie ma też krajow socjalistycznych a jedynie postsocjalistyczne, ale nie wiem czegóź pan dr będzie wymagał)

Szesc możliwych relacji wzajemnych- miedzy czesciami oznaczonymi powyzej jako 1-4 - szesc problemów o zasięgu światowym

1-2 - samobójczy układ jądrowy, kwestie pokoju i rozbrojenia

1-3 - ekonomiczne penetrowanie, zbrojne interwencje, dopływ surowców i siły roboczej dla 1

1-4 - obecnosc Japonii i nie tylko, jako nowego gracza, wygrywającego na rynku

2-3 - pomoc udzielana w walce o wyzwolenie próba przejęcia kontroli

2-4 - wzgledny brak zainteresowania

3-4 - coraz bardziej agresywna penetracja przez 4

Najczęsciej 1,2,4 uznawane sa jako centrum, 3 jako peryferia, co daje trzy typy rozwiązan komunikacyjnych

centrum-centrum

centrum-peryferia

peryferia-peryferia

Najwięcej informacji dotyczny oczywiscie pierwszej sytuacji, najmniej miejsca poswieca sie peryferiom.

Tresc doniesien

Kryteria jakie muszą spełniac wydarzenia aby stac się wiadomoscia - ustalono 12 kryteriow z czego 4 są najwazniejsze i daja najwieksze prawdopodobienstwo ze wydarzenie stanie się informacja:

• kraj centrum (elity swiatowej)

• osoba nalezaca do elity

• powiazanie z osoba jako wynik jej dzialania

• skutki mają charakter negatywny

Im więcej tych cech - tym większe szanse na „powodzenie” wydarzenie na rynku informacji. Jeśli nie spelnia czegoś - musi nadrobic w innym.

Centrum - więcej czynnikow strukturalnych

Peryferia - więcej czynnikow spersonalizowanych

Tutaj jako przykład dobrego newsa podane są konferencje rozbrojeniowe, bo spotkanie elit, bo wynik zwykle negatywny, ważny temat. A najlepszy news to by był jakby jeszcze ktos kogoś zabil na takiej konferencji (mowil o tym przykladzie dr Gierula)

Jeśli porażka na szczycie to w ogole nie bierze się pod uwage sukcesow mniej waznych uczestnikow

Struktura nadawanie wiadomości

przestrzen - centrum-peryferia

czas - wiara w postęp i kryzys, peryferia nie biora udzialu w postepie, kryzys nie dotyczy centru, więc tam wyrozniaja się zle wiadomosci

wiedza - zahod dzieli rzeczywistosc na czastki, latwe do przyswojenia jedna po drugiej, rozdrobnienie swiata na pkty warte badz niewarte uwagi

czlowiek nad przyroda - sposob traktowania przyrody, brak sily sprawczej, nie mowi się o rownowadze rozwoju, konferencyjne utarte szablony

czlowiek nad czlowiekiem - wspolzawodnictwo, kompetycja, wygrani i przegrani

czlowiek nad bogiem - boga zastepuje inna wartosc - nowosc, news to news więc starym być nie może

Poszukiwanie nowego ładu

Ład informacyjny, porządek światowy w zakresie przekazu kształtowania informacji. Termin pojawił się na V Konferencji Ruchu Państw Niezaangażowanych w Colombo (1976), gdzie zażądano utworzenia nowego ładu informacyjnego, uznając to za sprawę równie ważną jak nowy ład gospodarczy. Precyzowała te kwestie deklaracja UNESCO z 1978, postulując: swobodny obieg oraz szersze i bardziej zrównoważone rozpowszechnianie informacji, wolność informacji, różnorodność źródeł i środków informacji, szerzenie idei pokoju i praw człowieka, ochronę dziennikarzy podczas wykonywania przez nich funkcji. Od tej chwili problem ten był dyskutowany wielokrotnie w ONZ, UNESCO, na konferencji państw niezaangażowanych. Część krajów Zachodu, przede wszystkim USA były przeciwne wszelkim regulacjom w tej kwestii uważając, iż obrót informacjami musi być sferą całkowicie niezależną, stanowi bowiem element własności prywatnej. W latach 80. pojawiły się nowe technologie, które uczyniły przepływ informacji bardziej dostępny zwłaszcza dla rozwiniętych państw. Dla krajów słabo rozwiniętych może to oznaczać większą lukę w komunikowaniu i informacji, a zatem niedostępność ideału społeczeństwa informacyjnego. W praktyce ład informacyjny jest więc kreowany wyłącznie jednostronnie przez kraje tzw. Północy.

(W skrypcie było co innego ale moim zdaniem kiepsko opracowane)

A tu jeszcze przypomnienie ze skryptu do cwiczeń:

Głównym skutkiem było zauważenie konieczności ustanowienia nowego światowego porządku informacji i komunikowania (NOMIC). Przyczyniło się to również do dyskusji na temat międzynarodowego systemu komunikowania. To wszystko doprowadziło do powstania w latach 70. w ramach UNESCO Międzynarodowej Komisji, której celem miało być badanie międzynarodowego komunikowania. Komisja przygotowała raport, w którym zwracała uwagę na istnienie nierówności w przepływie informacji, zwracała uwagę na konieczność popierania polityki kulturowej i narodowej polityki komunikowania w krajach III świata. Raport ten rozpoczął z kolei dyskusje między krajami „niedorozwiniętymi” a USA.

17. Modele kształcenia dziennikarzy

Modele kształcenia dziennikarzy

1) Model kontynentalny (europejski)- nastawiony na zdobywanie wiedzy teoretycznej

2) Model amerykański- nastawiony na praktykę

Prasa rozwijała się już od ponad trzech stuleci, gdy zaczęto myśleć o zorganizowaniu specjalistycznego szkolnictwa zawodowego, a potem fakultetów uniwersyteckich, które kształciłyby dziennikarzy na poziomie akademickim.

Ameryka

Lata 60/70 XIX w-> Rober E. Lee wystąpił z projektem zorganizowania studiów w Washington College dokładniej w 1869 r., rektor R. E. Lee powołał sekcję dziennikarską gdzie program studiów obejmował poza przedmiotami ogólnohumanistycznymi: badanie opinii publicznej, prawo prasowe, historię prasy oraz przedmioty kierunkowe: warsztat dziennikarski, gatunki pisarskie, typografię, technikę prasy.(później Washington and Lee University w Wirginii)

Uniwersytet Columbia w stanie Missouri:

1878 - pierwsza uniwersytecka katedra historii prasy

1884 - zorganizowano kursy dziennikarstwa praktycznego

1908 - obie te placówki przekształcono w Szkołę Dziennikarską

1901 na Uniwersytecie w Buenos Aires zabiegano o powołanie do życia Szkoły Dziennikarskiej

Pierwsza pełna szkołę dziennikarską założył w 1908 roku Walter Williams

Szkoła dziennikarska Józefa Pulitzera założona w Columbia University, w Nowym Jorku, w 1912 roku-szkoła ta miała największe znacznie w pionierskim okresie formowania się szkolnictwa dziennikarskiego

J. Pulitzer: Przeciwstawiał się on tradycyjnemu systemowi „szkoły doświadczenia”. Nie zgadzał się również z tezą iż dziennikarstwo to sprawa powołania i talentu, a nie specjalistycznego wykształcenia. Zwrócił uwagę iż w nowoczesnej redakcji nikt nie ma czasu ani możliwości zapoznać młodego praktykanta z procesem powstawania gazety. Dziennikarz kształcony drogą empiryczną nie zdoła poznać wszystkich gatunków dziennikarskich i specjalizacji.

Dziennikarze-praktycy nie mają czasu na jednoczesne przyuczanie i pracę w redakcji.

Metoda empiryczna sprowadza wykształcenie dziennikarza do wąskiej specjalizacji, studia uniwersyteckie pokazują wszystkie specjalizacje, techniki, gatunki i pozwalają przyszłemu dziennikarzowi wybrać specjalizacje.

Pierwsza katedra dziennikarstwa na wysokim poziomie została utworzona w 1903 roku na Uniwersytecie w Zurychu. Rozpatrywano tam problematykę teoretyczną i praktyczną. Ze szczególnym naciskiem na historię, prawo, i ekonomikę prasy.

Szkoła USA - program wysuwa na pierwszy plan techniki pracy dziennikarskiej; bada prasę całościowo, wszystkie zachodzące w nim procesy, ze szczególnym uwzględnieniem warsztatu, jego mechaniki działania i oddziaływania

Europa

XIX i XX wieku dziennikarstwo było traktowane jako twórczość zbliżona do literackiej. Toteż studia dziennikarskie miały profil literacki.

Lata 20 XX wieku- rozwój szkolnictwa dziennikarskiego, przypada głównie na lata I wojny światowej i okres bezpośrednie po niej

- jedna z pierwszych szkół powstała m.in. w Polsce w 1917 roku (dopiero później w tym samym roku w Niemczech, Belgii, Norwegii itd.)

- mniej więcej w tym samym czasie powstały takie szkoły również w innych krajach, m.in. w Niemczech, Belgii i Norwegii ( jako autonomiczne instytucje dydaktyczne, jako fakultety uniwersyteckie, bądź też kierunki kształcenie w szkołach nauk politycznych i dyplomacji)

- pod koniec lub po I WŚ również w Anglii, Francji, na Węgrzech, We Włoszech i w ZSRR ;)

- szkoły powstałe na początku XX wieku dawały studentom wiedzę o socjologii i sytuacji prawnej prasy, nie zaś znajomości problemów praktyki prasowej

Mieczysław Kafel spostrzega, że pierwsze szkoły dziennikarskie dawały studentom wiedzę głównie z zakresu socjologii i sytuacji prawnej prasy, pomijając zupełnie problemy praktyki prasowej.

Dopiero Emil Löbl zaczął wprowadzać i do prasoznawstwa, i do programów takie zagadnienia, jak praktyka i stylistyka dziennikarska, techniczny podział gazety, twórczość dziennikarska, teoria oddziaływania gazety oraz skuteczność przekazu, aczkolwiek wyszedł również od zagadnień socjologicznych prasy.

Modele szkolnictwa dziennikarskiego zaczęły się różnicować w poszczególnych krajach i tak np.:

-model angielski to model utylitarno-praktyczny; kształcenie przywarsztatowe („no the job”), nie powoływano tam samodzielnych placówek badawczych

-model niemiecki skupiał się na zagadnieniach teoretyczno-prasoznawczych, historycznych i socjologicznych; historia myśli społecznej w prasie, socjologia prasy, problemy prawne, literackie, a także (szkoła francuska) psychologiczne

- model francuski (szkoła francuska) - rozpatrywał również problemy psychologiczne; w 1959/60 Institut Francis de Presse przy Sorbonie, przewidział taki zakres badań:

• Sekcja historyczna - prasa prowincjonalna III Republiki, monografie dzienników

• Sekcja prawna - tajemnica zawodowa, odpowiedzialność dziennikarza, ochrona prawna wiadomości prasowych

• Sekcja międzynarodowa - prasa francuska za granicą, problem informacji międzynarodowej

• Sekcja metodologii i dokumentacji - analiza treści prasy

• Sekcja psycho-socjologiczna - socjologia prasy, szkolnictwo dziennikarskie

• Sekcja ekonomiki i techniki prasy - warunki pracy dziennikarzy, rozpowszechnianie prasy

Czyli problemy prasy współczesnej, przede wszystkim jej praktyki. Problematyka podzielona według tradycyjnie ustalonych podziałów w naukach humanistycznych (prawo, socjologia itd.)

- szkoła ZSRR - najpierw kładli nacisk na historię, ośrodków informacji tylko w ZSRR, mieli plany aby zacząć badać prasę współczesną

W Polsce model był pośredni pomiędzy angielskim a niemieckim.

Obecnie konieczne jest kompleksowe akademickie kształcenie dziennikarzy w zakresie ogólnoteoretycznym i praktycznym.

W USA i Szwecji w programach kształcenia uwzględniono przedmioty mogące dać przygotowanie politologiczna studentowi dziennikarstwa.

W krajach socjalistycznych kształcenie dziennikarzy prowadzono przede wszystkim na uniwersytetach lub w innych szkołach wyższych, mających uprawnienia akademickie, często przy udziale zawodowych i twórczych organizacji i stowarzyszeń dziennikarskich, instytucji prasowo-wydawniczych.

W skali światowej prawdziwy rozkwit szkolnictwa dziennikarskiego nastąpił po II wojnie światowej.

Znaczący udział w kształceniu kadr dziennikarskich dla różnych krajów ma również UNESCO.

Polska:

Październik 1945 roku- powołanie Studium Dziennikarsko-Publicystycznego przy Wyższej Szkole Administracji Publicznej w Łodzi

1946 rok- Wydział Dziennikarski w Akademii Nauk Politycznych w Warszawie

Od lat 50- kształcenie dziennikarskie głównie akademickie- najpierw Uniwersytet Warszawski i Jagielloński potem m.in. Uniwersytet Śląski przy współudziale innych instytucji oświatowych i politycznych, a także Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, wydawnictw prasowych i redakcji niektórych gazet

Od 1945 roku doskonali się również, obok form kształcenia programy tych studiów- a ściślej ich siatki godzin. Dąży się do opracowania optymalnego modelu studiów, który uwzględniałby zarówno ogólnoakademickie wykształcenie, jak i przygotowanie praktyczne. W latach 70/80 najbardziej rozwiniętym modelem były stacjonarne uniwersyteckie studia w zakresie nauk politycznych ze specjalizacją w dziennikarstwie prasowym, radiowym i telewizyjnym. ( na U. Warszawskim i Śląskim)

Pytania o zasadność i potrzebę studiów stricte dziennikarskich:

-dziennikarstwo to zawód otwarty, trafiają tu absolwenci różnych kierunków, jednak obecnie trudno jest wejść do „dziennikarskiego świata” bez ukończenia odpowiednich studiów

- współczesny dziennikarz oprócz niezbędnych uzdolnień, posiada rzetelne wykształcenie akademickie, a jego ramach dogłębną znajomość procesów społecznych i politycznych, kulturalnych, filozoficznych

Opracowano na podstawie: „Wstęp do prasoznawstwa” pod red J. Mądrego

Opracowanie na podstanie, M. Kafel, „Prasoznawstwo. Wstęp do problematyki”

to co zostało dopisane tą czcionką pochodzi właśnie z książki M. Kafela, był też tam rozdział opowiadający o nauczaniu w różnych zakątkach świata, ale to wydaje mi się była by już nadgorliwość tym bardziej że chodziło bardziej o modele na nie systemy w różnych krajach.

Dwa największe ośrodki szkoleniowe, MAZ - Szwajcarska Szkoła Dziennikarska w Lucernie oraz Ośrodek Szkoleniowy dla Dziennikarzy w Salzburgu (Austria)

18. Metody i techniki badań prasoznawczych

Metoda naukowa- procedura nacechowana systematycznością i planowością działania przystosowanego do przedmiotu badań.

1. Metoda analizy i krytyki źródeł….- przy ustalaniu kolejności druków, wielkości oficyn drukarskich badacz musi korzystać z metody porównawczej np. przy identyfikacji druku, ustalaniu cech układu graficznego.

2. Metody statystyczne- badania nad: zawodem dziennikarskim, czytelnictwem prasy, oglądalnością, typologią prasy, częstotliwością występowania gatunków pisarskich, analizą treści prasy itd. Wszędzie tam gdzie występuje zmienność cech.

3. Metody badań terenowych- typowe dla socjologii:

1. czysty opis (rejestracja zjawisk)

2. sprawdzenie hipotez dotyczących określonych dziedzin zjawiska

3. odkrywanie nowych zależności

4. przestudiowanie tylko jednego procesu

Głownie do badania czytelnictwa i grup zawodowych.

4. Metoda analizy treści- typowa dla socjologii, „technika interpretacji materiałów jakościowych zebranych w badaniach”, bardziej po ludzku: metoda sprowadzania do kategorii wymiernych i porównywalnych zjawisk nie posiadających cech ilościowych, np.styl.

Poszukiwane są sposoby oceny działalności prasowej możliwe bez uprzedzeń.

Pracownik redakcji prowadzi zwykle własne badania prasoznawcze, aby dowiedzieć się:

- o długoterminowej jakości pracy redakcji

- badania wyznaczają nowe kierunki pracy

- pozwalają poznać stan świadomości czytelnika

Prasoznawcy interesują się:

• autorem, szerzej zespołem redakcyjnym

• intencją przekazu

• treścią przekazu

• sposobem w jaki przekaz zostaje udostępniony odbiorcy

• odbiorcą, publicznością

• rezultatem przekazu, czyli skutkami komunikowania

Badania prasoznawcze są poświęcone badaniu funkcji i ich uwarunkowań.

Funkcje prasy wg Tetelowskiej:

• intencyjna- zamiar w jakim komunikowanie zostało podjęte

• nadana- obiektywna interpretacja sformułowanego przekazu, analiza treści i formy propagandowej przekazu

• pełniona- rzeczywisty rezultat przekazu ujawniony w postaci reakcji odbiorcy na przekaz

Studia nad skutecznością działania prasowego dziennikarze przeprowadzają na własny użytek.

Działania prasoznawcze:

• analiza danych zastanych, w tym analiza danych o nakładach i dystrybucji

• analiza danych wywołanych

Metody i techniki:

1. Metoda monograficzna- opiera się na wyczerpującej charakterystyce badawczej danego zbioru lub zbiorowości; przedmiotem badań są wszystkie elementy zbioru.

• Metoda powstała na gruncie badań etnograficznych (na małych zbiorowościach)

• W prasoznawstwie skoncentrowanym na zjawiskach masowych początkowo nie była stosowana

• Polska: pierwsze badanie Ośrodka Badań Prasoznawczych nad czytelnictwem prasy i słuchaniem radia w dwóch podkrakowskich wsiach;

• Metoda stosowana także w badaniu nadawców

• Techniki: obserwacja i wywiad/ kwestionariusz

Metoda reprezentacyjna- opiera się na takim doborze respondentów do badania, aby można ich traktować jako reprezentantów ogółu; próba dobierana zgodnie z rachunkiem prawdopodobieństwa.

• Rodzaje prób:

- warstwowa- ustalenie proporcji członków populacji należących do różnych, dających się łatwo wydzielić warstw społeczeństwa, potem losuje się na podstawie tych warstw respondentów.

- udziałowa- mało dokładna, ustala się skład populacji pod względem kilku podstawowych czynników (płeć, wiek), następnie ustala się, że badana próba powinna być złożona proporcjonalnie z osobników o tych cechach.

- losowa (chyba) - dysponując pełnym spisem mieszkańców ustala się licznik próby, czyli którą osobę populacji uzna się za respondenta, np.co 100.

• Badania przeprowadzają ankieterzy.

3. Metoda eksperymentalna- powszechnie stosowana w badaniach psychologicznych.

• Badani stawianie są, w pewnej sytuacji testowej, na którą mają zareagować (np. jak na treść przekazu propagandowego reagują ludzie zdenerwowani, których się najpierw doprowadza do stanu irytacji, a potem zadaje pytania kwestionariuszowe)

• Techniki: naturalna lub laboratoryjna

• Metoda polska (dokumentów osobistych)- pionierem był polski socjolog Florian Znaniecki.

• Dokumenty osobiste- to pisemne przekazy, które sporządzone były nie w celach badawczych, np. listy prywatne, wypowiedzi pamiętnikarskie.

• Celem tej metody jest ujawnienie stanów świadomości i aspektów ludzkich działań

• Technika typologiczna

• Obserwacja- powinna być prowadzona wedle ściśle określonych reguł, uporządkowana, zakończona zapisem rejestrującym wyniki, bo on staje się źródłem naukowym.

• Polski przykład- badania Małgorzaty Stefanowskiej nad czytelnictwem książek w rodzinach inteligenckich i robotniczych

• Obserwacja z zewnątrz- badacz jest biernym świadkiem.

• Obserwacja uczestnicząca- uczestnik (cenna w badaniach prasoznawczych)

• Wywiad- rozmowa przeprowadzona między badaczem a respondentem.

• Badacz zadaje pytanie starając się je tak sformułować i objaśnić, żeby otrzymać jednoznaczną odpowiedź. Musi złapać kontakt z respondentem i zmusić do szczerego wypowiadania się.

• Podczas wywiadu badacz zwykle kieruje się kwestionariuszem (może mieć ogólny charakter problemowy lub dokładnie sformułowane pytania)

• Wypowiedzi uzyskane w czasie wywiadu muszą być dokładnie notowane

• W badaniach masowych często stosuje się technikę ankiety. Wywiad tym różni się od ankiety, że pośrednikiem między badaczem a respondentem jest sam badacz. Kiedy kwestionariusz Am bardzo dokładnie sformułowane pytania, a badacz jest tylko ich przekazicielem, technika taka nazywana jest ankietą pilotowaną.

• Niepełność danych ankietowych powoduje, że w badaniach prasoznawczych stosuje się często techniki mieszane ankiety i wywiady.

• Sondaż ankietowy- badanie czytelnictwa, głównie prasy o wysokim nakładzie.

• gromadzenie danych obiektywnych oraz opinii powierzchownie opisujących dany problem.

• Zadaniem sondażu jest dostarczenie materiałów wstępnie orientujących w danym zagadnieniu

• W procedurze badań prasoznawczych stosuje się sondaże ankietowe- stosowane są do badania osób rozproszonych w pewnym obszarze, są to badania terenowe oparte na próbach reprezentacyjnych

• Technika: ankieta- swoiście skonstruowany kwestionariusz z pytaniami

- internetowa

- pocztowa

- telefoniczna

- pilotowana

- środowiskowa (badani zgromadzeni w jednym miejscu uzupełniają odpowiedzi)

8. Test- procedura stosowana bardzo często w psychologii.

• Stwarza się pewną sytuację, na którą badany ma zareagować i bada się przy tym cechy poddawane pomiarowi

• Testami mogą być pewne sytuacje społeczne lub kwestionariusze, w których pytaniami są zadania do zrobienia

• W badaniach prasoznawczych często jest stosowany test na określenie stopnia poinformowania, który wykazuje czy badany zna treść przekazu prasowego. Odmianą jest test brakujących słów z lukami w tekście do uzupełnienia.

19. Analiza zawartości prasy

AZP- zespół różnych technik systematycznego badania strumieni lub zbiorów przekazów (strumieniem może być numer czasopisma, program z jednego dnia lub kilka gazet) polegającym na możliwie obiektywnym wyróżnieniu i identyfikowaniu ich w miarę skonkretyzowanych elementów oraz na precyzyjnym szacowaniu rozkładu tych elementów i głownie porównawczym wnioskowaniu, zmierzającym do poznania innych elementów i uwarunkowań procesu komunikacyjnego.

Cechy analizy zawartości prasy:

- Obiektywność- ustalenie reguł operacyjnych, jednoznacznych dla różnych badaczy, dzięki czemu przez ich zastosowanie różni badacze analizując te same gazety, dochodzi do tych samych wniosków

- Ilościowość- częstotliwość, możliwość przekazywania wyników analizy za pomoca liczb. Cecha ta będzie spełniona, jeśli stwierdzimy, że czegoś jest więcej lub mniej. Dążenie do precyzji i rzetelności.

- Systematyczność- np. analiza w dzienniku każdego dnia tygodnia

- Syntaktyczność i semantyczność- skupia się na treści, a nie na intencjach tekstu

Analizę zawartości prasy stosuje się do analizy reklam, wystąpień polityków, pijarowców, przekazów literackich, dokumentów, listów.

Analiza porównawcza- analizuje kilka tytułów, aby wykazać podobne cechy, trendy występujące w prasie.

Klucz kategoryzacyjny:

- może być mniej lub bardziej ogólny

- cechy: oszczędność, jednoznaczność, precyzyjność, adekwatność, rozłączność, logiczność

Procedura badawcza:

1. Przygotowanie koncepcyjne (określamy co i po co badamy, do czego chcemy dojść- stawiamy hipotezę)

2. Operacjonalizacja hipotezy (musimy stwierdzić jakie wyniki będą nas satysfakcjonować)

3. Określenie jednostek analizy (może to być słowo, zdanie, akapit, publikacja, dział gazety, cała gazeta) i jednostek pomiaru (cm, mm, strona, kolumna, wiersz, słowo, znak)

4. Badanie (mierzymy wszystko co jest w tytule, podporządkowujemy danej kategorii).

Powierzchnia tekstu, ile zajmuje zdjęcie (które artykuły są częściej ilustrowane), jaki jest gatunek, jaki wydźwięk, czy tematyka jest lokalna, regionalna czy światowa, miejsce umieszczenia materiału w gazecie.

20. Dane prasoznawcze i ich praktyczna interpretacja.

Podzielone jest zdanie prasoznawców na temat użyteczności badań nad komunikowaniem masowym. Jedni uważają, że pełni ono (komunikowanie masowe) we współczesnym świecie tak ważna rolę, że badanie go wyłącznie dla celów poznawczych jest całkowicie uzasadnione, pozostali zaś twierdzą, że główny sens i kryterium wartości badań prasoznawczych polega na ich użyteczności praktycznej.

Próby syntez badań nad komunikowaniem masowym przyjmują zwykle trojaka postać:

1) zbiory uniwersalnych twierdzeń (hipotez) szczegółowych- każde twierdzenie opiera się na badaniach empirycznych, stanowiąc ich uogólniający wynik. Autorzy takich zbiorów nie próbują tworzyć zwartej teorii, ale ograniczają się do poszczególnych twierdzeń.

Np Frank Bledjian i Krista Stosberg- zbiór twierdzeń dotyczących oddziaływania komunikowania masowego. Oto niektóre z twierdzeń:

• jeśli wypowiedź zostanie przypisana nadawcy o dużej wiarygodności, jest rzeczą bardziej prawdopodobną, że spowoduje ona większą zmianę postawy odbiorcy aniżeli ta sama wypowiedź przypisana nadawcy o mniejszej wiarygodności.

• Jeśli wypowiedź najpierw budzi w odbiorcy określone potrzeby, a potem dostarcza informacji, jak je zaspokoić, jest rzeczą bardziej prawdopodobną, że taka kolejność przedstawienia wywoła większą zmianę postawy niż kolejność odwrotna

Słaby punkt tego typu syntez polega na zbyt szerokim uogólnieniu- zakłada ona bowiem, że na takie same bodźce wszyscy ludzie bez względu na okoliczności i warunki, w jakich przebiega proces komunikowania, reagują tak samo. (zarzut abstrakcyjności i ahistoryczności)

2) wyjaśniające teorie średniego zasięgu, uogólniające prawidłowości stwierdzone empirycznie lub wyprowadzone na drodze spekulacji

Istota teorii średniego zasięgu polega ma tym, że jakiś jeden aspekt lub mechanizm w procesie komunikowania masowego zostaje uznany za najważniejszy i służy do wyjaśnienia przebiegu całego procesu.

Np. badania nad selektywnością treści mediów masowych, jakie mechanizmy kierują selekcją treści rozpowszechnianych w komunikowaniu masowym? - propozycję odpowiedzi

na to pytanie daje jedna z teorii średniego zasięgu, a mianowicie teoria dysonansu poznawczego (zwraca na szczególną uwagą na psychologiczne uwarunkowania odbiorcy komunikatu-dąży on do zmniejszenia poczucia dysonansu, zatem wybiera treści zgodne z jego poglądami)

Przykłady teorii średniego zasięgu:

- teoria dysonansu poznawczego

- teoria dwustopniowego przepływu informacji

- teoria gate-keepingu

- teoria przywódców opinii

- teoria porządku dziennego (agenda setting)

- teoria korzyści i wynagrodzeń

Każda z nich w określonych warunkach społecznych i politycznych okazuje nieprawdziwa i zdolna wyjaśnić pewne zjawiska w ramach procesu komunikowania masowego. Żadna jednak nie nadaje się jako podstawa ogólnej teorii tego procesu.

3) ogólne teorie (często w formie skomentowanych modeli) komunikowania masowego

Polska

Prasoznawstwo polskie deklaruje użyteczność praktyczną. Podczas badań należy uwzględnić odmienne potrzeby osób czy też instytucji zlecających badania. Zleceniodawca chcąc z pożytkiem korzystać z wyników badań prasoznawczych musi jasno sprecyzować cele, które zamierza osiągnąć.

Np. co zamierza osiągnąć- maksymalna liczbę nabywców, maksymalna liczbę czytelników czy np dotrzeć z określonymi treściami do wybranych grup odbiorców.

Tomasz Goban- Klas za najbardziej owocny społecznie model współpracy prasoznawstwa z praktyką komunikowania masowego uznaje model partnerski.

Partnerstwo badacza i praktyka opiera się na założeniu, że walor praktyczny mają nie tylko wskazania typu „chcę osiągnąć to ,postępuj tak”, ale także wszelkie uzasadnione naukowo zdania opisowe i uogólnienia historyczne. Zadaniem nauki jest umożliwienie najlepszej orientacji w otaczającym świecie. Wszystko, co ułatwia tę orientację, ma walor praktyczny. Badach i praktyk są partnerami w procesie przekształcania rzeczywistości; w procesie tym występuje podział zadań i odpowiedzialności ,ale ostateczne powodzenie zależy od umiejętności ich harmonijnego współdziałania. Popularyzacja wiedzy prasoznawczej w szerokich kręgach praktyków prasowych z jednej strony umożliwia jej weryfikację, z drugiej zaś przyczynia się do usprawnienia działalności prasowej, radiowej, telewizyjnej.

Opracowano na podstawie J. Mądry „Wstęp do prasoznawstwa”

22. Typologia mediów

Typologia jako metoda naukowego poznania jest szeregowaniem i logicznym porządkowaniem elementów danego zbioru przedmiotów lub zjawisk poprzez porównanie ich cech z cechami elementów uznanych za typy w obrębie określonego zbioru.

Cechy typologii:

1. Systematyzacja zbiorów przedmiotów lub zjawisk należących do zakresu danej nauki.

2. Opis szeregujący rozpatrywany zbiór przedmiotów.

3. Wypracowane, sprecyzowane i usystematyzowane aparaty pojęciowe danej nauki w danym zakresie.

W nauce ośrodkach masowego przekazu badania typologiczne zmierzają do wypracowania uogólniających modeli i konfrontacji ich z realnie funkcjonującym systemem mediów. Na tej podstawie dochodzi do opisania i objaśnienia całości systemu, jego struktury, zachodzących w nim procesów. Typologia dziennikarska odzwierciedla powstanie badanego systemu, wyjaśnia prawidłowości jego funkcjonowania, prognozuje rozwój. Typologia dziennikarstwa wyjaśnia również specyficzne prawidłowości, cechy, odnoszące się do oddzielnych grup pism, które powstają w wyniku współistnienia, integracji i dyferencjacji w systemie środków masowego przekazu.

Dla Tetelowskiej do opisu gazety potrzebna jest analiza jej struktury rodzajowej, tj.gatunków dziennikarskich, tematyczna oraz opisanie podstawowych i pochodnych funkcji nadanych. Dwa pierwsze kryteria są podstawowe i muszą być jeszcze uzupełnione przez informacje na temat częstotliwości ukazywania się pisma, określenie dysponenta i odbiorcy.

Dziki ujął wszystkie kryteria podziału prasy w grupy:

1. Status organizacyjno- instytucjonalny

2. Spełniane funkcje

3. Tematyka

4. Krąg odbiorców

5. Zasięg kolportażu

6. Częstotliwość ukazywania się

7. Nakład

8. Status prawny

9. Status ekonomiczny

10. Język wydawania

11. Format i objętość

12. Cena

13. Technika druku

14. Obecność wypowiedzi obrazowych

Pierwsze siedem kryteriów dostarcza wystarczających narzędzi do konstruowania uniwersalnych ujęć typologiczno- statystycznych, pozostałe mogą być istotne dla szczegółowych opracowań.

23. Pojęcie rynku informacyjnego

Rynek medialny jest strukturą złożoną, obejmuje dwa rynki lub stanowi rynek podwójny, gdyż produkty wytwarzane przez przemysł medialny są obecne na dwóch rynkach- rynku przekazów i rynku reklamy.

Rynek przekazu- to ogół przekazów informacyjnych i rozrywkowych oferowanych wszystkim odbiorcom, przede wszystkim dostępne na danym terenie media masowe.

Rynek reklamy- to wydzielony w ofercie programowej mediów czas i powierzchnia, które media sprzedają rozmaitym firmom i instytucjom, by te mogły dotrzeć ze swoimi reklamami i ogłoszeniami do określonych odbiorców.

Oba te rynki pozostają w ścisłej zależności- im mocniejsza pozycja danego nadawcy na rynku przekazów, tzn. im większe gromadzi audytorium tym większy jego udział w rynku reklam, tzn. wyższe wpływy ze sprzedaży czasu lub powierzchni na reklamy.

Wolny rynek w sferze komunikowania masowego gwarantuje niezależność mediów od kontroli politycznej ze strony państwa oraz zapewnia różnorodność oferowanych przez nią treści, dostępnych po względnie niskich cenach. To pozwala każdemu odbiorcy na swobodny wybór przekazów i pełne zaspokojenie jego potrzeb intelektualnych i emocjonalnych. Wolny rynek wymusza konkurencję, która zapewnia pluralizm treści i atrakcyjność formy przekazu, a przede wszystkim podnosi efektywność działania mediów wytwarzając więcej przekazów lepszej jakości po relatywnie niskich kosztach.

Rynek medialny charakteryzuje wysoki stopień koncentracji własności, choć jego poszczególne obszary różnią się dość znacznie.

Największy rynek prasowy posiadają Stany Zjednoczone, ukazuje się tam 1600 gazet. W krajach postkomunistycznych procesy koncentracji prasy dokonują się bardziej dynamicznie i na większą skalę, głównie za sprawą napływu kapitału obcego. Na Węgrzech opanował rynek niemal w całości. W Polsce dzieje się to nieco wolniej, lecz systematycznie. Dwaj najwięksi inwestorzy tzn. Passauer Neue Presse i Orkla Media przejęli już 40% rynku prasy regionalnej i lokalnej.

Rosnąca koncentracja własności na rynku prasowym ma głownie ekonomiczne przyczyny: wynika z uprzywilejowanej pozycji wydawców mających silną pozycję na rynku, którą zdobyli dzięki wchłonięciu mniejszych wydawnictw, fuzji z innymi wydawcami bądź wsparciu ze strony inwestorów zewnętrznych. Wydawcy tak mogą uzyskać pozycję dominującą.

Wewnętrzna sprzeczność wolnego rynku- konkurencja niszczy konkurencję tzn. żywiołowa rywalizacja prowadzi do wyłonienia się jednego lub kilku potentatów. Wolny rynek przekształca się w rynek zmonopolizowany.

Procesy koncentracji przebiegają w dwóch wymiarach: poziomym i pionowym.

Pozioma integracja polega na łączeniu mediów tego samego rodzaju działających na różnych rynkach.

Efektem jest powstanie i rozrost grup prasowych, sieci radiowych i telewizyjnych.

Integracja pionowa- łaczenie mediów różnego rodzaju działających na tym samym lub różnych rynkach, dzięki czemu mogą się wspierać i uzupełniać, ciągle rozszerzając swoją działalność na nowe rynki geograficzne i medialne.

Funkcjonalizacja rynku mediów:

Wyraża się ona w strategii produktu, której celem nadrzędnym jest skupienie i utrzymanie równowagi pożądanego audytorium. Strategia ta traktuje przekaz jako środek do wytworzenia produktu finalnego, tzn. audytorium.

Rynkiem mediów rządzi zasada: im atrakcyjniejszy program, tym liczniejsze i lepsze- dla reklamodawców- audytorium. Więc istota strategii sprowadza się do przedstawienia odbiorcom najatrakcyjniejszego wyprodukowanego bądź zakupionego przekazu po kosztach niższych niż zakładane wpływy z dystrybucji przekazu i towarzyszącej mu sprzedaży przestrzeni reklamowej. Tylko taka działalność przynosi zysk.

Produktem najsilniejszym, przyciągającym uwagę audytorium jest rozrywka, dlatego strategia główna na niej się opiera. Tego rodzaju przekazy nadawcy mogą kupować od producentów lub posiadaczy praw handlowych lub wytwarzać samodzielnie lub w koprodukcji z innymi nadawcami. Koszty i ryzyko produkcji określają głównie dwa czynniki: gwiazdy i standaryzacja przekazu. Standaryzacja polega na formatowaniu przekazu. Format oznacza schemat konstrukcji przekazu obejmujący temat, opis akcji, charakterystykę postaci, miejsca akcji, sposób narracji, styl i produkcję.

W pracy dziennikarza liczy się szybkość i atrakcyjność przekazu. Wygra ten, kto pierwszy dowie się sensacyjnym wydarzeniu, pierwszy o nim poinformuje i przekaże relację z miejsca akcji. Miarą wartości informacji jest zainteresowanie audytorium (oglądalność, słuchalność, czy wielkość sprzedanego nakładu). Praca redakcyjna opiera się, dzięki temu wyścigowi na strategicznych rytuałach (przejaw profesjonalizacji dziennikarstwa, polegający na dostarczaniu odbiorcom tego,

co ich zainteresuje, wynika to z komerconalizacji dziennikarstwa).

Ogromną rolę w funkcjonowaniu rynku medialnego odgrywają badania marketingowe, zwłaszcza czytelnicze i audytoryjne. Decydują o wyborze strategii programowej nadawcy, stanowią główną podstawę wyceny czasu i przestrzeni sprzedawanych reklamodawcom. Media żyją z reklamy i jej potrzebują. Najlepszą formą reklamy jest autopromocja- zapowiedzi programowe, konkursy.

Często też korzysta się z reklam ulicznych (plakaty, banery, bilboardy). Ceny przekazów i polityka cenowa nadawców mają niewielki wpływ na funkcjonowanie rynku medialnego.

24. Odbiór mediów w Polsce i na Śląsku w okresie transformacji

Do 1989 z prasy lokalnej wydawano tylko tygodniki PZPR, w 21 województwach. W woj. katowickim istniało jeszcze 8 tygodników regionalnych o zasięgu miejskim lub makroregionalnym.

W 1988 17% społeczeństwa powyżej 15 roku życia deklarowało kontakt z tygodnikami PZPR.

Początek okresu transformacji przypadający na lata 1989-1990 przyniósł ograniczenia odbiorze tygodników lokalnych PZPR.

W 1990 8-10% społeczeństwa deklarowało kontakt czytelniczy.

Przyczyny powyższego zjawiska:

1. Zlikwidowanie 5 tytułów z tej grupy, obniżenie nakładu.

2. Podział w zespołach redakcyjnych, utworzenie konkurencyjnych tytułów o podobnej strukturze, zawartości i szacie graficznej. Dezorientacja czytelników (Tygodnik Płocki, Nowy Tygodnik Płocki)

3. Tworzenie nowych pism lokalnych o mniejszym zasięgu geograficznym, adresowane do społeczności lokalnych.

4. Pisma traciły czytelników ze względu na swoje poprzednie podporządkowanie ideologiczno- polityczne.

5. Proces, uwidoczniony dopiero w połowie lat 90, związany był ze spadkiem czytelnictwa prasy ogólnoinformacyjnej.

Województwo śląskie:

- największe nasycenie prasą lokalną ok.1994 roku- zwiększenie czytelnictwa.

- ugruntowanie się pozycji czytelniczej

- większa ilość pism samorządowych

Tygodnik, który utrzymał swój nakład sprzed okresu transformacji o „Głos Ziemi Cieszyńskiej”. Zlikwidowano dzienniki lokalne takie jak: „Dziennik Beskidzki”, „Dziennik Śląski”, „Dziennik Częstochowski- 24 godzinny”.

W okresie transformacji w latach 1989-1998 społeczny odbiór i znaczenie prasy lokalnej określały następujące czynniki:

1. Duża niestabilność tego segmentu rynku prasowego i poszczególnych grup typograficznych, zwłaszcza w pierwszej połowie dekady.

2. Zmiana społecznego odbioru „starych” tygodników lokalnych. Grono stałych czytelników malało, ale tam gdzie w okresie transformacji istniały pisma lokalne, które utrzymały się na rynku czytelniczym zyskują dużo większy zasięg społeczny.

3. W odbiorze społecznym prasy lokalnej można było zaobserwować zjawisko zmiany skali. W odniesieniu do prasy lokalnej przejawia się to w odejściu od czytelnictwa lokalnego o większym zasięgu przestrzennym na rzecz periodyków informujących o sprawach najbliższego otoczenia.

4. Rodzące się zjawisko alternatywności publicystycznej prasy lokalnej. Procesy te zachodzą bardzo powoli i dotyczą stosunkowo nielicznych obszarów. Z jednej strony mamy na rynku stare tytuły prasy lokalnej, które po likwidacji RSW „Prasa- Książka- Ruch” zostały przejęte albo przez prywatny kapitał albo przez spółdzielnie dziennikarskie; w obu przypadkach zespoły redagujące deklarują niezależność od jakiejkolwiek partii czy organizacji politycznej. Z drugiej strony największą stabilność na rynku wykazują tytuły lokalne wydawane przez Rady lub Zarządy Miast lub Gmin. Reprezentują one te poglądy i opcje polityczne, których zwolennicy są aktualnie u władzy na danym terenie.

Płeć w okresie transformacji prawie w ogóle nie różnicuje percepcji prasy lokalnej. Natomiast chętniej czytali prasę lokalną ludzie w przedziale wiekowym 25-59 lat. Wraz ze wzrostem wykształcenia respondentów wzrastała poczytność prasy lokalnej.

Zagadnienie 24: Odbiór mediów w Polsce i na Śląsku w okresie transformacji ( z książki: „Polska prasa lokalna 1989-2000” M. Gierula)

RADIO I TELEWIZJA

1. W Polsce u progu przemian społeczno- ustrojowych zapoczątkowanych w 1989 roku nie było mediów elektronicznych o charakterze lokalnym. W pewnym zakresie ich funkcje spełniały państwowe regionalne stacje radiowe i telewizyjne podporządkowane Komitetowi ds. Radia i Telewizji. Funkcjonowało 8 regionalnych ośrodków telewizyjnych oraz 17 regionalnych rozgłośni radiowych.

Państwo u progu przemian całkowicie kontrolowało nadawanie programów radiowych i telewizyjnych także w wymiarze regionalnym. Ofertę elektronicznych mediów państwowych uzupełniały od 1989/1990 roku tylko w niewielkim stopniu pierwsze lokalne stacje radiowe i telewizyjne. Do pionierów należały pirackie stacje radiowe w Zakopanem, Opatowie i Suwałkach oraz legalnie działające rozgłośnie katolickie w Zbroszy Dużej i Gdańsku. Spośród pionierów niezależnej tv wymienić można stacje pirackie w Gdańsku, Lubaniu i Szczecinie, a także mającą tymczasową zgodę na emisję wrocławską Prywatną Telewizję „Echo”.

2. Od 1991 roku poszerzyła się oferta lokalnych mediów elektronicznych oraz powiększały techniczne możliwości korzystania z niej. Jesienią 1992 roku działały już 22 lokalne stacje radiowe o charakterze komercyjnym (przeważnie pirackie) oraz 9 stacji kościelnych. W tym też czasie, w ślad za Ośrodkiem Telewizyjnym w Katowicach, kolejne ośrodki regionalne Telewizji Polskiej uruchamiały oddzielne kanały regionalne bądź miejskie, pojawiło się też 7 kolejnych stacji komercyjnych.

3. Prawdziwy rozwój lokalnych mediów elektronicznych, zwłaszcza radia, przypada na przełom lat 1992/1993. Ustawa o Radiofinii i Telewizji uchwalona 29 grudnia 1992 roku stworzyła ramy prawne działalności zarówno programów Polskiego Radia i telewizji publicznej, jak i prywatnych rozgłośni oraz stacji tv.

Na początku 1993 roku nadawało 13 lokalnych pirackich stacji tv, które emitowały wspólny program POLONIA 1 (gł udziałowcem tych stacji był sardyński biznesmen Nicola Grauso). Ponadto poza siecią Polonia 1 działało jeszcze w tym czasie 6 lokalnych telewizji komercyjnych.

4. W I połowie 1994 r zapadła większość decyzji Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji dotyczących przydziału częstotliwości. Koncesje ogólnopolskie uzyskały 2 rozgłośnie komercyjne: RMF FM i Radio Zet oraz katolickie Radio „Maryja”. Najważniejsze postanowienie KRRiT dot. Telewizji to przyznanie jednej koncesji na działalność ogólnopolskiej telewizji komercyjnej (TV Wisła w Polsce Płd), telewizję kodowaną Canal+ oraz 11 lokalnych stacji. Od stycznia 1994 roku zmienił się również status prawny Polskiego Radia oraz Telewizji Polskiej. Nastąpiło ich usamodzielnienie organizacyjne oraz stały się one mediami publicznymi (nie zaś - jak dotychczas - państwowymi).

Jak te zmiany wpłynęły na odbiór mediów elektronicznych?

• W ciągu jednego roku (wiosna 1992 - wiosna 1993) istotnie powiększyła się liczba odbiorców lokalnych stacji komercyjnych z 9 do 26% !!

• Zauważone zostały też rozgłośnie kościelne ok. 7% odbiorców.

• W czerwcu 1993 r oglądalność lokalnych kanałów telewizyjnych deklarował co piąty Polak.

(W 1995 roku na poziomie lokalnym wpływy społeczne rozgłośni regionalnych Polskiego Radia były identyczne jak krąg słuchaczy lokalnych stacji komercyjnych po ok. 32%. Lokalne stacje kościelne docierały do ok. 5% badanych.)

Skleiłam jako tako żeby było jednolicie, ale opracowania często robiły dwie osoby i musicie sami wybrać, co wam się przyda lub czego łatwiej się nauczyć. Pytania nie zrobione, czyli 3, 8, 9 i 21 są z wykładów lub ćwiczeń, musicie sami poszukać. Pytanie 1 będzie dzisiaj koło 13 na skrzynce grupowej. Chyba tyle, miłej nauki :P aha, nie wiem do czego było kto czyta prasę i o komunikowaniu, wrzućcie tam, gdzie ma być, ja zamieszczam na końcu.

Kto czyta prasę?

1.(Filas, Polacy jako...)
Jeżeli zmiany na Zachodzie w prasie trwały 2 dekady (50' - 70') i dalej, to w Polsce skumulowały się w ciągu jednej po 1989. Odbiorcy na Zachodzie mieli więcej czasu na oswojenie się z nową ofertą medialną i to w warunkach stabilnej gospodarki, lepszej stopy życiowej.

2.F. pisze o WIELKIM PRZEWARTOŚCIOWANIU w odbiorze mediów czyli w fundamentalnych zmianach w nawykach czytelniczych przy czym ta nowa oferta była nietrwała. Początek III RP przynosi spadek czytelnictwa (zubożenie społeczne, kryzys zaufania, problemy własnościowe, etc). Po 1993 roku wyraźna tendencja do odchodzenia od dzienników w tygodniki i magazyny. Jeżeli już wybierano dzienniki to częściej ogólnokrajowe niż regionalne. ------>PRZEWARTOŚCIOWANIE

3.Do 93/94 rozwój radia i TV. Przełamywanie monopoli państwowych mediów.

4.1995-1997 to lata bezkrytycznego próbowania, kiedy to kobiety zachwyciły się tanią prasą plotkarsko-poradniko-repertuarową. Gazety dla szerokich mas niepobudzające do jakiejkolwiek refleksji. Czytelnictwo zamieniło się w oglądactwo.------> PRÓBOWANIE

5.Ostatnie lata XX wieku to krystalizacja mediów audiowizualnych. Tworzą się grupy multimedialne (np. ITI). Upowszechnia się internet. Zapotrzebowanie na magazyny ze średniej i górnej półki. Pisma kierowane do wąskich grup odbiorców. Telewizja w % to 95-97% Polaków3,5 h na dzień TVP1, TVP2, Polsat, TVN. Radio 84% RMF, Zet, III Program, Rmaryja, Eska. Czasopisma 83% → Podział niewykształceni i niezamożni → pisma z dolnej półki, Wykształceni, zamożni → pisma z górnej półki. Mężczyźni interesują się pismami motoryzacyjnymi, tygodnikami opiniotwórczymi, prasą komputerową. Młodzież odwraca się od niemieckiego chłamu w stronę magazynów popularnonaukowych np. Cogito, Focus. (nie wiem o co chodzi z niemieckim chłamem, ale tak było napisane w tych notatkach → Marta) ---------> SELEKCJA

6.Od 1999 wojna telewizyjna, na platformy cyfrowe, etc. Skok jakościowy w internecie, nowe portale, etc. W prasie problem zwrotów ( od 25 do 50 %) co w PRLu było nie do pomyślenia.

7.Rok 2000 dla wydawców dzienników to spadki, wyraźnie zauważalny spadek popularności prasy plotkarskiej. Znakomicie trzymają się niemieckie programy TV.

8.W latach 90tych czytelnictwo prasy zmieniało się szybko. Czynniki to wywołujące :
- spadek reklamodawców (??)
- sytuacja jest już taka jak na Zachodzie
- kolejne zmiany będą wolniejsze
- wprowadzenie Vat- u
9.Polskie media wchodzą w fazę dominacji mediów elektronicznych, czyli redukcja funduszy na drukowana prasę. Ci, których stać na prasę mają za mało czasu na czytanie. Zwiększa się czytelnictwo on-line.

10.Filas widzi symptomy egalitaryzmu w czytelnictwie prasy. Największy wpływ na czytelnictwo ma wykształcenie. Mniej jednoznaczny jest wiek. Ogólnie najlepszy wiek na czytanie to od 25 do 39 lat. Spada na znaczeniu miejsce zamieszkania. Obecnie kobiety czytają więcej niż mężczyźni.

11.Prasą codzienna niezainteresowani są młodzież i biedni. Spadek popularności dzienników. Najwięcej tracą lokalne i regionalne.

12.Czasopisma- bardziej egalitarne zajęcie. Najwięcej młodych i wykształconych kobiet, ale nie jest to przewaga wieku. Duże znaczenie ma podział na płeć. Kobieta: młoda, wyzowlona, aktywna, zorientowana na sukces, wyzwolona seksualnie(??), przebierająca w potrzebach. Także szczęśliwa w rodzinie pani domu (?? Kompletnie nie wiem o co chodzi → Marta) Mężczyźni → czytają czasopisma opinii, prasę ekonomiczno-prawniczą, sport, samochody, sex

13.Płeć nie gra roli przy programach telewizyjnych

Definicje i pojęcie komunikowania

W znaczeniu etymologicznym słowo komunikowanie wywodzi się z łacińskiego „comunicare”, to znaczy był w relacji, był w związku, uczestniczyć w, zrzeszać się. Jako współcześnie używany termin, jest on kalką z języka angielskiego - „communication” Mimo, że jest powszechnie znany i używany w różnych językach, to jednak nie zawsze jest jednoznacznie i właściwie rozumiany (bardzo często kojarzy się ze środkami transportu).

Istnieje około 100 różnych definicji komunikowania:

1. Komunikowanie jako transmisja

• To przekazywanie informacji w bardzo szerokim znaczeniu tego terminu (Ayer)

•  To przekazywanie informacji, idei, emocji; umiejętności lub proces transmisji (Bertson, Steiner)

2. Komunikowanie jako rozumienie

• Komunikowanie jest procesem, dzięki któremu rozumiemy innych i sami staramy się być zrozumiałymi (Anderson)

• Proces przez który dwie osoby dochodzą do tych samych myśli lub uczuć (Adler

3~ Komunikowanie jako łączenie

• proces, który łączy nieciągłe części naszego żyjącego otoczenia (Reuch)

• Tworzenie społeczeństwa całości z jednostek przy użyciu języka lub znaków (Sherry)

4. Komunikowanie jako interakcja

• komunikowanie to społeczna interakcja za pomocą symboli (Gerbner) ·

5 Komunikacja jako wymiana

• komunikacja to wymiana znaczeń między ludźmi. jest możliwa w stopniu w jakim jednostki mają wspólne spostrzeżenia, pragnienia i postawy (Krecz, BaIlchey)

6 Komunikowanie jako składnik procesu społecznego

•Akt komunikatywny jest składnikiem i środkiem, przez który są wymieniane normy grupowe, jest sprawowana kontrola społeczna i przydzielone role, osiągnięta koordynacja wysiłków, są ujawnione oczekiwania i przenoszony proces społeczny (Fleur) .

Jednakże, można wskazać na kilka zasadniczych odmienności definicji komunikowania, które dotyczą odmiennego pojmowania zakresu i charakteru tego procesu.

a) zakres komunikowania : wielu autorów obejmuje nazwą komunikowanie wszelkie formy przekazu informacji, w najszerszym sensie zarówno między ludźmi. jak i między zwierzętami i maszynami (od cybernetyki - podobieństwo podstawowych procesów sterowania.

b) Socjolodzy ograniczają zakres pojęcia tylko do zjawisk porozumiewania się między ludźmi; za tą różnicą kryje się bądź ograniczenie komunikacji do znaków językowych lub im . podobnych (na przykład w humanistycznie zorientowanej teorii komunikacją, bądź jak u cybernetyków i biologów włączenie wszystkich form oddziaływania między dwoma układami (osobami. zwierzętami, maszynami) choćby nie miały one charakteru symbolicznego.

c) Interakcjonalność komunikowania. Rozważając ten problem należy mieć na uwadze zasadniczą odmienność znaku i oznaki oraz pamiętać o możliwości świadomego tworzenia fałszywych oznak .

- oznaka to naturalny symptom pewnego zjawiska; poznawanie oznakowe występuje nie tylko u człowieka, ale także u wszystkich żywych istot. Każde ludzkie działanie w tym także produkowanie symboli można interpretować jako oznakę innych zjawisk

- znak to nie symptom, lecz arbitralny symbol innego zjawiska. Poznawanie za pomocą znaków jest właściwe tylko człowiekowi i tylko one może zostać określone mianem komunikowania

• często zdarza się że dla odbiorcy ważniejsze są oznaki, niż faktyczna treść przekazu (intonacja)

d) Skuteczność komunikowanie. Spotyka się poglądy, że pojęcie komunikowania odnosi się do tych procesów  transmisji, które zostały zakończone powodzeniem, doprowadziły do przyjęcia przez odbiorcę przynajmniej zbliżonego do intencji nadawcy znaczenia przekazu. Inni podkreślają, ze powodzenia procesu nie można utożsamiać z jego charakterem, gdyż skuteczne komunikowanie jest tylko szczęśliwym przypadkiem komunikowania. Jeśli bowiem do zaistnienia komunikowania jest niezbę9ny kontakt między nadawcą a odbiorcą, to, nie oznacza to konieczności rozumienia przekazu w tym sensie, w jaki chciał nadawca.

e) Z kierunku przekazu. Spór dotyczy kierunku transmisji. Pytanie czy do zaistnienia procesu wystarczy przekaz informacyjny jednokierunkowy od nadawcy do odbiorcy? Czy musi istnieć przepływ odwrotny? 

Komunikowanie włącza dwukierunkowość transmisji, czasami utożsamia się z dialogiem czyli sytuacją kiedy nadawca i odbiorca zamieniają się rolami (Vinch de rolet) ,

- wydaje się, że takie rozumienie jest nieuprawnione, gdyż dwukierunkowość jest w istocie zjawiskiem dwóch odrębnych aktów komunikowania się, które mają jednokierunkowy przepływ i trudno przyjąć że odbywają się one jednocześnie.

f) , Perswazyjność komunikowania. Tę cechę do definicji komunikowania włączają przede wszystkim psychologowie społeczni, którzy utożsamiają komunikowanie z perswazją. Ogranicza to możliwość zrozumienia zjawiska, gdyż istnieje znaczna ilość aktów komunikacji, które nie zakładają sobie intencji wpływania na postawy czy opinie, a tylko poinformowanie odbiorcy, zaspokojenie potrzeb informacyjnych. Wyrzucenie tych aktów komunikacyjnych poza proces jest niesłuszne, chociaż trzeba zdać sobie sprawę, że z punktu, widzenia systemu komunikowanie mają one określony cel, ale nie jest nim perswazja, tylko zaspokojenie potrzeb odbiorcy.

7. Komunikowanie jako termin podstawowy.

1909 rok, Cooley w studium "Ludzie, organizacje" tworzy klasyczną definicję komunikowania się.

• komunikowanie to mechanizm, dzięki któremu ludzkie stosunki mogą istnieć i rozwijać się. Wszystkie symbole umysłu, łącznie ze środkami przekazywania ich w przestrzeni i zachowania w czasie (wyraz tworzy postawa, gestykulacja, ton głosu, słowo, pismo, druk, koleje żelazne, telegrafy; telefony oraz to co jeszcze może być osiągnięciem w podboju przestrzeni i czasu)

---