ćwiczenia rozród konie, wykłady i ćwiczenia


ĆW 1

ANATOMIA I FIZJOLOGIA UKŁADU ROZRODCZEGO KLACZY

- Macica dwurożna nie przedzielona. Szyjka dość krótka (fałdy podłużne, brak poprzecznych)

- ujście cewki moczowej nie ma zachyłka podcewkowego- łatwo trafić kateterem.

- poliestralne sezonowo- cykle regularnie się powtarzają (od kwietnia do października)

- okres przejściowy (styczeń- kwiecień)

- głębokie anestrus (okres zimowy)

- stosunek długości dnia do owulacji (melatonina szyszynka)

- długość cykli 21 dni (16-24)

- czas trwania rui: 5-7 dni (2-11)

- owulacja: 24-48h przed zakończeniem rui

- zapłodnienie w jajowodzie do 30h po owulacji

- transport zarodka do macicy: 3 dni

- implantacja 2 miesiące (od 35 dnia się zaczyna; do 100 dnia)

- czas trwania ciąży: 11 miesięcy (310- 365dni)

- ruja poźrebięca: 5-15 dnia po porodzie (następne 30 dni po porodzie)

- Łożysko: nabłonkowo- kosmówkowe rozsiane- nie dochodzi do mieszania się krwi matki z krwią płodu.

Cykl rujowy klacz- regulacja hormonalna

- wzrost estrogenów w rui, nie ma progesteronu

- w fazie lutealnej wzrost progesteronu

- 14 dnia PGF2α (pochodzenia macicznego) liza ciałka żółtego spadek poziomu progesteronu. Z podwzgórza GnRH

- ciałko żółte po owulacji jest różnie wrażliwe na prostaglandyny: już 5 dnia jest wrażliwe

- rasy szlachetne wykazują mniejszy wpływ pory roku

W ciąży:

- po zapłodnieniu: wzrost poziomu estrogenów do 30 dnia (zaczyna się implantacja)

- gonadotropina surowicy ciężarnej klaczy (PMSG, eCG) wytwarzana przez kubki endometrialne (skład 70-80% FSH i 20% LH)

- u klaczy powstają dodatkowe ciałka żółte, niektóre owulują;

- łożysko zajmuje się produkcją hormonów

Wskazania do manipulacji cyklem płciowym

- wyznaczanie optymalnego czasu inseminacji

- synchronizacja cykli

- prewencyjne przeciwdziałanie występowaniu zaburzeń jajnikowych

ĆW 2

PORÓD FIZJOLOGICZNY I POMOC PRZY PORODZIE FIZJOLOGICZNYM U KLACZY

(partus normalia/ eutokia)

- dojrzały płód, błony płodowe i wody płodowe są wydalane do środowiska przy udziale naturalnych sił klaczy

Czynniki wyzwalające poród:

- dojrzałość porodowa płodu

- stan czynnościowy narządów samicy

- płodowy układ podwzgórze- przysadka- nadnercza

- gestageny i estrogeny jednostki płodowo-łożyskowej i jajnika

- prostaglandyny

Płód:

- waga płodu musi być mniejsza niż 10% wagi matki

- wykształcona pokrywa włosowa

- uzębienie: 3 pary mlecznych trzonowców w żuchwie, cęgi w szczęce

- przysadka płodu uwalnia pod koniec ciązy dużo ACTH przysadka nadnercza (stres okołoporodowy)

- nadnercza płodu kilkakrotnie przerastają- poziom kortyzonu we krwi płodu i matki podnosi się

- kortyzon przechodzi przez łożysko do krwioobiegu matki i powoduje zmiany w stosunku steroidów płciowych- spada progesteron, rosną estrogeny.

- pod wpływem kortykoidów powstaje w łożysku prostaglandyna E- działa luteolitycznie, obniża progesteron (ustępuje blok progesteronowy) i zwiększa się produkcja estrogenów łożyskowych

- estrogeny uczulają mięśniówkę macicy na oksytocynę (z podwzgórza, magazynowana w przysadce)- bóle!

PORÓD- objawy zewnętrzne

- obrzęk sromu, zapadnięcie krzyża, rozluźnienie więzadeł krzyżowo-biodrowych, rozwój gruczołu sutkowego: 3-6 tyg

- tydzień przed porodem gruczoł napełnia się siarą

- sącząca się siara zasycha wokół ujścia przewodów sutkowych w postaci wosku (kropel bursztynu) 6-48h

- substancja woskowa jest przez 12-24h po czym mięknie i odpada pod wpływem strumienia siary

- naprężenie ciała, rozdęcie brzucha

- oglądanie się na boki

- pokładanie się i wstawanie

- stękanie, pocenie się

- odstawianie ogona tuż przed porodem

(nie wszystkie z tych objawów muszą występować)

FAZY PORODU

  1. otwieranie szyjki

  2. wypieranie płodu

  3. wypieranie błon płodowych

AD1

- towarzyszą temu bóle porodowe rozwierające (dolores antepartum) przemieszczające płód.

- skurcze rozpoczynają się w końcach rogów macicy i prowadzą do rozwarcia ujścia wewnętrznego szyjki

- skurcze wywierają ciśnienie na wody płodowe. Najpier otwiera się wewnętrzne ujście

- skurcze są najpierw słabe, potem silniejsze

- skurcz prowadzi do wklinowania się pęcherza wód płodowych do szyjki a ona stopniowo rozwiera się w kierunku ujścia zewnętrznego

- rozwieranie kończy się jak średnica szyjki= średnicy pochwy

- pękają błony płodowe (wypływają wody płodowe) a nogi płodu podrażniają do następnej fazy

AD2

- rotacja płodu do prawidłowej pozycji

Postawa: stosunek grzbietu płodu do grzbietu matki

Ułożenie: ułożenie luźnych części ciała płodu względem siebie

Położenie: stosunek długiej osi matki do długiej osi płodu

położenie: podłużne, główkowe

postawa: grzbietowo- krzyżowa

ułożenie: głowa, szyja i kończyny piersiowe wyciągnięte do przodu, wyprostowane

- odruch opróżniania (odruch Fergusona) polega na zwiotczeniu ściany pochwy i jednoczesnym kurczeniu macicy + tłocznia brzuszna

- oderwanie łożyska, wysuwanie worka owodniowego przez srom. Przy przodowaniu główkowym wychodzą najpierw nogi, potem głowa między stawami nadgarstkowymi

- wydalenie całego źrebaka

- faza ta trwa 15-30min

- przy komplikacji może dojść do uszkodzenia dróg rodnych- może prowadzić do jałowości

- poród odbywa się z reguły na leżąco

AD3

- czas trwa od skurczów mięśniówki macicy. Wydalenie łożyska i lochii

- trwa 15-30min 2-3h po porodzie (u bydła do 8h)

- powyżej 3h mówimy o zatrzymaniu błon płodowych

- odkleja się je wtedy manualnie lub farmakologicznie (farmakologicznie lepiej)

- może się zdarzyć zapalenie macicy i ochwat poporodowy

- po 12h mogą pojawić się komplikacje- ochwat, zapalenie macicy, zejście śmiertelne

POŁOŻENIE (situs)

- podłużne (proste)- prawidłowe

- kierunek obu osi zgodny

- przodowanie główkowe lub pośladkowe

- poprzeczne lub pionowe- nieprawidłowe

- przodowanie brzuszne, grzbietowe, skośne

POSTAWA

- górna- grzbiet do grzbietu matki

- dolna- brzuch do grzbietu matki

- pośrednie- półboczna górna, półboczna dolna

UŁOZENIE (habitus)

- przeważnie ko0ńczyny i głowa są lekko zgięte- odpowiadają kształtowi macicy

- źrebię do momentu porodu przyjmuje położenie proste (podłużne) i postawę dolną przy zgiętych kończynach i głowie

- tuż przed porodem przechodzi z dolnej do górnej z przodowaniem główkowym

PRZYGOTOWANIE DO PORODU

- pomieszczenie przestronne z urządzeniami niezbędnymi

- ułożenie rodzącej samicy

- środki bezpieczeństwa

- zastępcze wody płodowe- jako poślizg

- higiena porodowa- umyć wszystko (gruczoł mlekowy też)

- nie przecinać od razu pępowiny (bo tam jest ok. 0,5l krwi. Naczynia kurczą się w kierunku płodu- krew wpłynie jeszcze do krwioobiegu płodu- tnij za jakieś 20min

ĆW3

PORÓD CIĘŻKI (partus gravis/ dystocia) ROZWIĄZYWANIE CIĘZKICH PORODÓW METODĄ KOREKCJI

przyczyny ze strony płodu

- nieprawidłowe ułożenie, położenie, postawa

- za duży płód

- obumarły płód

- ciąża bliźniacza

- potworkowatości

(prawidłowe przodowanie pośladkowe- w drogi rodne są wklinowane obie kończyny miedniczne płodu i ogon)

- zaparcie główki płodu o kość łonową (nosowe, czołowe, zupełne opadnięcie główki na przedpiersie, zawinięcie główki w bok na lewo lub prawo, wywinięcie główki na grzbiet, skręcenie główki wzdłuż długiej osi. To wszystko nieprawidłowości, powinna przylegać obiema gałęziami żuchwy do kończyn na wysokości stawów nadgarstkowych)

NIEPRAWIDŁOWE UŁOŻENIA KOŃCZYN PIERSIOWYCH

- zaparcie nadgarstkowe- kończyna zgięta opiera się o kość łonową matki i nie trafia w szyjkę. Może też zgięta wejść do szyjki (zaparcie nadgarstkowe wklinowane)- obu lub jednostronne.

- zaparcie łokciowe- kończyna zgięta w łokciu i łokciem zapiera się o kość łonową matki, bo kość ramienna ustawia się pionowo- trudno zdiagnozować, bo obie nogi są w szyjce, ale nozdrza są na wysokości stawu pęcinowego zamiast nadgarstkowego.

- zaparcie barkowe- wklinowuje się sama główka lub główka i 1 kończyna. Albo kończyny przednie układają się nad główką

NIEPRAWIDŁOWE UŁOŻENIA KOŃCZYN MIEDNICZNYCH

- zaparcie skokowe- kończyna zgięta w stawie skokowym zapiera się guzem piętowym o kośc łonową (zaparcie skokowe nie wklinowane) lub zgięta wklinowuje się w kanał miednicy (zaparcie skokowe wklinowane)

- zaparcie biodrowe- 1 lub obie kończyny podwinięte pod tułów- wklinowuje się jedna kończyna lub sam zad i ogon, kończyny pod tułowiem

NIEPRAWIDŁOWE POŁOŻENIA

- poprzeczne

a) przodowanie grzbietowe

b) przodowanie brzuszne- cztery kończyny w drogach rodnych

- pionowe

a) przodowanie grzbietowe

b) przodowanie brzuszne („postawa siedzącego psa”- slang bo chodzi o położenie, a przyjęło się stwierdzenie postawa)

NIEPRAWIDŁOWE POSTAWY

- boczna lewa lub prawa (grzbiet płodu do lewej lub prawej strony jamy brzusznej matki)

- dolna- grzbiet płodu do brzucha matki

ZA DUŻY PŁÓD

- bezwzględnie za duży- większy niż normalny źrebak

- względnie za duży- płód jest ok., ale matka ma za wąskie drogi rodne

OBUMARŁY PŁÓD

- normalnie pod wpływem skurczów płód wywołuje ruchy żeby ułożyć się prawidłowo. Martwy „nie współpracuje”.

- odentek- płód martwy zakażony. Pod wpływem bakterii gnije, a powstające gazy gromadzą się w tkankach płodu (rozdęcie). Zwiększa rozmiary i się nie mieści, a że jest zakażony to jest to przeciwwskazanie do cesarskiego cięcia

CIĄŻA BLIŹNIACZA

- mało miejsca, macica musi wykonać większą pracę (może nie dać rady), mogą się wklinować oba jednocześnie

POTWORKOWATOŚCI- zmieniają normalne proporcje ciała

- wodogłowie (hydrocephalus)

- dwugłowiec, dwutwarzowiec (dicephalus, diplosophus)

- rozszczepiel brzuszny (wynicowiec zgięty- schistosoma reflexum)- nie zrośnięcie powłok

brzusznych w linii białej- trzewia poza brzuchem, wygięcie kręgosłupa w stronę brzucha, usztywnienie kończyn w stawach.

- puchlina wodna (anasarca)- płyn gromadzi się w tkankach płodu („nalaniec”)- robi się za duży

- wodobrzusze (ascites)

- potwór podwójny- zrośnięte dwa płody

- okaleczel bezlędźwiowy (perosomus elumbis)- brak odcinka lędźwiowego kręgosłupa

- bezpostaciowiec kulisty (amorphus globosus)- do normalnie wytworzonego płodu dołączony jest kulisty twór w jakiejś części ciała

PRZESZKODY ZE STRONY MATKI

NIEPRAWIDŁOWE BÓLE PORODOWE

  1. za słabe bóle

  1. pierwotne

- od początku porodu nasilenie bólów jest niewystarczające dla wyparcia płodu.

Powody:

wyniszczenie samicy z niedożywienia, chorób przewlekłych, pasożytniczych,

nadmierne otłuszczenie,

zaburzenia neurohormonalne (zablokowanie receptorów wewnętrznego ujścia szyjki macicy, niedostateczna ilość oksytocyny lub brak wrażliwości macicy na nią, zwyrodnienie mięśniówki macicy),

ciąża bliźniacza,

puchlina błon płodowych (za dużo płynu rozciąga macicę- gorzej się kurczy)

stres w czasie porodu (adrenalina pobudzając receptory β w macicy hamuje skurcze)

  1. wtórne

- na początku skurcze są ok., ale potem słabną bo zmęczenie mięśniówki- przy długotrwałych, nieskutecznych bólach wypierających

  1. zbyt silne bóle

- w wyniku trudności z wklinowaniem płodu w kanał miednicy lub jego przejścia

- cechuje się nasilonymi lecz nieskutecznymi próbami wyparcia płodu

- normalną rytmikę bólów zastępuje stan długotrwałego skurczu macicy lub ciągła i gwałtowna praca tłoczni brzusznej.

WĄSKOŚĆ DRÓG RODNYCH

Dotyczy:

wąskość pochwy i sromu

  1. pochwy i sromu- niedostateczne zwiotczenie i otwarcie dróg rodnych (najczęściej u pierwiastek, bo ich tkanki są mało elastyczne)

  2. niedorozwój zewnętrznych narządów płciowych- u przedwcześnie krytych samic, zanim osiągnęły dojrzałość hodowlaną

  3. obecność blizn np. po przebytych porodach; krwiaki, ropnie, torbiele w pochwie zwężające światło

  4. obrzęk miękkiego kanału rodnego na skutek długotrwającej pomocy porodowej

wąskość szyjki

  1. niedostateczne rozwarcie na skutek przedwczesnego pęknięcia pęcherzy płodowych

  2. w wyniku blizn po wcześniejszych porodach

  3. spazm szyjki (zaburzenie neurohormonalne- dokładnie nie zbadane, ale chyba brakuje 17-β-estradiolu szyjka powinna się rozluźniać jak kurczą się rogi, a tu kurczy się wszystko)

wąskość miednicy

  1. bezwzględna- pierścień miednicy jest za wąski dla prawidłowego płodu. Powody: niedorozwój miednicy, bo za młoda samica, zmiany krzywicze, nakostniaki, deformacje po złamaniach

  2. względna- rozmiary miednicy ok., ale płód jest za duży

NIEPRAWIDŁOWA ILOŚĆ WÓD PŁODOWYCH

wielowodzie

- za dużo płynu płodowego (nawet 100l)- nadmiernie rozciągnięta macica nie może pokonać oporów. Tak jest przy puchlinie błon płodowych

małowodzie

- za mało płynu produkowanego w ciąży (za słaby poślizg, wysychanie dróg- „suchy poród”- większy opór)

- za mało mucyny nadającej śliskość w płynie płodowym

- za wcześnie odeszły wody

- przedłużający się poród po odejściu wód.

>>>>>można przebić te błony jeśli na zewnątrz wystaje pęcherz i prześwitują przez niego kończyny przednie do stawów nadgarstkowych (przy pośladkowym do skokowych)- jeśli tyle kończyn wystaje znaczy że już cała szyjka się rozwarła

PRZEDWCZESNE ODKLEJENIE ŁOŻYSKA

- u koni jest łożysko nabłonkowo-kosmówkowe (dość luźne połączenie- może się za wcześnie odkleić powodując niedotlenienie płodu. Może też utrudniać przejście)

SKRĘT MACICY

przedszyjkowy- rogów macicy. Można rozpoznać badaniem per rectum na podstawie napięcia więzadeł szerokich macicy (skręt w prawo- prawe więzadło ustawia się pionowo, a lewe w dół, poprzecznie od prawej do lewej strony jamy miednicznej)

zaszyjkowy- szyjki i trzonu. Można rozpoznać badaniem przez pochwę- obecność spiralnych fałdów błony śluzowej które biegną w lewo lub w prawo w zależności od kierunku skrętu.

- przez to szyjka jest niedorozwarta. Skręt od 90 do 180 stopni

OPADNIĘCIE MACICY

- opada w dół, robi się zagięcie macicy lub szyjki- płód nie może się wklinować.

PRZEPUKLINY BRZUSZNE

- macica może się wydostać przez mięsień skośny lub poprzeczny brzucha

- częściej zrywa się mięsień prosty brzucha- eliminuje to tłocznię brzuszną, a macica opuszcza się w dolne rejony.

- przepuklina przeponowa- macica dostaje się na teren klatki piersiowej, eliminuje to tłocznię brzuszną (matkę też…)

PRZESZKODY ZE STRONY CZŁOWIEKA

- złe utrzymanie, żywienie klaczy: złe odżywienie- słabe skurcze. Otłuszczenie- też słabsze, bo otłuszczona macica jest mniej wydolna

- brak ruchu w ciąży osłabia kondycję samicy. Nadmiar wyniszcza i może spowodować przedwczesny poród.

- zły dobór hodowlany: rasy lekkie kryte ogierami ras ciężkich- noworodek będzie za duży

- niefachowa „pomoc” porodowa- np. za wczesne przebicie pęcherza, nieprawidłowe ciągnięcie

- nieodpowiednie stosowanie środków farmakologicznych (np. klenbuterol zwiotcza mięśniówkę macicy)

POSTĘPOWANIE W CIĘŻKICH PORODACH

KOREKCJA (repozycja)

- na klaczy stojącej lub po znieczuleniu ogólnym i położeniu samicy w pozycji Trendelburga

- fetotomia- pocięcie płodu na kawałki

- cesarskie cięcie

CEL POMOCY

- wydobycie płodu w jak najkrótszym czasie w sposób który powoduje jak najmniejsze komplikacje dla matki.

(Dystokia jest stanem zagrożenia życia dla matki!!!!!)

Badanie musi być szybkie i precyzyjne:

- wywiad- długość ciąży, czas trwania porodu, czy i kiedy odeszły wody, czy ktoś pomagał zanim przyjechałem (domorosły fachowca, ginekolog chałupnik )

+ stan ogólny klaczy- ważne co do rokowania, ma wpływ na sposób rozwiązania

porodu, daje wskazówkę czy trzeba podać jakieś środki farmakologiczne)

- badanie przez pochwę z zachowaniem sterylności:

- czy szyjka rozwarta, płód żywy

- nasilenie bólów

- czy pęcherz płodowy pękł, czy jest cały

- ile wód płodowych?- jak odeszły albo jest mało to trzeba podać

- czy występują ankylozy? (usztywnienie kręgów szyjnych płodu)

- czy są potworkowatości?- jak tak to lepiej uśmiercić płód i fetotomia albo cesarskie

- ciąża bliźniacza?

- przodowanie łożyska? Za wcześnie się odkleiło?

Występowanie ciężkich porodów ok. 10% porodów zimnokrwistych; ok. 4% u koni szlachetnych.

GŁÓWNE PRZYCZYNY DYSTOKII

- 80% to nieprawidłowe ułożenie, położenie lub postawa; 20% to cała reszta o której była mowa. Dlatego podstawowa pomoc to korekcja, potem zakładamy łańcuszki/ linki i ciągniemy

- przygotuj się! Trzeba mieć środki do sedacji, zabezpieczyć się przed kopnięciem,

- mieć środki do znieczulenia nadoponowego (polo/lignokaina)- to osłabia parcia, bo tłocznia brzuszna mięknie, macica też- łatwiej tam manipulować.

- trzeba być przygotowanym do znieczulenia ogólnego (wziewne, iniekcyjne)

- środki do zwiotczenia mięśniówki macicy (kllenbuterol)

- zastępcze wody płodowe

- środki poślizgowe (olej parafinowy, bioakryl)

- wysterylizowany sprzęt porodowy (haki, linki, szczudło, zawłoczki lub kołki do linek porodowych- wszystko jałowe)

PRZESTRZEGAJ ZASAD ASEPTYKI!

- wywiąż i zabandażuj ogon, całą okolicę umyj i zdezynfekuj

CZY POTRZEBNE JEST ZNIECZULENIE?

- w razie potrzeby i sytuacji (uspokojenie, przeciwbólowe, nadoponowe, narkoza)- ale uwaga, to przechodzi przez barierę łożyskoeą!

Obecnie dąży się do zwiększenia przeżywalności na 2 sposoby:

    1. maksymalnie skrócić fazę porodu (normalnie trwa 15-30min)

- poprzez doskonalenie manualne i organizację (tego nie robi się w pojedynkę- musi być zespół który wie co robić- poskromienie itd.)

    1. wydłużenie życia źrebięcia w drogach rodnych matki poprzez dostarczanie tlenu

SCHEMAT POSTĘPOWANIA

I ETAP

- próba skorygowania ułożenia płodu na klaczy stojącej. Jeśli trzeba to sedacja

- czas korekcji ma trwać 10-15min- jak się nie uda to etap II

ETAP II

- sedacja, położenie klaczy i podniesienie zadu o 50* (pozycja Trendelburga)

- uwaga, bo sedacja powoduje położenie samicy (trudniejszy dostęp do dróg i robią się „mniej przestronne”). Sedacja osłabia skurcze.

pozycja Trendelberga: macica już bez skurczów bo działa sedacja; opada na dno jamy brzusznej- zwiększa się przestronność

- czas trwania tego etapu to 15-30min. Im dłużej tym gorzej bo dochodzi do obrzęku dróg rodnych- szanse na wydobycie płodu maleją.

- jeśli to trwa i nic nie daje to:

a) jeśli płód jest martwy to fetotomia lub cesarskie cięcie

b) jeśli płód żywy to cesarskie cięcie

- cesarka w odpowiednim czasie daje 90% szans na powodzenie. Im dłużej zwlekam tym gorzej, bo niedotlenienie płodu, zakażenia bakteryjne itd.

KOREKCJE

pośladkowe

- zaparcie skokowe- wchodzę ręką pod kopytko, unoszę maksymalnie do gory staw skokowy, spycham płód w głąb macicy i prostuję kończynę

- zaparcie biodrowe- chwycić za powrózek lub guz piętowy. Ciągnąć za to jednocześnie pchając płód w głąb macicy. Doprowadzam w ten sposób do zaparcia skokowego i potem koryguję skokowe.

- pętla Sakego- zapinamy za tułów przed wpustem miednicy i można ciągnąć bez repozycji jak mały płód i przestronne drogi rodne.

- łańcuszki Wejmana można przełożyć przez pachwiny płodu

nieprawidłowe położenia

- bardzo trudne do repozycji (jak mały płód a duże drogi to próbuj, jak nie to cesarka)

- palec w odbyt i ciągnij, a górę ciała pchaj- to może doprowadzić do położenia pośladkowego bocznego.

- położenie boczne pośladkowe- skrzyżuj kończyny i ciągnij na boki- obróci się.

- przodowanie brzuszne- łańcuszki na kończyny tylne (ciągniemy), jednocześnie przednie odpychamy

- siedzącego psa- ciągniemy tylne, pchamy przód. UWAGA! Czy na pewno to 4 nogi jednego źrebaka? Może to bliźniaki- sprawdzić!

Jak określić gdzie przód, a gdzie tył? Piersiowa: w stawie pęcinowym i nadgarstkowym zginają się w tą samą stronę; miedniczna w przeciwnych

- pionowe z przodowaniem grzbietowym- łap za ogon/ odbyt i ciągnij spychając jednocześnie przód. Ewentualnie łap za głowę spychając zad. Potem korekcja łokciowego

- jak są kończyny piersiowe w szyjce, a między nimi nie ma główki to zepchnij jedną nogę do zaparcia łokciowego- zrobi się więcej miejsca na poprawienie główki. Potem

ĆW 4

PORÓD CIĘŻKI- ROZWIĄZYWANIE METODĄ KAWAŁKOWANIA PŁODU (FETOTOMIA)

- fetus- płód - embrio- zarodek - embriotomia- kawałkowanie zarodka

- fetotomia- metoda rozwiązywania ciężkich porodów w przypadku napotkania trudności nie dających się rozwiązać w inny sposób lub gdy ekstrakcja z użyciem zwiększonej siły może spowodować uszkodzenie dróg rodnych.

- traci się zdolny jeszcze czasami do życia płód by chronić zdrowie rodzącej samicy i utrzymać jej dojrzałość.

- niezbędnym warunkiem do przeprowadzenia fetotomii jest dostateczne rozwarcie szyjki macicy, które pozwoliłoby na wprowadzenie ręki i fetotomu, swobodne wykonanie koniecznych czynności i wydobycie kawałków pociętego płodu (gdy zamknięta- masaż szyjki)

- wybór między fetotomią a cesarskim cięciem należy uzależnić od rokowania zarówno dla rodzącej samicy jak i płodu

Rodzaje fetotomii:

bezplanowa - usunięcie części płodu który stanowi bezpośrednią przeszkodę porodową

planowa- cięcia wykonywane wg schematu:

  1. częściowa- odcięcie jednej części ciała płodu (np. kończyny, głowy)

  2. całkowita- cięcie płodu na kawałki, stosowana głównie u dużych płodów

naskórna- głównie stosowana- cięcia wykonywane piłką Liessa na skórze

podskórna- wyłuszczenie kończyny płodu pod skórą

Wskazania do fetotomii:

- nieprawidłowe ułożenia, postawy i położenia płodu nie podlegające repozycji

- potworkowatości i zaburzenia rozwojowe płodu utrudniające poród

- zły stan zdrowia, znaczne osłabienie samicy

Instrumentarium:

- Fetotomia podskórna- palczaki (Guntera, Gerlacha itd.), szkatuły (de Bruina, Kellera), nóż skórny de Bruina- do odreparowania skóry

- Fetotomia naskórna- fetorom Thygesena przetyczka, piłka Liessa, uchwyty do piłki drucikowej (Simona), haki Krey-Schattlera, zawłoczki (Sanda, Balkego, Lindhorsta), łańcuszki porodowe, kołki porodowe

Zasady wykonywania fetotomii:

- wykonać w jak najkrótszym czasie

- unikać zbędnych cięć, przemyśleć technikę zabiegu

- najłatwiej wykonuje się na klaczy w pozycji stojącej

- uprzednio uspokoić klacz- małe znieczulenie nadoponowe, zmniejszenie parć (sonda do tchawicy), uspokojenie farmakologiczne

- używane narzędzia i zastępcze wody płodowe muszą być podobne do temperatury ciała (zimne wyzwalają silne skurcze)

- zakładając fetorom należy najpierw doprowadzić jego głowicę do miejsca zamierzonego cięcia

- fetorom powinien być umieszczony na górze lub z boku ciała płodu

- lekarz kontroluje cięcia i pracę fetotomu za pomocą ręki wprowadzonej do dróg rodnych i wydaje polecenia pracownikom

- nie odcinać od razu punktów przydatnych do zaczepienia przy repozycji lub ekstrakcji (np. kończyny)

- odcięte części powinny być od razu usunięte

- dokładne badanie poporodowe: ewentualne skaleczenia, perforacje, pozostawione części płodu, odklejanie się błon płodowych.

- zapewnić duże ilości wód zastępczych lub środków poślizgowych

- sprzęt przed zabiegiem odkażać

- żywe płody przed przystąpieniem do zabiegu muszą zostać uśmiercone (przerwanie powrózka pępowinowego, przecięcie szyi lub miednicy za pomocą fetotomu)

*zastępcze wody płodowe: NaCl; parafina; siemię lniane; żel do badania per rectum lub per vagina

Sprawdzanie czy płód żyje:

- palec do odbytu/ oka / jamy ustnej - ucisk na koronki

Momenty niebezpieczne których należy unikać i zapobiegać im:

- przebicie macicy- niekontrolowane wprowadzenie fetotomu, wpychanie go pod ciało płodu

- skaleczenia macicy przy nagłym rzucaniu/ kładzeniu się zwierzęcia

- cofnięcie się nieustalonego fetotomu w czasie cięcia i skaleczenie dróg rodnych

- zmiażdżenie tkanek dróg rodnych fetotomem

- uszkodzenie dróg rodnych poprzez wydobywanie bez zabezpieczenia dużych kawałków płodu o ostrych krawędziach (kości)

Rodzaje cięć:

- od operatora - do operatora - podłużne - poprzeczne - ukośne

Fetotomia częściowa:

- odcięcie jednej kończyny lub kończyny wraz z głową

- odcięcie głowy- należy dążyć do tego żeby z głową odciąć też szyję i to jak najbliżej tułowia (głowica fetotomu między łopatkami- kikut kręgosłupa schowany między barkami)

- odcięcie głowy i kończyny- głowa umieszczona na łopatce; piłka przewleczona pod szyją i pod pachą płodu

- odcięcie kończyny przedniej- głowica nieco ku górze i ku tyłowi za łopatką; piłka pod pachą

- odcięcie kończyny tylnej- głowica w okolicy lędźwiowej, piłką obejmuje się kończynę wraz ze stawem kolanowym i ogonem

Fetotomia całkowita:

- przecięcie głowy (zbyt duża objętość głowy)- głowicę do jamy ustnej; piłkę za uszami

- przecięcie pasa barkowego- głowica na szerokość dłoni za tylną krawędzią łopatki; piłka obejmuje kończynę (pod pachą) i szyję

- przecięcie klatki piersiowej cięciem skośnym- głowicę fetotomu wprowadza się tak daleko do macicy jak pozwala na to długość ręki i układa się na kręgosłupie płodu lub nieco bocznie od niego; piłkę przed przednim końcem mostka. Trzeba też założyć hak Krey-Schattlera na mostek, który stanowi zaporę przed zsunięciem się piłki

- cięcie poprzeczne pod miednicą płodu- po usunięciu trzewi cięcie poprzeczne tuż przed miednicą płodu w celu odzienia odcinka piersiowego kręgosłupa wraz z przynależną częścią brzucha.

- przecięcie miednicy- cięcie podłużne, w płaszczyźnie strzałkowej, pikę umieszcza się między kończynami tylnymi

Skrócona metoda kawałkowania płodu przodującego głową:

- pas bakowy cięciem pod kątem ostrym

- klatka piersiowa cięciem pod kątem ostrym

- cięcie miednicy

Kawałkowanie płodu przodującego pośladkami:

- przecięcie miednicy- głowica na grzbiecie płodu w okolicy krzyżowej, piłka obejmuje całą kończynę wraz ze stawem kolanowym i ogonem

- cięcie poprzeczne- głowica i pętla umieszczona aż w okolicy lędźwiowej; cięciem poprzecznym odcina się pozostałą kończynę wraz z połową miednicy i w miarę możliwości z dużą częścią brzucha

- cięcie pod kątem ostrym- pozostałą część ciała płodu podciąga się hakiem w stronę wejścia do jamy miednicznej, głowicę umieszcza się od góry w dół łopatek (czyli na klacie -rzed łopatkami) a piłkę pod kikutem kręgosłupa- odcina się kawałek płodu w kształcie klina lub tarczy

- przecięcie pasa barkowego cięciem pod kątem ostrym-

Oj tam! nic z tego nie wynika! Lepiej obejrzeć komiks z fetotomii krok po kroku w książce do położnictwa.

ĆW 5

CESARSKIE CIĘCIE

- polega na wykonaniu laparotomii, histerektomii i wyciągnięciu płodu.

- wykonywany rutynowo w sytuacjach, kiedy wydobycie płodu przez naturalne drogi rodne jest niemożliwe lub niebezpieczne dla klaczy i płodu.

- pierwszy zabieg w 1908r. Węgry- Lukacs

- Rekord świata w szybkości wykonania: 27min (USA)

Cele zabiegu:

- utrzymanie klaczy i płodu przy życiu.

- skrócenie czasu porodu w przypadku wystąpienia przeszkody

- zmniejszenie ilości zaburzeń okresu poporodowego poprzez uniknięcie uszkodzeń mogących powstać w następstwie manipulacji w drogach rodnych

- zachowanie płodności rodzącej klaczy

Wskazania:

- bezwzględne:

- badaniem położniczym stwierdzamy że wydobycie płodu przez naturalne drogi rodne jest niemożliwe ( niereponowalne skręty macicy, za duży płód, niedostateczne rozwarcie szyjki, niektóre typy potworkowatości, puchlina błon płodowych, poprzeczne i pionowe położenie płodu.

- względne:

- istnieją alternatywne metody rozwiązania ciężkiego porodu, ale po rozpatrzeniu wszystkich możliwości uznajemy że cesarka będzie najkorzystniejsza dla rodzącej klaczy

- podjęcie decyzji o wykonaniu cesarskiego cięcia w czasie gdy jest dobry stan ogólny rodzącej klaczy, żywy płód- rokują pomyślnie

- zwierzęta z zaburzeniami ogólnymi, po utracie krwi, długotrwałych porodach, z przedawnionym skrętem macicy, z zakażeniem błon płodowych/ płodu/ macicy- rokowanie spada

Rodzaje cesarskiego cięcia:

Przygotowanie klaczy do zabiegu:

  1. ocenić stan klaczy (stan układu krążenia, stopień odwodnienia, elektrolity, RKZ)

  2. ocenić wagę klaczy (ważenie, taśma metryczna)

  3. wszycie wenflonu i jeżeli są zaburzenia krążeniowe, elektrolitowe, RKZ wyrównywanie ich przez infuzję mleczanu + Ringera; PWE; NaCl 0,9%

  4. wygolenie, mycie, rozkucie, przygotowanie leków i sprzętu do anestezji, płynów infuzyjnych, leków do reanimacji, sprzętu do resuscytacji źrebięcia, materiałów Szewnych, zestawu narzędzi do operacji narzędzi porodowych, pompy ssąco- płuczącej, wypłukanie jamy ustnej i żołądka oraz przygotowanie lin, taśm do wywiązania klaczy

(wypłukać żołądek przed podaniem znieczulenia!)

Premedykejszyn & Sedejszyn: weź se sprawdź jednostki. nie wiem gdzie jest mg a gdzie μm. Niewyraźnie piszą

- promazyna 0,3-0,7mg/kg i.v/ i.m.

- acetylopromazyna 0,02-0,04 mg/kg i.v./i.m.

(obniżają ciśnienie krwi- konieczne podanie dożylne płynów)

- ksylazyna 0,1-0,5 mg/kg i.v.

(ataksja, nasila skurcze macicy, zwiększa wrażliwość na ból, depresja układu krążenia)

- detomidyna 10-30 mg/kg i.v. (ataksja, bradykardia)

- romifidyna 40-80mg/kg i.v. (mniejsza ataksja)

Farmakologiczne położenie:

- diazepam + ketamina. Położyć bezpośrednio na stół. Chwytem.

Podtrzymanie znieczulenia ogólnego:

- wlew dożylny mieszaniny anestetycznej: 500ml 5-10% gwajamaru + 0,5g ksylazyny lub 20mg detomidyny + 1g ketaminy + 20mg butorfanolu

- podajemy we wlewie kroplowym wg efektów działania

- metoda infuzyjna podtrzymywania znieczulenia ogólnego jest bezpieczniejsza niż wziewna bo jest większe dotlenienie i mniejsza kwasica płodu.

- wlew kroplowy ketaminy 3 mg/kg/godzinę i propofolu 0,16 mg/kg/godzinę (najwygodniej użyć pompy infuzyjnej)

* wskazane jest zaintubowanie klaczy, podłączenie do tlenu i wentylowanie

** gdy płód żyje powinno się go również zaintubować i zaopatrzyć w tlen (EXIT)

Podtrzymanie znieczulenia ogólnego metodą wziewną:

- Izofluran 1 - 3,5 %

- Sevofluran 2,5 - 5 %

- Desfluran 7 - 9 %

- Halotan 1 - 3 % (przeciwwskazany: większa depresja układu naczyniowo- sercowego, zwiększone

krwawienie, powoduje kwasicę płodu i zwiększa ryzyko jego obumarcia)

Metodą kombinowaną (infuzyjne + wziewne):

- obecnie uznawana za najbezpieczniejszą; zalecana u pacjentów w złym stanie ogólnym lub w przypadku długich zabiegów

- dożylnie mieszanina TRIPLE- DRIP

- wziewnie 1,5% sevofluranu

Technika operacyjna:

- cięcia boczne prawe lub lewe; pionowe lub skośne; równolegle do łuku żebrowego

- cięcia boczne prawe lub lewe; pionowe lub skośne; równolegle do łuku żebrowego, cięcie Marcenaca w linii od ½ wysokości ostatniego żebra do stawu kolanowego

- cięcie przyśrodkowe prawe lub lewe

- cięcie w linii białej

Laparotomia boczna:

- ok. 30-40cm cięcie skóry i tkanki podskórnej

- mięśnie: skośny zewnętrzny, wewnętrzny, poprzeczny brzucha rozdzielamy na tępo wzdłuż włókien mięśniowych

- powięź brzucha

- otrzewna

Laparotomia przyśrodkowa:

- ok. 30-40cm cięcie skóry i tkanki podskórnej na dłoń od linii białej

- przecięcie rozcięgien mięśni: skośnego zewnętrznego i wewnętrznego

- m. prosty brzucha- włókna mięśniowe rozdzielane na tępo (atraumatycznie)

- powięź brzucha

- otrzewna

Laparotomia pośrodkowa tylna:

- ok. 30-40cm cięcie skóry w linii białej- zaczynamy na dłoń doogonowo od pępka i prowadzimy w kierunku doczaszkowym

- najprostszy dostęp do jamy brzusznej oraz najkrótszy czas operacji (najczęściej stosowana technika)

O wyborze miejsca cięcia decyduje wcześniejsze rozpoznanie położnicze oraz preferencje i doświadczenie operatora

Technika operacyjna cd.

- wydobycie macicy z jamy brzusznej- macicę wydobywa się po uchwyceniu przez jej ścianę za kończynę płodu (kluczowy moment zabiegu warunkujący czystość!

przecięcie macicy (histerotomia)

- podłużne cięcie przebiegające na jej krzywiźnie większej; długość cięcia: od kopytka do nadgarstka płodu lub od kopytka do stawu skokowego

- zatamowanie krwawienia ze ściany macicy (podwiązanie naczyń, wstrzyknięcie do nich oksytocyny, obszycie brzegów rany macicy tzw. szwem szewskim)

ekstrakcja płodu z macicy

- sterylnie łańcuszkami porodowymi; asekuracja macicy przed rozerwaniem

- śródoperacyjne odklejenie łożyska (jeżeli jest niemożliwe to można zostawić, ale koniecznie trzeba odkleić wokół rany macicy

- wprowadzenie do jamy macicy przed jej zamknięciem środków bakteriostatycznych

- zespolenie ściany macicy (zbliżający szew ciągły Lamberta zatopiony drugim piętrem szwu Cushinga)- zalecany monofilament np. PDS II o grubości 1 lub 2

- umycie macicy płynem fizjologicznym oraz nastrzykanie ściany oksytocyną- przyspiesza jej obkurczanie

- po zaszyciu macicy wymiana brudnych pól operacyjnych i rękawiczek!!!!

- szycie powłok brzusznych (nici rozpuszczalne Vicryl lub Dexan o grubości 2

- pomiędzy poszczególnymi piętrami szwów nie powinno być wolnej przestrzeni ze względu na niebezpieczeństwo gromadzenia się wysięku, który sprzyja zakażeniu i rozejściu się szwów

- klacze ważące ponad 600kg wskazane jest zbliżenie linii białej pojedynczymi szwami, ewentualnie szwem ciągłym na okrętkę z użyciem podwójnej nici o grubości 2

- wypłukanie i odessanie płynu z jamy otrzewnowej

Komplikacje które mogą wystąpić po zabiegu cesarskiego cięcia:

      1. zatrzymanie łożyska

      2. zapalenie macicy

      3. ochwat

      4. przepukliny pooperacyjne, rozejście się rany, wytrzewienie

      5. skrwawienie się klaczy do jamy macicy lub do jamy otrzewnowej

      6. morzysko pooperacyjne

      7. zapalenie otrzewnej

      8. zrosty macicy z pęcherzem moczowym, jelitami, ścianą brzucha

      9. zakażenie rany pooperacyjnej

Standardowa opieka pooperacyjna nad klaczą po cesarskim cięciu:

  1. w sytuacji gdy nie można odkleić łożyska śródoperacyjnie w 3 godzinie po zabiegu odjąć je farmakologicznie lub manualnie

  2. płukanie macicy w 2-3h po zabiegu. W sytuacji gdy odjęto łożysko po zabiegu płu7kanie macicy wykonujemy przez 3-4 dni i aplikujemy antybiotyki domacicznie

  3. Codziennie badanie kliniczne, gdy konieczność również dodatkowe (morfologia, biochemia, ocena płynu otrzewnowego)

  4. przezprostniczy masaż macicy w 2, 3, 5 dobie po zabiegu

  5. antybiotyki ogólnie- przez 5 dni

  6. nie sterydowe leki przeciwzapalne- przez 3 dni

  7. oksytocyna- 2x dziennie przez 5 dni

  8. toaleta i kontrola gojenia rany pooperacyjnej- codziennie przez 10 dni

  9. spacery- 15 minutowe 2x dziennie; już od następnej doby po zabiegu

  10. zdjęcie szwów- 12-14 dni po zabiegu

Przeżywalność i płodność klaczy po zabiegu:

- przeżywalność: 80-90%

- płodność:

- po 1 roku od wykonania zabiegu zaźrebialność (45 dzień ciąży) wynosiła 52,4%

- po 2 latach 69,4%

- przeżywalność źrebiąt:

- po planowanym: 83%

- po nieplanowanym (dystokia): 21% (w rzeczywistości jeszcze mniej- prawie nigdy nie przeżywają jak

się za długo czeka z decyzją i próbuje korekcji do ostatniej chwili)

ĆW 7

POSTĘPOWANIE Z KLACZĄ PO ZABIEGACH OPERACYJNYCH NA NARZĄDACH ROZRODCZYCH

Opieka pooperacyjna:

- to zachowanie homeostazy organizmu, kontrola bólu, wczesne rozpoznanie powikłań

- zalecenia: kontrola CTO, antybiotykoterapia, płynoterapia, odpowiednie odżywianie pacjenta chirurgicznego

Leki przeciwbakteryjne:

pen- strept 1ml / 25kg

Penicillin LA 1ml / 25 kg

StreptoForte 1ml/ 30 kg

Sul-Triolin (sulfadiazyna, trimetoprim) 1ml / 25 kg

Depomycin (penicylina, dihydrostreptomycyna) 1 ml / 25 kg

Kanavet 25 % 1 ml / 25 kg

Trimerazin 1 ml / 20 kg

Gentamycyna 6-8 mg / kg (krótki okres półtrwania- 6h)

Borgal (sulfadoksyna, trimetoprim) 3 ml / 50 kg

Niesterydowe przeciwzapalne:

Biovetalgin (metamizol) 10-50mg / kg (20-60 ml/ konia)

Flunimeg (megluminian fluniksyny) 1ml / 45kg

Butapirazol (fenylbutazon) 2-4 mg / kg (lek z wyboru przy ochwacie; nie więcej niż 3dni bo wątroba)

Kwas meklofenamowy 2,3 mg / kg

Sterydowe p. bólowe i p. zapalne

Dexafort (deksametazon) 1ml / 25 kg (0,08mg / kg)

Kurczące macicę:

Inj. Oxytocini, Lactocin (oxytocyna) 10- 60 j.m.

- oksytocyna działa na mięśnie gładkie macicy, ale też przewodu pokarmowego; szczególnie u źrebiąt. Przyspiesza perystaltykę jelit, dlatego gdy podejrzewamy że dojdzie do zatrzymania smółki podajemy.

Przyspieszające gojenie ran:

Chitopan (chitozan, kw mlekowy)

Solcoseryl

przy uszkodzeniach pochwy: maść Wiszniewskiego: 50 mg dziegciu

20 g bismutum subgalicum

100 ml oleju rycynowego

Zapalenie żył:

Vetisolon: DMSO prednizolon

Irygacja macicy:

Vagothyl 1% (polikrezulen) PS: przy leczeniu raka strzałki stosować to samo tylko nie rozcieńczone

Biolugol (Jodyna) J2 + KJ po ciężkim porodzie

Kwas borny po fetotomii

0,9 NaCl musimy mieć pewność że nie ma kontaktu z jamą brzuszną

chlorheksydyna 0,02- 0,05% po zlewarowaniu płuczemy NaCl bo niszczy makrofagi

Antybiotyki stosowane domacicznie:

Omnygram (kolistyna, ampicylina) 10-20ml

Fatroximin (rifaksymina) 100-400mg

Żywienie pooperacyjne:

- wodę podaje się 3h po zabiegu

- pokarm po 6h (siano)

Powikłania pooperacyjne:

(większości powikłań można uniknąć stosując właściwe techniki przy zabiegu- aseptyka!!!!)

- ból- wgłobienie rogu macicy

- krwawienie, krwotok

- zakażenie

- rozejście się brzegów rany (niewłaściwy materiał, niewłaściwe odstępy, nie założyliśmy szwów odprężających)

- przetoki

- zrosty: najbardziej niebezpieczne wewnątrz- włożyć rękę do prostnicy raz na dobę i poruszać

- wstrząs

-hipotermia

- zapalenie macicy

- ochwat poporodowy (toksyczny)

- samookaleczenie

- gromadzenie się płynu surowiczego

- obrzęk

- martwica z niedokrwienia

- ranę oceniamy pod kątem zaczerwienienia, obrzęku, wypływu

- Zabiegi które nie były planowane zazwyczaj przeprowadza się u pacjentów z zaburzeniami RKZ i elektrolitów. Należy je monitorować i leczyć w okresie pooperacyjnym.

- rany pooperacyjne należy chronić przed samookaleczeniem przez pacjenta

- Kontynuuje się antybiotykoterapię u pacjentów u których przed zabiegiem rozpoczęto leczenie zakażeń.

Zapalenie błony śluzowej macicy:

- etiologia: E. coli; hemolityczne i niehemolityczne rodzaje paciorkowców i gronkowców

- patogeneza: drobnoustroje oddziałują na organizm głównie za pośrednictwem toksyn (miejscowe stany zapalne macicy, ropowica, posocznica)

- objawy kliniczne:

- surowiczy, śluzowy lub śluzowo- ropny wypływ z pochwy: proces zapalny obejmuje też szyjkę macicy i pochwę; badaniem USG stwierdza się nagromadzenie płynu w jamie macicy.

- dodatni wynik badania bakteriologicznego i cytologicznego (naciek granulocytarny)

- brak jednoznacznych objawów klinicznych, rozpoznanie możliwe na podstawie badania biopsyjnego lub cytologicznego

- przebiega z reguły bez objawów klinicznych; diagnostyka bakteriologiczna i cytologiczna ujemna; jedynie histopatologia

Leczenie: postępowanie terapeutyczne ma na celu fizyczne wspomaganie akcji oczyszczania macicy z martwych tkanek i zanieczyszczeń

antybiotykoterapia: antybiotyki do stosowania domacicznego + oksytocyna

płukanie macicy roztworem pomidonu w wodzie destylowanej (1:1000)

po ostatnim płukaniu można podać 20j.m. oksytocyny w celu stymulacji ewakuacji zawartości macicy

Zatrucia toksynami bakteryjnymi:

- objawy: wzrost ilości płynu w świetle macicy; pogorszenie stanu ogólnego, wzrost CTO, osłabienie, brak apetytu, silne parcia, wyciek cuchnących odchodów, czasami biegunki, odwodnienie, spadek mleczności

Leczenie:

- środki kurczące macicę (hormony tylnego płata przysadki), leki pobudzające układ przywspółczulny, wyciągi sporyszu (ergometryna- już niedostępna)

- masaże macicy przez prostnicę

- zlewarowanie nagromadzonego w macicy płynu

- płukanie macicy roztworami środków p.bakteryjnych

- leki stosowane miejscowo- pałeczki i kapsułki antyseptyczne i zawierające środki utleniające

Ochwat poporodowy:

- patogeneza: produkty rozpadu białka tkankowego i bakteryjnego wchłonięte z jamy macicy działają trująco na tworzywo kopytowe klaczy

- pomiędzy warstwą rogową a wytwórczą gromadzi się przesięk i rozpoczynają się procesy rozluźniające ich połączenie- pododermatitis

- leczenie: metody chirurgiczne, miękkie stanowisko, zimne okłady, leki p.histaminowe, kortykosterydy.

ĆW 8

OPERACYJNE LECZENIE USZKODZEŃ DRÓG RODNYCH U KLACZY

(wrodzony brak krocza, obojnactwo, wypadki, starcze zwiotczenie tkanek)

- plastyka chirurgiczna sromu i krocza

- tymczasowe uszczelnienie sromu

- operacyjne leczenie uszkodzeń sromu i krocza I, II, III stopnia

- przetoka prostniczo- pochwowa

Ocena krocza i sromu

Indeks Caslicka (I.C.)= efektywna długość warg sromowych (od górnego spojenia sromu do poziomu spojenia łonowego) x kąt deklinacji krocza (kąt nachylenia)

Ocena sromu:

- wargi sromowe (symetria, ewentualne uszkodzenia, wwinięcia, wywinięcia, guzy, blizny itp.)

- szczelność szpary sromowej- nieszczelność szpary sromowej może powstawać na skutek:

- kacheksji, starczego zwiotczenia tkanek, nieleczonych uszkodzeń przedsionka pochwy lub sromu,

predyspozycji genetycznych

- chirurgiczna plastyka sromu i krocza jest przeprowadzana w celu zwężenia szpary sromowej w przypadku jej nieszczelności

- zabieg ten ma na celu pionizację krocza- uzupełnienie I.C.<50 (typ I krocza)

- zaniechanie zabiegu może skutkować powstaniem stanów zapalnych dróg rodnych, pneumovaginy, urovaginy

Występowanie zmian w macicy klaczy z nieszczelnością sromu: 83%- endometritis

17%- endometriosis

Przygotowanie klaczy do zabiegu (zabiegi w okolicy sromu i krocza wykonuje się w pozycji stojącej zwierzęcia):

- wykonuje się do 24h od powstania uszkodzenia

- w przypadku sytuacji zadawnionych zabieg należy wykonać po upływie min 2-4 tygodni od powstania uszkodzenia

- planowany zabieg plastyki należy wykonać po wyleczeniu endometritis

- wywiązanie ogona, toaleta i dezynfekcja okolicy krocza i sromu, sedacja, znieczulenie miejscowe nasiękowe

Metoda Caslicka:

- wycięcie fragmentu skóry i błony śluzowej warg sromowych wraz z górnym spojeniem warg sromowych

- brzegi rany błony śluzowej zespalamy szwem ciągłym na okrętkę, a skórę zbliżamy pojedynczymi węzełkami lub szwem ciągłym na okrętkę.

- wadą zabiegu jest powstawanie zachyłka w górnym sklepieniu przedsionka pochwy. 0x01 graphic

Metoda Caslicka w modyfikacji Tillmanna:

- założenie kleszczyków lub lejców na wargi sromowe i sklepienie warg.

- nacięcie śluzówki przedsionka pochwy na granicy skóry.

- odreparowanie śluzówki w kierunku dogłowowym tak, aby powstały 3 trójkątne powierzchnie o wspólnym szczycie leżącym ok. 6-10 cm od szpary sromowej.

- wycięcie fragmentu błony śluzowej o kształcie trójkąta (wg Bosteda- bez wycinania)

- zakładanie szwów (szew odwrócony)

- założenie szwów skórnych (pojedyncze węzełki lub materacowe)

0x01 graphic

Metoda Caslicka w modyfikacji Clarka:

- odreparowanie błony śluzowej i wycięcie jej nadmiaru

- zakładanie szwów na tkanki krocza

- szycie błony śluzowej górnego sklepienia przedsionka pochwy

- szwy skórne

Korekcja warg sromowych- Mounteverde

- polega na wycięciu fragmentu skóry w kształcie półksiężyca pod dolnym spojeniem warg sromowych; zszycie szwami skórnymi pojedynczymi

Tymczasowe uszczelnianie szpary sromowej- metoda Buhnera

    1. wykonanie 2-3 cm nacięć skóry powyżej i poniżej spojenia warg sromowych

    2. przebicie igłą Buhnera tkanki podskórnej od nacięcia do nacięcia wzdłuż warg sromowych

    3. przeciągnięcie grubej nici lub taśmy nylonowej

    4. wiązanie poniżej dolnego spojenia warg sromowych

Stabilizacja szyjki macicy- metoda Winklera

- ma na celu stałe umocowanie szyjki macicy do ścięgna … łonowego z dojścia przez pochwę. Przed zabiegiem włożyć do cewki moczowej cewnik, co pozwoli na określenie jej położenia.

Uszkodzenia sromu i krocza

- najczęściej powstaje podczas porodu, zwłaszcza u pierwiastek, rzadziej podczas krycia, transportu, urazów mechanicznych.

Przyczyny:

- wąskość tylnego odcinka dróg rodnych

- niedostateczne przygotowanie do porodu

- ekstrakcja płodu z nadmierną siłą

- nieprawidłowe postawy, położenia i ułożenia płodu

- względnie lub bezwzględnie za duży płód

- przedłużający się poród: suchość dróg rodnych, obrzęki

- nieprawidłowe używanie narzędzi ginekologicznych i położniczych

- zabieg fetotomi (usuwanie nieosłoniętych, odciętych części płodu- ostre krawędzie)

- celowe nacięcie krocza- episiotomia

Podział uszkodzeń sromu i rocza

Przetoka prostniczo- pochwowa: uszkodzenie obejmuje bł śluzową pochwy, krocza i prostnicę

Epistotomia- celowe nacięcie krocza w trakcie porodu, które ma na celu zapobiegnięcie niekontrolowanemu uszkodzeniu przedsionka pochwy, krocza, odbytu, prostnicy

Cele chirurgicznego opracowania uszkodzeń sromu i krocza:

- zapobieganie krwawieniom i zakażeniom

- przywrócenie prawidłowych stosunków anatomicznych sromu

- w przypadku kloaki konieczność odtworzenia odbytu (utrzymywanie kału)

- przywrócenie prawidłowych czynności funkcjonalnych warunkujących przydatność samicy w rozrodzie

Zasady postępowania w przypadku uszkodzeń sromu i krocza

- opracowanie chirurgiczne ran Świerzych- do 6 h

- opracowanie chirurgiczne ran „starych”- po całkowitym ustąpieniu obrzęku i zbliznowaceniu rany (2-6 tyg)

- zabiegi w okolicy sromu i krocza wykonujemy na stojącym zwierzęciu!

- przygotowanie dietetyczne pacjenta

- przygotowanie farmakologiczne- sedacja, niskie znieczulenie nadoponowe, znieczulenie nasiękowe

- opróżnienie prostnicy z zalegającego kału, założenie tamponu doprostniczego; w przypadku kloaki wypłukanie pochwy i prostnicy

- przygotowanie pola operacyjnego

- odświeżenie i opracowanie brzegów rany

- odreparowanie błony śluzowej pochwy i prostnicy (kloaka- na głębokość 3-5 cm)

- w przypadku głębokich uszkodzeń zabiegi odtwórcze dzielić na 2, a nawet 3 etapy- następny po całkowitym wygojeniu się rany

- postępowanie pooperacyjne ogólne, miejscowe, dieta

- zdjęcie szwów

Szycie uszkodzeń I i II stopnia

- sposób zakładania szwów odwracalnych- zakładamy je od głębi rany

Szycie kloaki metodą Gotzego:

  1. przekłuć błonę śluzową pochwy około 3 cm od brzegów rany

  2. zebranie tkanek krocza i wyjście w pobliżu błony śluzowej prostnicy

  3. szycie w podśluzówce prostnicy

  4. przejście na przeciwległą stronę błony śluzowej prostnicy

  5. zebranie tkanek krocza

  6. przebicie błony śluzowej do światła pochwy ok. 3 cm od brzegu rany

  7. przebicie błony śluzowej pochwy po raz trzeci

  8. przejście na przeciwległą stronę i przebicie błony śluzowej pochwy po raz czwarty

- Wiązanie szwów po każdym założeniu lub po założeniu wszystkich

- szwy zakładane co 1,5 cm

- pamiętać o zespoleniu m. zwieracza odbytu- pojedyncze szwy materacowe

Szycie kloaki metodą Clarka

  1. szycie przerwanej pochwy

  2. założenie szwów zespalających tkanki krocza

  3. szycie przerwanej prostnicy

  4. szwy skórne

Przyczyny powstawania przetoki prostnico- pochwowej:

  1. powikłanie po ciężkim porodzie:

- skrzyżowanie kończyn płodu nad głową w II fazie porodu

- ekstrakcja ostrych części ciała płodu podczas fetotomii

- przebudowany fałd błony dziewiczej

  1. powikłanie po leczeniu kloaki

Techniki operacyjne stosowane w leczeniu przetoki:

  1. wytworzenie kloaki i leczenie chirurgiczne kloaki

  2. dojście do przetoki poprzez horyzontalne nacięcia krocza (uszkodzenia doczaszkowe)

  3. dojście do przetoki od światła pochwy i prostnicy (uszkodzenia doogonowe)

* należy oddzielnie zbliżyć tkanki krocza (szwy pojedyncze), pochwy (szew ciągły materacowy wywijający błonę śluzową pochwy do światła pochwy) prostnicy (szew ciągły materacowy wywijający błonę śluzową prostnicy do światła prostnicy)

** prostnicę należy zbliżyć w linii poprzecznej do jej osi długiej

ĆW 9

KLINICZNE BADANIE UKŁADU ROZRODCZEGO KLACZY

- badanie kliniczno- ginekologiczne klaczy powinno odbywać się wg stałego schematu, ponieważ tylko wtedy zapewniony jest konieczny zakres badań i dokumentacja wyników

- o tym, czy wykonuje się pełne czy częściowe badanie, decyduje wskazanie

- przy ocenie przydatności do rozrodu i przy zaburzeniach płodności przeprowadza się pełne badanie ale rodzaj i zakres pobieranych prób zależą od poszczególnych przypadków lub zalecenia

- przy powtarzanych badaniach, jak kontrola pęcherzyka podczas sezonu rozrodczego lub rozpoznawania ciąży, ich zakres ograniczony jest do minimum.

- zawsze należy uwzględnić stan kliniczny narządu płciowego danej klaczy.

Przebieg badania:

  1. Identyfikacja klaczy:

- nazwa, numer, rasa, maść, wiek, ewentualnie pochodzenie

  1. Wywiad:

- dotychczasowe użytkowanie do rozrodu, czas i przebieg ostatniego porodu, przebieg okresu poporodowego, przebyte cykle (czas, intensywność), czas krycia, inseminacji lub leczenia

  1. Badanie ogólne:

- stwierdzenie choroby poza narządem płciowym, które mogą ograniczać lub wykluczyć użytkowanie rozrodowe klaczy

  1. Badanie szczegółowe:

  1. objawy rujowe (sprawdzenie przy ogierze)

  2. brzuch (obwód brzucha w zaawansowanej ciąży; puchlina wód płodowych)

  3. gruczoł mlekowy (przy podejrzeniu zapalenia gruczołu mlekowego u klaczy w laktacji

  4. zewnętrzne narządy płciowe i okolica sromu

a) zamknięcie i ustawienie sromu, uszkodzenia, obecność wydzieliny, obrzęki, barwa i wilgotność błon śluzowych przedsionka pochwy

b) dolna strona ogona, włosy ogona, wewnętrzna powierzchnia ud (wydzielina lub strzępy z wydzieliny)