Uteropatie u klaczy

20.03.2013

Lokalizacja infekcji ukladu rozrodczego u klaczy

• macica - w formie endometritis

• macica-jajowod-jajnik (endometrio-salphingo-oophoritis)

• macica i szyjka maciczna *endometrio-cervicitis)

• przedsionek i pochwa (vestibulo-vaginitis) - czesto droga wstepujaca dot tez macicy

• przedsionek, pochwa , szyjka macica - rzadko

uteropatie

• endometritis o roznym nasileniu - gl po ciezkim poporodzie dot tez miesniowki surowiczowki moze dokladac sie zap otrzewnej

• metritis

• nowotw macicy

• cysty endometrialne

• torbielowatosc sciany macicy

schemat bud endometrium

histologia

nablo z licznymi ujsciami gruczolow - endometrium (strarum compactum, stratum spongiosum) bud przeklada sie na zmiany ktore spotykamy, naczynia; miometrium relatywnie cienkie - przy paalpacji inna konsystencja niz bydleca, wiotka, flakowata; jak perimetrium;

Mech obronne bl sl ukl rozrodczego klaczy

• tabilny poziom pH

• lokalne wytw igA i IgM w bl sl ukl rozrodczego

• naplyw leukocytow - podraznienie w ciagu godziny; jak sie przedluza dominuja granulocyty obojetnochlonne

• syntez opsonin , lizozymu i mucyn przez bl sl

• nat napiecie i szczelnosc poszczegilnych warstw komorek

• iinne parapetry zap - interleukinz prostaglandyny

Czynniki sprzyjajace zap macicy

• krycie poza faza estrus; rui slabo okazywanej; krycie nasile

• uro- i pneumovagina

• nieszcelnosc sromu

• urazy sromu i pochwy - np po urazach w czasie porodu lub uszk szyki w czasie kopulacji, trwale zmiany prowadzace do bezplodnosci, na skutek zmian bliznowatych, wyciek sluz-ropny

• przetoki prostniczo -pochwowe -- zawsze ryzyko wstep zap bl sl macicy

  w takiej sytuacji dochodzi do zasysania powietrza, moczu lub kalu podczas ruchu , zaburz srod pochwy , zmiana ph.

• pod wplywem estrogenow bl sl ma najwieksza zdolnosc do naplywu limf?

endometritis klacze

mozliwosci diagnostyczne

• bad rektalne

• przez pochwe - vaginoskopia

• ultrasonografia i endoskopia

• bad mikrobiol

  • wymazy

  • proby wyplukowe -

  • biopsje

• bad cytologiczne

Pob i ocena wymazow

• jalowo sterylne katetery z bagietka

• przydatne proby wyplukowe ?

Czynnniki wskaz na toczacy sie st zap bl sl macicy

• waginoskopia - przekrwienie i zaczerw, orifitium uteri otwarte, sluz, moze byc zmienione, widoczny wyplyw wydzieliny z otworu szyjki

• proba wyplukowa - plyn fizjo do macicy, masujemy, zbieramy wydzieline, z reguly metna, pod mikroskopem granulocyty obojetnochlonne

• wiecej niz 1 neutrofil na 10 kom endometrialnych - st zap jest

• biopsja - rozsiane nacieki limfocytarne w bl sl macicy, zwloknienie wolok gruczolow

• bakteriologiczne - mieszana flora; dodatnie w polaczeniu z obrazem cytologicznym

Formy zap macicy u klaczy

• endometritis catarrhalis - zap niezytowe

• e mucopurulenta - zap sluz-ropne

• e purulenta - ropne

• pyometra - szczegolna odmiana ropnego zap

• sicca - suche, bakteriologia neg, cytolog poz na slutek roznego rodz podraznien

Podzial zap macicy ze wzg na czas wystapienia [e]

• e puerperalis (ostre)

• e post-puerperalis (przewlekle)

• e postcoitalis- postanowkowe

wazniejszy kliniecznie podzial, inaczej dzialamy

Drobnou izolow z wydzielin klaczy w przypadku endometritis

G+

b hemolit Streptokoki

alfahemolit Streptokoki

Staphyl . aureus (

Staphyl. epidermitidis

Corynebact spp

enterokoki

nocardia

G-

E. coli

coli podobne

Pseudomonas

Klebsiella

Shigella

Grzyby i drozdze - jak macice leczone roznymi antybiotykami na slepo, wyjalowione i z reguly dolacza sie infekcja grzybicza ktora stwarza problemy z kuracja dlatego ze dobrych prep do macicy rzeciwgrzyb nie ma dopuszczonych w wet posilkujemy sie ludzkimi; korzystamy z Primafucor, Primafucid - stos do infekcji pochwy u kobiet, roztwor i plucze sie macice przy zmianach grzybiczych

Mucor

Candoda

Aspergillus

Zew objawy rzadko - sluzowo ropny/ ropny wyciek ze sromu; czesciej taki obraz tuz po kryyciu jak osocze nasienia z ejakulatu np ogiera zimnokrwistego 200ml wycieka z drog rodnych; trza sprawdzic czy rzeczywiscie wysiek ropny

wziernik polanskiego - widzimy ropny wyciek juz na wzierniku - albo w obrevie pochwy uraz / ropien np na skutek urazu poporodow lub jest to wysiek z macicy

Klasyfiokacja Kenneya zmian histopato u klaczy

• Kat 1 - brak zmian pato

• Kat II - zmianynieiwlekiego stopnia

  • nieznaczen nacieki kom (leko, limfo, rzadziej makrof i eozynof)

  • nieliczne skupiska gr macicznbych z nieznaczynym zwloknieniem okologruczolowym

  • tu jeszcze podklasy a i b

• Kat III - zmiany sredniego stopnia

  • rozlane lub ogniskowe nacieki kom

  • rozsinae skupiska gr z wloknieniem okologruczolowym sredniego stopnia

  • nablonek poszarpany - uszkodzony

  • prognoza plodnosci ostrozna

• Kat IV - zmiany nasilone

  • rozlane lub ogniskowe nacieki kom

  • prognoza plodnosci niska

  • ? rozsiane skupiska...

endometritis sluzowo-ropne - usg swiatlo niejednorodne echogennie; wysiek w swietle macicy, pogrubiona sciana; rozpulchniona bl sl

niekoniecznie odrazu wymaz jak znamy stajnie - chociaz nie koniecznie moze sie powtrozyc mozemy podejrzewac (e coli + bhemol Strep)

penicylina + strepptomycyna jak nie gentamycyna

pyometra - macica wypelniona wydzielina ropna; pod reka wyczuwalna jak duzy pecherz moze byc pomylona z ciaza 3,5 -4 m. plod relatywnie maly duzo wod plodowych; konsyst macicy inna tu tega przy ciazy elastyczna i wiotka ; ale jak nie mamy wprawy to mozna pomylic

endometreitis purulenta to nie to samo co pyometra

pyometra przy zamknietej szyjce, glebokich zmianach w endometrium; tu prostagl jako czynniki prozap nie sa uwaln; na jajniku cz rzekomociazowe; przez prod progesteronu stabilizuje ten stan - macica wypelniona wydzielina; klacz psychicznie czuje sie ciezarna; zatrzymany cykl w fazie metestrus przez cz rzekomociazowe

przy endom. purulenta - szyjka z reguly okresowo otwierana; cykl mnniej lub bardziej regularnie wystepuje

inne leczenie - e. purulenta jak wymaz i domun uje e coli czy staph aureus to stos plukanie antybiotyk i plyny z antybiogramu

przy pyometra otworzyc szyjke; pierwsze podac prostaglnadyne ; liczyc ze cykl ruszy ropa bedzie sie uwalniac ale to trwa i z reguly tak nie robimy; wymaz; pluczemy kilkakronie plynem fizjo lub ew przegotow ciepla woda bo nie mamy tyle plkynu; aby jalowy plyn wyplukal zaw z macicy i mozemy zastos antybiotyk z oksytocyna

pyometra rzadko sie zdarza

moze byc po zlym podejciu farmakologicznym, enrofloksacyna zabije drobnou ale dziala drazniaco na bl sl macicy prowadzac do trwalej bezplodnosci

wysiek posokowaty - gdy z reg klacz miala ciezki porod lub zatrzymacie lozyska i nie bylo dostatecznie dobrej kuracji dobrania antybiotyku - to wysiek posokowaty + endotoksyny na obwod moga w skranych przypadkach spowodow ochwat poporodowy

endometreitis puerperalis

• szczegolna forma zap bl sl macicy po porodzie

• dosc c zesto wystepuje -

• sczegolnie po zatrzymaniu lozyska albo po jego niefachowym odklejeniu lub po porodzie ciezkim, manipulacjach mniejfachowych sil

• specyfika bud lozyska klaczy predyspouje do tzw mikrozatrzymania

klacze fryzyjskie szczegolna sklonnnosc do zatrzymania lozyska

jak u krowy krecil i pociagal na sile - u klaczy wypadniecie macicy

bud lozyska klaczy - bud mikrokotyledonu w mikrokosmkach mikrobrodawek w mikrokryptach

lozysko epitheliochorialis

Objawy poporodow zap bl sl macicy

• objawy ogolne (temp podwtzszona, brak apetykyk, oslabienie)

• opozniona inwolucja macicy

• obj nibykolkowe

• ok 24h poporodzie

• zakazone lochia (lochiometria)

• cuchnacy wyciek z drog rodnych

• macica sie ine kurczy, wiotka

• mozliwe objawy ochwatu - endotoksemia moze to spowodowac

Postepowanioe w poporodwo zap bl sl macicy

lecznie ogolne

• dzialanie przeciwhistaminowe / p goraczkowe

• NSAID nlpz

• antybiotyki ogolnie

• oksytocyna - ostroznie bo i tak parcie tloczni brzuswznej spore zeby nie doszlo do wyparcia macicy 10-20 j sc

lecznie miejscowe paralelnie (rownolegle)

• plukanie macicy

• lewarowanie zaw macicy

• miejscowa antybiotykoterapia

klacz wrazliwa na endotoksyny nawet po kilku h pierwsze obj ochwatu

finadyna troche ogranicza wchlanianie toksyn

przyczyna w macicy - pirogenne dzialanie toksyn nie odciete poprzez plukanie zaw nie jest usunieta

postanowkowe zap bl sl macicy

• ujemny wynik wymazu bakteriologicznego przed 1szym kryciem

• nasienie/ogier bez patologicznych bakterii - nie ma to znaczeni ajk macica odporna lokalnie; moze sie zdarzyc ze odczyn macicy lokalnie w miejscu podania nasienia, zawsze z rozrzedzalnikiem np mleko krowie, bialko jaja - obce bialko moze powodowac loklny st zap

• ale: ojbawy klin endometritis utrzymuja sie ponad 24 h

• (rzadko ale nawet ropny) wyplyw z pochwy

• ultrasonograficznie : zawsze plyn w swietle macicy

• bad waginoskopowe: wyplyw, objawy stanu zap szyjki macicy

• brak ciazy pomimo wielokrotnego krycia

Patogeneza postanowkowego zzap bl sl macicy

• krycie powod przeimjajacy stan zap bl, sl macicy

• mech fizjo oczyszcania macicy z mat wprow podczas krydia (plemniki, bakt, osocze nasienia, rozrzedzalnik, zanieczyszczenia)

• natychmiatowe pojawienie sie granulocytow obojetnochlonne (GO) (30 min po kryciu)

• max odpow zapalna 12 h po kryciu

• odpow zap znika w 24-36 h

• przeszkadza w inseminacji zwl mrozonym

• ok 10 % reaguje na nasienie ogiera - nieplodnosc inmunologiczna

Rozwoj flory bakt po wprow bakt do macicy klaczy opornych i wrazliwych na endometritis (schemat)

Te bardziej wrazliwe - srodowisko macicy sprzyja namnazaniu drobnou, u opornych rozwoj bakt zahamowany

u opornych jest to kritkie podraznienie i brak objawow endometritis

maicca rujowa - szprychy=szpalty;

jak oslabiony mech samooczyszczania sie macicy - dziala czynnik - wowczas objwy postanowkowego zap macicy ktore moze przejsc w przewlekle zap macicy - lokalna opornosc ninieswoista ma znaczenie - cokolwiek obce w macicy macica nawet zdrowa ale nadwrazliwa ma prawo zareagowac rozpulchnieniem, moze sie przerodzic w przewlekly st zap

wysiek po wprow 1 porcji nasienia, zle rokuje bo odczyn musi byc leczony a prawdopobod zaplodnienia duzo mniejsze

co robic?

Posterpow z klacza z obj klin postanowkow zap

obnizyc odpow endometrium

• obnizyc ilosc kryc

• krycie podczas owulacji

• inseminacja mala objetoscia nasiena (krycie naturalne niewskazane) - co 48h

• farmakologia

pobudzanie mech oczyszczania macicy

ew terapia antybiotykowa ale nic nie wnosi wiec nie stosowac bezcelowo

Krycie klaczy z oslab mech oczyszc macicy

wprow plynu do macicy pobudza odpow zap endometrium

zalecana insemin mala objetosdcia nasienia

osocze powod st zap , ale rownoczesnie chroni plemniki przed fagocytoza nie nalezy naclowiecie pozbawic nasienia z plazmy

rozrzedzalnik z dodatkiem zoltka obniza odpowiedz zapalna

adaptacja rozrzedzalnika nasienia moze podniesc plodnosc kalczy

Pobudzanie mechanizmow oczyszcxania macucy

znaczne gromadzenie plynu w swietle macicy

plukanie mamcucy 1-2 x dziennie sil fizjologiczna

pobudzanie skkurczow miesniowki macicy

- oksytocyna 20IE sc 2 do 5 x dziennie

karbetocynba (dlugodzialajacy analog oksytocyny ) 1-2x dzien - w CZ

PGF2alfa - analog - 1-2x dziennie (np cloprostenol 250 ug im)

rozpoczecie leczenia gdy tylko pojawi sie plyn w swietle macicy (keszcze przed kryuciem) lub dzien przed kryciem (jezeli klacz wczesniej wykazywala objawy PE)

niezalecane leczenie tuz przed lub po kryciu

ale kilka h przed inseminacja mozemy zrobic plukanie

a 12 h po kryciu mozna spokojnie plukanie zrobic i po stwierdzonej owiulacji bo plemniki ktore mialy dotrzec dotarly a reszta dziala uczulajacp

Wplyw oksytocyny i PGF2alfa ba plodbos cklaczy

podawanie lekow od 4h przed inseminacja do 2 dni po owulacji

- oksytocyna 20IE co 6h

cloprostenol 250 ug raz dziennie

diagnostyka ciazy w dniu 15

- oksytocyna 13 na 18 klaczy ciezarnych

cloprostenol 13 na 19 ciezarnych

ale poziom progesteronu we krwi u kalczy leczonych cloprostenolem byl

znacznie nizszy - ryzyko utraty

Aktualne met leczenia postanowo zap macicy

• podaw lekow pzap

• kortykosteroidy (dexametazon 30-50 mg)

• nlpz - nsaids vetaprofen

• leki mukolityczne (N-acetylocysteina 0,6% roztw)

• oksytocyna

• wplyw na wskaznik zazrebien

POstepow z klaczami z obj postanowkowego zap macicy

• zred liczne kryc (~ jendo na ruje)

• zalecana insemiacja ale nie mrozonym nasieniem

  • zminimalizow zanieszczyszcenia pow narzadow rozrodczych

  • optymalna jakosc nasienia

  • niaska dawka inseminayjna

• codzinna ocena macicy w celu rozpoznanai pojawienia sie st zap macicy (USG)

• pobudzenia mech oczyszczania macicy

• terapia natybiotykowa niekonieczna (np. jak krotkie krocze)

• zalecana terapia pzap