METODOLOGIA BADAŃ- wykład

Dr Michał Kowalski

Literatura:

• Nachmias „Metody badawcze w naukach społecznych”

• Atkinson, Hammersley „Metody badań terenowych

• E.Babbie „Badania społeczne w praktyce”

Problematyka wykładu:

1. Wprowadzenie: co to jest metodologia?

2. Metodologia a filozofia nauki i jej związki z teorią społeczną

3. Czy istnieje jedna metoda naukowa?

4. Metody ilościowe i jakościowe

5. Integracja metod badawczych- podejście typu case study

6. Metody i techniki analizy danych

7. Raportowanie wyników badań

8. Kryteria jakości badań

9. Metodologia a etyka badań

Wykład 1. : 22.02.2007

Poznanie naukowe ma jakiś cel. Jest uwikłane w szereg założeń. Zmienność tego, co uważa się za poznanie naukowe (system założeń pozwalających poznawać pewną wiedzę)

Trzy etapy założeń (fundament teorii społecznych):

- ontologiczne (nauka o bycie), jaka jest rzeczywistość

- epistemologiczne (jak możliwe jest poznanie)

- metodologiczne

Założenia metodologiczne: jakie są pożądane sposoby poznawania rzeczywistości (pożądane- sfera oceniania, wartościowania, są lepsze i gorsze sposoby poznawania rzeczywistości)

W warunkach przyrodniczych jest tylko jeden sposób

Nie jest tak, że świat daje się zmatematyzować, sposób zależy od obiektu poznawania

Pojęcia, język- coś co spina teorię społeczną i stanowi fundament metodologii- jak opisać naszą rzeczywistość, przy pomocy czego

Teorie są niewspółmierne gdy posługują się różnymi pojęciami, których nie da się porównywać.

Sposób myślenia o czasie: czas opisywany jakościowo- wartościowanie; czas opisywany ilościowo(czas biegnie, niezależnie). Bezradność, gdy trzeba przenosić te pojęcia jakościowe na ilościowe i odwrotnie. Nie można mówić o pewności komunikowania.

Nieistotne jest to, co jest ale to, co ludzie wierzą, że jest. Fakty społeczne dające się badać.

Pojęcia muszą być spójne w całej teorii.

Cele badań naukowych:

1. Wyjaśnienie (dlaczego?- odwołanie do genezy faktu)

1. Genetyczne- jaki związek między przyczyną a skutkiem

2. Funkcjonalne (teleologiczne)- jak ludzi wyobrażali sobie coś w przyszłości

3. Nomotetyczne- odwołujące się do praw

1. Dedukcyjne

2. Indukcyjne

4. Idiograficzne- odwołujące się do konkretnych wydarzeń

2. Przewidywanie- odpowiedź na pytanie co się stanie lub co się może stać na podstawie znanych faktów

1. Dedukcyjne

2. Indukcyjne

3. Probabilistyczne- na podst. rachunku prawdopodobieństwa, oparte na możliwości

3. Rozumienie- umiejętność odpowiedzi na pytanie jak coś działa (wyjaśnienie mechanizmów)

1. Socjologia empiryczna (rozumienie predyktywne)- dotyczy reguł które można uogólniać

2. Socjologia rozumiejąca (humanistyczna)- znamy mechanizmy działania i ogólna zasadę

4. Opis- warunek konieczny wyjaśnienia, rozumienia i przewidywania

Wykład 2- 01.03.2007

Teoria społeczna a metodologia.

Paradygmat konwencjonalny (pozytywistyczny)- jednolity charakter rzeczywistości

Paradygmat konstruktywistyczny- rzeczywistość społeczna jest różna od przyrodniczej, poszczególne grupy tworzą swoje rzeczywistości konstrukty jakie ludzie tworzą na temat świata

Aspekty ontologiczne:

• Ontologia realistyczna- jednolity charakter rzeczywistości

• Ontologia relatywistyczna

Aspekty epistemologiczne:

• Epistemologia dualistyczno-obiektywistyczna

• Epistemologia monistyczno- subiektywistyczna

Aspekty metodologiczne:

• Metodologia interwencyjna- ogniskuje się w przewidywaniu

• Metodologia hermeneutyczna

Czy nauka…?

• Pozwala formułować twierdzenia absolutne (zależy, logika formalna- tak)

• Ma charakter kumulatywny? Czasem tak czasem nie, ale nie jest tak że coś jest przesycone infomacjami

• Ma charakter rewolucyjny? To, co nie mieści się w teoriach przyczynia się do ewolucji, rewolucja wnosi wiele nowego do nauki

• Różni się od innych form aktywności człowieka?

• Jest jedna? Nie istnieje jedna nauka- wiele sposobów definiowania nauki

Metoda naukowa

- zespół środków i czynności ujętych w zasady

- służy formułowaniu problemów, projektowaniu badań, gromadzeniu danych, ich analizie i interpretacji, formułowania wyjaśnień, prezentacji danych, wykorzystaniu wyników badań, budowanie teorii.

ALE:

- jej przestrzeganie polega nie tyle na przestrzeganiu z góry ustalonych reguł, lecz raczej na rozwoju tych reguł dzięki intuicji, wiedzy i wyobraźni badacza na każdym etapie badań, a zwłaszcza podczas formułowania problemów i/ lub interpretacji wyników

Metody badawcze socjologii:

- zależą od cech rzeczywistości społecznej (mającej charakter historyczny i zmieniający się w czasie)

- służą poznaniu cech rzeczywistości (wielowymiarowej i złożonej) w określonym momencie

Metodologia:

- nauka o metodach nauki

- nauka o sposobach poznawania świata społecznego

- wiedza o sposobach postępowania innych naukowców

O jakości nauki stanowi system recenzji.

Zadania metodologii:

1. Opis wzorów postępowania badaczy: metod konceptualizacji, problemów, zbierania, analizy, interpretacji danych, budowy definicji, typologii, wyjaśnień, teorii itp.

2. Wyjaśnienie procedur postępowania badaczy, ujawnienie założeń, rekonstrukcja czynności badawczych i ich analiza

3. Analiza aparatu pojęciowego socjologii

Żeby w języku mówić o zależności trzeba to udowodnić wyliczeniami matematycznymi, statystyka że tak zależność wystąpiła i jaki wpływ ma jeden czynnik na drugi

4. Eksplikacja (wyjaśnienie) tekstów- ujawnienie milczących i nieświadomie pojmowanych założeń, zależności między twierdzeniami, struktury, wnioskowania, luk w dowodach, pytań bez odpowiedzi, siły argumentacji

5. Konstruowanie narzędzi naukowych, zwłaszcza narzędzi i procedur badań empirycznych, ale także narzędzi analizy tekstów i wiedzy naukowej, doskonalenie warsztatu pracy socjologa

6. Ocena sposobów postępowania badaczy i kodyfikacja norm poprawnego postępowania w nauce.

Cele badań społecznych:

- poznanie

- opisanie

- kształtowanie zgromadzenie poprawnej wiedzy o świecie.

Wykład 3: 08.03.2007

Procedura badawcza jest taka sama jak w paradygmacie konwencjonalnym.

Procedura wynikiem postawionego pytania.

Badania	Ilościowe	Jakościowe
Rola badań jakościowych	„Przygotowanie badań”	Narzędzie służące do odkrycia interpretacji, sensów działań aktorów
Związek badacza z obiektem	Daleki	Bliski
Związek teorii z praktyką	Potwierdzenie	Odkrywanie
Perspektywy badacza wobec obiektu badań	Zewnętrzna	Wewnętrzna
Strategia badawcza	Ustrukturalizowana	Nieustrukturalizowana
Zakres wniosków	Nomotetyczny (ogólne prawa)	Idiograficzny (opis przypadku)
Charakter. świata społ.	Statyczny i zewn wobec aktorów	Personalny i społ. konstruowany przez aktorów
Charakter danych	„twarde, pewne”, wystandaryzowane, porównywalne	„miękkie,bogate, głębokie”, kontekstualne
Wady	Uśrednianie danych Eliminowanie faktów nietypowych Hermetyczność językowej analizy Niebezpieczeństwo uproszczonego obrazu badanej rzeczywistości Niebezpieczeństwo obiektywizmu	Unikalność danych Trudniejsze procedury Obiektywizacja i porównywalność danych Czasochłonność zbierania i analizy danych Niebezpieczeństwo fragmentaryzacji obrazu rzeczywistości Niebezpieczeństwo subiektywizmu
Specyficzne wymagania wobec badacza	Umiejętność pracy z rzeczami	Umiejętność pracy z ludźmi

Częste myślenie zależności ze współwystępowaniem zjawisk

Schemat procesu badań ilościowych:

Hipoteza bodziec pomiar wniosek

• Różne aspekty dotyczące osoby badacza: wiek, płeć różnicują wyniki i przedmiot badań

• Dobór i reprezentatywność próby- każda osoba dobrana jest w sposób losowy

Przykłady planów badań wiążących dane jakościowe z ilościowymi:

1. J, I ----- ciągłe, łączne zgromadzenie obydwóch rodzajów działań

2. J,I ------ faza 1 ciągła praca w terenie faza 2 faza 3

3. J (eksploracja) I (kwestionariusz) J (pogłębianie, testowanie wyników)

4. I (ankieta) J (praca terenowa) I (eksperyment)

Obserwacja:

Wiedza o działaniach podejmowanych przez uczestników, stąd- możliwość stawiania pytań i weryfikowania odpowiedzi

Zalety:

• Znajomość kontekstu działań

• Całościowy obraz sytuacji

• Eliminacja deklaracji na rzecz faktów

• Efektywność procedury badawczej

Wady:

• Groźba subiektywizmu

• Trudność dostępu

Kwestionariusz

Wiedza o rozkładzie częstotliwości cech, właściwości, opinii

Zalety:

• Łatwość realizacji i analizy danych przy dużej liczbie uczestników

Wady:

• Eliminowanie faktów nietypowych,

• Poleganie na deklaracjach badanych

• Trudność uogólnień wyników

Wywiad:

Wiedza o doświadczeniach uczestników, ich sposobach interpretacji, odczuciach, przeżyciach, ocenach

Zalety:

• Spojrzenie na rzeczywistość z perspektywy uczestników

Wady:

• Czasochłonność analiz,

• Dobór respondentów,

• Wysokie koszty realizacji badań

Dokumenty

Wiedza o formalnych aspektach programów, zakładanych działaniach, wartościach, celach

Zalety:

• Spojrzenie na działania z perspektywy formalnych założeń i świadectw ich realizacji

Wady:

• Trudność dotarcia do dokumentów

• Brak wiedzy o kontekście

Obserwacja, kwestionariusz, wywiady, dokumenty notatki badacza raport

Obiekt ewaluacji- studiowany przypadek Obserwacja, kwestionariusz, wywiady, dokumenty (wybór metody)

Metody ilościowe: hipoteza obserwacje przyjąć/ odrzucić hipotezę

Metody jakościowe: obserwacje szukanie wzorca wstępny wniosek

Schemat badań jakościowych

Obserwacja

= współwystępowanie obserwacji i analizy

Analiza

Etapy jakościowej analizy danych:

Zbieranie danych

Reprezentacja danych

Redukcja/ kondensacja danych

Wyprowadzanie/ weryfikacja wyników

Wykład 4: 15.03.2007

Badania ilościowe

Badania mało ambitne ale powszechne.

Podstawowe pojęcia:

- eksperyment

- pomiar

- zmienna i funkcja

- wskaźnik

- skala

- próba i populacja

- technika pomiaru

Pomiar- przypisanie badanemu obiektowi liczby charakteryzującej jakąś jego interesującą cechę np.: pomiar wiedzy zapamiętywanej na lekcji

Czyli przypisanie badanemu obiektowi konkretnej wartości, jakiejś zmiennej (tą samą cechę można opisywać za pomocą różnie skonstruowanych zmiennych) np.: wiek w latach, miesiącach

Reguła, sposób przypisywania wartości badanym obiektom to funkcja danej zmiennej

Poziomy pomiaru:

• Nominalny- gdy klasyfikujemy ze względu na występowanie jakiejś cechy, nie ma operacjonalizacji matematycznej np.: średniej (podział na kobiety i mężczyzn)

• Porządkowy- gdy możemy uszeregować obiekty ze względu na natężenie cechy (nie mówimy o jednostkach np.: raczej, mało, wiele)

• Przedziałowy- gdy możemy porównać różnice w natężeniu cech np.: test na IQ

• Ilorazowy- gdy możemy określić proporce siły natężenia cechy, mamy początek od „0” , łatwość sumowania, określona jednostka

Poziom pomiaru zależy od:

1. Istoty badanego zjawiska- czy możliwe jest w ogóle mówienie o natężeniu cechy?

2. Zastosowania narzędzi pomiarowych

Od poziomu pomiaru zależy:

- dopuszczalność stosowanych parametrów- średniej modalnej, mediany oraz wszystkich operacji statystycznych dokonywanych na tych parametrach

Wskaźnik:

• Stanisław Nowak definiuje wskaźnik jako: „zjawisko, którego zaobserwowanie pozwoli nam ( w sposób bezwyjątkowy lub z określonym lub choćby z większym od przeciętnego prawdopodobieństwem) określić iż zaszło zjawisko

• Wskaźniki na podstawie, których wnosimy o zajściu jakiegoś zjawiska mogą być różne, zależy to do charakteru wskazanego przez wskaźnik zjawiska, od rodzaju związku jaki łączy te wskaźniki z danym zjawiskiem.

Rodzaje wskaźników:

1. empiryczne- to takie, przy których teza o zachowaniu pewnych korelacji między wskaźnikiem a zjawiskiem przezeń wskazywanym jest tezą empiryczną, rozstrzygalną na drodze obserwacji np.: Nie ma dymu bez ognia

2. definicyjne- to takie, kiedy dobór wskaźników jest zarazem zdefiniowaniem pewnego terminu, ustalaniem jego znaczenia np.: Nie ma bytu jakim jest status społeczny, trzeba to zdefiniować

3. inferencyjne- są kiedy z zajścia pewnego zjawiska obserwowalnego wnioskuje się zajście pewnego zjawiska w prawdzie nie obserwowalnego ale posiadającego dla nas znaczenie niezależne od wskaźnika np.: dobry obiad to: ilość kalorii, temperatura, przyprawy, towarzystwo, przyszłe zdarzenia

Pomiar w badaniach kwestionariuszowych:

Założenie: każde pytanie jest narzędziem pomiarowym lub jego elementem, badanie kwestionariuszowe realizuje założenia eksperymentalnego modelu badań

Pytanie w kwestionariuszu może być wskaźnikiem jakiejś cechy lub elementem indeksu lub skali

Indeksy i skale stosujemy wtedy, gdy nieznane zjawisko jest zbyt złożone, by dało się objąć pojedynczym pytaniem lub gdy zależy nam na zwiększeniu trafności i/lub rzetelności pomiaru

Indeks:

Przykład:

Problem badawczy: jakie elementy składają się na udane wakacje:

Pytanie: czy udane wakacje to:

1. Ładna pogoda T N

2. Atrakcyjna okolica T N

3. Dobre jedzenie T N

4. Towarzystwo T N

5. ……..

Wartość indeksu określona jest przez liczbę odpowiedzi T na tworzące je pytanie.

Korzyści ze stosowania indeksów:

• Dobry indeks będzie trafniejszym i rzetelniejszym narzędziem pomiarowym niż pytanie

• Pozwala na dokonanie precyzyjnego pomiaru porządkowego a nawet przedziałowego

• Choć używany jest do uzyskania pojedynczego, syntetycznego miernika natężenia badanego zjawiska, możemy analizować pojedyncze wypowiedzi i dzięki temu lepiej poznawać jego strukturę

• Błędy popełnienia przy konstruowaniu indeksu można wykryć analizując wyniki badania a sam indeks skorygować

Skale:

• Pozwalają na dokonywanie bardziej precyzyjnych pomiarów

• Znacznie bardziej wystandaryzowane

• Trudniejsze i czasochłonne w przygotowaniu

Przykłady: Skale Thurstone'a, Guttmana, Likerta, dyferencjał semantyczny

1 2 3 4 1

-1 1

Wykład 5: 22.03.2007

Zasady konstruowania kwestionariuszy badawczych:

1. Wprowadzenie do badania: „list” - kto, co, dlaczego, jak

2. Blok dotyczący pytań:

1. Układ pytań

2. Rodzaj pytań

3. Polecenie/a

3. „Metryczka”- zazwyczaj na końcu/ dane o respondencie

4. Podziękowanie

Rodzaje pytań:

• Otwarte/ zamknięte

• Jednokrotnego wyboru/ wielokrotnego/ wielokrotnego ze wskazaniem na najważniejszą

• Pytanie „bez filtra” (bez rozwinięcia)/ pytanie „ z filtrem” (jeśli odpowiesz tak to co dalej)

• Pytania tabelaryczne- jak arkusz oceny zajęć

• Zadania niedokończone

• Skale

Układ pytań:

• Od najmniej skomplikowanych do bardziej

• Łączenie pytań w bloki tematyczne (układ schodkowy: trudność - nowy temat- trudność)

• Forma graficzna układu pytań- ładnie, przejrzyście

• Miejsce: precyzja poleceń do każdego pytania, sposób kodowania odpowiedzi (do wiadomości osoby kodującej), forma metryczki- informacje o respondencie

• Trzeba wiedzieć co i do czego jest potrzebne, wtedy wiadomo czy pytać o wiek, rocznik urodzenia

Złe pytanie: Nieprawda, że nie lubię psów T N

Jak układać pytania?

1. Krótkie pytania

2. Jasne i precyzyjne (unikaj podwójnych przeczeń, nie używaj zaimków, jeśli nie wiadomo do czego się odnoszą, wyrażeń wieloznacznych i żargonu fachowego)

3. Adekwatność kulturowa

4. Pytania jednowymiarowe (nie łączyć kilku pytań w jedno)

5. Przedstawiaj do wyboru odpowiedzi wzajemnie rozłączne

6. Nie pisz pytań obciążanych np.: czy zgadzasz się z głupim twierdzeniem

7. Nie zadawaj pytań wprawiających w zakłopotanie

8. Nie zadawaj pytań sugerujących odpowiedzi

9. Testuj narzędzie badawcze zanim puścisz je w obieg

Wykład 6: 29.03.2007

Reguły tworzenia kategorii dla odpowiedzi na pytania otwarte:

1. Kategorie pozwalają łączyć odpowiedzi ze względu na związek logiczny między nimi np.: rodzaj marki samochodu

2. Kategorie są wyczerpujące np.: wszystkie odpowiedzi

3. Kategorie są rozłączne np.: nie zachodzą na siebie, można przypisywać do kategorii

4. Kryterium podziału na kategorie jest jednoznaczne i jasne

5. Kategorie są jednoznacznie sformułowane

6. Cel badania i zebrany materiał wspólnie określony kategorią kodu

7. Nie sugerować się dosłownym brzmieniem

8. Nie wszystko trzeba koniecznie szczegółowo kodować

Statystyka opisowa:

Prezentacja tabelaryczna i graficzna danych empirycznych stanowi podstawę analiz a w dalszej kolejności wnioskowania statystycznego. W analizach staramy się wykazać wielkości charakterystyczne dla badanego zjawiska, procesu czy populacji. Wielkości te są miarą tendencji centralnej, które dzielą się na:

• Średnie klasyczne: arytmetyczna, ważona, harmoniczna, geometryczna, kwadratowa, chronologiczna

• Średnie pozycyjne: mediana, modalna

• Miary pozycyjne: kwartyle, decyle, wentyle

Po co średnie?

- do porównywania

- do dalszych analiz

Średnia arytmetyczna:

Suma wszystkich wartości podzielona przez ich ilość (liczbę)

Należy obliczać gdy:

• Wymagana jest większa rzetelność

• Mają być wykorzystane inne obliczenia

• Rozkład jest symetryczny względem środka, szczególnie wtedy, gdy jest to tzw. rozkład normalny ( w kształcie dzwonu)

Nie należy obliczać gdy:

• Rozkład jest wielowierzchołkowy np.: w klasie „3” i „5”- średnia „4” a nie ma osoby z taką oceną

• Rozkład posiada klasy otwarte np.: osoby <10 lat, 10-20, >20 lat

• Próba losowa jest bardzo mała np.: od 100 osób warto liczyć

• Rozkład danych jest wyraźnie asymetryczny np.: 10 osób zarabia 10 zł a 90 osób 1000 zł

Modalna:

Inaczej moda, wartość dominująca, typowa, oznaczana Mo

Najczęstsza wartość szeregu, wartość powtarzająca się największą ilość razy. Rozkład może być bimodalny i wielomodalny

Stosować gdy:

• Wymagana jest najszybsza ocena wartości centralnej

• Wystarczy przybliżona ocena wartości centralnej

Mediana:

Wartość środkowa Me

Punkt szeregu statystycznego powyżej i poniżej którego znajduje się 50% obserwacji ( zbiór obserwacji na połowę)

* kwartryle- na 4 części (25%), decyle- na 10 części (10%)

Używać kiedy:

• Ilość dokonywanych pomiarów jest bardzo mała

• W rozkładach występują klasy otwarte

• Dane są uszeregowane w kolejności rangowej

• Rozkład wykazuje dużą asymetrię

• Badacza interesuje czy obserwacje przypadają w dolnej/ górnej połowie rozkładu, a nie oddalenie od punktu środkowego

Dobór próby:

1. Próby nieprobabilistyczne ( wnioskowanie tylko o tych cechach zbiorowości a nie o całej społeczności)

6. Dobór oparty na dostępności danych np.: 1500 osób zapytanych w różnych miastach (bez reprezentatywności)

7. Dobór celowy (ze względu na badanie) np.: wybór szkoły lepszej/ gorszej

8. Metoda tzw. kuli śnieżnej- respondent wskazuje kolejną osobę

9. Dobór kluczowy informatorów np.: liderzy grup etnicznych

10. Dobór kwotowy np.: 10 chłopców, 20 dziewcząt

2. Próba losowa (probabilistyczna)

• Każda jednostka z populacji ma identyczną szansę znaleźć się w próbie badawczej

• Reprezentatywność- konsekwencja badawcza np.: ze względu na wiek respondentów, płeć- nie da się wszystkiego uwzględnić

• Próby obciążone - jedna kategoria reprezentatywności

• 
  Losowa = reprezentatywna

Wykład 7: 05.04.2007

Wady badań ilościowych:

• nie ukazują kontekstu badanych zjawisk, czyli odrywają je od tła, którego część składową stanowią

• ograniczają się do powierzchownej rejestracji zewnętrznych zachowań badanych bez wnikania w ich intencje, motywy i znaczenia

• nadmiernie koncentrują się na dużej liczbie danych ilościowych i na ich analizie statystycznej

• nastawienie się na wyniki w postaci danych liczbowych oddających statystykę zjawiska- pomijają dynamikę i zmianę

• mogą przesądzać o wynikach poprzez przyjmowanie określonych definicji zmiennych wyznaczających sposób konstruowania narzędzi

Cechy badań jakościowych:

• przebiegają w trakcie intensywnego lub trwającego długo kontaktu z tematem lub sytuacją życiową

• rolą badacza jest uzyskanie „holistycznego” oglądu poddanego badaniom kontekstu, jego logiki, uporządkowania, ukrytych i jawnych zasad

• badacz próbuje uchwycić dane o spostrzeżeniach lokalnych aktorów od wewnątrz poprzez napiętą czujność, empatyczne rozumieniem, zawieszanie uprzednich z góry przyjętych opinii o badanym przedmiocie

• wczytując się w materiały badacz może wydobywać pewne tematy i wyrażenia, które może poddać ocenie informatorów, ale które należy zachować o oryginalnej formie, przez cały czas trwania badań

• głównym zadaniem jest wyjaśnienie dróg jakimi ludzie w poszczególnych sytuacjach dochodzą do zrozumienia i wyjaśniania sytuacji, podejmują działania lub w inny sposób radzą sobie z codziennymi sytuacjami

• istnieje wiele możliwych interpretacji tego materiału, ale z powodów teoretycznych albo na gruncie ich wewnętrznych spójności pewne z tych interpretacji są bardziej ciekawsze

• od samego początku używa się w nich względnie mało standaryzowanych narzędzi badania, w zasadzie to badacz jest głównym narzędziem badania

• większość prowadzonych analiz dotyczy słów. Słowa można zestawiać ze sobą, tworzyć podgrupy, „łamać” je na semantyczne segmenty. Można je tak organizować żeby umożliwiły badaczowi ustalenie przeciwieństw, porównywanie, analizę i narzucanie na słowa schematów, wzorów czy wartości

W badaniu jakościowym dajemy się wypowiadać jednostce, w badaniach ilościowych badamy ogół społeczeństwa.

Najpoważniejsze błędy i niedomagania badań jakościowych:

• niedosyt otwartości, komunikatywności i naturalności (badania te powinny posługiwać się pytaniami i kategoriami otwartymi i zrozumiałymi, odbywać się w naturalnych warunkach)

• pobieżne przedstawienie wyników badań (dogłębna analiza, uwzględnienie głębi)

• ograniczenie się do kilku przypadków (taka liczba przypadków aby na podstawie wyników można sformułować prawdziwe wnioski)

• nadużywanie zaufania wobec osób badanych (unikanie wkraczania w system wartości badanych i manipulowanie nimi)

• tendencyjność w gromadzeniu materiału badawczego (nie koncentrować się tylko na faktach potwierdzających przyjętą teorię)

Informacje:

• miejsca, w którym uzyskano dane informacje

• czasu

• wydarzenia, z którym związane są informacje

• osób które uczestniczyły w wydarzeniu

• działań, czynności, które te osoby wykonywały w trakcie wydarzeń

• celu lub celów, jakie zamierzano osiągnąć uczestnicząc w tych wydarzeniach

• motywu (motywów)

• artykułowanych odczuć osób uczestniczących w danych wydarzeniach

• znaczenia jakie dane wydarzenie z działania podejmowane w jego ramach

• komentarzy, interpretacji, hipotez badawczych formułowanych przez badaczy

Wykład 8: 12.04.2007

Istnieje wiele metod badawczych jednego obiektu, a złożenie różnych badań, obserwacji pokazuje jak wygląda cały obiekt




Kwestionariusz Obserwacja Dokumenty Wywiady


Obiekt ewaluacji- studiowany przypadek


Notatki badacza Raport




Przykłady obiektów:

• Osoby

• Role

• Małe grupy

• Organizacje

• Społeczność lokalna

• Fragment przestrzeni

• Odcinek czasu

• Proces

• Wydarzenie

Studium przypadku wymaga wiedzy socjologicznej i wielu metod badawczych

Typy Case Study wg R.E. Stake'a

1. Typ ontotelicznego studium przypadku: przypadek jest badany dla niego samego ponieważ jest interesujący, ciekawy z jakiegoś powodu

2. Typ instrumentalnego studium przypadku: przypadek służy zrozumieniu jakiegoś problemu, udoskonalenia teorii, celem jest zrozumienie czegoś, co jest poza przypadkiem

3. Typ zbiorowego studium przypadku- badaniu podlega kilka (kilkanaście) przypadków, celem jest sformułowanie pewnych uogólnień bazujących na porównaniu kilku przypadków

4. Typ instruktażowego studium przypadku (teaching case study)- przypadek ma za zadanie ilustrować określony stan rzeczy, kategorię zjawisk, coś istotnego ze względu na proces nauczania, metodę dydaktyczną np.: przeprowadzanie szkoleń pod kątem rozwiązywania problemu

Definiowanie studiowanego przypadku poprzez:

• Parametry czasowe, geograficzne, „granicy” przypadku

• Badaną osobę lub grupę osób

• Rolę lub funkcję osoby lub grupy

• Instytucję lub organizację

Komponenty procesu badawczego w studiach przypadku:

1. Dobór przypadku:

• Określenie rodzaju przypadku

• Określenie tła historycznego danego przypadku

• Określenie kontekstu (otoczenie fizyczne, społeczne, polityczne etc)

• Określenie cech danego przypadku (różnic, podobieństw w stosunkach do innych przypadków)

2. Procedury uprawomocnienia studium przypadku:

• Użycie wielorakich źródeł danych

• Użycie wielorakich metod zbierania danych

• Odwoływanie się do różnych perspektyw teoretycznych przy interpretowaniu danych

• Zestawienie interpretacji różnych informatorów, konsultantów, badaczy, ekspertów

• Rozpoznanie wspólnych kwestii w zbieranym materiale empirycznym i sposobie interpretacji badań

• Dokładne określenie pochodzenia i autorstwa poszczególnych opinii, interpretacji, wartości

3. Triangulacja- wszystkie wielowymiarowe obiekty opisujemy np.: z trzech punktów widzenia, żeby objąć całość

Zalety podejścia case study:

• Opis i analiza przypadku w jego naturalnym kontekście

• Zrozumiana niepowtarzalność, unikalność badanych zjawisk

• „oświetlenie” przedmiotu badań z różnych stron

• Dotarcie do sfery doświadczeń i przeżyć uczestników procesu

• Studiowanie dynamiki zmian zachodzących w ramach analizowanych fragmentów rzeczywistości

• Bogaty materiał „dowodowy” potwierdzający sformułowane wnioski

• Niewielki „formalizm” i elastyczne reguły prezentacji przypadku

• Gromadzenie bogatej dokumentacji umożliwiającej racjonalne podjęcie decyzji.

Wykład 9: 19.04.2007

Obserwacja

Wady:

• groźba subiektywizmu badacza

• trudność dostępu

• umiejętność dobierania pytań, które pomogą w dokładnym przedstawieniu sytuacji = nauka obserwacji

Wynikiem obserwacji jest: opis obserwowanych wydarzeń:

• notatki (pisanie bezprzymiotnikowe)

• dzienniki

• listy

• postawienie hipotez

• weryfikacja hipotez

Rodzaje obserwacji:

• jawna lub ukryta

• opisowa/ zogniskowana/ szczegółowa

• ciągła- wielokrotna, jednorazowa

• „pomiar” i „lista obserwacji”

Dlaczego obserwować:

• wiarygodność

• efektywność

• łatwość

• dostępność informacji nieosiągalnych w inny sposób (zachowania oczywiste nie deklarowane, zachowania i interakcje masowe, procesualność, a nie retrospektywa)

Co obserwować:

• środowisko i kontekst społeczny

• ludzie i ich zachowania (zachowania jednostek, interakcje, język, komunikacja niewerbalna)

• relacje miedzy zachowaniem ludzi a środowiskiem i kontekstem społ

• zmiany; środowiska, kontekstu, ludzi i ich zachowań, języka

Kim jest obserwator?

• widz/ uczestnik

• fachowiec/ samorodny talent

• „specjalista” / „badacz”

Obserwacja uczestnicząca- (meta) metoda badań terenowych

Obserwacja języka- obserwuje się inne elementy

Przedmiotem obserwacji może być to, co pojawiło się np.: zagrożenie, zachowanie

Obserwacja bardzo często wspólpracuje z wywiadem

Cel obserwacji:

• opis wydarzeń

• postawienie hipotez

• wczesny etap- obserwacja bardziej opisowa i bezprzymiotnikowa

• obserwacje opisowe pozwalają stawiać hipotezy

• na początku opis bez wnioskowania

Obserwacja ciągła/ jednokrotna/ z perspektywy widza/ uczestnika

Ewaluator w oczach innych:

• obserwacja jawna, organizatorzy i uczestnicy wiedzą że są obserwowani i przez kogo

• rola obserwatora jest znana niektórym

• obserwacja niejawna, nikt nie wie o obserwacji

Wyjaśnianie celu ewaluacji innych:

• wyjawienie celu wszystkim

• zatajenie celu przed wszystkimi

• wyjawienie częściowe

Precyzyjne reguły taksonomiczne- obserwacja pewnej regularności

• tworzenie klasyfikacji

• ważne aby znaleźć taksonomię

Na czym polega tworzenie taksonomii?

• wszystkie jednostki włączone w jakiś system, z którego można coś wywnioskować

• bardziej jednoznaczna, precyzyjna metryczka opisująca daną metodę

Wykład 10: 26.04.2007

Wywiad

• wiedza o doświadczeniach uczestników

• ich sposobach interpretacji, odczuciach, przeżyciach i ocenach

Zalety:

• spojrzenie na rzeczywistość z perspektywy uczestnika

Wady:

• czasochłonność analiz, dobór respondentów

• wysokie koszty realizacji badań

Pytanie „jak” to pytanie o sposób interpretacji odbiorcy

Istotą wywiadu jest porządkowanie treści rozmówcy według klucza dotyczącego zainteresowań badacza

Reguły transkrypcji (przepisywania):

• opisanie sygnaturą wg przyjętego przez siebie systemu

• odróżnianie pytania badacza od odpowiedzi badanego- oznaczenie literami

• dobra transkrypcja ułatwia kodowanie danych

Etapy jakościowe analizy danych:

Zbieranie danych Reprezentacja danych

Redukcja i kondensacja danych np. tabela Wprowadzenie i weryfikacja danych

Wniosek a sąd= przejście od analizy do interpretacji

Badacz formułuje rekomendacje kiedy odwołuje się do szerszych wartości społecznych to, co wg społ. uznane za dobre lub złe

1. Transkrypcja wywiadów cytaty, zestawienia ilościowe wiedza o interpretacji

2. Ankiety Tabela, zestawienia ilościowe, proporcje, wykresy, cytaty wiedza o rozkładzie częstotliwości, właściwościach i opiniach

3. Arkusze obserwacji opisy, zestawienia ilościowe, cytaty wiedza o rzeczywistych badaniach, działań podejmowanych przez uczestników

4. Analiza dokumentów streszczanie, omówienie, kopiowanie wiedza o formalnym sposobie sprawowania działań

Analiza danych:

• wstępne pomysły

• sporządzanie notatek

• uogólnienie notatek

• poszukiwanie uzasadnień (dowodów) pomysłów

• praca ze słowami

• opracowanie klucza kodowania i kategoryzacji

• klasyfikacja, kategoryzacja, zliczanie częstości

• powtórna selekcja materiałów

• uporządkowanie odwzorowanie danych

• poszukiwanie relacji, wzorów, uwarunkowań

• użycie zaawansowanych procedur analitycznych

• usytuowanie w kontekstach lub tradycji badawczej

Źródła trudności:

• ewaluacja czy czas jest procesem analizy danych

• nieporównywalne dane z różnych źródeł, etapów trwania programu

• zbyt duża różnorodność danych

• trudności z uchwyceniem istotnych kwestii i prawidłowości

• dane oświetlają fragmenty przedsięwzięcia a nie jego całość

• dane są interesujące poznawczo ale nie odpowiadają na kwestie kluczowe

• dane są niepraktyczne

• złożoność uwarunkowań kontekstowych np.: politycznych

• hermetyczność materiałów

• nieprawidłowości w zarządzaniu danymi

• interferencja osobistych postaw badacza- tendencja do oczekiwania wyników pożądanych

• wadliwy projekt

Wykład 11: 10.05.2007

załączniki 1,2,3,4

Wykład 12: 17.05.2007

Analiza i wnioskowanie na podstawie danych

Metody generowania znaczeń- procedury analizy danych (Hauberman i Milles):

1. Dostrzeganie wzorów i schematów powtarzalności

2. Dostrzeganie podobieństw

3. Grupowanie kategorii (wielostopniowe np.: uczeń ocenia szkołą w niej i poza nią)

4. Zliczanie (pokazania skali i istotności np.: opinii)

5. Budowanie metafor (funkcja ilustracyjna i generalizująca, korzystanie z dostęnych)

6. Dokonywanie porównań/ tworzenie kontrastów

7. Dzielenie kategorii (tworzenie podpodziałów)

8. Podciąganie przykładów szczegółowych pod kategorie ogólne

9. Wydobywanie czynników (wydobywanie relacji przyczynowo- skutkowych)

10. Wyszukiwanie zmiennych pośredniczących

11. Budowanie łańcuchów dowodów (bez luk bo wtedy łatwo obalić wnioski)

12. Starania o pojęciową i teoretyczną spójność

Taktyki weryfikacji i usprawnienia rezultatów badań jakościowych (Hauberman i Milles)

1. Taktyki poprawy jakości danych:

1. Kontrola reprezentatywności danych

• zwiększanie liczby przypadków

• celowe wyszukiwanie przypadków kontrastowych

• systematyczne sortownie przypadków lub dopełnienie tych stałych

• losowe pobieranie próbek z całkowitego zbioru badanych zjawisk lub osób (poszukiwanie wyjątków, praca zespołowa, losowy dobór zdarzeń i informatorów)

1. Kontrola efektów badacza

• stronniczość typu a: unikanie wpływu badacza na badany przypadek(długotrwały kontakt z terenem badań, stosowanie dyskretnych narzędzi pomiaru, systematyczna współpraca z badanymi, okresowe wyjście poza teren badań i badaną grupę)

• stronniczość typu b: unikanie wpływu badanego przypadku na badacza (unikanie nadreprezentacji informatorów z elity, poszukiwanie informatorów z marginesu lub o niskim statusie w grupie, unikanie kooptacji do grupy i uzyskanie statusu tubylca, analiza więzi międzyludzkich i związków międzyosobowych w kategoriach teoretycznych, pozyskanie informatorów do gromadzenia danych, udostępnienie innym badaczom swoich notatek na różnych etapach badań, tworzenie pytań badawczych w czasie pracy w terenie na podstawie już zgromadzonych danych)

1. Triangulacja

• danych i typów

• źródeł informacji

• metod i technik gromadzenia danych

• metod i technik analizy danych

• badaczy i analityków

• interpretacji teorii

1. Ważenie dowodów

• pod względem typów informatorów

• pod względem okoliczności gromadzenia danych

2. Taktyki poprawy jakości wniosków

1. Kontrola znaczenia wyjątków

2. Wykorzystanie przypadków krańcowych

3. Podążanie za niespodziankami

4. Poszukiwanie dowodów zaprzeczających

3. Taktyki kontroli wyjaśnień:

1. Dokonywanie testów: „Jeżeli…to”

2. Replikacja, poszerzanie rezultatów

3. Odrzucenie relacji pozornych

4. Sprawdzanie konkurencyjnych wyjaśnień

4. Taktyki kontroli wniosków:

1. Pozyskanie informacji zwrotnych od informatorów

Wykład 13: 24.05.2007

Porównanie mocy danych:

1. „słabsze”

• zbierane na początku, w momencie wejścia w teren

• z „drugiej ręki”

• od osoby niewiarygodnej

• zbierane w sposób formalny lub oficjalny

• zbierane w grupie (obecność innych)

2. „mocne”

• zbierane później w powtarzanym kontakcie

• widziane lub uzyskane bezpośrednio

• obserwowane

• od wiarygodnej osoby

• zbierane nieoficjalnie

• informator sam na sam z badanym

Wskazówki dla piszących raporty:

• bądź otwarty, nie wykluczaj możliwości różnych interpretacji

• generuj warianty interpretacji, różne opcje

• odwołuj się do różnych form, skojarzeń i form prezentacji

• nie bądź linearny, nie zakładaj linearnego rozwoju wydarzeń, przewidź skoki, odstępy

• zmieniaj wzory analizy (każdy coś zamyka i otwiera)

• szukaj powiązań

• zaufaj wyobraźni, nie trzymaj się schematów

• pracuj z materiałem

• baw się materiałem, traktuj siebie i materiał twórczo

10 zasad dobrego opowiadania:

1. Uporządkowanie informacji (chronologicznie/ problematycznie)

2. Jednoznaczna perspektywa opowiadania (porządek badacza/ badanego)

3. Jaśnie określone granice (o kim/ czym piszemy a o czym/ kim nie)

4. Stopniowe koncentrowanie się na szczególe centralnym

5. „Dzień z życia”- ilustracja ożywiająca opis i przenosząca czytelnika w miejsce badań

6. Hierarchia ważności (krytyczne/ kluczowe wydarzenia)

7. Fabuła i bohaterowie

8. „Efekt Rashamona”- opowiadanie z różnych punktów widzenia

9. Tajemnica

10. Ciągła świadomość syntezy (przygotowanie do dalszych badań i analizy)

Błędy:

• Badacz ucieka w cień

• Badacz zasypuje czytelnika nieobrobionymi danymi (każde dane muszą być skomentowane)

• Badacz opowiada wszystko na tym samym poziomie (bez szczegółów)

• Badacz albo jest zbyt szczegółowy albo zbyt akademicki

• Badacz ukrywa niedoskonałości analizy za formą opowieści lub błyskotliwą prezentacją

Wykład 14: 30.05.2007

Raportowanie wyników. Kwestie etyczne.

Kryteria poprawnego formułowania problemów badawczych:

• precyzyjność, jasność, komunikatywność

• usytuowanie problemu na tle wyników badań

• empiryczna sprawdzalność problemu

• przydatność praktyczno-użyteczna problemów

Zyski badań społecznych:

• weryfikowalność stosowanych metod i narządzi badania

• pogłębienie wiedzy na temat badanego problemu

• uzyskanie informacji o zjawiskach niepożądanych i przykładach dobrej praktyki

• uzyskanie diagnozy poprzedzającej działania

• podniesienie odpowiedzialności badanych za rozwój placówki

• formy kontaktów (świat szkoły)

• bardziej systematyczne i metodyczne podnoszenie jakości pracy szkoły

Koszty badań społecznych:

• możliwość naruszenia dobrej opinii

• możliwość narażenia badanych na lęki, stresy, zawstydzenie

• możliwość narażenia na utratę zaufania

• naruszenie autonomii, prawa do samookreślenia

• możliwość zachwiania samooceną badanych i ukształtowanych relacji

• konsekwencje służbowe

Podstawowe kwestie etyczne:

• wartościowość projektu

• granice kompetencji

• świadoma zgoda

• zyski, koszty, obustronność

• szkodliwość, ryzyko

• uczciwość, zaufanie

• prywatność, poufność i anonimowość

• interwencja

• spójność i jakość badań

• własność danych i wyników badań

• wykorzystywanie i nadużywanie wyników badań

Procedury zapewnienia anonimowości:

• usunięcie danych identyfikacyjnych

• wprowadzenie szerokich kategorii dla danych

• grupowanie danych

• celowe wprowadzenie w błąd

Wymiary prywatności w badaniach społecznych:

• istotność informacji (prywatna czy nie)

• otoczenie w jakim przeprowadzone są badania(publiczne/ prywatne)

• udzielanie informacji dotyczących możliwości identyfikacji badanych z udzielonymi odpowiedziami

Informacje konieczne dla osób badanych:

• pełne wyjaśnienie zastosowanej procedury i celu

• opis możliwych niedogodności oraz rozmiarów ryzyka

• opis rozsądnie oczekiwanych korzyści

• ujawnienie procedur alternatywnych, korzystnych dla osób badanych

• udzielanie wszystkich odpowiedzi dotyczących procedury badawczej

• poinformowanie że osoba ma wolny wybór i w każdej chwili może zrezygnować z badania bez szkody dla siebie

1

---