Kodeks Postępowania Administracyjnego

1)Rozdział II - zasady ogólne postępowania administracyjnego i sądowoadministracyjnego

W postępowaniu administracyjnym prowadzonym przez organy administracji publicznej na podstawie Kodeksu postępowania administracyjnego, Ordynacji podatkowej i przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji obowiązują zasady wywodzone z przepisów Konstytucji RP, są to tzw. ZASADY NACZELNE.

• Zasada demokratycznego państwa prawnego.

Jest ona traktowana jako źródło dwóch zasad:

- prawa do procesu (jednostka może bronić swoich interesów prawnych w toku prawnie uregulowanej procedury)

- prawa do sądu (zapewniającego kontrolę działania i bezczynności administracji publicznej)

• Zasada praworządności (stanowi o jednolitości podstaw prawnych działania całej administracji publicznej)

• Zasada proporcjonalności (służy ograniczeniu do niezbędnych granic uciążliwości ingerencji administracji w sferę praw jednostki)

• Zasada równości wobec prawa (nakłada obowiązek jednakowego traktowania wszystkich podmiotów znajdujących się w tej samej sytuacji.

• Prawo do sprawiedliwego, szybkiego, jawnego procesu

• Prawo do ochrony dóbr osobistych

• Prawo do wnoszenia petycji, skarg i wniosków

• Zasada dwuinstancyjności postępowania administracyjnego

Z Europejskiej Konwencji O Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych wolności wywodzi się prawa jednostki mające zastosowanie do postępowania przed organami administracji publicznej.

* Prawo do procesu przed organem i sporu przed sądem,

* do załatwienia sprawy w szybkim terminie

* do uzyskania informacji prawnej

* do obrony

* do czynnego udziału w postępowaniu.

ZASADY OGÓLNE KPA

1. Zasady idei stosowania prawa

1. Pierwotne:

1. Praworządności działania organu

2. Prawdy obiektywnej

3. Uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu jednostki

4. Czynnego udziału stron w postępowaniu.

2. Pochodne:

5. Pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa

6. Dwuinstancyjności postępowania

7. Trwałości decyzji administracyjnej

8. Sądowej kontroli decyzji administracyjnej

2. Zasady kultury administrowania i techniczno procesowe:

1. Zasady kultury administrowania:

9. Wpływu wychowawczego na obywateli

10. Przekonywania

11. Udzielania informacji faktycznej i prawnej stronom i uczestnikom

12. Ugodowego załatwiania spraw o spornych interesach stron

B. Zasady techniczno - procesowe:

13. Szybkości i prostoty postępowania

14. Pisemności

1) Zasada praworządności - organy administracji państwowej działają na podstawie przepisów prawa. Konsekwencją tej zasady jest postulat, że decyzje administracyjne mogą być oparte wyłącznie na ustawie oraz po drugie, że do organu prowadzącego postępowanie należy przestrzeganie, aby prawo nie było naruszone

2) Zasada prawdy obiektywnej - organy podejmują wszelkie kroki niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego. Organ nie jest, więc związany wnioskami stron i samodzielnie dąży do ustalenia prawdy obiektywnej.

3) Zasada uwzględniania interesu społecznego i słusznego interesu obywateli- organ administracyjny załatwiając sprawę powinien mieć na względzie interes społeczny i słuszny interes strony. Istotne jest jednak to, że pojęcia "interesu społecznego" oraz "słusznego interesu strony" nie są zdefiniowane. W rezultacie określenie tych terminów należy do organu orzekającego. Kodeks postępowania administracyjnego stoi jednak na stanowisku priorytetu interesu społecznego nad interesem indywidualnym. Zasada ta obejmuje swoim zakresem całe postępowanie administracyjne.

4) Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu - ustawodawca nałożył na organ prowadzący postępowanie dwa podstawowe obowiązki. Organ ten ma obowiązek zapewnić stronie czynny udział w każdym stadium postępowania, a przed wydaniem decyzji umożliwić stronie wypowiedzenie się, co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań. Wyjątek od tej zasady dotyczy sytuacji, gdy załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną.

5) Zasadę pogłębiania zaufania obywateli do organów państwa a także świadomości i kultury prawnej obywateli - Organy administracji publicznej obowiązane są prowadzić postępowanie w taki sposób, aby pogłębiać zaufanie obywateli do organów Państwa oraz świadomość i kulturę prawną obywateli.

6) Zasadę dwuinstancyjności - postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne. Zasada ta wynika także z innych przepisów kpa w szczególności dotyczących odwołania od decyzji administracyjnej. Organ odwoławczy nie weryfikuje decyzji wydanej w pierwszej instancji a ponownie rozpoznaje sprawę. Najważniejszą konsekwencją zasady dwuinstancyjności jest to, że od każdej decyzji nie ostatecznej przysługuje odwołanie do organu wyższego stopnia nad organem, który wydał zaskarżoną decyzję.

7) Zasada trwałości decyzji administracyjnych - decyzje, od których nie służy odwołanie są ostateczne. Natomiast uchylenie, zmiana lub stwierdzenie nieważności takich decyzji oraz wznowienie postępowania może nastąpić jedynie w przypadkach wskazanych w ustawie.

8) Zasada sądowej kontroli legalności decyzji administracyjnych- decyzje mogą być na zasadach i w trybie przewidzianym w Kodeksie zaskarżane do sądu administracyjnego z powodu ich niezgodności z prawem.

9) Zasada wpływu wychowawczego na obywateli - Należy działać tak, aby pogłębiać świadomość i kulturę prawną obywateli. Należy wskazywać obowiązujące przepisy i stosować je w działaniu organów administracji publicznej.

10) Zasadę przekonywania organy administracyjne powinny wyjaśniać stronom zasadność przesłanek, którymi się kierują przy załatwianiu sprawy, aby w ten sposób w miarę możliwości doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez potrzeby stosowania środków przymusu. Zasada przekonywania rozciąga się na wszystkie przepisy postępowania administracyjnego i jako taka nie stanowi instytucji prawnej. Zasada ta przejawia się także w motywowaniu uzasadnienia decyzji administracyjnej.

11) Zasada udzielania informacji faktycznej i prawnej stronom i uczestnikom,

Organ administracyjny ma obowiązek należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków, które są przedmiotem postępowania. Oprócz tego, na organach administracyjnych spoczywa obowiązek dbania o to, aby strony i inni uczestnicy postępowania nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa. W tym celu organy mogą udzielać niezbędnych wskazówek i wyjaśnień.

12) Zasada ugodowego załatwiania spraw o spornych interesach stron. W takiej sytuacji sprawy mogą być załatwiane w drodze ugody administracyjnej zawartej przed organem, przed którym sprawa się toczy. Mało tego, organ administracyjny ma obowiązek nakłaniania stron do zawarcia takiej ugody. Każda ze stron posiada, więc prawo do załatwienia sprawy w formie ugody administracyjnej. Zawarcie ugody administracyjnej uzależnione jest jednak od spełnienia dwóch przesłanek: w postępowaniu musi brać udział kilka stron, (co najmniej dwie), postępowanie musi mieć charakter sporny.

13) Zasada szybkości i prostoty postępowania - jest jedną z najważniejszych zasad tego postępowania. Od szybkości postępowania zależy nieraz realizacja określonego prawa strony. Przewlekłość postępowania podważa stabilność obrotu prawnego oraz zawyża koszty postępowania. KPA nakłada na organy administracyjne obowiązek szybkiego i wnikliwego działania, nakazując im przy tym posługiwanie się możliwie najprostszymi środkami prowadzącymi do jej załatwienia. Natomiast sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów, informacji lub wyjaśnień, powinny być załatwiane niezwłocznie.

14) Zasadę pisemności - sprawy należy załatwiać w formie pisemnej. Pisemność postępowania administracyjnego odnosi się do wszystkich czynności dokonywanych w jego toku, a nie tylko do czynności kończących postępowanie. Sprawy mogą być jednak załatwiane w formie ustnej:

- Interes strony za tym przemawia,

- Przepis prawny się temu nie sprzeciwia.

Fakt ustnego załatwienia sprawy powinien być uwidoczniony w aktach sprawy w formie protokołu lub w formie podpisanej przez stronę adnotacji.

ZASADY POSTĘPOWANIA SĄDOWOADMINISTRACYJNEGO

Zasady postępowania sądowoadministracyjnego wywodzi się z ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Można wyróżnić następujące zasady:

1. Zasada równości stron i uczestników postępowania

2. Zasada dyspozycyjności (rozporządzalności)

3. Zasada kontradyktoryjności (sporności)

4. Zasada koncentracji (skupienia) materiału procesowego

5. Zasada kierownictwa sędziowskiego

6. Zasada swobodnej oceny dowodów

7. Zasada bezpośredniości

8. Zasada ustności

9. Zasada umiarkowanego formalizmu procesowego

10. Zasada prawdy materialnej

11. Zasada zwrotów kosztu postępowania

2) Rozdział III - Kodyfikacja polskiego prawa o postępowaniu administracyjnym na tle prawnoporównawczym

W Polsce, do I wojny światowej i kilka lat po niej obowiązywały ustawy zaborców, które dotyczyły niewielkich części postępowania administracyjnego. Pierwsza kodyfikacja to 1928 rok i trzy rozporządzenia: o postępowaniu administracyjnym (obowiązywała do 1960 roku), o postępowaniu przymusowym w administracji (obowiązywała w części do 1947 i 1966) ,o postępowaniu karnoadministracyjnym (do 1952). Rozporządzenie o postępowaniu administracyjnym nie było tak znane jak teraz K.P.A, po II wojnie pojawiło się wiele sprzecznych z nim aktów. Dlatego też w 1958 rusza komisja kodyfikacyjna. W 1960 ogłoszony zostaje nowy kodeks (wszedł w życie 1961). W 1977 pojawiają się potrzeby nowelizacji, do której dochodzi w 1980 (łącznie z powołaniem NSA). 1990 to kolejne nowelizacje: wchodzi samorząd terytorialny, rozszerzono możliwość zaskarżania do NSA. 1998 - nowelizacje w związku z reformą administracji publicznej, 1995 ustawa o zakresie kompetencji NSA. Postępowanie egzekucyjne skodyfikowano w 1966 (ustawa weszła w życie 1967), kilkakrotnie nowelizowana m.in.: 1990, 1998. W sprawach karno-administracyjnych orzekają kolegia: 1951 pierwsza ustawa, 1971 nowa kodyfikacja zmieniona ustawą z 1990.

3) Rozdział V - Przesłanki stosowania przepisów K.P.A

1. Postępowanie ogólne

Rozróżniamy 4 przesłanki pozytywne stosowania przepisów, które muszą wystąpić łącznie:

- postępowanie w sprawie będzie prowadzić organ administracji publicznej

- sprawa pozostaje we właściwości tego organu (rzeczowej, miejscowej, instancyjnej)

- sprawa ma charakter indywidualny

- przepisy dają podstawę do rozstrzygnięcia sprawy przez wydanie decyzji administracyjnej

Przesłanki negatywne wyłączają spod mocy obowiązującej kpa:

- sprawy karne skarbowe,

- sprawy podatkowe,

- sprawy będące we właściwościach polskich przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych działających na terenie obcego państwa (jeśli przepisy szczególne nie stanowią inaczej)

- sprawy nadrzędności i podległości organizacyjnej i służbowej w państwowych jednostkach organizacyjnych

- dodatkowo, przepisy kodeksu nie mogą naruszać uprawnień wynikających z immunitetu dyplomatycznego i konsularnego

2. Sprawy sporów o właściwość

K.p.a. nie zawiera przepisów procesowych dotyczących czynności podejmowanych przy rozpatrywaniu tych sporów, a jedynie wskazuje właściwe do tego organy.

O właściwości organu decyduje więc sąd administracyjny a rozstrzygnięcie sporu ma nastąpić w postępowaniu sądowoadministracyjnym.

3. Postępowanie w sprawie wydawania zaświadczeń

Jest to postępowanie uproszczone, gdyż zaświadczenie potwierdza jedynie już zaistniałe fakty lub prawa. Czynności mogą ograniczyć się do sprawdzenia ewidencji, rejestrów czy innych dokumentów, będących w posiadaniu organu. W postępowaniu takim może wziąć udział każda osoba, której potrzebne jest zaświadczenie. Nie występują tu strony ani nie są wydawane decyzje administracyjne.

4. Postępowanie w sprawach skarg, wniosków i petycji.

Są to także postępowania uproszczone, nie występują strony i nie wydaje się decyzji administracyjnych. Stosuje się je przed wszystkimi organami państwowymi, organami państwowych jednostek organizacyjnych, organami samorządu każdego rodzaju.

W każdym przypadku, kiedy zostanie wniesiona skarga, lub złożony wniosek a więc, kiedy ktokolwiek wyrazi swoje niezadowolenie lub złoży propozycję ulepszenia działalności.

4) Rozdział VI - Rodzaje, tryby i stadia postepowania administracyjnego i sądowoadministracyjnego

POSTĘPOWANIE ADMINISTRACYJNE

To regulowany przez prawo procesowe ciąg czynności procesowych podejmowanych przez organy administracji publicznej i inne podmioty postępowania w celu rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej w formie decyzji administracyjnej, jak i ciąg czynności podjętych w celu weryfikacji decyzji administracyjnych.

POSTEPOWANIE SĄDOWOADMINISTRACYJNE

To regulowany przez prawo procesowe ciąg czynności procesowych sądu administracyjnego i innych podmiotów tego postępowania, podjętych w celu rozstrzygnięcia sporu o zgodność z prawem działania bądź zaniechania działania przez organ wykonujący administracje publiczną.

1. Postępowanie administracyjne

Wyróżniamy 2 rodzaje postępowania administracyjnego:

- ogólne (stosowane zazwyczaj, regulowane przepisami k.p.a.)

- szczególne (do załatwiania określonych spraw, np. podatkowych)

Zarówno w postępowaniu ogólnym, jak i w szczególnym rozróżniamy 2 tryby postępowania:

- postępowanie główne (toczące się przed organem I i II instancji)

- postępowanie nadzwyczajne (weryfikujące decyzje wydane w post. głównym)

System nadzwyczajnych trybów postępowania składa się z trzech postępowań:

1. Postępowanie w sprawie wznowienia postępowania (145 kpa)

(gdy postępowanie w którym zapadła decyzja ostateczne było dotknięte kwalifikowaną wadą procesową.)

2. Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji (156 kpa)

(sprawdzające, czy decyzja nie jest dotknięta kwalifikowaną wadą materialnoprawną)

3. Postępowanie mające na celu uchylenie, zmianę decyzji prawidłowej lub dotkniętej wadami niekwalifikowanymi.

W postępowaniu głównym i nadzwyczajnych wyróżniamy 3 stadia postępowania:

- Stadium wstępne (obejmujące czynności wszczęcia postępowania oraz czynności procesowe mające na celu zbadanie dopuszczalności wszczęcia postępowania)

- Stadium postępowania wyjaśniającego (obejmujące ciąg czynności procesowych, których celem jest ustalenie stanu faktycznego sprawy, dającego podstawę do zastosowania normy prawa materialnego)

- Stadium podjęcia decyzji (rozstrzygającej sprawę indywidualną konkretnej osoby, czyli sprawę będącą przedmiotem postępowania)

B. Postępowanie sądowoadministracyjne

W postępowaniu sądowoadministracyjnym wyróżniamy 3 rodzaje postępowania:

- Ogólne

(rozpoznaje się skargi na działanie lub bezczynność organów: skargi na decyzje, postanowienia, na inne akty, na czynności z zakresu administracji publicznej, na akty prawa miejscowego)

- Odrębne

(rozpoznaje się spory o właściwość między jednostkami samorządu terytorialnego i między samorządowymi kolegiami odwoławczymi, a także spory kompetencyjne między organami tych jednostek a organami administracji rządowej)

- Pomocnicze

(w sprawie nałożenia grzywny, postępowanie w razie zaginięcia lub zniszczenia akt i postępowanie s wprawie wyjaśnienia przepisów prawnych, których stosowanie powoduje rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych).

INSTYTUCJE PROCESOWE

Pojęcie instytucji używane jest w dwóch znaczeniach.

Jedno, to określenie organów będących organizmami, których status i działania są regulowane prawem (np., parlament).

Drugie - istotne w rozważaniach o postępowaniu administracyjnym, znaczenie określa zespół, wiązkę przepisów prawnych, jako mechanizm.

Definicja taka pozwala scalać treści prawne rozproszone pomiędzy różne przepisy nie tylko proceduralne, ale też materialne i ustrojowe.

Tak rozumianą instytucją może być:

- organ administracji w postępowaniu administracyjnym,

- strona lub podmiot na prawach strony

- przedmiot postępowania

5)Rozdział VII - Organ prowadzacy postepowanie administracyjne

Zdolność prawna organów administracji publicznej.

Jest to zespół przesłanek decydujących o zdolności do podejmowania czynności procesowych w postępowaniu administracyjnym.

Zdolność prawną organów wyznaczają normy prawa procesowego (kpa i op), na podstawie których wyróżniamy:

- kompetencję ogólną

- kompetencję szczególną

• Kompetencja ogólna organów

To zdolność prawna organów administrujących do załatwiania spraw administracyjnych w danym układzie postępowania. Posiadają ją:

- centralne organy administracji rządowej

- ministrowie

- wojewodowie

- inne terenowe organy administracji rządowej (zespolonej i niezespolonej)

- jednostki samorządu terytorialnego

- inne organy i podmioty powołane z mocy prawa

Ministrowie - Prezes i wiceprezes RM, ministrowie, którzy kierują określonym działem administracji rządowej, przewodniczący komitetów wchodzących w skład RM, kierownicy centralnych urzędów administracji rządowej podporządkowanych Prezesowi RM lub ministrowi, kierownicy innych urzędów załatwiających sprawy indywidualne lub wydający zaświadczenia.

Terenowe organy administracji publicznej (wojewodowie, kierownicy zespolonych służb inspekcji i straży). Wojewoda posiada domniemanie kompetencji w zakresie administracji rządowej w województwie. Tzn. wszystkie sprawy w zakresie administracji rządowej o ile nie są zastrzeżone dla innych organów administracji rządowej. Wojewoda posiada też domniemanie zdolności prawnej do prowadzenia postępowania administracyjnego. Kierownicy zespolonych służb inspekcji i straży prowadzą postępowanie w imieniu własnym lub w imieniu wojewody.

Inne organy i podmioty - powołane z mocy prawa lub na podstawie porozumień do załatwienia spraw indywidualnych, należą do nich: Prezydent RP (nadawanie obywatelstwa), Przewodniczący KRRiTV (wydawanie koncesji). Inne podmioty to te, które na podstawie ustaw lub porozumień zostały powołane do załatwienia spraw indywidualnych w drodze decyzji (Okręgowa Rada Adwokacka - skreślenie z listy adwokatów, Generalny Konserwator Zabytków, Organy podatkowe, tj. urzędy skarbowe, przewodniczący zarządu jednostki samorządu terytorialnego, izby skarbowej. Minister Finansów)

• Kompetencja szczególna organów

Kompetencję szczególną wyznaczają dwie instytucje: właściwość oraz wyłączenie ze sprawy.

Właściwość to zdolność prawna organu do rozpoznawania i rozstrzygania określonego rodzaju spraw w postępowaniu administracyjnym.

Wyróżniamy właściwość ustawową (wynika wprost z przepisu ustawy) oraz delegacyjną (wynika z przekazania danej sprawy lub czynności procesowej jednemu organowi administracji publicznej przez drugi organ)

Zarówno kpa i op dzielą właściwość ustawową na:

- rzeczową,

- miejscową.

- instancyjną (na podst. przepisów o weryfikacji decyzji)

Właściwość rzeczowa

Rodzaj spraw, jakie rozstrzyga dany organ administracyjny. Np. urząd skarbowy to sprawy podatkowe. Właściwość rzeczowa nie jest uregulowana w KPA

KPA odsyła do przepisów prawa ustrojowego i materialnego. Należą tutaj m.in. prawo budowlane, prawo wodne, prawo o zgromadzeniach, ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawa o autostradach płatnych, ustawa o zbiórkach publicznych, ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym, ustawa o administracji rządowej w województwie, ustawa o inspekcji ochrony środowiska, ustawy samorządowe.

Właściwość miejscowa

To terytorialny zasięg działania danego organu. Właściwość miejscową ustala się wg miejsca zamieszkania, siedziby lub miejsca pobytu. Odnosi się to zarówno do osób fizycznych, jak i do prawnych oraz do jednostek organizacyjnych, które nie posiadają osobowości prawnej.

Właściwość miejscową ustala się wg dwóch zasad:

1. W sprawach dot. nieruchomości i zakładu pracy

* według miejsca położenia tej nieruchomości

Jeżeli nieruchomość znajduje się na terenie dwóch lub więcej organów, organem właściwym będzie ten, na którego obszarze znajduje się większa część nieruchomości.

* w sprawie zakładu pracy według miejsca, gdzie on był, jest albo będzie prowadzony.

2. W pozostałych sprawach

* właściwość miejscową ustala się według miejsca zamieszkania (siedziby)

* w razie braku, według miejsca pobytu strony / jednej ze stron

* w razie braku, według ostatniego miejsca zamieszkania lub pobytu (siedziby) w kraju.

Gdy nie można ustalić właściwości według powyższych przesłanek:

Właściwość ustala się według miejsca zdarzenia dającego podstawę do wszczęcia postępowania. Gdy również takiego miejsca nie można ustalić - właściwy będzie organ, który jest właściwy dla obszaru dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy.

Właściwość instancyjna

Jest to zdolność prawna organu administracji publicznej do przeprowadzenia weryfikacji decyzji w drodze postępowania administracyjnego.

Zasady określania właściwości instancyjnej zawiera kpa, jednakże z zastrzeżeniem, że pierwszeństwo mają przepisy szczególne odrębnych ustaw.

Właściwość instancyjna jest przyznana organom wyższego stopnia. Są nimi w rozumieniu kpa:

- samorządowe kolegia odwoławcze - w stosunku do organów samorządu terytorialnego

- właściwi w sprawie ministrowie - w stosunku do wojewodów

- organy nadrzędne lub właściwi ministrowie - dla innych organów adm. publ.

a w razie ich braku - organy państwowe spr. nadzór nad ich działalnością

- organy nadrzędne lub państwowe organy nadzoru - w stosunku do organizacji społecznych

- organy odwoławcze dla organów podatkowych (np. dla Izby skarbowej - Minister Finansów)..

Właściwość delegacyjna

To zdolność prawna jednego organu administracyjnego do przekazania drugiemu organowi danej sprawy lub czynności procesowej w określonej sprawie będącej przedmiotem postępowania administracyjnego, do rozpoznania i rozstrzygnięcia.

Właściwość delegacyjna jest przewidziana w przypadku wyłączenia organu administracyjnego, i w tym przypadku właściwym do załatwienia sprawy jest organ wyższego stopnia, który również może wyznaczyć podległy sobie organ do rozpoznania i załatwienia sprawy.

Instytucja pomocy prawnej - przekazanie innemu organowi niektórych czynności procesowych w sprawie.

Organ administracyjny, jeżeli chodzi o czynności, które nie muszą być dokonane osobiście przed tym organem może zwrócić się do organu administracji rządowej lub samorządu terytorialnego o odebranie wyjaśnień lub zeznań albo o dokonanie innej czynności z udziałem osoby zamieszkującej na obszarze właściwości tych organów, wskazując okoliczności, które są przedmiotem tych czynności procesowych.

Rozstrzyganie sporów o właściwość.

Sporem o właściwość jest taka sytuacja prawna, w której co do zakresu działania organów państwowych zachodzi rozbieżność poglądów, która powinna być usunięta na skutek podjętych w tym kierunku środków prawnych.

Rozbieżność poglądów występuje w odniesieniu do rozpatrzenia i rozstrzygnięcia, czyli mamy do czynienia z tożsamością sprawy, która zajmują się co najmniej dwa organy. Chodzi o rozstrzygnięcie sprawy między tymi samymi stronami, dotyczącej tego samego przedmiotu, przy zastosowaniu tej samej podstawy prawnej.

Podstawową przyczyną sporów o właściwość jest niedoskonałość przepisów prowadząca do błędnej ich wykładni.

Instytucja sporu spełnia rolę gwarancyjną wobec stron, zapewniając, że w sprawie nie zostaną wydane dwa różne rozstrzygnięcia, lub też, że sprawa pozostanie nierozstrzygnięta.

Klasyfikacja:

Pozytywne - co najmniej 2 organy czują się kompetentne do rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy. Zapobiegają sytuacji, w której toczyłyby się 2 postępowania i zapadłyby 2 orzeczenia.

Negatywne - gdy żaden organ nie chce rozpoznać i rozstrzygnąć sprawy. Spełniają rolę gwarancyjną wobec stron, gdyż pozwalają im uzyskać ochronę prawną w powyższej sytuacji.

wewnętrzne - między organami w systemie organów administracji publicznej;

zewnętrzne - między organami administracji publicznej a sądami powszechnymi.

1) Rozstrzyganie wewnętrznych sporów o właściwość

Art. 22§1 k.p.a. reguluje właściwość organów do rozstrzygania sporów wewnętrznych:

- organami właściwymi do rozstrzygnięcia sporu są najbliższe wspólne dla organów pozostających w sporze, chyba, że brak takiego organu.

1. Spory między organami jednostek samorządu terytorialnego:

a. między organami jednostkami samorządu teryt. - wspólny dla nich organ wyższego stopnia, a w razie braku - sąd administracyjny.

b. między kierownikami służb, inspekcji i straży administracji zespolonej tego samego powiatu, działającymi w imieniu własnym lub starosty - starosta.

c. między organami jednostek samorządu teryt. w różnych województwach - minister wł. ds. administracji publ.

2. Spory między organami administracji rządowej

a. między organami rządowej administracji zespolonej w jednym województwie - wojewoda

b. między wojewodami oraz org. adm. zespolonej w różnych województwach - minister wł. ds. administracji publicznej.

c. między wojewodą a organami administracji zespolonej - minister właściwy ds. administracji publ. po porozumieniu z organem sprawującym nadzór nad organem pozostającym w sporze z wojewodą.

d. między organami administracji niezespolonej - wspólny dla nich organ wyższego stopnia a w razie braku takiego organu, minister właściwy ds. administracji publicznej.

e. między terenowymi organami administracji rządowej a ministrem - Prezes Rady Ministrów

Spory między innymi organami państwowymi oraz innymi podmiotami rozstrzyga wspólny dla nich organ wyższego stopnia a w razie braku takiego organu - minister właściwy do spraw administracji publicznej.

2) Rozstrzyganie zewnętrznych sporów o właściwość

Spory zewnętrzne, to spory pomiędzy organami, które należą do różnych elementów budowy systemu ustrojowego administracji publicznej.

1. Spory między organami samorządu terytorialnego a organami administracji rządowej.

Ten rodzaj sporów, ustawa Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi określa mianem sporów kompetencyjnych.

Właściwy do rozstrzygnięcia takiego sporu jest sąd administracyjny, konkretnie Naczelny Sąd Administracyjny.

Z wnioskiem do NSA o rozstrzygnięcie sporu mogą wystąpić:

- strona

- organ jst lub inny organ pozostający w sporze

- minister właściwy do spraw administracji publicznej

- minister właściwy do spraw sprawiedliwości, Prokurator Generalny,

- Rzecznik Praw Obywatelskich

Sąd rozstrzyga spory na wniosek, postanowieniem, przez wskazanie organu właściwego do rozpoznania sprawy.

Jeśli postępowanie nie zostało wszczęte - organ wskazany jest obowiązany wszcząć postępowanie, jeśli zaś organ nie wskazany wszczął już postępowanie, wydaje on decyzję o umorzeniu postępowania.

Jeżeli organ nie wskazany wydał już decyzję, to decyzja taka podlega wyeliminowaniu z obrotu prawnego w trybie stosowanym w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji.

2. Spory między organami administracji publ. a sądami powszechnymi.

Zarówno w zakresie właściwości administracji publicznej, jak i w zakresie właściwości sądów powszechnych, wspólnym elementem jest rozstrzyganie spraw materialno - prawnych.

W II RP spory regulował Trybunał Kompetencyjny. Do 1 stycznia 2004 przy SN działało Kolegium Kompetencyjne, jednakże przestało ono funkcjonować wraz z utratą obowiązywania z tym dniem działu V k.p.a.

Obecnie obowiązuje na podstawie art. 66§3 k.p.a. i art. 171§3,4 o.p. zasada wedle której:

- organ administracji publicznej, jeżeli jako pierwszy uznał się na niewłaściwy w sprawie, przesądza o właściwości sądu powszechnego.

- sąd administracyjny, jeżeli jaki pierwszy uznał się za niewłaściwy w sprawie, przesądza o właściwości organu administracji publicznej.

WYŁĄCZENIA W POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM

Wyłączenie jest instytucją procesową wyznaczającą zdolność prawną organu administracji publicznej. Wskutek wyłączenia organ traci zdolność do prowadzenia postępowania w określonej sprawie.

Naruszenie instytucji wyłączenia przy wydaniu decyzji pociąga za sobą sankcję wzruszalności tej decyzji w trybie wznowienia postępowania.

Wyłączenie pracownika organu

Podstawowymi elementami konstrukcji wyłączenia pracownika są: bliskość wobec strony i osobiste zaangażowanie w sprawie.

Pracownik podlega wyłączeniu, gdy:

- wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki

- jest to sprawa jego małżonka, krewnych, powinowatych do II stopnia

- sprawa dotyczy osoby związanej z pracownikiem stosunkiem przysposobienia, opieki lub kurateli

- pracownik był lub jest przedstawicielem jednej ze stron, lub tym przedstawicielem jest krewny, powinowaty, przysposobiony, podopieczny

- stroną jest osoba nadrzędna służbowo wobec pracownika

Poza tymi okolicznościami (wymienionymi w art. 24§1 k.p.a.), podstawę wyłączenia pracownika będą stanowić inne okoliczności mogące powodować bezstronność pracownika.

Wyłączenie pracownika następuje w formie postanowienia wydanego przez bezpośredniego przełożonego. Na to postanowienie nie służy zażalenie i można je zaskarżyć tylko łącznie z odwołaniem od decyzji.

W przypadku wyłączenia, bezpośredni przełożony wyznacza inną osobę do prowadzenia sprawy.

Wyłączenie organu

Na konstrukcję prawną wyłączenia organu składają się 3 elementy: Rodzaj sprawy, osobiste zaangażowanie, bliskość wobec strony.

Organ podlega wyłączeniu od załatwiania sprawy dotyczącej interesów majątkowych:

- jego kierownika

- osoby zajmującej stanowisko kierownicze w organie bezpośrednio wyższego stopnia.

Organ administracji w razie wystąpienia przesłanek wyłączenia, traci z mocy prawa zdolność do prowadzenia postępowania w danej sprawie.

Wyłączenie członka organu kolegialnego.

Instytucja ta jest identyczna z instytucją wyłączenia pracownika organu administracji publicznej. Różnica jest tylko taka, że organ ten wciąż może działać, o ile zachowane jest kworum. Po wyłączeniu takiej liczby członków, że organ traci kworum, z mocy prawa traci on zdolność prawną do podjęcia uchwały.

6) Rozdział VIII - Strona postępowania administracyjnego

Strona - to każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo, kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek.

Pierwsza część definicji daje podstawę do wezwania do udziału w postępowaniu podmiotu będącego w nim stroną. Druga część oznacza, iż w dacie żądania wniesionego do organu administracji publicznej następuje wszczęcie postępowania.Organ administracji nie może prowadzić postępowania bez strony, czyli bez indywidualnie określonego podmiotu, będącego adresatem decyzji administracyjnej.

Zdolność administracyjnoprawna

To prawna możliwość występowania jako strona w postępowaniu.

Zdolność prawna jest oceniana wg przepisów prawa administracyjnego, a w przypadku braku regulacji w przepisach prawa administracyjnego, zdolność według przepisów prawa cywilnego.

Zdolność do czynności prawnych

Daje stronie zdolność procesową, czyli możliwość samodzielnego i skutecznego działania w postępowaniu.

Według Kc:

• pełną zdolność do czynności prawnych ma osoba pełnoletnia (w ustawie o obywatelstwie polskim zdolność ma osoba, która ukończyła 16 lat), oraz osoby prawne, które działają przez swoich przedstawicieli (organy) statutowych lub ustawowych.

• zdolność ograniczoną - małoletni powyżej 13 lat, osoba tymczasowo ubezwłasnowolniona, lub osoba, dla której ustanowiono doradcę tymczasowego (na podstawie, Kpc.).

• pozbawionym zdolności do czynności prawnych jest małoletni poniżej 13 lat lub osoba ubezwłasnowolniona całkowicie. Osoby te działają przez swoich ustawowych przedstawicieli, pozostają mimo to stroną postępowania.

Organ w fazie wszczęcia postępowania powinien sprawdzić, czy dana osoba ma zdolność do czynności prawnych. Jeżeli się okaże, że taka osoba nie posiada zdolności do czynności prawnych, to następuje zawieszenie postępowania i wystąpienie do sądu o wyznaczenie przedstawiciela ustawowego dla strony.

Następstwo procesowe

To sytuacja, która wynika z powodu śmierci strony lub zbycia rzeczy lub praw, których postępowanie dotyczy. W przypadku zaistnienia takiej sytuacji, w miejsce strony w postępowaniu wchodzą jej następcy prawni.

Strona nieobecna w sprawie

Przypadek taki reguluje art. 34 Kpa. Strona nieobecna w sprawie to osoba przebywająca poza miejscem zamieszkania (np. nieobecność w kraju). Jeżeli taka osoba nie ustanowiła pełnomocnika, to organ administracyjny występuje do sądu o ustanowienie kuratora. Przy sprawach niecierpiących zwłoki organ administracyjny sam może wyznaczyć tymczasowo przedstawiciela dla osoby nieobecnej, który będzie działał za stronę do momentu wyznaczenia przez sąd kuratora. Art. reguluje następstwo obowiązku czuwania nad tym, żeby strona była w postępowaniu należycie reprezentowana.

Pełnomocnictwo procesowe strony

To jednostronna czynność prawna, jaką jest oświadczenie woli mocodawcy złożone w dowolnej formie. W stosunku do postępowania cywilnego jest odformalizowane, tj. granice umocowania pełnomocnika do działania za stronę są wyznaczone zakresem czynności procesowych, które strona musi dopełnić osobiście.

Pełnomocnikiem strony może być osoba fizyczna, która posiada ograniczoną zdolność procesową (w postępowaniu administracyjnym). Pełnomocnikiem nie może być osoba prawna.

Forma pełnomocnictwa

• Pisemna - w aktach sprawy powinien znajdować się oryginał pełnomocnictwa lub odpis poświadczony urzędowo, przy czym radca prawny, adwokat i doradca podatkowy są zwolnieni z obowiązku urzędowego poświadczenia (mogą go sami poświadczyć).

• Ustna do protokołu

Domniemanie pełnomocnictwa

W sprawach drobnych domniemywa się udzielenie pełnomocnictwa przez stronę członkom jej najbliższej rodziny lub domownikom. Domniemywa się, że ta osoba nie mając pełnomocnictwa działa dla dobra strony.

Uzyskanie domniemania wymaga spełnienia 3 warunków:

1. Można dokonać czynności, które stanowią sprawy mniejszej wagi, tj. przeglądanie akt sprawy, wnoszenie opłaty, dostarczenie dokumentów (czynności techniczne, które nie wpływają na postępowanie);

2. Jeżeli pełnomocnikiem jest członek najbliższej rodziny lub domownik strony (tj. osoba prowadząca wspólne gospodarstwo i zamieszkująca razem ze stroną pod jednym dachem);

3. Organ nie ma wątpliwości, co do istnienia i zakresu pełnomocnictwa (np. ktoś już występował wcześniej w roli pełnomocnika strony).

O domniemaniu pełnomocnictwa zawsze decyduje organ i nie występuje tutaj żaden środek zaskarżenia. W przypadku sporu między pełnomocnikiem a stroną zawsze decyduje wola strony.

Pominięcie przez organ pełnomocnika w postępowaniu jest równoznaczne z pominięciem strony, ponieważ pełnomocnik ma takie same prawa jak strona. Wymienienie pełnomocnika w treści decyzji jest wada materialno-prawną i skutkuje nieważnością decyzji.

Możliwe, że 7) Rozdział IX - Podmioty na prawach strony

Są to podmioty, które mają prawa procesowe tak jak strona, ale nie mają w postępowaniu interesu. Należą do nich Prokurator, organizacja społeczna, Rzecznik Praw Obywatelskich oraz inne podmioty. Przysługują im prawa wynikające z kpa oraz ustaw szczególnych (np. ustawa o ochronie środowiska- Inspekcja Ochrony Środowiska może żądać wszczęcia postępowania).

1. ORGANIZACJA SPOŁECZNA

Jest to organizacja zawodowa, samorządowa, spółdzielcza i inne organizacje społeczne (art., 5 §2 pkt 5), która chroni interesów publicznych (np. izba lekarska, rada adwokacka)

Organizacja społeczna nabywa prawa procesowe po spełnieniu 2 przesłanek:

• Jest to uzasadnione celami statutowymi organizacji, sprawa będąca przedmiotem postępowania mieści się w celach określonych w statucie organizacji;

• Zachodzi potrzeba ochrony interesu społecznego, okoliczność ta zaistnieje wtedy, gdy skutki decyzji wpływać będą na sytuację prawną strony i innych podmiotów, na otoczenie.

Organizacja społeczna występując o przyznanie jej praw procesowych w postępowaniu, musi udowodnić, że spełniła obie przesłanki. Ocena czy zostało to dokonane należy do NSA i sądu orzekającego w sprawie.

Do praw procesowych organizacji należą:

1. Żądanie wszczęcia postępowania w sprawie indywidualnej.

Gdy przepisy prawa materialnego dopuszczają wszczęcie postępowania z urzędu. Organ uznając żądanie za słuszne - wydaje postanowienie o wszczęciu postępowania z urzędu. Na takie postanowienie nie przysługuje zażalenie. Zażalenie przysługuje (a następnie skarga do SA) na postanowienie odmowne.

2. Dopuszczenia jej do toczącego się już postępowania.

Dopuszczenie następuje w drodze postanowienia. Organ administracji publicznej może podjąć postanowienie o nie dopuszczeniu organizacji społecznej do udziału w postępowaniu. Musi je uzasadnić wykazując w jakim zakresie udział ten nie ma uzasadnienia w interesie społecznym i celach statutowych.

Ponadto organizacja społeczna:

• Może żądać wszczęcia postępowania wtedy, gdy przepisy prawa materialnego dopuszczają wszczęcie postępowania z urzędu, o czym mówi art. 31 §2.

• Może żądać dopuszczenia jej do udziału w postępowaniu już się toczącym, zarówno na wniosek strony i z urzędu.

Dopuszczenie strony do udziału w postępowaniu oraz wszczęcie postępowania następuje w formie postanowienia.

W Kpa przyjęto rozwiązanie, uzależniające uczestnictwo organizacji społecznej od zgody organu administracyjnego. Organ administracyjny po rozpoznaniu żądania dopuszczenia organizacji społecznej do udziału w postępowaniu na prawach strony wydaje postanowienie o dopuszczeniu jej do postępowania lub odmawia dopuszczenia, przy czym musi dokonać uzasadnienia faktycznego i prawnego w przypadku odmownego postanowienia. Na postanowienie odmowne organizacji społecznej przysługuje zażalenie, a następnie skarga do NSA.

• Organizacja społeczna dopuszczona do postępowania ma prawa strony, zgodnie z art. 31§3.

W przypadku, gdy organ uzna, że organizacja może być zainteresowana udziałem w postępowaniu ze względu na swoje cele statutowe lub, gdy leży to w interesie społecznym, to ma obowiązek powiadomienia organizacji o wszczęciu postępowania.

• Organizacja, która nie uczestniczy w postępowaniu na prawach strony ma uprawnienie do przedstawienia za zgodą organu administracyjnego swojego poglądu w sprawie, wyrażonego w uchwale lub oświadczeniu jej organu statutowego. Organizacja społeczna nie ma tutaj praw procesowych strony.

1. PROKURATOR

Zgodnie z ustawą o prokuraturze z 1985r. prokuraturę stanowią:

• Prokurator Generalny;

• Podlegli mu prokuratorzy powszechnych i wojskowych jednostek organizacyjnych;

• Prokuratorzy Instytutu Pamięci Narodowej- Komisja Ścigania Zbrodni przeciw Narodowi Polskiemu.

KPA przyznaje prokuratorowi następujące prawa procesowe:

• Prawo żądania wszczęcia postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem.

• Jeżeli w danej sprawie administracyjnej nie toczyło i nie toczy się postępowanie, prokurator ma prawo zwrócić się do właściwego organu administracyjnego z żądaniem wszczęcia postępowania. Przesłanką jest tutaj usunięcie stanu niezgodnego z prawem.

• Jeżeli postępowanie w danej sprawie się już toczy, prokurator ma prawo udziału w każdym stadium postępowania, w celu zapewnienia by postępowanie i rozstrzygnięcie sprawy było zgodne z prawem.

• Jeżeli postępowanie zostało zakończone, to prokuratorowi przysługują 2 środki zaskarżenia:

- sprzeciw w drodze administracyjnej, który może spowodować wszczęcie postępowania w jednym z trybów nadzwyczajnych (tj. wznowienie postępowania, stwierdzenie nieważności decyzji, uchylenie lub zmianę decyzji)

- skarga do NSA. Nie może jednak użyć obydwu środków zaskarżenia. Sprzeciw rozpatruje organ właściwy do wszczęcia postępowania w danym trybie nadzwyczajnym. Postępowanie tego typu jest wszczynane z urzędu, o czym organ zawiadamia strony. Sprzeciw powinien być załatwiony w terminie 30 dni (od daty złożenia go przez prokuratora) i generalnie nie wstrzymuje z mocy prawa wykonania decyzji.

• Prokurator, który bierze udział w postępowaniu głównym lub w trybach nadzwyczajnych przysługują prawa procesowe strony.

3. RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH

Jest trzecim podmiotem, który może brać udział w postępowaniu na prawach strony. Zakres jego praw procesowych został odesłany do praw procesowych prokuratora.

RPO posiada następujące prawa procesowe:

• Żądanie wszczęcia postępowania administracyjnego. Z tym żądaniem RPO występuje wtedy, gdy zachodzi konieczność ochrony praw i wolności człowieka i obywatela.

• Uczestniczenia w postępowaniu administracyjnym na prawach przysługujących prokuratorowi.

• Wnoszenie skarg do sądu administracyjnego

W praktyce RPO nie wnosi żądań wszczęcia postępowania, gdyż wykonuje on swoje funkcje na zasadzie subsydiarności, a więc gdy strona wykorzystała już inne możliwości ochrony prawnej. Dodatkowo masowość wpływających do RPO spraw mogłaby powodować nierówne traktowanie obywateli, gdyż wszczęcie postępowania we wszystkich tych sprawach nie byłoby możliwe.

1. INNE PODMIOTY

Przepisy materialnoprawne mogą przyznawać prawa procesowe innym podmiotom, np. organom Inspekcji Ochrony Środowiska.

Przepisów tych nie stosujemy do wspólnot samorządowych i jednostek pomocniczych samorządu terytorialnego (sołectwa, osiedla, dzielnicy) - nie posiadają one wymaganego statusu.

8) Rozdział X - Uczestnicy postępowania administracyjnego

W postępowaniu administracyjnym wyróżnić można podmioty postępowania i uczestników postępowania.

Podmioty postępowania - to organy administracyjne powołane do autorytatywnej konkretyzacji normy prawa materialnego w sprawie administracyjnej będącej przedmiotem postępowania. Do tej grupy należą też podmioty, które w danej sprawie mają chronione przez prawo interesy (tj. strona i podmioty na prawach strony). Podmioty postępowania korzystają z przyznanych im przez prawo procesowe pełni praw procesowych.

Prawa procesowe - to zespół uprawnień i obowiązków procesowych zróżnicowanych ze względu na pozycję prawną określonego podmiotu w postępowaniu administracyjnym.

Uczestnicy postępowania - to osoby fizyczne, prawne lub inne jednostki organizacyjne, które w sprawie będącej przedmiotem postępowania administracyjnego nie mają interesów chronionych przez prawo.

- Uczestnicy postępowania mający w sprawie interes faktyczny to osoby zainteresowane.

- Drugą grupę uczestników postępowania tworzą świadkowie, biegli, osoby trzecie wezwane do przedstawienia przedmiotu oględzin.

Uczestnicy postępowania posiadają jedynie ograniczone prawa procesowe, ze względu na fakt, iż rozstrzygnięcie sprawy nie ma żadnego wpływu na ich sytuację prawną czy faktyczną. Natomiast biegłym, świadkom przyznane są pojedyncze uprawnienia, np. uchylenia się od składania zeznań w sprawie najbliższych.

Uprawnieniem osób zainteresowanych jest:

• Prawo do wniesienia skargi powszechnej, która powoduje wszczęcie przez organ postępowania z urzędu.

• Osoba zainteresowana może też bronić swoich praw za pośrednictwem organizacji społecznej, jeżeli jest jej członkiem lub zdoła nakłonić jej organy do wzięcia udziału w postępowaniu na prawach strony albo tylko do wyrażenia opinii(dla ochrony interesów społecznych lub ze względu celów statutowych)

• Może wystąpić w postępowaniu bezpośrednio, gdy przeprowadza się w nim rozprawę.

Świadek:

• Może odmówić zeznań;

• Może odmówić odpowiedzi na niektóre pytania.

Świadkami nie mogą być:

1. Osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń;

2. Osoby zobowiązane do zachowania tajemnicy państwowej i służbowej na okoliczności objęte tajemnicą, jeżeli nie zostały zwolnione z tego obowiązku;

3. Duchowni, co do faktów objętych tajemnicą

Biegły - Jest to osoba powoływana przez organ administracji publicznej do wydania opinii, jeżeli w sprawie wymagane są wiadomości specjalne.

Biegły podlega wyłączeniu na zasadach i w trybie określonym w art. 24. Do biegłych stosuje się przepisy dotyczące przesłuchania świadków.

R. 11

PRZEDMIOT POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

Postępowanie administracyjne może toczyć się tylko wtedy, gdy jest „przedmiotowe”.

Przedmiot postępowania rozumiany jako obiekt regulacji prawnej, jest to pewien zbiór reguł, które powinny odnosić się wyłącznie do samego podejmowania decyzji stosowania prawa.

Tworzą go takie przypadki decyzji stosowania prawa przez organy, w których ograny te są wprost powołane przepisami prawa publicznego do orzekania, w razie sporu o prawo lub w razie nieustalenia prawa, w drodze zewnętrznego aktu admin. indywidualnego, w prawnie uregulowanym trybie podejmowania decyzji stosowania prawa, zapewniającym jej standard zgodny z ideą decyzji praworządnej.

Przedmiotem procesu administracyjnego jest konkretna sprawa indywidualnego podmiotu, w której na podstawie przepisów prawnych, organy administracji publicznej są władne podjąć decyzję administracyjną, albo orzekając w niej o uprawnieniach lub o obowiązkach indywidualnego podmiotu, albo stwierdzając o niedopuszczalności orzekania.

R. 12

Czynności postępowania w sprawie indywidualnej.

Postępowanie administracyjne jest łańcuchem czynności formalnych, podejmowanych przez władzę administracyjną i osoby zainteresowane przy wykonywaniu przepisów prawa administracyjnego. Na ten ciąg czynności formalnych składają się działania prawne i faktyczne. Należą tutaj tez orzeczenia i możliwość ich weryfikowania.

1. Czynności procesowe merytoryczne

• Wszczęcie postępowania

Może być wszczęte na wniosek (zasada skargowości) lub z urzędu (zasada oficjalności). O tym, w jakiej sprawie lub, w jaki sposób postępowanie zostanie wszczęte decydują przepisy materialno-prawne.

Wyjątkiem od tej zasady jest art.61§2: Organ administracji publicznej może ze względu na szczególnie ważny interes strony wszcząć z urzędu postępowanie także w sprawie, w której przepis prawa wymaga wniosku strony. Organ obowiązany jest uzyskać na to zgodę strony w toku postępowania, a w razie nieuzyskania zgody - postępowanie umorzyć.

Żądanie wszczęcia postępowania może być wniesione w formie skargi powszechnej (petcji) przez stronę postępowania (jedną z nich lub wszystkie jednocześnie) i niezależnie od nazwy będzie podstawą wszczęcia postępowania.

Ważna jest data wszczęcia postępowania - od tej chwili biegną terminy do załatwienia sprawy:

- wszczęcie postępowania na wniosek - dzień doręczenia żądania organowi,

- droga elektroniczną - dzień wprowadzenia żądania do systemu teleinformatycznego organu

- wszczęcie postępowania z urzędu - dzień pierwszej czynności organu.

W postępowaniu ogólnym organ jest zobowiązany do ustalenia, jakie podmioty są stronami wszczętego postępowania. Powinien też o wszczętym postępowaniu zawiadomić organizację społeczną (nie dotyczy to postępowania podatkowego), jeżeli ta jest zainteresowana wynikiem sprawy ze względu na cele statutowe lub wymagania interesu społecznego lub prokuratora, o ile jest potrzebny jego udział w sprawie.

Wszczęcie postępowania może nastąpić, gdy:

• Organ działa z własnej inicjatywy lub z inicjatywy organu nadzoru;

• Z żądaniem wszczęcia postępowania występują podmioty na prawach strony;

• Wszczęcie postępowania następuje na skutek skargi powszechnej wniesionej przez osobę trzecią.

Jedno postępowanie może być również prowadzone w odniesieniu do kilku spraw (art.62). Chodzi tutaj o sprawy, w których prawa i obowiązki stron wynikają z tego samego stanu faktycznego i z tej samej podstawy prawnej oraz właściwy jest ten sam organ. Zasady tej nie można zastosować do spraw, w których występują strony o sprzecznych lub uzależnionych od siebie interesach, ponieważ to, co będzie prawem dla jednej strony, dla drugiej będzie obowiązkiem lub pozbawieniem praw. Sprawy muszą być tutaj od siebie odrębne.

• Wniesienie podania

Treścią podania może być żądanie, wyjaśnienie, odwołanie, zażalenie, tj. każdy wniosek procesowy lub inne oświadczenie strony, uczestnika postępowania. Podanie może być wniesione w celu wszczęcia postępowania lub też w trakcie jego trwania i po zakończeniu decyzją.  

Podanie powinno zawierać, co najmniej wskazanie osoby, od której pochodzi, jej adres i żądanie oraz czynić zadość innym wymaganiom ustalonym w przepisach szczególnych.  Jeżeli w podaniu nie wskazano adresu wnoszącego i nie ma możności ustalenia tego adresu na podstawie posiadanych danych, podanie pozostawia się bez rozpoznania.

Podania (żądania, wyjaśnienia, odwołania, zażalenia) mogą być wnoszone pisemnie, telegraficznie lub za pomocą dalekopisu, telefaksu, poczty elektronicznej, a także ustnie do protokołu (podobnie w sprawach podatkowych). Wnoszący podanie ma prawo żądać potwierdzenia jego wniesienia przez adnotację na kopii lub osobnym poświadczeniem.

2. Czynności procesowe techniczne

Wywołują skutki prawne przez fakty. Poprzez te czynności organ władczo ingeruje w sferę praw lub obowiązków różnych podmiotów. Są niezbędne do rozpoznania sprawy i przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego.

a) Wezwania

Mogą być skierowane do każdej osoby posiadającej informacje konieczne w postępowaniu.

Jest to czynność dokonywana z zachowaniem jawności i musi dokładnie określać:

• Podmioty, (kto kogo wzywa).

• Sprawę, pozycje procesową wezwanego.

• Cel, w którym go się wzywa z zaznaczeniem, czy ma obowiązek osobistego stawienia się, czy też może się on posłużyć pełnomocnikiem lub przekazać żądane wiadomości na piśmie.

• Termin stawienia się.

• Pouczenie o skutkach nie stawienia się.

Osobistego stawienia się można żądać tylko w obrębie gminy lub miasta, w którym wezwany zamieszkuje albo przebywa lub też, gdy zamieszkuje lub przebywa w sąsiedniej gminie albo mieście.

Każda osoba, która stawi się na wezwanie ma prawo do zwrotu kosztów podróży, utraconego zarobku dziennego, diety, kosztów noclegu, co regulują przepisy postępowania sądowego.

W sprawach szczególnie pilnych możliwe jest wezwanie telegraficzne, telefoniczne lub za pomocą innych środków łączności. Muszą być podane jednak wszystkie elementy wezwania, bowiem skutek prawny takiego wezwania będzie wywarty, tylko wtedy, gdy wezwanie dotrze we właściwej treści i odpowiednim terminie do wzywanego.

W przypadku osób zamieszkujących w odległych miejscowościach można zrezygnować z wezwania tych osób. Wykorzystać tutaj można pomoc prawną przez zwrócenie się do organu administracyjnego w miejscu zamieszkania osoby o wezwanie jej do złożenia wyjaśnień, zeznań lub dokonania innej czynności. Osoba ma wtedy obowiązek osobistego stawienia się przed tamtejszym organem, a organ korzystający z pomocy określa okoliczności, których czynność ma dotyczyć. W dalszym postępowaniu wykorzystuje protokół z przyjęcia wyjaśnień i zeznań.

b) Doręczenia

Stanowią czynność procesową o dużej doniosłości z uwagi na obowiązywanie zasady pisemności w postępowaniu oraz z uwagi na skutki prawne, jakie z doręczeniem wiążą przepisy prawa procesowego i materialnego.

Od daty doręczenia biegną terminy procesowe i materialne, a organ i strona będą związani decyzją lub postanowieniem. Możliwe jest też stosowanie środków dyscyplinujących lub egzekucyjnych.

Przepisy o doręczeniach regulują jedynie kwestię samego doręczenia pisma, nie odnoszą się do dotarcia jego treści do adresata.

Rodzaje doręczeń:

• Doręczenie właściwe (zwykłe) - stosuje się do osób fizycznych, jednostek organizacyjnych i organizacji społecznych.

Ma miejsce wtedy, gdy pismo dostarcza się adresatowi do jego rąk (np. przez pocztę; przez pracowników organu administracyjnego; inne osoby lub organy, które są upoważnione).

Strony pozbawione zdolności do czynności prawnych wyręcza przedstawiciel, któremu doręcza się pismo kierowane do strony. W przypadku ustanowienia pełnomocnika, jest on podmiotem, któremu doręcza się pismo. Musi on być zawsze powiadamiany o czynnościach procesowych.

Doręczenie osobom fizycznym pisma następuje w miejscu ich zamieszkania lub w miejscu pracy. Wyjątkowo można doręczyć pismo w lokalu organu administracyjnego albo w każdym miejscu zastania adresata.

Doręczenie powinno być potwierdzone podpisem adresata, którym kwituje fakt doręczenia i jego datę. Uchylenie się adresata od złożenia podpisu lub odmowa przyjęcia nie pozbawia doręczenia skutku prawnego - jest to fikcja doręczenia wraz z adnotacją o odmowie jego przyjęcia i jego dacie.

Jeżeli w sprawie występuje kilka stron, to pismo doręcza się każdej z nich lub jednej upoważnionej przez pozostałe strony. W przypadku organizacji społecznych lub jednostek organizacyjnych pismo doręcza się osobie upoważnionej do prowadzenia korespondencji w siedzibie organizacji lub jednostki.

• Doręczenia zastępcze - polega na oddaniu pisma osobie, która przyjmie na siebie zobowiązanie doręczenia pisma adresatowi. Do tych osób należą: pełnoletni domownik, sąsiad, dozorca domu.

O doręczeniu zastępczym należy powiadomić adresata zawiadomieniem pozostawionym w skrzynce pocztowej lub na drzwiach mieszkania. W przypadku osób nieobecnych pismo doręcza się przedstawicielowi osoby nieobecnej ustanowionemu przez sąd lub przedstawicielowi tej osoby doraźnie wyznaczonemu przez organ administracyjny.

Przepisy wyznaczają 2 fikcje doręczenia:

• Pismo skierowane do osoby fizycznej może być złożone na okres 14 dni w urzędzie pocztowym lub w urzędzie gminy, a adresat jest o tym powiadamiany dwukrotnie, zawiadomieniem pozostawionym w skrzynce pocztowej (lub informację się zostawia na drzwiach mieszkania, w pracy, itp.). po upływie 14 dni pismo uznaje się za doręczone.

• Odstępuje się od doręczenia, jeżeli przepisy szczególne zezwalają na powiadomienie stron przez rozplakatowanie obwieszczeń lub ogłoszenie publiczne. Tego typu doręczenie jest uznane za dokonane z mocy prawa po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.

W ordynacji podatkowej, pismo, którego nie można doręczyć w innym trybie składa się na 14 dni na poczcie, w urzędzie gminy, pozostawiając zawiadomienie dla adresata w kilku miejscach. Ostatni dzień terminu stanowi datę doręczenia pisma.

c) Protokoły, adnotacje.

Wynikają z zasady pisemności.

Protokół - to podstawowa forma utrwalenia na piśmie czynności procesowych. Powinien odpowiadać wymaganiom formalnym i materialnym, pod tym względem podlega kontroli procesowej.

Z protokołu powinno wynikać, kto, kiedy, gdzie i jakich czynności dokonał, kto i w jakim charakterze był przy tym obecny, co i w jaki sposób w wyniku tych czynności ustalono i jakie uwagi zgłosiły obecne osoby.

Kontrola procesowa protokołu - protokół odczytuje się wszystkim obecnym osobom, które biorą udział w czynności urzędowej. Osoby te powinny podpisać protokół, co zapewni jego wiarygodność. Informacja o odmowie lub brak podpisu którejkolwiek osoby powinna być zawarta w protokole.

Adnotacja - to notatka sporządzona w aktach sprawy, w postaci osobnego dokumentu lub na innym dokumencie. Opisuje się w niej czynności, które mają istotne znaczenie w sprawie.

Adnotacja nie ma żadnych wymagań formalnych i materialnych, ma znaczenie pomocnicze przy rozpatrywaniu sprawy, ale nie obejmuje ustaleń, od których może zależeć rozstrzygnięcie sprawy.

d) Udostępnienie akt sprawy

Opiera się na zasadzie jawności wobec stron. Mając dostęp do akt sprawy strona może skutecznie bronić swoich interesów.

Organ administracji publicznej w każdym stadium postępowania jest obowiązany umożliwić stronie przeglądanie akt sprawy oraz sporządzanie z nich notatek i odpisów, wyłączając wykazy wiadomości stanowiące tajemnicę państwową lub służbową.

Jeżeli jest to uzasadnione ważnym interesem strona może żądać uwierzytelnienia sporządzonych przez siebie odpisów z akt sprawy lub wydania jej uwierzytelnionych odpisów.

Wyłącza się od przeglądania dokumenty objęte ochroną tajemnicy państwowej, ze względu na interes publiczny. Odmowa umożliwienia zapoznania się z dokumentami następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie, a następnie skarga do NSA. Ograniczenie jawności akt dla stron ze względu na ochronę tajemnicy państwowej i służbowej wynika z mocy prawa.

3. Środki dyscyplinujące przebieg postępowania i czynności procesowe.

Należą tutaj przede wszystkim terminy ustanawiane dla organu administracyjnego oraz dla stron i innych uczestników postępowania, a także środki przymusu, stosowane wobec stron i uczestników postępowania.

Obliczanie terminów

Jeżeli początkiem terminu określonego w dniach jest pewne zdarzenie (np. doręczenie decyzji), przy obliczaniu tego terminu nie uwzględnia się dnia, w którym zdarzenie nastąpiło, to upływ ostatniego dnia z wyznaczonej liczby dni uważa się za koniec terminu. Przykładowo, jeżeli decyzja została doręczona stronie 2 marca 1999 r., to termin do wniesienia odwołania (14 dni) upływa 16 marca 1999 r. o godz. 24.

Terminy określone w tygodniach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim tygodniu, który nazwą odpowiada początkowemu dniowi terminu. Termin, którego bieg rozpoczął się w poniedziałek 05 lipca kończy się w poniedziałek 12 lipca o godz. 24.

Terminy określone w miesiącach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim miesiącu, który odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było - w ostatnim dniu tego miesiąca. Termin, który biegnie od dnia 30 stycznia kończy się 28 lutego (w roku nieprzestępnym) o godz. 24.

Jeżeli koniec terminu przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się najbliższy następny dzień powszedni. Wg kpa, dniem ustawowo wolnym od pracy nie jest sobota.

Skuteczne dla zachowania terminu jest złożenie pisma w urzędzie pocztowym lub urzędzie konsularnym. Decyduje data stempla pocztowego.

Termin załatwienia sprawy

W kpa przyjęto zasadę, że organy administracji państwowej obowiązane są załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki.

Wyróżniamy terminy:

• Ustawowe i wyznaczone;

• Zawite i zwykłe;

• Przywracalne i nieprzywracalne;

Terminy ustawowe oznacza sam ustawodawca. Nie mogą być skracane ani wydłużane. Uchybienie terminu przez stronę skutkuje bezskutecznością czynności. W przypadku niezachowania terminu ustawowego przez stronę, może ona złożyć prośbę o przywrócenie terminu.

Inaczej jest w przypadku organów administracji, gdyż uchybienie takie nie powoduje bezskuteczności czynności procesowej, a jedynie jej wadliwość.

Terminy wyznaczone - określone przez organ prowadzący postępowanie administracyjne (np. termin do złożenia wyjaśnień). Mogą być skracane lub wydłużane przez organ na wniosek strony.

Terminy zwykłe (instrukcyjne) mają na celu przyspieszenie i usprawnienie postępowania administracyjnego. Ich uchybienie nie powoduje żadnych negatywnych skutków, poza wydłużeniem postępowania.

Terminy zawite - ich uchybienie powoduje nieważność i bezskuteczność czynności dokonanej po ich upływie (np. termin 7 dni na złożenie zażalenia, 14 dni na wniesienie odwołania). Terminy zawite są z reguły przywracalne.

Termin maksymalny (ad quem) zależny jest od charakteru sprawy. Może być terminem ustawowym lub wyznaczonym przez organ administracyjny.

- Niezwłocznie powinny być załatwiane te sprawy, które nie wymagają zbierania dowodów, mogą być rozpatrzone w oparciu o dowody przedstawione przez stronę łącznie z żądaniem wszczęcia postępowania lub w oparciu o fakty i dowody powszechnie znane z urzędu organowi, przed którym toczy się postępowanie, bądź możliwe do ustalenia na podstawie danych, którymi rozporządza ten organ.

- 1 miesiąc - w przypadku sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego i w postępowaniu odwoławczym.

- 2 miesiące - w przypadku sprawy szczególnie skomplikowanej (zawiły stan faktyczny lub prawny, wymaga współdziałania z innymi organami) oraz w sprawach podatkowych.

W przypadku niezałatwienia sprawy w terminie organ prowadzący postępowanie zobowiązany jest zawiadomić strony, podając przyczyny zwłoki i wskazując nowy termin załatwienia sprawy.

Na niezałatwienie sprawy w terminie stronie służy zażalenie do organu administracji państwowej wyższego stopnia (w postępowaniu podatkowym - ponaglenie).

Zażalenie to ma szczególny charakter - nie kwestionuje samego postanowienia, a stan faktyczny i prawny spowodowany opieszałością organu.

Organ wyższego stopnia rozpatruje zażalenie (ponaglenie) i w przypadku jego zasadności ma obowiązek:

- wyznaczyć termin dodatkowy załatwienia sprawy

- wyjaśnić przyczyny opieszałości

- ustalić osoby winne przewlekłości w działaniu

- stwierdzić potrzebę wprowadzenia środków zaradczych na przyszłość

- może pociągnąć pracownika do odpowiedzialności dyscyplinarnej

Terminy dokonania czynności procesowej przez organ.

Są to terminy ad quem (maksymalny termin załatwienia sprawy) oraz terminy post quem (termin, po upływie, którego dokonuje się czynności - np. rozprawa może się odbyć po upływie 7 dni od doręczenia wezwań). Terminy dokonania czynności dynamizują postępowanie oraz spełniają rolę gwarancyjną dla stron i uczestników postępowania. Nie wlicza się ich do terminu załatwienia sprawy.

Terminy dokonania czynności procesowych służą dynamizacji postępowania, pełnią funkcje gwarancyjną dla stron i uczestników. Nie wlicza się ich do terminu załatwienia sprawy.

W żadnym wypadku nie stosuje się tu przepisów dotyczących przywrócenia terminów, ponieważ odnoszą się one tylko do terminów dotyczących stron i uczestników, a nie do organów.

Terminy dotyczące stron i uczestników postępowania.

Są to terminy ad quem. Mają charakter dyscyplinujący dla stron, są to terminy zawite. Jeżeli czynność ma być skuteczna procesowo, to powinna być dokonana przed upływem tych terminów.

Niektóre terminy mogą być wyznaczone przez organ (np. termin do zawarcia ugody). Mają one ten sam skutek, co terminy ustawowe (jeśli strona nie załatwi sprawy sama, po upływie wyznaczonego terminu, organ wydaje w tej kwestii decyzję według własnego uznania)

Niezachowanie terminu przez uczestnika postępowania powoduje skutki innego rodzaju. Organ może zastosować wobec niego środki przymusu, lub ukarać go. Uchybienie terminu nie wpływa na ważność czynności procesowej (zeznania doprowadzonego są tak samo ważne, jakby przyszedł z własnej woli)

Zachowanie terminu.

Polega na dopełnieniu czynności przed organem, posłużenia się pismem (nadanie pisma przed upływem terminu), lub dokonania czynności za pośrednictwem upoważnionych organów.

Przywrócenie terminu

To instytucja procesowa, która ma na celu ochronę jednostki przed negatywnymi skutkami uchybienia terminu do podjęcia czynności przez stronę (uczestnika) postępowania.

4 przesłanki do przywrócenia terminu, które muszą być spełnione razem:

• Uprawdopodobnienie braku swojej winy - brak winy zachodzi w sytuacji, gdy przeszkody nie można było, według obiektywnych kryteriów, usunąć; tzn., jeżeli zaszły przeszkody niemożliwe do przezwyciężenia;

• Złożenie wniosku o przywrócenie terminu

• Dochowanie terminu (7 dni) do wniesienia prośby o przywrócenie terminu,

• Dopełnienie wraz z wnioskiem czynności, dla której termin był ustanowiony

Dla pozytywnego rozstrzygnięcia prośby o przywrócenie terminu konieczne jest wykazanie zachowania przez stronę szczególnej staranności przy dokonywaniu czynności procesowych. Niewielkie niedbalstwo np. dokonanie czynności następnego dnia po terminie nie może powodować uwzględnienia prośby. Termin do wniesienia wniosku zaczyna biec od dnia ustania przeszkody i licząc od tego dnia, wynosi 7 dni.

O przywróceniu terminu postanawia właściwy w sprawie organ administracji publicznej. Od postanowienia o odmowie przywrócenia terminu służy zażalenie.

Środki przymusu stosowane wobec stron i innych uczestników postępowania.

1. Kara grzywny - (do 200zł) może być tylko wymierzona innym uczestnikom postępowania (świadkowie, biegli) za naruszenie obowiązków procesowych. W wyjątkowych przypadkach można zwolnić z kary, jeżeli zaszła usprawiedliwiona przyczyna naruszenia obowiązków procesowych. Wymierza się w formie postanowienia, na które służy zażalenie.

2. Kara porządkowa - (do 2500 zł) wprowadzona w ordynacji podatkowej. Może być wymierzona zarówno stronom, jak i innym uczestnikom postępowania za naruszenie obowiązków procesowych. Można ja uchylić na wypadek usprawiedliwionej przyczyny naruszenia obowiązków procesowych. Wymierzenie kary nie stoi na przeszkodzie wymierzenia innych środków przymusu, ustanowionych w odrębnych przepisach (np. obciążenie kosztami postępowania z winy strony). Nakładana jest w formie postanowienia, na które służy zażalenie.

3. Środki przymusu przewidziane w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji

1. Zawieszenie postępowania administracyjnego

To taki stan postępowania, w którym trwa nadal stan zawisłości sprawy, w którym nadal istnieją powstałe w nim skutki prawno procesowe, ale tok postępowania ulega wstrzymaniu, sprawa spoczywa bez biegu i żadne czynności procesowe nie są podejmowane. Żadne terminy nie biegną. Po ustaniu przyczyny zawieszenia postępowanie zostaje podjęte na nowo.

Przesłanki obligatoryjnego zawieszenia postępowania:

• Brak reprezentacji strony w postępowaniu (np. śmierć, utrata zdolności do czynności prawnych, brak reprezentanta lub zastępcy)

• Konieczność rozstrzygnięcia w trybie zwykłym kwestii wstępnej, tzw. zagadnień prejudycjalnych (rozstrzygnięcie istotnego dla sprawy zagadnienia przez inny organ)

Przesłanki fakultatywnego zawieszenia postępowania:

• Na wniosek strony, na której żądanie wszczęto postępowanie, o ile pozostałe strony nie wnoszą sprzeciwu i gdy nie godzi to w interes społeczny.

Jeśli strony następnie przez 3 lata nie zgłoszą wniosku o ponowne podjęcie czynności postępowania, żądanie wszczęcia postępowania uważa się za wycofane.

Zawieszenie postępowania następuje postanowieniem, na które przysługuje zażalenie.

Obowiązki organu w czasie zawieszenia postępowania:

• Kontrola stanu sprawy

• Czynności zmierzające do usunięcia przeszkody w prowadzeniu postępowania

• Zastosowanie wyjątkowego trybu rozstrzygania kwestii wstępnej, jeśli strona nie podejmuje starań w tym kierunku

• Wszczęcie czynności zawieszonego postępowania z urzędu po ustaniu przeszkody, chyba że strona wystąpi z takim wnioskiem wcześniej

• Respektowanie wstrzymania biegu terminów kodeksowych

4. Czynności orzecznicze w toku postępowania

Organ nie może wpłynąć na zakres i tok czynności procesowych w innej formie niż postanowienie. Wyróżniamy, więc 2 rodzaje postanowień dotyczących czynności procesowych:

Postanowienia wpływające na dalszy bieg postępowania - mogą być zaskarżane zażaleniem, a także zaskarżane do NSA.

Postanowienia ściśle procesowe - muszą być wydawane z zachowaniem pełnych wymagań formy wtedy, jeśli przysługuje na nie zażalenie. Dorzecza się je na piśmie, z uzasadnieniem i pouczeniem środkach zaskarżenia.

R. 13

Dowody i postępowanie wyjaśniające.

Dowód - to wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem - zasada prawdy obiektywnej. W szczególności dowodem mogą być dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględziny. Dowodem może być także oświadczenie złożone przez stronę w sytuacji, gdy przepis prawa nie wymaga urzędowego potwierdzenia określonych faktów lub stanu prawnego w drodze zaświadczenia właściwego organu administracji. Dowodu nie wymagają fakty powszechnie znane i fakty znane organowi z urzędu.

Materiał dowodowy - ogół dowodów, których zebranie jest konieczne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy (ustalenie faktów i ich wszechstronne naświetlenie). Organ administracji zobowiązany jest w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy.

Dokonanie ustaleń stanu faktycznego opiera się zgromadzonym materiale dowodowym oraz na domniemaniach:

Domniemanie faktyczne - wynika z doświadczenia życiowego. Związek między faktem danym w doświadczeniu a poszukiwanym ustala się swobodnie na podstawie doświadczenia.

Domniemanie prawne - wynika z przepisu prawa (przyjęcie faktu poszukiwanego na podstawie innego faktu). Można je podzielić na proste, dopuszczające przeciwdowód, domniemania niezbite, (które nie dają się obalić przeciwdowodem, bo jest on zakazany).

Kpa dopuszcza ustalenie okoliczności faktycznych bez prowadzenia postępowania dowodowego, gdy przepisy szczególne przewidują zastosowanie uprawdopodobnienia.

To środek zastępczy dowodu w znaczeniu ścisłym. Nie daje pewności, lecz wiarygodność twierdzenia o jakimś fakcie. Przepisy prawne ograniczają możliwość stosowania uprawdopodobnienia tylko odnośnie do faktów, które mają znaczenie dla rozstrzygnięcia kwestii wpadkowej, a nie rozstrzygnięcia istoty sprawy. Dopuszczalne jest uprawdopodobnienie istnienia okoliczności faktycznych wskazujących na wątpliwości, co do bezstronności pracownika, na brak winy osoby, która uchybiła terminowi.

1. Klasyfikacja środków dowodowych.

Ze względu na kryterium zetknięcia się organu orzekającego z faktem będącym przedmiotem dowodu:

• Bezpośrednie - organ orzekający może bezpośrednio spostrzegać i stwierdzać prawdziwość określonego faktu (oględziny);

• Pośrednie - organ stwierdza pośrednio istnienie określonego faktu na podstawie spostrzegania innego faktu (zeznania świadków).

Ze względu na kryterium rodzaju źródła informacji:

• Rzeczowe - źródłem informacji są cechy danej rzeczy lub zachowane na niej ślady zdarzeń, a organ zaznajamia się z nimi przez oględziny.

• Osobowe - źródłami informacji są osoby (zeznania świadków).

• Mieszane (tj. osobowo-rzeczowe: dokumenty i opinie biegłych)

Ze względu na kryterium dopuszczalności przeprowadzenia danego środka dowodowego:

• Podstawowe - przeprowadzenie nie ma określonych przesłanek (dokumenty, zeznania świadków).

• Posiłkowe - ich dopuszczalność jest możliwa po spełnieniu określonych przesłanek (przesłuchanie stron).

Ze względu na kryterium regulacji prawnej środków dowodowych:

• Uregulowane w kpa - dokumenty, zeznania świadków, oględziny, przesłuchanie stron, opinie biegłych.

• Nieuregulowane w kpa - nowe środki dowodowe powstające w wyniku rozwoju nauki i techniki.

1. System środków dowodowych

1. Dowód z dokumentów

Dokument - akt pisemny, stanowiący wyrażenie określonych myśli lub wiadomości

Kpa wprowadza pojęcie dokumentu urzędowego - to dokumenty, które mają zwiększoną moc dowodową, w zakresie tego, co zostało w nich urzędowo stwierdzone, jeżeli zostaną spełnione 2 przesłanki: sporządzone zostaną w określonej formie i sporządziły je powołane do tego organy państwowe lub jednostki organizacyjne.

Dokumenty urzędowe korzystają z 2 rodzajów domniemań:

• Domniemanie prawdziwości - dokument pochodzi od organu, który go wystawił

• Domniemanie zgodności z prawdą oświadczenia organu, od którego pochodzi dokument.

Kpa i op. przyjęły domniemanie zgodności z prawdą, tego co zostało w dokumencie stwierdzone, przez organ, od którego dokument pochodzi. Domniemanie to może być obalone przez przeprowadzenie dowodu przeciwko treści dokumentu. W przypadku obalenia domniemania zgodności z prawdą lub domniemania prawdziwości dokumentu urzędowego, nie może on być traktowany jako dowód w sprawie.

Dowód jest prawdziwy, jeżeli spełnia 3 warunki:

• Został wystawiony przez kompetentny organ;

• Treść dokumentu odpowiada rzeczywistości;

• Dokument posiada nie zmienioną treść, taką, jaką nadał mu wystawca.

Kpa nie reguluje mocy dowodowej urzędowych dokumentów zagranicznych oraz dokumentów prywatnych. Dlatego też oba rodzaje dokumentów podlegają w pełni swobodnej ocenie dowodów dokonywanej przez organ orzekający, o ile przepisy szczególne lub umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej.

2. Zeznania świadków

Świadek - osoba fizyczna powołana przez organ, która w postępowaniu ma wiadomości o określonych faktach, mających znaczenie dla ustalenia stanu faktycznego w danej sprawie administracyjnej. W tym celu składa ona zeznania.

Pozycja świadka jest ograniczona przepisami, co wynika z 2 przesłanek:

• Przesłanki faktyczne: świadkami nie mogą być osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swoich spostrzeżeń. Ocena tej zdolności należy do organu, przyjmującego zeznania świadka.

• Przesłanki prawne: świadkami nie mogą być osoby zobowiązane do zachowania tajemnicy państwowej i służbowej, co do okoliczności objętych tajemnicą, o ile nie zostały zwolnione od zachowania tej tajemnicy; duchowni, co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi.

Świadkiem nie może być strona. Osoba fizyczna, która nie ma ograniczeń posiada prawny obowiązek występowania w charakterze świadka, bowiem nikt nie ma prawa odmówić występowania w charakterze świadka. Świadek może jedynie odmówić składania zeznań lub odpowiadać na pytania.

Prawo odmowy do składania zeznań - przysługuje małżonkowi strony, wstępnym, zstępnym, rodzeństwu strony oraz jej powinowatym I stopnia, jak również osobom pozostającym ze strona w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. Prawo to trwa po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli.

Prawo odmowy odpowiedzi na pytania - przysługuje świadkowi, gdy odpowiedź mogłaby narazić jego lub jego bliskich na odpowiedzialność karną, hańbę lub bezpośrednią szkodę majątkową, albo też naruszenie chronionej ustawowo tajemnicy zawodowej.

O tym czy danej osobie przysługuje prawo do odmowy zeznań lub odmowy na pytania decyduje organ, który odbierając zeznania od świadka powinien wcześniej uprzedzić go o prawie do odmowy składania zeznań lub odpowiedzi na pytania, a także o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań.

Forma zeznań świadka może być pisemna lub ustna, przy czym przy ustnej formie powinien być sporządzony protokół z przesłuchania świadka.

3. Opinie biegłych

Biegły - (rzeczoznawca, ekspert) osoba fizyczna powołana do udziału w postępowaniu dotyczącym innego podmiotu w celu wydania opinii w danej sprawie ze względu na posiadaną wiedzę fachową w tej dziedzinie.

Przesłanki zdolności do występowania w postępowaniu w charakterze biegłego:

• Przesłanki pozytywne - posiadanie wiadomości specjalnych.

• Przesłanki negatywne - utrata zdolności na skutek ich wystąpienia:

1. Istnieje określony związek biegłego z daną sprawą będący podstawą wyłączenia biegłego. Biegły podlega wyłączeniu od udziału w postępowaniu w sprawie, w której:

1. Jest stroną lub jest ze stroną w stosunku prawnym powodującym wpływ wyniku sprawy na jego prawa i obowiązki;

2. Stroną jest jego współmałżonek, krewny lub powinowaty do II stopnia;

3. Stroną jest osoba związana z nim z tytułu przysposobienia pozostająca pod jego opieka lub kuratelą;

4. Już był świadkiem, biegłym, przedstawicielem strony lub osób z nim spokrewnionych;

5. Uczestniczył w wydaniu decyzji organu niższej instancji, która została zaskarżona;

6. Jego udział był powodem wdrożenia przeciw niemu dochodzenia służbowego, postępowania dyscyplinarnego lub karnego;

7. Stroną jest jego przełożony służbowy.

8. Po zaistnieniu innych okoliczności, wywołujących wątpliwości, co do bezstronności, zgodnie z art. 24 kpa

1. Występują okoliczności powodujące utratę zdolności do wystąpienia w charakterze świadka, tj. biegłym nie może być osoba, która jest niezdolna do spostrzegania lub komunikowania swoich spostrzeżeń oraz osoba zobowiązana do zachowania tajemnicy państwowej i służbowej, (o ile nie jest zwolniona z tego obowiązku) i duchowni.

Biegły nie może odmówić wydania opinii, zaś wykonanie tego obowiązku jest zagwarantowane sankcją. Od wydania opinii biegły może być zwolniony przez organ administracyjny, tylko w przypadku zaistnienia przyczyn, które uprawniają świadków do odmowy zeznań lub odpowiedzi na pytania.

1. Oględziny

Jest to bezpośrednie zbadanie jakiegoś przedmiotu przez organ orzekający w celu dokonania spostrzeżeń za pomocą określonego zmysłu (np. wzroku, słuchu), co do właściwości tego przedmiotu. Przedmiotem oględzin może być wszystko, co oddziałuje na zmysły ludzkie, łącznie z samym człowiekiem.

Jest to środek dowodowy bezpośredni, tj. taki, który pozwala na bezpośrednie zetknięcie się organu orzekającego ze stanem faktycznym w danej sprawie. Oględziny wysuwane są na I miejsce spośród środków dowodowych zabezpieczających zrealizowanie zasady prawdy obiektywnej. Organ orzekający ma swobodę oceny potrzeby przeprowadzenia oględzin.

Eksperyment dowodowy - szczególna forma oględzin, która polega na tym, że dokonuje się oględzin nie naturalnego stanu faktycznego, lecz stworzoną sztucznie sytuację, która może przekonać lub nie organ orzekający o słuszności założenia dowodowego.

Oględziny muszą być przeprowadzone przed organem orzekającym w jego siedzibie lub poza jego siedzibą. Przedstawienie przedmiotu oględzin na wezwanie organu jest obowiązkiem ciążącym na stronie i na osobie trzeciej. Realizacja tego obowiązku jest zabezpieczona sankcją tylko w op.

5. Przesłuchanie stron a oświadczenie stron

Przesłuchanie - jest to środek dowodowy posiłkowy, dopuszczalny w postępowaniu w ostateczności, gdy spełnione zostały łącznie dwie przesłanki:

• Wyczerpanie innych środków dowodowych lub ich brak. Przesłuchanie jest tutaj dopuszczalne tylko w wypadku, gdy organ orzekający nie ma możliwości ustalenia stanu faktycznego za pomocą innych środków dowodowych.

• Istnieją fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Przesłuchanie jest tutaj dopuszczalne, jeżeli organ orzekający nie ma możliwości wyjaśnienia istotnych dla sprawy okoliczności, bez których nie można ustalić stanu faktycznego sprawy zgodnego z rzeczywistością.

Ocena potrzeby przeprowadzenia przesłuchania pozostawiona jest organowi. Przy czym jest ona ograniczona zasadą prawdy obiektywnej.

Do przesłuchania stosuje się przepisy o świadkach (z wyjątkiem przepisów o środkach przymusu). Strona jest obowiązana stawić się na wezwanie organu orzekającego. Forma przesłuchania może być pisemna lub ustna w formie protokołu.

Należy odróżnić wyjaśnienia od przesłuchania. Nie jest ono środkiem dowodowym. Dotyczy jedynie przedstawienia przez stronę stanu faktycznego sprawy wymagającego udowodnienia.

Oświadczenie - jest podstawom środkiem dowodowym. Strona składa oświadczenie pod rygorem odpowiedzialności za fałszywe zeznania. Przed odebraniem oświadczenia organ uprzedza stronę o odpowiedzialności za fałszywe zeznania. Jest to przesłanka do pociągnięcia do odpowiedzialności karnej.

Przesłanki oświadczenia, które muszą wystąpić łącznie:

• Przepis prawa nie wymaga potwierdzenia w drodze zaświadczenia;

• Strona chce złożyć oświadczenie, przez złożenie wniosku.

Jeżeli oświadczenie nie budzi w ocenie organu wątpliwości, co do zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, to te okoliczności faktyczne lub prawne nie wymagają dowodu

6. Środki dowodowe nienazwane

Są dopuszczalne, jeśli mogą się przyczynić do wykrycia prawdy obiektywnej, a nie są sprzeczne z prawem.:

- opinie instytutu naukowo-badawczego

- wyspecjalizowane jednostki organizacyjne

- film, zdjęcie, rysunek, taśma dźwiękowa, plan, billing telefoniczny itp.

3. Postępowanie dowodowe

1) Zasada oficjalności postępowania dowodowego

Organ administracji publicznej zgodnie z zasadą prawdy obiektywnej jest obowiązany do wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia całego materiału dowodowego.

Organ administracyjny określa zakres postępowania dowodowego w formie postanowienia, w którym wymienia fakty wymagające stwierdzenia oraz środki dowodowe. Organ nie jest związany postanowieniem dowodowym, tak jak innymi postanowieniami. Może je w każdej chwili zmieniać, uzupełniać lub uchylić.

Postępowanie dowodowe przeprowadza organ właściwy do orzekania w danej sprawie, w zakresie określonym normami prawa materialnego. Z przeprowadzenia dowodu organ jest zobowiązany sporządzić protokół, ponieważ brak sporządzenia protokołu pozbawia środki dowodowe ich mocy prawnej.

Podstawą decyzji administracyjnej jest tylko ocena pełnego materiału dowodowego. Jeżeli strona przedstawi niezupełny materiał dowodowy, organ ma obowiązek z własnej inicjatywy go uzupełnić.

2) Zasada bezpośredniości postępowania dowodowego.

Po przeprowadzeniu postępowania dowodowego organ musi rozpatrzyć cały materiał dowodowy, tj. powinien wziąć pod uwagę wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu dowodowym oraz uwzględnienie wszystkich okoliczności towarzyszących przeprowadzeniu poszczególnych dowodów, a mające znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności. Organ, rozpatrując materiał dowodowy nie może pominąć żadnego dowodu, gdyż pominięcie któregoś z nich może nasunąć wątpliwości, co do trafności oceny innych dowodów.

3) Zasada otwartego systemu dowodów

Jako dowód należy dopuścić wszystko, co może się przyczynić do wyjaśnienia sprawy, o ile nie jest to sprzeczne z prawem. W szczególności: dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych, oględziny. Także dowody nienazwane.

4) Zasada równej mocy środków dowodowych

Nie ma ograniczeń co do rodzaju dowodów, którym należy przyznać pierwszeństwo. Wyjątki stanowić tu mogą jedynie przepisy szczególne, a w razie wątpliwości stosuje się zasady otwartego systemu dowodów i równej ich mocy.

5) Zasada czynnego udziału stron w postępowaniu

Strona ma prawo do żądania przeprowadzenia dowodów w sprawie oraz do wypowiedzi co do przeprowadzonych dowodów i zgromadzonych materiałów.

Z żądaniem strona może wystąpić zawsze. Organ zobowiązany jest je rozpatrzyć i ocenić, nawet jeśli wpłynęło po zamknięciu postępowania dowodowego. Spóźnione żądanie nie powinno być oddalone, zwłaszcza jeśli dowody maja znaczenie dla sprawy i dotyczą faktu, który nie został już udowodniony w inny sposób.

Żądanie oddala się, jeśli zachodzi podejrzenie, iż spóźnienie ma na celu przewleczenie sprawy, zwłaszcza jeśli strona żąda przeprowadzenia dowodu dla faktów już udowodnionych.

Okoliczność faktyczna może uchodzić za udowodnioną, jeśli strona miała dodatkowo możliwość wypowiedzenia się co do przeprowadzonych dowodów. Organ zawiadamia stronę o zakończeniu postępowania dowodowego i wyznacza jej termin 7 dni dla realizacji swojego prawa.

Strony mogą również brać udział w czynnościach dowodowych. Organ jest zobowiązany zawiadomić strony o miejscu i terminie przeprowadzania dowodów. Każda ze stron ma prawo zadawać pytania świadkom, biegłym, pozostałym stronom oraz składać wyjaśnienia.

Organ może odstąpić od zasady czynnego udziału stron tylko w szczególnych sytuacjach, (np. zagrożenie niebezpieczeństwem dla życia, zdrowia ludzkiego lub niepowetowana szkoda materialna). Przyczyny odstąpienia postępowaniu muszą być odnotowane w aktach sprawy w formie adnotacji.

6) Zasada swobodnej oceny dowodów

„Organ administracji publicznej ocenia na podstawie całokształtu materiału dowodowego, czy dana okoliczność została udowodniona”.

Swobodna ocena dowodów musi być przeprowadzona zgodnie z zachowaniem 4 reguł:

• Należy się opierać na materiale dowodowym zebranym przez organ.

• Ocena powinna mieć za podstawę całego materiału dowodowego.

• Organ powinien dokonać oceny znaczenia i wartości dowodów dla toczącej się sprawy, z zastrzeżeniem ograniczeń dotyczących dokumentów urzędowych, które mają szczególną moc dowodową ( w op., również mocy ksiąg podatkowych i mocy deklaracji).

• Rozumowanie, w wyniku, którego organ ustala istnienie okoliczności, powinno być zgodne z zasadami logiki.

1. Rozprawa

Jest to forma postępowania wyjaśniającego, która umożliwia realizację zasady kontradyktoryjności, koncentracji dowodów, bezpośredniości, szybkości, prostoty, oszczędności, jedności i celowości wszystkich czynności składających się na proces administracyjny. Rozprawa umożliwia koncentrację w jednym czasie i miejscu wszystkich uczestników postępowania, którzy ustnie i bezpośrednio dokonują poszczególnych czynności procesowych.

Przeprowadzenie rozprawy administracyjnej jest obowiązkowe, jeżeli:

1. Przyspieszy to lub uprości postępowanie - Ocena czy przeprowadzenie rozprawy administracyjnej będzie miało wpływ na przyspieszenie lub uproszczenie postępowania należy do organu administracyjnego

2. Zapewni osiągnięcie celu wychowawczego - Osiągnięcie celu wychowawczego poprzez przeprowadzenie rozprawy administracyjnej jest kwestią wątpliwą. Trudno jest, bowiem porównywać w tym zakresie rozprawę administracyjną z rozprawą w postępowaniu cywilnym

3. Wymaga tego przepis prawa - Organ administracyjny jest zobowiązany przeprowadzić rozprawę przed wydaniem decyzji, jeżeli wymaga tego przepis ustawy. Wydanie decyzji bez przeprowadzania rozprawy stanowi naruszenie przepisów postępowania administracyjnego i powoduje uchylenie decyzji przez NSA

4. zachodzi potrzeba ustalenia interesów stron

5. jest to potrzebne dla wyjaśnienia sprawy z udziałem świadków, biegłych, oględzin.

Organ administracji publicznej podejmuje przed rozprawą czynności niezbędne do jej przeprowadzenia. W szczególności wzywa strony do złożenia przed rozprawą wyjaśnień, dokumentów i innych dowodów i do stawienia się na rozprawę osobiście lub przez przedstawicieli albo pełnomocników, a także wzywa świadków i biegłych do stawienia się na rozprawę.

Organ prowadzący postępowanie zawiadamia ponadto o rozprawie państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne, organizacje społeczne, a także inne osoby, jeżeli ich udział w rozprawie jest uzasadniony ze względu na jej przedmiot. W tym przypadku organ wzywa je do wzięcia udziału w rozprawie albo do złożenia przed rozprawą oświadczenia i dowodów dla jego poparcia.

W wezwaniu na rozprawę powinien być określony termin, miejsce i przedmiot rozprawy. Wezwanie doręcza się na piśmie stronom, świadkom, biegłym oraz państwowym i samorządowym jednostkom organizacyjnym, organizacjom i innym osobom, wezwanym do udziału w rozprawie.

Możliwe jest także ogłoszenie o miejscu, dacie i przedmiocie rozprawy w drodze ogłoszenia, jeżeli zachodzi prawdopodobieństwo, że oprócz wezwanych stron, uczestniczących w postępowaniu, mogą być jeszcze w sprawie inne strony, nie znane organowi administracji publicznej.

Ten etap rozprawy administracyjnej obejmuje tzw. czynności przygotowawcze:

• Czynności wobec stron i innych uczestników postępowania

• Czynności porządkowe np. wyznaczenie terminu i miejsca rozprawy.

Rozprawą kieruje wyznaczony do przeprowadzenia rozprawy pracownik organu administracji publicznej, przed którym toczy się postępowanie a w przypadku organu kolegialnego przewodniczący lub wyznaczony członek tego organu.

Część wstępna rozprawy - obejmuje jej otwarcie, ustalenie, czy stawiły się wszystkie osoby wezwane, czy nie ma podstaw do odroczenia rozprawy.

Nieobecność na rozprawie stron należycie wezwanych na rozprawę nie stanowi przeszkody do jej przeprowadzenia.

Odroczenie rozprawy jest możliwe:

• Jeżeli kierujący rozprawą stwierdzi poważne nieprawidłowości w wezwaniu stron na rozprawę,

• Jeżeli niestawienie się strony zostało spowodowane przeszkodą trudną do przezwyciężenia,

• Oraz z innej ważnej przyczyny.

Część właściwa rozprawy - obejmuje przeprowadzenie dowodów, należy tutaj zastosować wzory z rozpraw sądowych, tj. przesłuchanie świadków przy nieobecności innych świadków, w razie sprzecznych zeznań- konfrontację świadków, zaś dowody wniesione na piśmie należy odczytać.

Na rozprawie strony mogą składać wyjaśnienia, zgłaszać żądania, propozycje i zarzuty oraz przedstawiać dowody na ich poparcie. Strony mogą także wypowiadać się, co do wyników postępowania dowodowego.

Kierujący rozprawą powinien zapewnić porządek czynności procesowych. Sprawuje on też policję sesyjną, tzn. jest to jego uprawnienie do utrzymania porządku czynności procesowych oraz do zapewnienia prawidłowego przebiegu rozprawy. Osoby uczestniczące w rozprawie za niewłaściwe zachowanie mogą być ostrzeżone, że zostaną wydalone z miejsca rozprawy, a w razie dalszego niewłaściwego zachowania mogą być wydalone z miejsca rozprawy lub ukarane kara grzywny, na co służy im zaskarżenie.

1. Postępowanie wyjaśniające gabinetowe.

Ma zastosowanie wtedy, gdy nie zajdą przesłanki z art. 89 o przeprowadzeniu rozprawy (tj. przyspieszenie to lub uproszczenie postępowania, zapewnienie osiągnięcia celu wychowawczego, lub wymaga tego przepis prawa). Np. w sprawie jest tylko 1 strona lub kilka stron, ale nie mają sprzecznych interesów. Postępowanie wyjaśniające gabinetowe jest mniej sformalizowane od rozprawy, obowiązują w nim wszystkie elementy postępowania dowodowego, strona musi mieć czynny udział we wszystkich czynnościach. Dominuje tutaj zasada pisemności. Postępowanie wyjaśniające gabinetowe ma dominujące znaczenie w postępowaniu podatkowym.

R. 14

Orzekanie w sprawie indywidualnej w postępowaniu administracyjnym.

1. Postanowienie a decyzja.

Decyzja administracyjna - jest to objaw woli kompetentnego organu administrującego, zakomunikowany stronie, podjęty na podstawie przepisów prawa procesowego lub materialnego, w trybie, formie i strukturze przewidzianej prawem procesowym, rozstrzygający sprawę merytorycznie lub niemerytorycznie.

Postanowienie - objaw woli kompetentnego organu administrującego, zakomunikowany stronie oraz innym uczestnikom postępowania, podjęty na podstawie prawa procesowego, w trybie, formie i strukturze przewidzianej prawem procesowym.

Można je podzielić na 4 kategorie:

• Ściśle procesowe (incydentalne) - stanowią o czynnościach postępowania oraz o prawach i obowiązkach jego uczestników, stron. Są od razu wykonywane. Na ich podstawie można wykonywać czynności procesowe lub stosować środki dyscyplinujące strony postępowania i innych uczestników.

• Procesowe, wpływające na dalszy bieg postępowania - wywierają skutki postanowień ściśle procesowych oraz skutki wymienione w kpa.

• Odnoszące się, co do istoty sprawy - należą tutaj m.in. postanowienia wydawane przy współdziałaniu organów administracyjnych (art. 106)- organ współdziałający, wyrażając opinię lub zgodę, czyni to w formie postanowienia, które może wpływać na treść decyzji wydanej w sprawie. Wywierają skutki zawarte w kpa. Skutki tych postanowień są zindywidualizowane, bo inny skutek wywiera postanowienie wydane przez organ współdziałający, a inny postanowienie o ugodzie.

• Wydawane poza ramami postępowania administracyjnego, (np., co do zaświadczeń).

Forma postanowienia:

• Oznaczenie organu administracji publicznej,

• Datę jego wydania,

• Oznaczenie strony lub stron albo innych osób biorących udział w postępowaniu,

• Powołanie podstawy prawnej,

• Rozstrzygnięcie,

• Pouczenie, czy i w jakim trybie służy na nie zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego.

• Podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do jego wydania.

• Uzasadnienie faktyczne i prawne, jeżeli służy na nie zażalenie lub skarga do sądu administracyjnego oraz gdy wydane zostało na skutek zażalenia na postanowienie.

Postanowienie ogłasza się ustnie, a na piśmie doręcza się zawsze tylko te, które mogą być zaskarżone na drodze administracyjnej lub sądowej.

Różnice między decyzją a postanowieniem:

• Przedmiot rozstrzygnięcia - postanowienie procesowe może mieć wpływ na poszczególne czynności procesowe lub na stosowanie określonych instytucji procesowych. Postanowienia procesowe zawierają rozstrzygnięcia, które umożliwiają rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy, ale czynią to przez kształtowanie procesowych praw i obowiązków stron oraz uczestników postępowania. Decyzja kończy sprawę przez rozstrzygnięcie jej, co do istoty (ustalając wynik postępowania) lub w danej instancji przez umorzenie bezprzedmiotowego postępowania.

• Zakres stosowania formy - jest prawnie od siebie rozdzielony, ale może być zbliżony. Podstawowe znaczenie ma tutaj treść aktu, a nie błędna forma czy nazwa nadana przez organ.

• Krąg adresatów - decyzje są adresowane do stron, postanowienia do wszystkich uczestników postępowania.

• Nazwa i elementy określone w art. 124.

Forma decyzji:

Decyzja administracyjna może występować pod różnymi nazwami typu zezwolenie, koncesja, pozwolenie, koncesja. Nazwa nie jest tutaj jednak istotna.

Elementy, które powinna zawierać decyzja:

• Oznaczenie organu administracji publicznej,

• Datę wydania,

• Oznaczenie strony lub stron,

• Powołanie podstawy prawnej,

• Rozstrzygnięcie,

• Uzasadnienie faktyczne i prawne

Uzasadnienie faktyczne decyzji, powinno zawierać wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej.

Uzasadnienie prawne powinno zawierać wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa. Uzasadnienie decyzji obejmować powinno ocenę zebranego materiału dowodowego, dokonaną przez organ wykładnię przepisów prawa oraz ocenę przyjętego stanu faktycznego w świetle obowiązującego prawa.

Kpa wprowadza wyjątki od obowiązku uzasadniania decyzji administracyjnych:

1. Decyzja uwzględnia w całości żądanie strony, nie dotyczy jednak decyzji rozstrzygających sporne interesy stron oraz decyzji wydanych na skutek odwołania;

2) Możliwość zaniechania uzasadniania decyzji administracyjnej wynika z przepisów ustawy ze względu na interes bezpieczeństwa Państwa lub porządek publiczny.

• Pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie,

• Podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji.

• Decyzja, w stosunku, do której może być wniesione powództwo do sądu powszechnego lub skarga do sądu administracyjnego, powinna zawierać ponadto pouczenie o dopuszczalności wniesienia powództwa lub skargi.

Decyzja może zawierać klauzulę rygoru natychmiastowej wykonalności. Wynika on z przepisów szczególnych lub ze stwierdzonej przez organ niezbędności nadania go dla ochrony zdrowia lub życia ludzkiego albo dla zabezpieczenia gospodarstwa narodowego przed ciężkimi stratami czy inny ważny interes społeczny lub interes strony. Rygor natychmiastowej wykonalności może zostać nadany od razu lub później, w drodze osobnego postanowienia.

Inne wymagania formalne dla decyzji to:

• wydawanie decyzji na specjalnie ewidencjonowanych drukach lub z zachowaniem bardziej uroczystej formy pisemnej.

• Dołączenie postanowień dodatkowych, takich jak: warunek zawieszający lub rozwiązujący, termin ważności decyzji.

Postanowienia dodatkowe wpływają na moc obowiązującą decyzji i mogą stanowić podstawę do jej wygaśnięcia na podstawie art., 162 (jeżeli decyzja stała się bezprzedmiotowa lub, jeżeli strona nie dopełniła warunków). Do decyzji może być również dodane zlecenie - obowiązek wykonania czynności dodatkowych.

Decyzja jest dostarczana stronom na piśmie lub ogłaszana ustnie z adnotacją w protokole. Od daty doręczenia lub ogłoszenia decyzja jest aktem zewnętrznym, który wiąże organ i strony.

Podstawowym skutkiem wywieranym przez decyzje jest to, że wiąże ona organ oraz strony od daty jej doręczenia lub ogłoszenia.

Z decyzją związane jest domniemanie prawidłowości (ważności). Może być ono obalone w przypadku wzruszenia decyzji przez właściwy organ w trybie zwyczajnym lub nadzwyczajnym.

Wykonanie decyzji zależy od charakteru i treści rozstrzygnięcia:

• Decyzja nieostateczna podlega wykonaniu, jeżeli z mocy prawa ma rygor natychmiastowej wykonalności oraz jeżeli przed upływem terminu odwołania będzie wykonana decyzja zgodna z żądaniem wszystkich stron.

• Decyzja ostateczna podlega wykonaniu, jeżeli organ lub sąd nie wstrzyma jej w przypadkach określonych w kpa.

Cechę prawomocności mają decyzje poddane kontroli NSA lub w nielicznych przypadkach sądowi powszechnemu.

2. Ugoda a decyzja.

Ugoda administracyjna jest jednym ze sposobów merytorycznego zakończenia postępowania administracyjnego.

Przesłanki zawarcia ugody:

• Sprawa jest zawisła tj. toczy już przed organem administracji państwowej,

• Przemawia za tym charakter sprawy,

• Zawarcie ugody przyczyni się do uproszczenia lub przyspieszenia postępowania,

• Nie sprzeciwia się temu przepis prawa,

• Zgodne oświadczenie stron o zawarciu ugody złożone zostanie przed organem administracji państwowej w pierwszej instancji lub w postępowaniu odwoławczym, do czasu wydania przez organ decyzji w sprawie.

• W sprawie biorą, co najmniej 2 strony.

• Treść ugody nie narusza wymagań interesu społecznego lub stron.

Po złożeniu przez strony zgodnego oświadczenia o zamiarze zawarcia ugody organ administracji państwowej:

• Odracza wykonanie decyzji oraz

• Wyznacza stronom termin do zawarcia ugody.

Organ administracji państwowej odmawia zatwierdzenia ugody, jeżeli:

• Zawarta została z naruszeniem prawa,

• Nie uwzględnia stanowiska organu, o którym mowa w art. 118 § 2 k.p.a.,

• Narusza interes społeczny bądź słuszny interes stron.

Zatwierdzenie bądź odmowa zatwierdzenia ugody następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie. Postanowienie, o którym mowa wyżej powinno być wydane w ciągu 7 dni od dnia zawarcia ugody. Zatwierdzona ugoda wywiera takie same skutki, jak decyzja wydana w toku postępowania administracyjnego.

Forma ugody: Musi być zawarta w formie pisemnej, a jej zawarcie utrwala się w protokole.

Zawierać powinna:

• Oznaczenie organu, przed którym została zawarta,

• Datę sporządzenia,

• Oznaczenie stron,

• Przedmiot i treść ugody,

• Wzmiankę o jej odczytaniu i przyjęciu,

• Podpisy stron oraz podpis pracownika organu administracji państwowej, upoważnionego do sporządzenia ugody.

Skutki ugody:

• Utrzymuje w mocy odroczenie wydania decyzji przez organ administracyjny poza pierwotny termin wyznaczony do zawarcia ugody;

• Korzysta z domniemania prawidłowości

• Generalnie wywiera takie same skutki jak decyzja.

Wykonanie ugody jest powiązane z charakterem postanowienia zatwierdzającego ugodę. Ugoda staje się wykonalna, gdy to postanowienie staje się ostateczne. W postępowaniu odwoławczym traci moc decyzja organu I instancji w momencie, gdy ostateczne stanie się postanowienie o zatwierdzeniu ugody.

1. Rektyfikacja decyzji i postanowień.

Rektyfikacja- jest to usunięcie wad nieistotnych i obejmuje:

• Sprostowanie błędów pisarskich - (np. niewłaściwe użycie wyrazu, mylna pisownia), błędy rachunkowe (pomyłki w działaniach arytmetycznych), inne omyłki (podobne w naturze do błędów pisarskich i arytmetycznych). Następuje z urzędu lub na żądanie stron w każdym czasie w formie postanowienia.

• Uzupełnienie decyzji - dotyczy jej rozstrzygnięcia oraz pouczeń, co do możliwości wniesienia środków zaskarżenia na drodze administracyjnej lub sądowej. Rozstrzygnięcie powinno być kompletne w ukształtowaniu wyniku sprawy. Następuje na wniosek strony, zgłoszony w ciągu 14 dni od doręczenia decyzji. Uzupełnienie rozstrzygnięcia następuje w formie decyzji uzupełniającej wcześniej wydaną.

• Wykładnia treści wyroku - dokonuje się jej w przypadku wątpliwości, co do jej treści, zakresu praw i obowiązków nią uregulowanych, terminu, w którym powstaje skutek prawny. Wykładnia treści decyzji nie może prowadzić do zmiany treści rozstrzygnięcia. Następuje na żądanie stron lub z urzędu. Organ dokonuje wykładni w drodze postanowienia, które może zostać zaskarżone, a na postanowienie ostateczne służy skarga do NSA.

2. Koszty postępowania i opłaty administracyjne

Opłaty - są wprowadzane odrębnymi przepisami, które określają zasady ich wyliczania oraz pobierania.

Przykłady:

- opłaty skarbowe, pobierane i wymierzane na podstawie przepisów ustawy z dnia 31.01.1989r. o opłacie skarbowej,

- opłaty paszportowe pobierane są na podstawie ustawy o paszportach z 1991r. - paszporty wydaje się po uiszczeniu opłaty paszportowej.

Opłaty są pobierane za czynności organu (np. podanie, pełnomocnictwo). Opłata powinna być uiszczana z góry lub w toku postępowania, ale przed jego zakończeniem. Jeżeli strona nie uiściła opłaty, to organ w ciągu 7- 14 dni daje termin do uzupełnienia zaległości. W przypadku bezskutecznego upłynięcia terminu, podanie strony pozostaje bez rozpatrzenia. Na to postanowienie stronie służy zażalenie.

Koszty - należą do nich:

• Koszty osobistego stawienia się świadków, biegłych, stron- koszty podróży, zwrot utraconego zarobku dziennego, diety, koszty noclegu

• Koszty oględzin

• Koszty doręczenia stronom pism.

KPA wprowadza zasadę rozdziału kosztów pomiędzy organ a stronę postępowania. Organ pokrywa koszty postępowania ponoszone w wykonywaniu obowiązku ustawowego, zaś stronę obarczają koszty powstałe z jej winy (np. powtórzenie czynności, w których strona nie wzięła udziału), czynności wykonane na żądanie strony lub w jej interesie (np. żądanie powołania jeszcze 1 biegłego).

Koszty postępowania powinny być uiszczone z dołu, tj. przed wszczęciem postępowania. Czasem organ może żądać zaliczki na poczet postępowania.

Kwota kosztów jest ustalana po zakończeniu postępowania w instancji i wraz z decyzją wydaje się postanowienie określające wysokość należności z tego tytułu, osoby zobowiązane oraz termin i formę opłacenia należności. Postanowienie w sprawie kosztów postępowania może być zaskarżone w drodze zażalenia, a na postanowienie ostateczne stronie służy skarga do NSA.

KPA dopuszcza zwolnienie strony od opłat lub kosztów postępowania, jeżeli nie może ona uiścić należności. Zwolnienie jest wydawane w formie postanowienia, na które nie przysługuje zaskarżenie, gdyż na wniosek strony organ może zwolnić ją z całości lub części należności, gdy ta nie może zapłacić.

R 15

Weryfikacja decyzji i postanowień w toku postępowania.

Składowymi elementami systemu weryfikacji decyzji i postanowień są:

1. Środki zaskarżenia - to instytucje procesowe, za pomocą, których uprawnione podmioty mogą żądać weryfikacji rozstrzygnięć administracyjnych w celu ich kasacji lub reformacji. Środki zaskarżenia są oparte na zasadzie skargowości, tj. służą one podmiotom uprawnionym do żądania uruchomienia określonego postępowania weryfikacyjnego. Nie dają podstawy do uruchomienia postępowania z urzędu. Drugą cechą środków zaskarżenia jest doprowadzenie do kasacji lub reformacji.

2. Środki nadzoru - to instytucje procesowe, za pomocą, których organy powołane do sprawowania nadzoru uruchamiają z urzędu postępowanie weryfikacyjne, które służy do wyeliminowania z obrotu prawnego decyzji przez ich kasacje lub reformację. Oparte są na zasadzie oficjalności oraz celu, którym jest wyeliminowanie decyzji z obrotu prawnego.

3. Odwołalność decyzji - to prawna możliwość kasacji lub reformacji decyzji z urzędu przez organ, który wydał decyzję. Oparta jest na zasadzie oficjalności oraz celu, którym jest wyeliminowanie decyzji z obrotu prawnego.

Klasyfikacja środków zaskarżenia:

Kryterium przesunięcia kompetencji do weryfikacji zaskarżonego rozstrzygnięcia na wyższą instancję. Wyróżnić tutaj można środki:

• Bezwzględnie dewolutywne - zawsze przesuwają sprawę do wyższej instancji;

• Względnie dewolutywne - powodują przesunięcie sprawy do wyższej instancji, tylko w razie nieuwzględnienia ich przez organ I instancji;

• Środki niedewolutywne - rozpatrywane przez organ wydający zaskarżane decyzje.

Kryterium zaskarżonego rozstrzygnięcia:

• Środki zwyczajne - służą do rozstrzygnięć nieostatecznych, wnosi się je, gdy strona jest niezadowolona z rozstrzygnięcia;

• Środki nadzwyczajne - są szeroko wymienione w kpa i op.

Kryterium mocy prawnej wniesionego środka zaskarżenia:

• Środki bezwzględnie suspensywne - z mocy prawa wstrzymują wykonanie zaskarżonego rozstrzygnięcia;

• Środki względnie suspensywne - wstrzymanie wykonania zaskarżonego rozstrzygnięcia pozostawiają ocenie organu rozpatrującego środek zaskarżenia.

Kryterium możliwości wnoszenia danego środka zaskarżenia samodzielnie:

• Środki samoistne

• Środki niesamoistne - można je wnieść tylko z innymi środkami zaskarżenia.

System weryfikacji decyzji może mieć konstrukcje czyste, bo są to cechy charakterystyczne zarówno dla środka zaskarżenia jak i nadzoru (należą tutaj odwołanie, wniosek o ponowne rozpoznanie sprawy, zażalenie, sprzeciw, skarga do NSA) oraz konstrukcje mieszane, bo mają cechy charakterystyczne dla środków nadzoru i odwołalności (należą tutaj: wznowienie postępowania i stwierdzenie nieważności decyzji, uchylenie lub zmiana decyzji). System weryfikacji decyzji opiera się na weryfikacji decyzji w toku instancji jak również poza tokiem instancji (w trybach nadzwyczajnych).

1. Odwołanie

Jest to środek zaskarżenia w postępowaniu administracyjnym. Należy do podstawowych środków zaskarżenia ze względu na krąg decyzji administracyjnych podlegającym zaskarżeniu jak i na szerokie podstawy zaskarżenia, które kwestionują legalność i zasadność decyzji.

Prawo do odwołania wynika z art. 78 Konstytucji - „każdej ze stron przysługuje prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w I instancji”. Zakres dopuszczalności odwołania jest oparty na zasadzie dwuinstancyjności (art. 15), wg, której każda sprawa indywidualna rozpoznana i rozstrzygnięta decyzją organu I instancji podlega w wyniku wniesienia odwołania ponownemu rozpoznaniu i rozstrzygnięciu przez organ II instancji.

Od każdej decyzji nieostatecznej służy odwołanie. Wyjątkiem jest tutaj decyzja wydana w I instancji przez ministra, której nie służy odwołanie oraz decyzja wydana przez SKO w sprawach należących do zadań własnych samorządu terytorialnego.

Weryfikacja w postępowaniu odwoławczym nie obejmuje również decyzji o odszkodowaniu, gdyż można ich dochodzić również na drodze sądowej. Weryfikację decyzji w toku instancji wyłączają przepisy szczególne (np. prawo wodne). Strony mogą w obronie swojego interesu prawnego wystąpić na drogę postępowania sądowego.

• Podmioty uprawnione do wniesienia odwołania:

Postępowanie odwoławcze jest oparte na zasadzie skargowości. Nigdy nie może zostać wszczęte z urzędu, może zostać tylko uruchomione na wniosek strony.

Uprawnionym do wniesienia odwołania jest podmiot, który:

• Twierdzi, że decyzja organu I instancji dotyczy jego interesu lub obowiązku prawnego;

• Ma zdolność do czynności prawnych i zdolność prawną.

Prawo do wniesienia odwołania nie przysługuje osobom, które nie spełniły przesłanek wynikających z art. 28, 29, 30. Osobom tym dla ochrony swoich interesów faktycznych służy postępowanie skargowo - wnioskowe.

Jeżeli skarga dotyczy sprawy administracyjnej lub indywidualnej w fazie postępowania odwoławczego, to należy ją traktować jako materiał dowodowy. Kpa nie wprowadza ograniczeń formalnych ani materialnych dotyczących prawa odwołania strony. Prawo do odwołania ma nie tylko strona, która brała udział w postępowaniu zakończonym decyzją, ale też osoba, która nie brała udziału w postępowaniu, ale jest stroną w rozumieniu art. 28. Prawo do odwołania ma strona niezadowolona z rozstrzygnięcia zawartego w decyzji.

Prawo do odwołania jest oparte na zasadzie rozporządzalności, która w kwestii cofnięcia odwołania jest ograniczona. Strona może cofnąć odwołanie przed wydaniem decyzji przez organ odwoławczy ze skutkiem prawnym tylko wtedy, gdy nie doprowadzi to do utrzymania w mocy decyzji naruszającej prawo lub interes społeczny. Skuteczność cofnięcia odwołania jest uzależniona od oceny organu odwoławczego. Strona ma tutaj możliwość skargi do NSA.

Uprawnienie do wniesienia odwołania mają obok strony podmioty na prawach strony, tj. prokurator oraz organizacja społeczna.

Organizacja społeczna - wniesienie przez nią odwołania zależy od 2 przesłanek:

• Żądanie jest uzasadnione celami statutowymi.

• Przemawia za tym interes społeczny.

Przesłanki te oceniane są przez organ orzekający, który wszczyna postępowanie z urzędu lub dopuszcza organizację do udziału w postępowaniu (w I instancji), jeżeli uzna przesłanki za uzasadnione. Od tego momentu organizacja ma prawo do wniesienia odwołania, jeżeli uczestniczy w postępowaniu I instancji.

Prokurator - jeżeli bierze udział w postępowaniu I instancji, to przysługują mu prawa strony i ma on prawo do wniesienia odwołania. Jeżeli nie brał udziału w postępowaniu w I instancji - nie przysługuje mu prawo do wniesienia odwołania.

Uprawnienie do wniesienia odwołania ma również Rzecznik Praw Obywatelskich.

Forma i skutki prawne odwołania

Postępowanie odwoławcze uruchamia czynność procesowa strony, jaką jest wniesienie odwołania. Kpa nie wymaga zachowania szczególnej formy wniesienia odwołania ani też szczególnego uzasadnienia. Odwołanie poza wyrażeniem niezadowolenia z decyzji powinno mieć formę odpowiadającą ogólnym wymaganiom stawianym podaniom. Pojęcie podania jest rozumiane szeroko i obejmuje: żądania, wyjaśnienia, odwołania, zażalenia.

Generalnie odwołanie powinno mieć formę pisemną. Może być wnoszone telegraficznie, dalekopisem, telefaksem lub poczta elektroniczną. Strona może również wnieść odwołanie ustnie do protokołu.

Warunek formalny odwołania to termin wniesienia. Musi być ono wniesione w terminie 14 dni od daty ogłoszenia (doręczenia decyzji) stronie. Odwołanie można wnieść za pośrednictwem organu, który wydał decyzję.

Odwołanie jest środkiem bezwzględnie suspensywnym, bo z mocy prawa wstrzymuje wykonanie zaskarżonej decyzji, ale nie dotyczy to decyzji objętej klauzulą rygoru natychmiastowej wykonalności, lub, gdy decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu z mocy ustawy. W tych przypadkach organ może natychmiast wstrzymać wykonanie zaskarżonej decyzji.

• Postępowanie odwoławcze przed organem I instancji.

Czynności procesowe tutaj obejmują:

• Zawiadomienie stron o wniesieniu odwołania;

• Samokontrolę do własnej decyzji (tj. postępowanie odwoławcze przed organem I instancji)

Samokontrola - opiera się na 2 kryteriach:

• Kryterium formalne - wniesienie odwołania przez wszystkie strony. Organ musi ustalić czy odwołanie wniosły wszystkie strony, którym decyzja została doręczona lub ogłoszona. Jeżeli w sprawie uczestniczą inne strony, oprócz tych, którym doręczono decyzję, organ jest obowiązany je zawiadomić o złożeniu odwołania, zaś samokontrolę może wykonać tylko wtedy, gdy te strony wyrażą zgodę na uchylenie lub zmianę decyzji, zgodnie z żądaniem zawartym w odwołaniu przypadku wniesienia odwołania przez prokuratora lub organizację społeczną, samokontrola może być uruchomiona, tylko wtedy, gdy odwołanie oprócz prokuratora lub organizacji społecznej wniosą wszystkie strony.

Samokontrola odbywa się w dwóch fazach:

1. Kontrola własnego postępowania - ponowne rozpoznanie i rozpatrzenie sprawy oraz ustalenie, czy może być zmienione stanowisko przyjęte w danej sprawie.

2. Konfrontacja stanowiska z żądaniem stron.

W tej fazie organ może ustalić, że:

• Żądanie strony jest uzasadnione, więc czuje się kompetentny do uchylenia lub zmiany decyzji;

• Żądanie strony jest uzasadnione tylko częściowo, w związku z tym nie czuje się kompetentny do wzruszenia decyzji;

• Żądanie strony nie jest uzasadnione.

• Kryterium merytoryczne - stanowisko organu musi się pokrywać ze stanowiskiem stron.

Organ I instancji jest zobowiązany rozpatrzyć sprawę w ciągu 7 dni od dnia otrzymania odwołania, w postępowaniu podatkowym w terminie miesiąca. Od nowej decyzji stronom służy odwołanie.

• Postępowanie przed organem II instancji

Można je podzielić na 3 fazy:

1. Postępowanie wstępne

Organ odwoławczy ustala tutaj, czy odwołanie jest dopuszczalne (do dwukrotnego rozpoznania, jeżeli nie to odwołanie jest niedopuszczalne) i czy zostało wniesione z zachowaniem terminu. Jeżeli strona uchybiła terminowi do wniesienia odwołania, a wystąpi o jego przywrócenie, to organ odwoławczy może ostatecznie zadecydować o jego przywróceniu.

Niedopuszczalność może wynikać z przyczyn:

- Przedmiotowych - brak przedmiotu zaskarżenia, wyłączenie przez przepisy prawne możliwości zaskarżenia decyzji w toku instancji. Np. decyzja nie została wydana, lub czynność organu administracyjnego nie jest decyzją administracyjną.

- Podmiotowych - odwołanie wnosi jednostka niemająca legitymacji do jego wniesienia (tj. osoba trzecia lub strona, która nie brała udziału w postępowaniu przed I instancją) lub strona niemająca zdolności do czynności prawnych.

Jeżeli odwołanie dotyczy interesu prawnego strony, to organ odwoławczy jest zobowiązany do rozpatrzenia jej odwołania, w przeciwnym przypadku wydawana jest decyzja o umorzeniu postępowania odwoławczego.

Negatywny wynik przeprowadzenia czynności w postępowaniu wstępnym skutkuje wydaniem postanowienia o niedopuszczalności odwołania lub uchybieniu terminowi. Są to postanowienia ostateczne, przy czym stronie służy skarga do NSA.

2. Postępowanie rozpoznawcze

Jego przedmiotem jest ponowne rozpatrzenie sprawy indywidualnej rozstrzygniętej decyzją organu I instancji. Granice postępowania rozpoznawczego są wyznaczone przez zasady ogólne kpa, a w szczególności przez zasadę dwuinstancyjności, zasadę prawdy obiektywnej, zasadę praworządności.

W postępowaniu rozpoznawczym organ dokonuje oceny materiału dowodowego zebranego w postępowaniu przed I instancją.

Organ może tutaj stwierdzić, że:

- Brak było rozpoznania sprawy w I instancji;

- Postępowanie w I instancji wymaga uzupełnienia, ponieważ nie zostały ustalone wszystkie istotne dla sprawy okoliczności faktyczne. Organ odwoławczy przeprowadza na wniosek lub z urzędu uzupełniające postępowanie dowodowe. Może je przeprowadzić sam lub zlecić je organowi, który wydał zaskarżoną decyzję.

c) Podjęcie decyzji

Rozstrzygnięcie organu odwoławczego może być następujące:

• Utrzymuje w mocy zaskarżoną decyzję. Decyzja o utrzymaniu w mocy decyzji organu pierwszej instancji powinna być wydana wówczas, gdy rozstrzygnięcie organu odwoławczego pokrywa się z rozstrzygnięciem organu I instancji.

• Rozstrzygnięcie merytoryczne organu odwoławczego jest niezgodnie z rozstrzygnięciem organu I instancji. Organ odwoławczy uchyla zaskarżoną decyzję w całości lub części i w tym zakresie orzeka, co do istoty sprawy (decyzja merytoryczno - reformacyjna). Podstawą wydania takiej decyzji może być każdy rodzaj wadliwości. Może to być naruszenie przepisów prawa materialnego czy przepisów postępowania, ale także błędna ocena faktów

Organ odwoławczy może także uchylić zaskarżoną decyzję w całości i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ pierwszej instancji (decyzja kasacyjna). Rozstrzygnięcie sprawy wymaga uprzedniego przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w całości lub w znacznej części.

Dwa typy decyzji kasacyjnych:

1. Decyzja kasacyjna typowa

Organ odwoławczy uchyla zaskarżoną decyzję i nie rozstrzyga sprawy merytorycznie. Kpa wyklucza wydanie typowej decyzji kasacyjnej. Nie możliwe jest uchylenie decyzji przez organ odwoławczy bez merytorycznego rozpatrzenia sprawy bądź umorzenia postępowania albo bez przekazania sprawy do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji. Brak podstaw prawnych do merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy, powoduje wydanie decyzji kasującej decyzję organ I instancji i umorzenie postępowania w sprawie.

2. Decyzja kasacyjna powodująca przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez organ I instancji.

Organ stwierdza tutaj o istnieniu podstaw do merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy indywidualnej. Organ odwoławczy może wydać decyzję kasacyjną i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia, gdy postępowanie w I instancji zostało przeprowadzone z rażącym naruszeniem norm prawa procesowego:

1. organ I instancji nie przeprowadził postępowania wyjaśniającego

2. przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego z rażącymi naruszeniami.

Przekazując sprawę organ odwoławczy może wskazać, jakie okoliczności należy wziąć pod uwagę przy ponownym rozpatrzeniu sprawy (art. 138 § 2). Decyzja kasacyjna może być podjęta wyłącznie w oparciu o przesłanki określone w art. 138 § 2 kpa. Drugim rodzajem tego typu decyzji jest decyzja kasacyjna wprowadzona ze względu na rozwiązania ustrojowe, w celu ochrony kompetencji organów jednostek samorządu terytorialnego.

Do tych wad należą:

1) Dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności, okazały się fałszywe,

2) Decyzja wydana została w wyniku przestępstwa,

3) Decyzja wydana została przez pracownika lub organ podatkowy, który podlega wyłączeniu,

4) Strona nie z własnej winy nie brała udziału w postępowaniu,

5) Wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji nie znane organowi, który wydał decyzję,

6) Decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu,

7) Decyzja została wydana na podstawie innej decyzji lub orzeczenia sądu, które zostały następnie uchylone lub zmienione w sposób mogący mieć wpływ na treść wydanej decyzji.

W przypadku wystąpienia powyższych wad organ odwoławczy jest obowiązany uchylić decyzję i przekazać sprawę właściwemu organowi. W tym przypadku nie może on tutaj dokonać reformacji i umorzyć postępowania.

Organ odwoławczy może uchylić w całości decyzję organu I instancji i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia przez ten organ, rozstrzygnięcie sprawy wymaga przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego.

Organ odwoławczy uchyla decyzję, w sprawach należących do właściwości organów samorządu terytorialnego, jeżeli przepisy prawa nie pozostawiają sposobu jej rozstrzygnięcia uznaniu organu samorządu terytorialnego.

Organ może zakończyć postępowanie odwoławcze umorzeniem postępowania, jeżeli stało się ono bezprzedmiotowe. Decyzja o umorzeniu postępowania odwoławczego jest ostateczne i powoduje, że decyzja pozostaje w obrocie prawnym.

Zakaz reformationis in peius w postępowaniu odwoławczym

(rozstrzygnięcia sprawy na niekorzyść strony)

Organ odwoławczy nie może zmienić rozstrzygnięcia zawartego w decyzji organu I instancji na niekorzyść odwołującej się strony, chyba, że zaskarżona decyzja narusza prawo lub rażąco narusza interes społeczny.

Środki odwoławcze służą ochronie interesów strony, która nie powinna obawiać się ich stosowania. Natomiast pojęcie "rażącego naruszenia prawa", jak i "interesu społecznego" jest pojęciem nieostrym i jako takie podlega swobodnej ocenia organu administracyjnego.

1. Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy

Jest to środek zaskarżenia przysługujący stronie w przypadku, gdy jest ona niezadowolona z decyzji wydanej przez ministra (strona może się zwrócić do tego organu o ponowne rozpatrzenie sprawy) lub SKO. Jest to środek niedewolutywny. Do wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy stosuje się przepisy o decyzji.

2. Zażalenie

Jest to środek zaskarżenia służący od postanowień. Służy tylko na postanowienia. Prawo do wniesienia zażalenia ma strona i pozostali uczestnicy postępowania. Zażalenie wnosi się w terminie 7 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia postanowienia stronie. Ma taką samą treść i formę jak odwołanie. Zażalenie jest środkiem zaskarżenia względnie suspensywnym, bo wniesienie zażalenia nie wstrzymuje wykonania zaskarżonego postanowienia. Organ, który wydał postanowienie może jedynie wydać wstrzymanie jego wykonania, o ile jest to uzasadnione. Rozpatrzenie zażalenia następuje wg tych samych przepisów, służących odwołaniu.

44

---