Polityka Zagraniczna USA

Podstawową definicję polityki zagranicznej Sondermana

Definicja Z. Brzezińskiego: „polityka zagraniczna = dyplomacja, wywiad i obronność.”

W aktywności państw trudno jest jednoznacznie odgraniczyć politykę wewnętrzną od zagranicznej, wystarczy przeanalizować jakikolwiek przykład z praktyki. Niemal wszystko, co będzie się działo wewnątrz państwa w jakimś sensie zainteresuje inne państwa i odwrotnie - wszystko w wymiarze międzynarodowym będzie w jakimś sensie ważne dla spraw wewnętrznych. Tak było od zawsze.

Od początku lat 70tych XX wieku ta granica jest szczególnie rozmywana - coraz więcej jest dziedzin działalności danego państwa o niejednoznacznym statusie. Jest to związane z kwestiami bardziej ekonomicznymi niż politycznymi. Kryzys energetyczny lat 70tych. i reakcja USA był w pewnym sensie przełomem i przykładem, jak okoliczności zewnętrzne determinują politykę wewnętrzną mocarstw.

Bayless Manning - w artykule, który ukazał się w „Foreign Affairs” (w 1977) zaproponował nowe pojęcie: „intermestic” . Dotychczas polityka zagraniczna koncentrowała się wokół klasycznych pojęć i zagadnień, takich jak „równowaga sił”, użycia sił zbrojnych, granice, terytorium itd , ale teraz priorytet przesuwa się przede wszystkim na zagadnienia gospodarcze, a więc zaciera się podział na politykę wewnetrzną i politykę zagraniczną, przykładem będą np. taryfy celne - rozpatrywane mogą być w ramach wymiany gospodarczej, ale też jako instrument ochrony rynku.

Jaka jest istota polityki zagranicznej danego państwa?

Joseph Nye - w 2001r. stworzył pojęcie „soft power”. To też jest pewna próba spojrzenia na przemiany w polityce zagranicznej w zależności od okoliczności, uwzględniając zmiany w relacjach międzynarodowych.

Dochodzi do wniosku, że dotychczas w stosunkach mnr, dominowała „hard power”, czyli aktywność militarna, interwencje + większość aktywności gospodarczej (sankcje, przymus) = twarde, zdecydowane działanie.

„Soft power” sprowadza się do aktywności o jednym celu: „getting others to want what you want”. Nie chodzi tu o zmuszenie do czegoś, ale o wskazanie, że być może warto by dostosować waszą politykę zagraniczną do naszych (US) zasad (np. eksport demokracji). Koncepcja „public diplomacy” - trzeba docenić siłę perswazji, nic na siłę, unikać polityki kija i marchewki.

Pomimo wartości soft power siła militarna będzie mieć ciągle znaczenie, dopóki istnieją siły zbrojne będzie ład.

Część tych pomysłów została wykorzystana przez administrację w ramach public diplomacy wobec świata arabskiego .

Propozycje podejść analitycznych do polityki zagranicznej:

1) historyczne - analizujemy pod kątem historycznym, analiza historyczna

2) instytucjonalne - instytucje w ramach p.z., różne aspekty - geneza, role, schematy działania instytucji

3) analiza decyzyjna - przesłanki podjęcia takich a nie innych decyzji, kto?, jak?, kiedy?, ew. skutki?

4) analiza monograficzna - konkretne wydarzenia w ramach p.z., konkretny wycinek, konkretne działania, np. „polityka US wobec…”

5)analiza ideowa (doktrynalna) - zainteresowanie kieruje się na pewne idee, doktryny, koncepcje polityki zagranicznej np. 1) pomysł eksportu demokracji 2) rola izolacjonizmu i internacjonalizmu 3) idealizm vs. realizm

W ramach aktywności zewnętrznej każdego państwa istnieją kategorie, wedle których państwa się orientują:

1)pojęcie racji stanu (interes narodowy) - każde posunięcie polityki zagranicznej US będzie z tego punktu widzenia rozpatrywane

2)ograniczenia formalne i finansowe - formalne to wszelkie regulacje ustawowe (ktoś coś może, bo jest w ustawie) i prawo międzynarodowe.

3)ciągłość i zmiana w ramach polityki zagranicznej - można to sprowadzić do kalkulacji zysków i strat

W Federal Code of Regulations spośród kilkudziesięciu rozdziałów żaden nie dotyczy tylko i wyłącznie polityki zagranicznej - jest to przykładem, jak różnie można na to patrzeć i jak wszystko jest porozrzucane.

Perspektywa historyczna (wymiary historyczne)

1. Okres (era) kontynentalna

2. Okres (era) Regionalna

3. Okres (era) Globalna

Kontynentalizm

Okres ten trwał od początku państwowości amerykańskiej do lat 90-tych XIX wieku (jeśli musimy wybrać dokładną datę, jest nią początek wojny amerykańsko-hiszpańskiej). Punktem ciężkości polityki zagranicznej był kontynent północnoamerykański. Priorytety to utrzymanie i wzmocnienie, głównie terytorialnie, młodej państwowości. Zamknięcie się na własnym kontynencie.

Do głównych założeń politycznych tego okresu należy zaliczyć Testament Polityczny Waszyngtona i zawarte w nim postulaty.

Regionalizm

Za początek tego okresu należy uznać wspomnianą wcześniej wojnę amerykańsko-hiszpańską, a za koniec włączenie się USA do wysiłku wojennego podczas II Wojny Światowej (i w tym przypadku, jeśli poszukujemy dokładnej daty, możemy przyjąć atak japońskiej marynarki na Pearl Harbour 7 XII 1941r.). Amerykańska racją stanu są sprawy dotyczące całej półkuli zachodniej, rozszerzeniu ulegają żywotne interesy USA.

W tym okresie możemy zaobserwować kilka wyjątków: udział USA w Wielkiej Wojnie i późniejszy udział Wilsona w proces wersalski, interwencja po stronie „białych” w Rosji bolszewickiej, Konferencja Waszyngtońska z 1922r. Mimo tych wyjątków, USA zajmowały się sprawami półkuli zachodniej.

Globalizm

Okres ten datujemy od momentu aktywnego udziału USA po stronie państw koalicji antyhitlerowskiej II Wojny Światowej aż do czasów współczesnych. Globalne, ogólnoświatowe interesy Ameryki - to co się dzieje w najbardziej odległym zakątku świata może stać się, po spełnieniu określonych warunków, żywotnym interesem USA.

Kontynentalizm.

• geograficzne granice kontynentu amerykańskiego

• minimalne zainteresowanie światem zewnętrznym wynikało z chęci utrzymania i wzmocnienia państwowości młodego państwa (gł. w sferze terytorialnej)

• „zamknięcie się na własnym podwórku”

• osiągnięcie wybrzeża Pacyfiku

• kompas, wskaźnik: Testament Polityczny Waszyngtona (jedność rządu to gwarancja bezpieczeństwa, wolności, bogactwa; stosunki handlowe górują nad stosunkami politycznymi, efekt odległego położenia USA; można wskazać doktrynę Monroe, zasygnalizowaną już w Testamencie)

Regionalizm.

• wojna amerykańsko-hiszpańska jako moment przewartościowania polityki zagranicznej USA

• nie tylko istotne to co na kontynencie północnoamerykański, ale i na całej Półkuli Zachodniej (obie Ameryki, strefa Pacyfiku)

• pomimo wspomnianych wcześniej wyjątków (Wielka Wojna, Wersal, konferencja Waszyngtońska, itd.) okres ten ma wspólny mianownik - zainteresowanie Półkulą Zachodnią (przewyższające wyjątki); kilkadziesiąt interwencji w krajach Ameryki Łacińskiej i Karaibów (brak tego elementu w erze kontynentalnej): Honduras (w latach 1905-1929 10 akcji), Kuba, Kolumbia, Gwatemala, Haiti, itd.

Globalizm.

• ogólnoświatowa polityka zagraniczna

• żywotne interesy w najdalszych zakątkach świata

• 4 podokresy (twórczo interpretujemy na 3 podokresy)

1. początek lat 40-tych do końca wojny wietnamskiej (brak dokładnej daty, przedział lat 1973-75)

2. połowa lat 70-tych do końca Zimnej Wojny (znowu brak dokładnej daty, możemy założyć aż trzy - 1989, 1990, 1991)

3. po Zimnej Wojnie aż do dzisiaj

I Podokres.

Aktywistyczna polityka wobec międzynarodowego komunizmu. W tym okresie należy zwrócić uwagę na doktrynę powstrzymywania (czyli doktrynę Trumana). Wojna w Wietnamem wymusiła silne przewartościowanie polityki zagranicznej.

II Podokres.

Jest to czas detante, odprężenia. Jednak mimo odprężenia, USA używają hard power tam gdzie wymagały tego warunki. Highlights tego podokresu to proces KBWE (1975r.), wynik Wietnamu, końcówka urzędowania Regana (rozmowy z Gorbaczowem). Jest kilka wyjątków, kiedy USA stosują hard power - interwencje zbrojne.

III Podokres.

Podokres ten zaczął się pierwszą wojną w Zatoce (Pustynna Tarcza i Pustynna Burza). Do dzisiaj cechą charakterystyczną jest jego wielowątkowość - Zimna Wojna w pigułce:

• rozmowy i negocjacje dyplomatyczne

• interwencje zbrojne i wsparcie militarne

• samodzielne działania zbrojne (gdy zaistnieje taka konieczność)

• nowym elementem jest miejsce dyplomacji publicznej: propagandy, działalności informacyjnej

Główne doktryny w polityce zagranicznej USA

Całościowy, logiczny związek pomiędzy teorią (np. przemówieniami Prezydentów, Sekretarzy Stanu, Obrony), a praktyką (dyplomacja, polityka zagraniczna). W przemówieniu musi być zawarta wizja, którą usiłuje się wprowadzić w życie.

Doktryna Monroe. 2 XII 1823r

Przygotowana przez ówczesnego Sekretarza Stanu Johna Quincy Adamsa, wygłoszona przez Prezydenta Monroe w Kongresie. Główne postulaty zawarte w przemówieniu można streścić do trzech głównych tez:

• USA nie są zainteresowane rywalizacją europejską (kontynent europejski, państwa europejskie)

• To co się dzieje na kontynencie amerykańskim jest w zakresie zainteresowań USA

• Tam gdzie się da prowadzimy z Europą stosunki handlowe, przed politycznymi, a nawet zamiast nich

Izolacjonizm = doktryna Monroe

Nie można jednak traktować izolacjonizmu w sposób dosłowny, literalnie. Nie chodzi tutaj w żadnym przypadku o autarkię. USA mogły sobie pozwolić na tego typu doktrynę ze względu na swoje położenia geograficzne i ograniczenia komunikacyjne, politykę, ekonomię. Mówimy o izolacjonizmie politycznym.

Doktryna Stimsona. 7 I 1932r

Jest jeden z nielicznych przykładów, kiedy to nie Prezydent nadaje nazwę nowej doktrynie. Henry Stimson był Sekretarzem Stanu w administracji Prezydenta Herberta Hoovera.

Wystosował on notę dyplomatyczną do Cesarza Japonii, w sprawie działań imperium na terenie Chin.

• USA nie uznają zmian terytorialnych na terenie Chin w wyniku użycia sil zbrojnych

• Nie uznają żadnych innych aktów lub działań naruszających integralność, suwerenność bądź niepodległość Chin

• doktryna „nie uznawania” - w późniejszym czasie, jeśli USA czegoś nie uznawały przywoływano doktrynę Stimsona - Hoovera

Jest to doktryna groźna dla polityki zagranicznej USA, gdyż stwarza pozory ( Japończycy za bardzo nie przejęli się wystosowaną notą dyplomatyczną). Doktryna prezentuje tylko stanowisko administracji USA, nie wprowadza żadnych sankcji, konsekwencji w przypadku złamania stanowiska w niej zawartego. Można powiedzieć, ze doktryna ta czerpie pewne elementy z wcześniejszej doktryny (Monroe) - odwołajmy się do międzynarodowej opinii publicznej. Jest to idealistyczna doktryna izolacjonistyczna.

Doktryna Trumana 12.03.1947r

- sformułowana po zakończeniu II WŚ, trzeba tu wspomnieć nazwiska dwóch kolejnych sekretarzy stanu - Deana Achesona i Johna Fostera Dullesa, którzy mieli „drugoplanowy, ale zasadniczy wpływ” na jej powstanie.


Kontekst jest tutaj znany - chodziło o konieczność reakcji na ekspansję komunizmu. Doktryna Trumana zawierała: 1)określenie definicji komunizmu 2)sposób reakcji US na jego rozprzestrzenianie.

Dotyczyło ono sytuacji w Grecji i Turcji, które zmagały się z ekspansją komunizmu, po stopniowym wycofaniu się GB. Sednem przemówienia było przedstawienie alternatywy, przed którą stały prawie wszystkie narody: (daję cytat w oryginale) At the present moment in world history nearly every nation must choose between alternative ways of life. The choice is too often not a free one.
One way of life is based upon the will of the majority, and is distinguished by free institutions, representative government, free elections, guarantees of individual liberty, freedom of speech and religion, and freedom from political oppression.
The second way of life is based upon the will of a minority forcibly imposed upon the majority. It relies upon terror and oppression, a controlled press and radio; fixed elections, and the suppression of personal freedoms.

W skrócie więc wybór między rządami demokratycznymi a opresją komunistów.

Co USA powinny były zrobić w tej sytuacji?
I believe that it must be the policy of the United States to support free peoples who are resisting attempted subjugation by armed minorities or by outside pressures.
I believe that we must assist free peoples to work out their own destinies in their own way.
I believe that our help should be primarily through economic and financial aid which is essential to economic stability and
orderly political processes


W VII 1947r. w Foreign Affairs ukazał sie artykuł Georga Kennana, w którym postulował on stosowanie polityki containmentu, sprowadzającej się do zdecydowanego reagowania i stawiania oporu rozprzestrzenianiu się komunizmu.

Praktyka potwierdziła te założenia - już w 1947r. przez Kongres przeszły kolejne ustawy w ramach “foreign assistance”, przyznające Grecji i Turcji znaczną pomoc finansowa (ok. 400 mln $). W ramach tej doktryny należy oczywiście również wymienić późniejsze: plan Marshalla, NATO i pakt z Rio 1947. Podstawowe założenia tej doktryny pozostawały aktualne do końca zimnej wojny.

Nie były one jednak powszechnie podzielane, ten punkt widzenia miał też swoich krytyków - warto wspomnieć tu Waltera Lippmana, wpływową postać, publicystę i dziennikarza. Opublikował książkę, w której krytykował po pierwsze przyjmowaną przez administrację definicję komunizmu i, po drugie, sposób radzenia sobie z nim. Postulował nastawienie bardziej koncyliacyjne i dyplomatyczne, szukanie zbieżnych interesów. Powinno się dążyć do „disengagement” - wycofywanie się z zaangażowania, wtedy sowieci też się wycofają


Doktryna Eisenhowera 5 I 1957r

Przedstawiona w przemówieniu do Kongresu, dotyczyło ono Bliskiego Wschodu, zapalnego regionu, infiltrowanego przez KGB. Diagnoza sytuacji była więc podobna.

Rozwinięcie Trumana. Jeżeli jakieś państwo w rejonie Bliskiego Wschodu zmaga się z komunizmem to w interesie USA jest: dążenie do wzmocnienia systemów politycznych państw i jeśli to nie pomoże to działania zbrojne. Realizacja w praktyce - Liban.
(link: http://www.eisenhower.utexas.edu/midleast.htm , paragraf VI.)


Doktryna Nixona VII 1969r

Należy zaznaczyć, że ogromną rolę w kształtowaniu nixonowskiej wizji świata odegrał Henry Kissinger.
Nixon naszkicował doktrynę podczas konferencji prasowej z., dotyczącej Wietnamu.(nazwę „doktryna Nixona ukuli dziennikarze, a prezydent szybko to zaakceptował)


Wietnamizacja wojny. Stopniowe ale wyraźne wycofywanie się Amerykanów z regionu i stopniowe przekazywanie ciężaru walka na oddziały południowowietnamskie. Azja dla azjatów. Załatwcie to sobie sami. Ówczesna rewolucyjna zmiana.


http://www.state.gov/r/pa/ho/frus/nixon/i/20701.htm (punkt 29.)


Doktryna Reagana. 6 II 1985r


W przemówieniu do Kongresu.(to był State of the Union Adress) polityka zagraniczna znalazła się w ostatniej części i zajmowała tylko dwa krótkie akapity. Można to streścić tak - wróg naszego wroga jest naszym przyjacielem, należy więc wspierać wszystkich walczących z komunizmem (np. Contras w Nikaragui). W interesie USA pomoc uciśnionym. Pomoc partyzantom.

http://www.infoplease.com/t/hist/state-of-the-union/198.html



George W. Bush IX 2002r.


W oficjalnym dokumencie “National Security Strategy of the United States of America”. Mozna wyróżnić tu 4 kwestie, różnie mogą być nazywane w zależności od tego czy posługujemy się językiem oficjalnym czy opiniami analityków.

STANOWISKO OFICJALNE	STANOWISKO NIEOFICJALNE
Prewencja w użyciu siły militarneh	Prewencja
Dominacja militarna	Militaryzm
Multilateralizm - aktywne wykorzystywanie członkowstwa w NATO, ONZ	Unilateralizm - jednostronność, USA chce dążyć do przeforsowania swojego stanowiska
Eksport demokracji	Mesjanizm
K.A.Lieber, R.J. Lieber, The Bush National Security Strategy “An electronic Journal of DoS”, vol.7, dec.2002	Z.J.Pietraś “Bush Doctrine and the Structure of Global international Order”, The Polish Quaterly of International Affairs, no.3, 2004


http://www.whitehouse.gov/nsc/nss.html


Problem kontynuacji i zmiany w polityce zagranicznej USA

Jest to pryzmat, przez który można spojrzeć na p.z. USA - co jest stałe a co, dlaczego i jak się zmienia? Można pokusić się o stwierdzenie, że 3 rzeczy są niezmienne:

1)idea demokracji, niezmienne przekonanie, że system demokratyczny jest najlepszy i może się udać w każdym kraju świata
2)idea wolnego handlu - promowanie zasad wolnorynkowych na świecie (teza dosyć ryzykowna)
3)rola systemu prawa międzynarodowego - zakłada się, że od zawsze w prowadzeniu polityki zagranicznej wzorem jest poszanowanie prawa międzynarodowego i jego instytucji.

Jeśli te 3 elementy uznać za stałe, to jest też gdzieś miejsce na zmianę, (np. w ramach doktryn): zmiana ma miejsce bardziej w sposobach niż w celach, bardziej jest po stronie „jak działać” niż „co robić”. Cele się nie zmieniają.

IDEALIZM I REALIZM
W odniesieniu do zagadnienia kontynuacji i zmiany w APZ tutaj zajmiemy się sposobami prowadzenia polityki.

IDEALIZM

”wilsonizm”

Dążenie do dobra, działania pokojwe, dyplomacja, wojna i przemoc zaprzeczeniem natury ludzkiej

Np. Pakt Briand - Kellog 1929.

REALIZM

dla realizmu tym, co powoduje działalność państwa jest interes narodowy. Kluczową kategorią jest „power”: siła, władza , nie uciekają od przemocy jeśli zajdzie taka potrzeba.

Theodore Roosevelt: „jeśli miałbym wybierać między polityką krwi i żelaza a polityka flaków z olejem, to wybrałbym to pierwsze. Byłoby to lepsze nie tylko dla nas, a i dla całego świata w ogóle.”


Waszyngton: z Testamentu: „szaleństwem jest oczekiwać dobrej woli innych narodów, za to płaci się niepodległością”, „bezinteresowna łaskawość jest złudzeniem, z którego leczy życie”

Często jednej administracji przypiąć zarówno łatkę realistyczną jak i idealistyczną. Np. Wilson: pomimo początkowej niechęci idealistyczne pobudki kazały mu się zaangażowac w wojnę, ale do końca bezinteresowne to nie było - brał pod uwagę, że po wygranej będzie można kształtować porządek mnr. Z rezerwą więc należy podchodzić do wszelkich prób jednoznacznego klasyfikowania, np. Reagana.


IZOLACJONIZM vs. INTERWENCJONIZM (INTERNACJONALIZM) (interwencja tam gdzie wymaga tego amerykański interes, nie tylko interwencje zbrojne)

Izolacjonizm

Tutaj znów klasyfikować amerykańską politykę możemy tylko w przybliżeniu - dwudziestolecie międzywojenne to dominacja izolacjonizmu, co nie wykluczało działań wykraczających poza ten nurt, np.:1)Konferencja waszyngtońska 1922/1923, 2)Pakt Brianda-Kellogga, 3)przygoda z Chinami

W praktyce może być tak, że działanie polityki zagranicznej można określić w ten sposób :

	IDEALIZM	REALIZM
IZOLACJONIZM	POLITYKA USA PO I WŚ	TESTAMENT POLITYCZNY WASZYNGTONA
INTERNACJONALIZM	DOKTRYNA HOOVERA-(STIMSONA)	DOKTRYNY PO II WŚ




4. ŹRÓDŁA POLITYKI ZAGRANICZNEJ

5 źródeł amerykańskiej polityki zagranicznej


1)zewnętrzne (external) - system międzynarodowy wraz ze wszystkimi jego uczestnikami (organizacje, kraje, ruchy społeczne, NGO)

2)społeczne (societal) - wpływ kultury politycznej, przekonań, ideologii funkcjonujących w USA, liberalizm, pluralizm, wyjątkowość USA/

3)rządowe (governmental) - uprawnienia prezydenta, kongresu, wyroki Sądu Najwyższego, uprawnienia władz federalnych

4)”role” - stanowisko tworzy człowieka.

5)indywidualne: osobowoś polityka, temperament.

James Barber „The Presidential Character. Predicting Performace in the White House” New Jersey:Prentice Hall, 1972.

SATYSFAKCJA Z PEŁNIONEJ FUNKCJI		ZAANGAŻOWANIE, TEMPERAMENT
				AKTYWNY	PASYWNY
		NEGATYWNY	Woodrow Wilson Lyndon B. Johnson Richard M. Nixon	Dwight D. Eisenhower
		POZYTYWNY	Franklin Delano Roosevelt, Harry S. Truman John F. Kennedy Gerald B. Ford Jimmy Carter George Bush	Ronald Reagan


Barber zaklasyfikował prezydentów ze względu na dwie osie:

1)aktywny: lubi działać osobiście, szybko, wrażliwy na sprawność działania doradców

2)pasywny: raczej zrzucanie decyzji na podwładnych, unikanie działań kontrowersyjnych

3)pozytywny: poczucie misji, silna osobowość, elastyczny

4)negatywny: źle się czują na swoim stanowisku, małe poczucie misji, zwracają uwagę na formalne i nieformalne ograniczenia, znaleźli się na stanowisku jakby z przypadku

Oczywiście historycy różnią się w ocenach co do poszczególnych prezydentów, nie jest też tak, że prezydenci pasywni-negatywni są zawsze prezydentami złymi

John G. Stoessinger „Crusaders and Pragmatics. Movers of Modern American Foreign Policy
Wyróżnił dwie grupy:

1)krzyżowców: silne wątki religijne, poczucie wyjątkowości, misji, niechętni doradcom, źle reagujący na krytykę.
Richard Nixon (archetyp krzyżowca), Eisenhower


2)pragmatycy: odwołują się do faktów, lepiej znoszą krytykę, korzystają z doradców, np. JFK

4 wymiary polityki zagranicznej USA

Wymiar polityczny (dyplomatyczny).

Do takich działać możemy zaliczyć nawiązanie stosunków dyplomatycznych, politycznych z danym państwem (jak i zerwanie tych stosunków), na jakim szczeblu zostały nawiązane, obszerna analiza dotycząca relacji USA z każdym krajem na Świecie lub regionie, organizacją międzynarodową, stosunki z sojusznikami (rola w sojuszu - partner lub lider), czy są członkami lub nie danych organizacji międzynarodowych.

Wymiar militarny.

• Amerykańskie układy obronne

• Problematyka rozbrojeniowa

• Pomoc militarna innym krajom

• Interwencje zbrojne USA

Układy obronne:

• Organizacja Państw Amerykańskich (Traktat z Rio z 2 września 1947r., Traktat Międzyamerykański o Pomocy Wzajemnej - TIAR)

• Pakt Północnoatlantycki (Traktat Waszyngtoński z 4 kwietnia 1949r.)

Słynny artykuł 5 - strony ustanawiają, że mogą dopuścić się interwencji zbrojnej samodzielnie o niezwłocznie jeśli uznają to za konieczne.

• ANZUS (Traktat z San Francisco, 1 wrześnie 1951r.)

Obejmuje tylko trzy państwa: Australię, Nową Zelandię i USA.

Art.4 tegoż traktatu stwierdza:

Strony mogą działać wobec wspólnego niebezpieczeństwa zgonie ze swoimi konstytucjonalnymi porządkami.

Rozbrojenie.

1999 r. Senat USA nie wyraża zgody na ratyfikację traktatu o zakończeniu testów nuklearnych.

Pomoc i wsparcie militarne.

Działania o charakterze pomocowym, skierowane do danego kraju lub grupy krajów - szkolenia, dozbrajanie, doradztwo wojskowe, itp.

Interwencje zbrojne.

„Budzące duże emocje”.

Congressional Research Service - Foreign Affairs Section

Chronologiczne zestawienie wszystkich interwencji USA od początku państwowości, nie uwzględniono akcji w ramach ONZ i misji humanitarnych. Do roku 1945 USA przeprowadziły około 110 takich akcji, po 1945r. już ponad 100.

Wymiar ekonomiczny.

1. Koszty polityki zagranicznej: na funkcjonowanie Departamentu Stanu i Programy Międzynarodowe.

2. Pomoc zagraniczna, pozawojskowa.

Można wymienić tutaj pomoc rzeczową, bezpośrednią, inwestycje, itp.

• Pomoc bezpośrednia - dobra, rzeczy, fundusze

• Inwestycje amerykańskie w jakimś kraju lub regionie (USA chcą dawać wędkę, a nie rybę, chcą poprawić generalną sytuację w danym kraju - jest to postulat od lat 60-tych niezrealizowany, wzbudzający po obu stronach zdenerwowanie

Czołowi beneficjenci pomocy USA za rok 2005:

Irak, Izrael, Egipt, Afganistan, Pakistan, Kolumbia.

2003r. - Millenium Challenge Act

amerykańska organizacja quasi rządowa, na jej barkach większość wydatków pomocy zagranicznej.

Kryteria pomocy to: przestrzeganie elementarnych praw człowieka, wolności słowa... generalnie chodzi o przestrzeganie podstaw ustroju demokratycznego. Kryteria oparte są na danych organizacji międzynarodowych np. Amnesty International, Bank Światowy

Plan Marshala 1947 - 1953.

2. Handel, wymiana międzynarodowa.

NTBs - Non Tarifs Bariers ograniczenia poza taryfowe

Instrumenty poza taryfowe mające doprowadzić do korzystnego bilansu handlowego: regulacje dotyczące jakości, bezpieczeństwa, ustawodawstwo antydumpingowe, kwoty [ilości] towarów wprowadzanych na rynek.

Od połowy lat 70 do dziś ujemny bilans USA. Sankcje amerykańskie: ostro i zdecydownie, nie stopniowo; poparcie społeczności narodowych, embargo na państwa słabe a nie mocne. Lata 90 te: sankcje wobec 40 krajów.

US Trade Representative - najważniejszego urzędu federalnego odpowiedzialnego za zewnętrzne stosunki ekonomiczne.

Ważne także departamenty : Skarbu, Handlu i Rolnictwa.

Wymiar psychologiczny

-wymiar ten można też nazywać polityką informacyjną lub polityką propagandową USA

-cel - wytwarzanie własnego, korzystnego obrazu u -praktyka w tym zakresie - od końca II wojny światowej St.Zjedn. prowadzą szereg programów z zakresu:

• informacji

• propagandy

• działania informacyjno-propagandowego (mieszane, trudno jest tutaj rozdzielić te kwestie)

• public diplomacy - dyplomacja publiczna. Ustawa z 2002 roku `freedom promotion act' - systematyczny wysiłek komunikowania się bezpośrednio z obywatelami państw przez radio, tv, ulotki, internet.

-działalność pozarządowa

W 1949 r. powstał Narodowy Komtitet na rzecz Wolnej Europy założony przez imigrantów z Europy Środkowej. Była to pozarządowa organizacja, której zadaniem było promowanie zasad demokratycznych w krajach opanowanych przez komunizm. W jej strukturze istniała jednostka odpowiedzialna za informację, wkrótce powstało niezależne radio. 4 VII 1950 roku miała miejsce pierwsza audycja Radia Wolna Europa. Na siedzibę obrano Monachium. Początkowo istniała jedynie sekcja czeska, potem dołączone : polską, rumuńska, węgierską i słowacką. Oprócz walki z polityką zagłuszania, Radio miało także problemy w Stanach Zjednoczonych. Przez dłuższy czas RWE było finansowane przez CIA. Gdy w latach 70-tych sprawa RWE wyszła na jaw - pojawiły się głosy sprzeciwu. Nastąpiło więc połączenie RWE i Radia Liberty (odpowiednik RWE dla obywateli ZSRR). Powstała w ten sposób jedna struktura - Board of International Broadcasting. Najważniejszą jednak rzeczą było utworzenie jawnej formy finansowania jednostki z budżetu federalnego.

Na początku lat 90-tych przeniesiono też siedzibę radia z Monachium do Pragi

Przeniesienie na Bałkany, Afganistan, Irak.

Jeżeli zaś chodzi o działalność czysto propagandową - prowadzi ją „Voice of America” (Głos Ameryki).

W 1983r powstała fundacja National Endovement for Democracy. Ta istniejąca do dzisiaj pozarządowa organizacja (finansowana z budżetu federalnego) wspiera przemiany demokratyczne na świecie oraz promuje wartości demokratyczne (eksport demokracji). Kredyty dla organizacji mających promować społeczeństwo obywatelskie np. Solidarność.

Polityka zagraniczna USA a Artykuły Konfederacji

Artykuły Konfederacji i Wiecznej Unii - uchwalone w listopadzie 1777roku

-dla polityki zagranicznej ważne są dwa artykuły; 6. i 9.

- na podstawie postanowień Artykułów:

• Kongres Kontynentalny - organ ponadstanowy, otrzymał stosowane uprawnienia w ramach polityki zagranicznej:

Art. 6. - prawo do wysyłania i przyjmowania ambasadorów

- prawo do zawierania traktatów i paktów obronnych ( w oryginale rozdzielono te dwie kategorie)

Art. 9 - decyduje o wojnie i pokoju

W 1787r Artykuły Konfederacji zostały zastąpione przez Konstytucję.

Konstytucja USA

17 IX 1787r.

-wprowadzała instytucję prezydenta (należało go umiejscowić w ramach polityki zagranicznej obok Kongresu i pogodzić współdziałanie z zasadą równowagi sił);

KONSTYTUCYJNY PODZIAŁ WŁADZ A POLITYKA ZAGRANICZNA (najważniejsze uprawnienia)
KONGRES		PREZYDENT
Uprawnienia finansowe		Głównodowodzący armią i flotą Możliwość dysponowania funduszami
wypowiadanie wojny		Głównodowodzący armią i flotą (make)
Uprawnienia legislacyjne
Możliwość odrzucenia weta (większość 2/3)		Prawo weta
(kwalifikowaną większością 2/3) Senacka „rada i zgoda” odnośnie zawierania traktatów		Zawieranie traktatów Executive agreeements
Senacka „rada i zgoda” odnośnie mianowania urzędników federalnych (kwalifikowaną większością 2/3)		Polityka nominacyjna
			Osobiści reprezentanci prezydenta (executive agents)

Zjawisko imperialnej prezydentury

• nazwisko utożsamiane z tym pojęciem - Artur Schlesinger jr. - pojęcie pojawiło się na początku lat 70-tych (kadencja Nixona) wraz z książką „The Imperial Presidency”.

• Imperialna prezydentura to taki układ stosunków w Białym Domu, który nadaje prezydentowi quasi imperialny charakter. Lata 70-te to okres aktywnego zaangażowania administracji Nixona w konflikt wietnamski, większego nawet niż poprzednich administracji. Wobec takich posunięć Kongres wyraził swój sprzeciw w formie Wars Power Resolution (1973r). Ustawa ograniczała prezydenta w działaniach, głównie jeżeli chodzi o użycie sił zbrojnych. Jednocześnie na szeroką skalę rozpoczęła się publiczna debata społeczna. Stąd to właśnie administrację Richarda Nixona uznaję się za punkt zwrotny w tej kwestii.

• -imperialna prezydentura ma także wymiar wewnętrzny : Schlesinger przytacza przykład Franklina D. Roosevelta i jego działania w ramach New Dealu (często wbrew Kongresowi)

-rezultatem tego był w latach 70-tych cały szereg ustaw ograniczający działania prezydenta w ramach polityki zagranicznej m.in.

• Ustawa o użyciu sił zbrojnych

• Dot. zwierzchnictwa prezydenta na wywiadem

• O kompetencjach w polityce traktatowej

• Dot. polityki informacyjnej

Z czasem więc wahadło władzy zaczęło się przechylać na stronę Kongresu. Doszło do tego, że w 1986r dwóch amerykańskich historyków opublikowało książkę „ The Imperial Congress”. Pozycja ta jest lustrzanym odbiciem tej z 1973r. Oczywiście główną tezą jest stwierdzenie o wzrastającej przewadze władzy ustawodawczej.

- do dzisiaj termin imperialnej prezydentury (zbyt swobodnej) jest w użyciu. Dzisiaj jednak najbardziej tyczy się polityki wojskowości.

Rola prezydenta w polityce zagranicznej

1. uprawnienia w polityce traktatowej i wojskowej

2. wynikające ze zwierzchnictwa nad egzekutywą i tzw. przywództwa legislacyjnego prezydenta

3. polityka informacyjna egzekutywy

Ad.1

Polityka traktatowa

-the treaty making power

-2 pojęcia :

• litera : zgodnie z literą prawa (art.2, sekcja2, klauzula2) prezydent może zawierać traktaty o ile posada zgodę 2/3 Senatorów obecnych w Senacie

• duch prawa - interpretacja, szersze rozumienie

(artykuł 2 nie zawiera informacji kto inicjuje rozmowy, kto ratyfikuje, podpisuje i najważniejsze - kto wypowiada). Według konstytucyjnej zasady - potrzebna jest „rada i zgoda Senatu”

W praktyce Senatorowie mogą do wynegocjowanego tekstu dokładać specjalne:

-zastrzeżenia (reservations)

-rozumienia(understandings)

-poprawki(amandmants)

Rzadko jednak Senat nie zgadza się na wynegocjowany już traktat (najczęściej Senatorowie sięgają po te 3 sposoby poprawiania umów). Patrząc na dane z lat 70-tych : od początku państwowości amerykańskiej na zawarte 1.5 tyś. traktatów, jedynie w 200 przypadkach Senat powiedział „nie” ( a wśród nich ten najważniejszy - traktat wersalski)

W praktyce : inicjowanie rozmów, parafowanie, wymiana dokumentów - to czynności należące do kompetencji prezydenta. Na każdym etapie zawierania traktatów, prezydent odgrywa rolę dominującą.

Bywały też przypadki, że po aprobacie Senatu prezydent zdecydował jednak inaczej. Tak było m.in. z porozumieniem SALT II : podpisano go, Kongres wyraził zgodę ale pod wpływem sytuacji międzynarodowej (atak ZSRR na Afganistan) prezydent Carter odmówił podpisania traktatu.

Porozumienia władzy wykonawczej [executive agreements] dzielą się na :

• congressional executive agreements, na mocy ustaw, zawierane za zgodą kongresu na podstawie upoważnienia

• presidential executive agreements, własne uprawnienia prezydenta, wyłącznie własne uprawnienia wynikające z konstytucji [głównodowodzący flotą i armią]

Polityka wojskowa

-konstytucyjny zapis : „Congress declares, President makes” (Prezydent jak główno dowodzący armią Art.2)

-o uprawnieniach wojennych mówiła m.in. „Wars Power Resolution” z listopada 1973r.

• kwestia użycia sił zbrojnych : prezydent może wysyłać żołnierzy amerykańskich bez zgody Kongresu tylko na najwyżej 60 dni

W wyjątkowych sytuacjach - limit 60 dni może zostać przedłużony o 30 dni (w sumie te 90 dni - to jest już maksimum). Za wyjątkowe sytuacje uznano m.in. konieczność bezpiecznego wycofania żołnierzy z terenu konfliktu, ewakuację mieszkańców, ochronę mienia. Gdy limit 90 dni się kończy a żołnierze muszą pozostać - prezydent musi uzyskać wyraźną zgodę Kongresu (w formie ustawy)

• koleją kwestią uregulowaną w ustawie stała się polityka informacyjna. 48 godzin to czas, w którym prezydent musi poinformować liderów Kongresu o podjętych działaniach.

Od 1973r do dzisiaj ustawa ta nie była nowelizowana, ani razu też nie była zaskarżana do Sądu Najwyższego. Mimo że różnie wygląda sprawa z jej realizacją w praktyce. Jej najsłabszym punktem jest kwestia informowania Kongresu. Różnie obywa ze skrupulatnością, często mają miejsce opóźnienia,. Nie rzadko informacje o rozpoczętych działaniach wypływają dzięki prasie lub po wielokrotnych zapytaniach członków Kongresu. Z cała pewnością przestrzegana pozostaje zasada limitu 60+30dni jeżeli chodzi o użycie wojsk.

Ad.2

Zwierzchnictwo nad egzekutywą

-zapis konstytucyjny : całość władzy wykonawczej należy do prezydenta,

-prezydent jest najwyższym urzędnikiem, stoi na czele aparatu administracyjnego, pod sobą ma dziesiątki agend federalnych

Przywództwo legislacyjne

-większość projektów ustaw to inicjatywy pochodzące od władzy wykonawczej

-ważna instytucja - weta prezydenckiego (wobec każdej ustawy z wyjątkiem budżetowej). Ustawodawstwo dotyczące polityki zagranicznej należy do najrzadziej wetowanej kategorii ustaw; np. podczas drugiej kadencji Trumana - 14 ustaw dot. tej materii zostało zawetowanych, druga kadencja Clintona - żadna. Porównując pozostałe dziedziny sprawa użycia weta przez prezydenta przedstawia się następująco - od najczęściej wetowanych:

1. ustawy prywatne

2. polityka ekonomiczna

3. zasoby naturalne, transport

4. polityka społeczna

5. polityka zagraniczna i obronność

6. najrzadziej wetowane są ustawy związane z rolnictwem

Ad.3. Polityka informacyjna egzekutywy

-zapisy dot. tych kwestii - w Wars Power Resolution z 1973r

-także w ustawie wcześniejszej z 1972r (ta również miała za zadanie przechylić wahadło władzy na stronę Kongresu). Na jej mocy prezydent został zobowiązany do przedkładania na Kapitolu w terminie (nieprzekraczalnym) 60 dni wszystkich podpisanych „executive agrement” (ten zapis miał zapewnić władzy ustawodawczej informację o działaniach w ramach polityki zagranicznej)

-ważna instytucja - executive privilage (przywilej egzekutywy):

prawo egzektutywy do nie udzielania stosownych informacji. Od Waszyngtona stosowany do dzisiaj, bywa nadużywany. Clinton: afera travelgate 1994 - 1996, afera whitewater 1995, odmowa przekazania raportów o dostawie broni Iran - Bośnia 3 razy, polityka narkotykowa - memorandum, odmowa raportów o mordach politycznych na Haiti.

Rola Kongresu w polityce zagranicznej

• traktaty i polityka nominacyjna

• uprawnienia legislacyjne i wojenne

• nadzór na egzekutywą

Polityka traktatowa

• To prezydent zawiera traktaty ale po uzyskaniu senackiej zgody 2/3 głosów

W samym wieku XX było 7 przypadków odmowy: najważniejszy to odnośnie traktatu wersalskiego 1920, potem Turcja umowa handlowa 1927, umowa z Kandą, umowa o akcesyjności do Trybunału Sprawiedliwości, o prawie morskim, prawo lotnicze, testy nuklearne 1999.

• Kongres może wpływać na treść zawieranych traktatów, jeśli istotnie zmienia to jego treść, wraca się do etapu negocjacji.

• Jeśli prezydent uzyskuje zgodę senatu to później prezydent może odmówić ratyfkacji np. układ Salt II

• Nie ma sprecyzowanego czasu po jakim senat musi zająć się danym traktatem np. od 1949 roku leży sprawa Międzynarodowej Organizacji Pracy. 1948 - 1988 zgoda na konwencję o zbrodniach przeciwko ludzkości. 1972 - zakaz broni bakteriologicznej, dopiero w 1990 senat się zgadza.

- instytucja executive agreements - szczególny typ porozumienia międzynarodowego, utożsamiany z praktyką, nie ma o nim nic w konstytucji USA (przez długi czas nie było też stosownych ustaw); swój wielki rozwój miała w latach 30-tych XXw , stosowana do dnia dzisiejszego (obecnie nawet bardziej popularna niż zwykłe traktaty). Instytucja nie wymaga senackiej „rady i zgody” (dzięki temu pozostawia większe pole działania, gdyż nie trzeba zabiegać o przychylność senatorów). W praktyce polega na tym, że władza wykonawcza jeżeli uzna, że jakaś sprawa jest ważna - stosuje po prostu tę formułę (decyzja należy tutaj wyłącznie do egzekutywy). Nie jest to jednak przejaw samowoli władzy wykonawczej. W 90% porozumień zawartych z wykorzystaniem „executive agreement” Senat ma coś do powiedzenia (najczęściej chodzi o kwestie finansowe, a to jest powiązane z uprawnieniami Kongresu dot. budżetu). Tak naprawdę instytucja ta powinna się nazywać „congressional executive agreements”, gdyż kwestie finansowe wymagają zaangażowania Kongresu.

Pozostałe 10 % porozumień można nazwać „presidencial executive agreements” (Sole), czyli prezydenckie porozumienia, wyłączne porozumienia władzy wykonawczej. Uznaje się, że są ona oparte na wyłącznych kompetencjach konstytucyjnych prezydenta np. uprawnienia związane z Commander in chief.

Polityka nominacyjna

• Dyplomacja

• Najblizsi współpracownicy prezyenta: sekretarz departamentu

• Sędziowie sądów federalnych

• To kongres ustala kryteria powoływania [wybierania]

• Osobiści przedstawiciele prezydenta nie potrzebują zgody kongresu.

Uprawnienia legislacyjne

• Kogres na mocy konstytucji ma prawo uchwalać stosowne ustawy. Dokładnie wymienione.

Uprawnienia dot. wojskowości

-to declare - Kongres wypowiada wojnę (zapis w konstytucji)

-w praktyce: dotychczas Kongres sięgnął do tej procedury 6 razy:

• 1812r - wojna z Wielką Brytanią

• 1846r - wojna z Meksykiem

• 1898r - wojna z Hiszpanią

• 1917r - I wojna światowa

• 1941r - II wojna światowa : w stosunku do Niemiec, Włoch i Japonii

• 1942r - w stosunku do Węgier, Rumunii i Bułgarii

Kontrola na egzekutywą

• prawo do komisji śledczych

• władza nad sakiewką

Orzecznictwo Sądu Najwyższego ws. polityki zagranicznej

1. Zapisy konstytucyjne (art. III, sekcja 2) - uprawnienia władzy sądowniczej dotyczą:

• traktatów zawieranych przez USA

• spraw dot. ambasadorów, innych ministrów pełnomocnych i konsulów

• spraw pomiędzy obywatelami USA i obywatelami innych krajów

2. Wybór orzeczeń SN dotyczących polityki zagranicznej.

• 1. treaty making powers:

• Curtiss-Wright Co. vs. USA (1936) dotyczyło firmy, która eksportowała broń dla jednej ze stron konfliktu Boliwia-Paragwaj w pierwszej połowie lat 30.; Kongres w 1934 uchwalił rezolucję zabraniającą takiego eksportu, ale w 1935 prezydent Roosevelt uchylił ją, za zgodą Kongresu; mimo tego działalność Curtiss-Wright została zaskarżona z uzasadnieniem, że prezydent uchylając rezolucję działał niezgodnie z Konstytucją jako władza ustawodawcza (mimo zgody Kon gresu).

kompetencje prezyenta i kongresu odnośnie polityki zagranicznej. Czy kongres jest uprawiony do delegowania swoich uprawnień na rzecz prezydenta? Wyrok: delegacja kongresowych uprawnień jest możliwa ale tylko w ramach polityki zagranicznej. Formuła: president is the sole organ in international affairs.

• Goldwater vs. Carter (1979) prezydent Carter w 1977 roku wypowiedział traktat obronny Tajwanowi, bez kongresu. Senator Goldwater zaskarżył prezydenta. Sąd zasłonił się political question. Odtąd wypowiadanie traktatów należy do prezydenta.

• USA vs. Belmont (1937) w 1933 roku Stany nawiązały stosunki z ZSRR. Ustalono, że nie każde porozumienie międzynarodowe zawierane przez USA musi mieć formę traktatu. Dopuszcza się executive agreements na równych prawach.

• 2. war power:

• Curtiss-Wright Co. vs. USA (1936)

• the Prize Cases (1863) za Lincolna dotyczyły uprawnień prezydenta; SN orzekł, że w razie inwazji kraju trzeciego na USA, prezydent jest zobowiązany odeprzeć atak, używając siły w razie potrzeby, ale nie musi czekać na legislacyjne umocowanie ze strony Kongresu; wcześniej (przed 1863) prezydent mógł użyć siły, a potem prosił Kongres o zalegalizowanie takich działań. Orzeczenie to było w mocy do czasu uchwalenia „war powers resolution”.

• Youngstown Sheet & Tube Co. vs. Sawyer (1952) wojna w Korei, strajk przemysłu metalurgicznego; rząd biorąc pod uwagę możliwe skutki strajku dla wysiłku wojennego, decyduje o nacjonalizacji hutnictwa; decyzja zostaje zaskarżona i trafia do SN;

SN orzekł, że ponieważ w Konstytucji nie ma nigdzie mowy o przejmowaniu majątku prywatnego czy nacjonalizacji, działanie prezydenta było bezpodstawne

• 3. appointment / removal power [ mianowania i odwoływania urzędników]

• Buckley vs. Valeo (1976) ustawa z 1947 roku określała sposób powoływania członków Federal Election Community. Zaskarżenie o nierówność. Mogłoby by mieć sens ale tylko w wypadku jednostek federalnych odpowiedzialnych za prowadzenie polityki zagranicznej. Pozew odrzucony.

• Myers vs. USA (1926) prezydent może odwoływać swoich podwładnych, nwet gdy przy ich powoływaniu rolę istotną odgrywał senat. Sąd orzekł, że jest to legalne.

• Humphrey's Executor vs. USA (1935) Roosvelt usunął swojego wyższego urzędnika Humphreya z pobudek politycznych. Jego przedstawiciel zaskarża tą decyzję. Na mocy jednej z ustaw można go usunąć tylko gdy jest nieefektywny, zaniechanie lub przestępstwo. Sąd orzekł, że prezydent działał nielegalnie gdyż swoboda w polityce personalnej jest zawężona do wąsko rozumianej egzektutywy.

• 4. polityka informacyjna:

• USA vs. Nixon (1974) afera watergate. Dotyczy przywileju egzekutywy. Nie chciał wydać taśm w oparciu o ten przywilej. Sąd orzekł, że taśmy muszą być wydane, jednak przywilej egzekutywy czerpie źródło z konstytucji. Nixon przegrał ale wygrała prezydentura

W12 z 10.05.2006

ORGANIZACJA INSTYTUCJONALNA POLITYKI ZAGRANICZNEJ USA

Struktura hierarchiczna

PREZYDENT





National Security Council

pozostałe instytucje

Główne instytucje:

1. Departament Stanu

2. Departament Obrony

3. National Security Council (NSC)

4. inne (m.in. agencje wywiadowcze)

DEPARTAMENT STANU

• codzienna działalność w polityce zagranicznej; jeden z najmniejszych departamentów, jeśli chodzi o liczbę pracowników (25-30 tysięcy) i budżet (ok. 5 mld USD rocznie)

• Foreign Service Officers - określenie dyplomatów amerykańskich, sa to głównie absolwenci elitarnych uczelni z płn.-wsch. stanów, do niedawna głównie biali mężczyźni, od niedawna zaczęło się to zmieniać, w latach 90. wprowadzono specjalne programy „wyrównawcze”

• odpowiada za stosunki dyplomatyczne i konsularne; sieć ok. 260 przedstawicielstw dyplomatycznych i konsularnych oraz przy organizacjach międzynarodowych; placówki te mogą znacznie róznić się wielkością, np. w ambasada USA w Berlinie liczy ok. 1000 osób, a np. ambasadę w Macedonii obsadza tylko ambasador; poza tym zwykle po połowie pracowników stanowią Amerykanie i obywatele państwa przyjmującego

• w trzech państwach USA nie ma przedstawicielstwa - Kuba. Iran, Korea Płn. W Iranie i na Kubie interesy amerykańskie reprezentują ambasady Szwajcarii (poprzez tzw. Sekcje Interesów USA); z Koreą Płn. Amerykanie nie utrzymują żadnych oficjalnych stosunków.

• poza Foreign Service Officers istnieją jeszcze „executive agents” - wysłannicy o specjalnej randze, wysyłani przez prezydenta w misjach specjalnych (np. nawiązanie rozmów pokojowych)

• Foreign Service Officers nie są częścią korpusu urzędniczego Civil Service, dotyczą ich inne zasady zatrudniania, zwalniania, itp. - o przyjęciu decyduje wynik specjalnego egzaminu organizowanego przez Departament; w latach 2002-2006 czterokrotnie wzrosła liczba kandydatów do korpusu dyplomatycznego.

DEPARTAMENT OBRONY

• największy pod względem personelu i budżetu; oficjalne dane nie są dokładne (część operacji jest tajna), pracowników cywilnych jest ok. 700 tysięcy, żołnierzy - ok. 1,5 miliona (nie licząc Gwardii Narodowej)

• z uwagi na ważność spraw związnych z bezpieczeństwem narodowym Departament Obrony musi odgrywać rolę współkształtującą politykę zagraniczną; jego szef ma bezpośredni dostęp do prezydenta i obok sekretarza stanu ma największy wpływ na prezydenta

NATIONAL SECURITY COUNCIL (NSC)

• jej utworzenie było pokłosiem ustawodawstwa z ii połowy lat 40-tych - National Security Acts (1947 i 1949), powstały wtedy Departament Obrony, NSC i CIA; stosunkowo niewielki rozmiar legislacji, a ogromne znaczenie tych instytucji

• w skład NSC wchodzą: prezydent, wiceprezydent, prezydencki doradca ds. bezpieczeństwa narodowego (nieformalny szef NSC), sekretarz stanu, sekretarz obrony, oraz „każdy inny urzędnik zgodnie z wolą prezydenta” (zwykle w posiedzeniach uczestniczą też szef CIA, doradca prezydenta ds. bezpieczeństwa i inni)

• NSC koordynuje politykę bezpieczeństwa (czyli głównie polityki zagranicznej, na jej posiedzeniach prawie zawsze zapadają najważniejsze decyzje i powstają najważniejsze dokumenty

• niektórzy nazywają NSC drugim Departamentem Stanu; np. za czasów Nixona Henry Kissinger do 1974 roku był doradcą ds. bezpieczeństwa narodowego i całkowicie zdominował sekretarza stanu Williama P. Rogersa; podobnie za czasów Cartera sekretarz stanu Cyrus Vance w ciągłym konflikcie z doradcą prezydenta Zbigniewem Brzezińskim

• NSC ma charakter wykonawczo-doradczy, dostarcza analiz, danych, raportów

• NSC ma siedzibę w Old Executive Building, bezpośrednio sąsiadującym z Białym Domem, dawnej siedzibie (do lat 40.) Departament Stanu, podkreśla to ścisły związek NSC z prezydentem

WYWIAD („wspólnota wywiadowcza” - intelligence community)

• po reformie z 2003 roku jest ok. 15 agencji odpowiedzialnych za poszczególne wycinki polityki wywiadowczej kraju; formalnie większość w ramach Departamentu Obrony; swoje własne wywiady wewnętrzne mają departamenty stanu, energii, skarbu, bezpieczeństwa narodowego (Homeland Security Department)

• najważniejsza jest CIA, o jej randze świadczy to, że jej szef jest (zastępcą! - p. przypis) zwierzchnikiem struktury „intelligence community” - Director of National Intelligence (DNI); wg planów miał koordynować działanie wszystkich agencji, mocno krytykowanych po porażce, jaką był 11 września (stąd reorganizacja dwa lata później)

• teoretycznie to prezydent zwierzchnikiem wywiadu

CIA jest poza strukturą Departamentu Obrony, jest agencją niezależną; poza tym wszystkie rodzaje sił zbrojnych (marynarka, lotnictwo i siły lądowe) mają swoje własne wywiady; oprócz nich np. National Reconassaince Office, odpowiedzialne za wywiad i nasłuch elektroniczny, i

OPINIA PUBLICZNA, LOBBIES, MASS MEDIA WOBEC POLITYKI ZAGRANICZNEJ

czy i jak opinia publiczna kształtuje politykę zagraniczną USA?
Historia od razu nasuwa nam dwie sprzeczne odpowiedzi - możemy znaleźć wiele przykładów na to, że polityka zagraniczna prowadzona jest w idealnej zgodzie z opinią publiczną, ale też i takie, gdzie decyzje podejmowane są całkowicie wbrew tej opinii.

Zazwyczaj (od lat 50.) opinię publiczną przedstawia się zgodnie ze schematem, w którym kryterium podziału jest dostęp do informacji i jej recepcja:


OPINIA PUBLICZNA




elity (elite public) pozostali (mass public)





liderzy to attentive public - ma stosunkowo dużą dawkę informacji, śledzi to, co dzieje się w polityce komentatorzy, analitycy, naukowcy,

publicyści, politycy; duży wpływ na resztę społeczeństwa

Schematy działania masowej opinii publicznej w sferze polityki zagranicznej:

• słabe zainteresowanie sprawami zagranicznymi lub wręcz zupełny jego brak

• brak często podstawowych informacji, ignorancja n/t podstawowych faktów geopolitycznych (np. gdzie leży Japonia itp.)

• stosunkowo duża zmienność opinii w czasie; w okresie kryzysu / wojny wzrasta poparcie dla bieżącej polityki zagranicznej; natomiast wraz z przedłużającym się konfliktem liczba zwolenników maleje (vide obecne poparcie dla wojny w Iraku)

• stopień reakcji (i/lub poparcia) jest większy, gdy wydarzenie jest szeroko komentowane w mediach

MEDIA - wyraziciele opinii publicznej, znakomita większość przekazów medialnych w USA dotyczy spraw krajowych (wg badania z lat 80. - w gazetach ok. 90 %, w TV - 80 %); diametralnie zmienia się to w sytuacji nadzwyczajnej (np. wojna); przy nagłośnieniu medialnym zwiększa się zainteresowanie, zmieniają się opinie i nacisk na politykę zagraniczną, dla przykładu:

1. pierwsza wojna w Zatoce (1991) - sposób przekazu medialnego - pierwsza „wojna telewizyjna”, transmisje live z działań wojennych wpływał na opinie;

2. 1968 - wojna w Wietnamie; w I 1968 komunistyczna ofensywa Tet z punktu widzenia wojsk Północy skończyła się militarnym fiaskiem, nie osiągnięto żadnego ważnego celu militarnego; natomiast sposób przekazu medialnego w USA (ginący, wycofujący się żołnierze USA, początkowo zupełnie bezradni) utrwaliła się w opinii publicznej jako klęska (mimo że obiektywnie nią nie była - stała się klęską w świadomości społecznej); reakcją było głosowanie na Nixona w wyborach w listopadzie, który obiecywał wycofanie wojsk z Wietnamu

Wg badań, Amerykanie zawsze (nie licząc okresu konfliktu w Wietnamie, konfrontacji z ZSRR i obecnie - po 2001 - terroryzmu) zawsze za najważniejsze dla kraju, dominujące na liście problemów dla Ameryki uznawali sprawy wewnętrzne.

LOBBING (grupy lobbystyczne):

1) grupy etniczne, np. AIPAC (American Israeli Public Affairs Committee), zrzeszający środowisko żydowskie w USA; ok. 50.000 członków - dużo nawet jak na Amerykę; dysponuje budżetem rzędu kilkunastu milionów dolarów rocznie; lobbuje na rzecz odpowiedniej polityki wobec Izraela; efektywność AIPACu jest relatywnie duża, wiele decyzji dotyczących Bliskiego Wschodu podjęto pod jego wpływem;

NAAA - National Association of Arab Americans - reprezentuje mniejszość muzułmańską (niekonicznie tylko Arabów), liczebność znacznie mniejsza niż AIPAC i znacznie mniejsza skuteczność z uwagi na zróznicowanie wewnętrzne

2) grupy ekonomiczne (biznes), związki zawodowe - ok. 500 firm (na początku lat 90.!) ma swoje przedstawicielstwa w Waszyngtonie - nie do działalności handlowej, ale wyłącznie do wywierania nacisku na instytucje rządowe; najważniejsza jest The Chamber of Commerce, izba handlowa zrzeszająca setki przedsiębiorstw; ze związków zawodowych AFL-CIO; celem grup biznesowych jest głównie ochrona rynku wewnętrznego, uchwalanie regulacji proeksportowych; dla związków ochrona praw pracowniczych

3. grupy doraźne - grupy ekologiczne, do ochrony praw człowieka, walka z głodem w Afryce itp.

4. firmy działające na zlecenie obcych rządów - wynajmowane do wywierania wpływu na politykę rządu USA w określonych obszarach.

Lobbyści odgrywają dużą, choć nieoficjalną rolę w systemie politycznym USA; są „przedłużeniem Kongresu”, podpowiadają jak głosować (nie zawsze kongresowe służby informacyjne są w stanie przygotować na czas rzetelne ekspertyzy). Generalnie mniej sukcesów odnoszą w polityce zagranicznej niż w polityce wewnętrznej. Więcej sukcesów notują grupy małe, skupione na jednym konkretnym celu. Zawsze też stosunkowo łatwiej jest lobbować za utrzymaniem jakiegoś kierunku polityki niż za jego zmianą.

Skuteczność firm lobbystycznych wzrasta, gdy zatrudniają byłych polityków; czasami są oni nawet opłacani za wycofanie się z polityki i objęcie funkcji w firmie lobbystycznej. „Kupuje się” bezcenne często znajomości, informacje, dostęp do polityków.

Działalność lobbingowa została uregulowana prawnie, w pierwszej kolejności tych lobbystów, którzy działają na rzecz innych państw (1938) a następnie ogólnie (ustawa z 1946, obowiązująca z poprawkami do dzisiaj). Każdy lobbysta, który chce działać na Kapitolu, musi zarejestrować swą działalność w sekretariacie obu izb Kongresu.








Czyli Wybory Czerwcowe, Upadek Muru Berlińskiego, Rozpad ZSRR

p. poprzednie wykłady

Z kolei w USA interesy irańskie reprezentuje Sekcja Interesów Irańskich ambasady Pakistanu. Kuba utrzymuje własną sekcję interesów w Waszyngtonie. Z zasady USA nie wpuszcza żadnych przedstawicieli Korei Płn., chyba że są akredytowani lub reprezentują Koreę przed ONZ lub którąś z jej agend. Nawet wtedy jednak nie mogą się oni poruszać dalej niż w promieniu 50 mil od ronda Columbus Circle na płd.-zach. krańcu Central Parku na Manhattanie.

tutaj chyba Mr. Wordliczek pomylił się, gdyż powiedział, że szef CIA jest automatycznie DNI; tymczasem obecnie funkcję DNI pelni John Negroponte, były ambasador przy ONZ; jest to zupełnie niezależne od szefa CIA stanowisko, choć obecny (od 8 maja 2006) szef CIA gen. Michael Hayden jest zastępcą Negroponte'a.

przykładem podobnego działania był Michael Deaver, zastępca szefa administracji Białego Domu (Deputy White House Chief of Staff), który w 1985 odszedł z administracji Reagana i założył własną wpływową firmę lobbystyczną, lub obecnie Gerhard Schroeder, który zaczął pracować w firmie budującej dla konsorcjum z udziałem Gazpromu tzw. Gazociąg Północny.

17

---