Instytucje to celowo powołane lub spontanicznie ukształtowane urządzenia społeczne, wyposażone w materialne i niematerialne środki działania, w oparciu o które wykonywane są specjalistyczne

czynności integrujące dązenia ludzi, regulujące zachowania i zaspakajające określone potrzeby społeczne

Kazda instytucja posiada

Określone czynności dopuszczalne do załatwiania określonych celów Cel, funkcje, zakres spraw które załatwia Środki i urządzenia potrzebne do wykonywania Sankcje - wobec osób wykonujących czynności Zinstytucjonalizowane

Rodzaje instytucji •Ekonomiczne•Polityczne•Wychowawcze•Kulturowe•Socjalne•Religijne•Aksjologiczno-normatywne - system powiązanych

Instytucje społeczne 1. Zapewniają moSliwości zaspakajania ludzkich potrzeb 2. Regulują działania społeczne 3. Zapewniają ciągłość Sycia społecznego 4. Dokonują integracji dąSeń, działań i stosunków społecznych umacniają wewnętrzną spójność zbiorowości

Funkcjonaliści: 5 podstawowych instytucji: •gospodarka, •edukacja, •rodzina, •instytucja polityczna, •religia

Rodzaje instytucji (Herbert Spancer)Domowe (rodzinne) Stosunki miedzy rodzicami a dziećmi i między małSonkami Obrzędowe Regulacja zachowań we wzajemnych stosunkach międzyludzkich (kontrola towarzyska, państwowa, kościelna) •Polityczne •Kościelne •Zawodowe •Przemysłowe

Czynniki określające instytucje:

1. Zasada naczelna „karta instytucji” 2. Personel 3. Normy 4. Substrat materialny 5. Działalność 6. Rezultaty działania (funkcje)

Szpital jako instytucja „społeczna”

• cel, funkcje, zakres spraw, które załatwia • określone dopuszczalne czynności podejmowane dla osiągania określonych celów • sankcje wobec osób wykonujących czynności zinstytucjonalizowane

• środki i urządzenia potrzebne do wykonywania działań (materialne, idealne, symboliczne)

Funkcje szpitala Diagnozowanie Leczenie Pielęgnacja Rehabilitacja Edukacja (szkolenie) Badania naukowe Szpital

Szpital jako instytucja totalna

Hospitalizacja długoterminowa - pacjent przez długi czas pozostaje pod opieką tej instytucji Zamknięta społeczność - pacjenci w róznym stopniu odizolowani od otaczającego ich świata Pacjenci tworzą własny świat - swoje własne środowisko charakteryzujące się własnymi prawami, własną kulturą Pozostawanie w tej instytucji wyciska piętno na całym Syciu pacjenta (równieS jego rodziny)

Relacja ratownik - pacjent • Oznacza ona układ obejmujący dwóch partnerów/jednostki lub grupy, jakiś łącznikprzedmiot, postawa, interes, sytuacje stanowiące platformę tej relacji oraz układ powinności i obowiązków czyli unormowanych czynności, które partnerzy powinni wobec siebie wykonywać

• Model biologiczny - zachowania ukierunkowane na zadania instrumentalne

• Model psychospołeczny - ukierunkowany na zachowania społeczne, afektywne i ekspresywne

Model stosunku lekarz-pacjent wg.T.Parsonsa: Pacjent (rola chorego)-powinności Chęć wyzdrowienia Okazywanie zaufania lekarzowi i akceptacja jego umiejętności zawodowych

Lekarz (rola zawodowa)- powinności • Działania w celu zapewnienia opieki pacjentowi • Wykonywanie zawodu zgodnie z etyką lekarską • Wykorzystywanie wszystkich umiejętności, kwalifikacji i wiedzy w odniesieniu do problemów zdrowotnych • Kierowanie się obiektywnością i emocjonalną niezaleznością

Pacjent (rola chorego) - przywileje Zwolnienie z wykonywania normalnych obowiązków Zwolnienie z odpowiedzialności za stan chorobowy

Lekarz (rola zawodowa)- przywileje Mozliwość wejścia w kontakty o duzym stopniu intymności i

Poufałości Niezalezność podejmowania decyzji Posiadanie autorytetu zawodowego

E. Freidson •Wskazał na róSnice interesów, oczekiwań i wiedzy jaka dzieli pacjenta (laika) i profesjonalisty medycznego dowodząc, Se zawsze miedzy lekarzem a pacjentem istnieje potencjalny konflikt „zderzenie perspektyw”

Dlaczego zderzenie perspektyw? • Poziom wiedzy medycznej pacjenta • Zetknięcie się dwóch róSnych wzorów kulturowych • Struktura organizacyjna opieki lekarskiej • Nieprofesjonalna ocena postępowania

Ratownika • Nieuwzględnienie przez ratownika objawów zgłaszanych przez pacjenta • Rutynowe podejście do wszystkich pacjentów

Komunikacja ratownik -pacjent Obejmuje 3 aspekty • Stworzenie dobrych relacji międzyludzkich •Wymianę informacji • Podjęcie decyzji o leczeniu

Typy interakcji ratownik - pacjent • Instrumentalna - umiejętności techniczne związane z rozwiązywaniem problemu • Emocjonalna (afektywna) - traktowanie nie jako „przypadku”, ale osoby

Modele relacji lekarz-pacjent •Model komunikacji •Model społeczno-kulturowy •Model medycznego przenoszenia •Model przyjacielski (ludzkiego spotkania)

Na drodze komunikacji werbalnej oraz niewerbalnej ratownik poznaje stan pacjenta, jego problemy i oczekiwania, a następnie przedstawia plan postępowania. Oddziałuje tym samym na stan emocjonalny chorego, wpływa na jego samopoczucie i nastawienie do procesu leczenia. Pacjent natomiast opisuje własne doznania, oczekiwania i zajmuje stanowisko wobec przedstawionych przez ratownika planów i rokowań.• W trakcie relacji ratownik-pacjent dominuje komunikacja werbalna. Jak dowodzą badania, u większości osób zasięgających porady, pomocy mozemy zaobserwować swoisty „glód informacji”. Polega on na potrzebie zasięgnięcia dokładnych informacji medycznych dotyczących stanu zdrowia oraz procesu leczenia.

Koncepcja Eliota Freidsona• wskazuje na różnicę interesów, oczekiwań i wiedzy, jaka dzieli pacjenta laika i lekarza profesjonalistę, dowodząc, Se zawsze między lekarzem a pacjentem istnieje potencjalny konflikt, który nazwano „zderzeniem perspektyw” • to, czy konflikt ten wystąpi, zależy od wielu czynników sytuacyjnych, systemu wartości i oczekiwań obu uczestników tej relacji.

• przyczyną konfliktu może być poziom wiedzy medycznej pacjenta, będący odbiciem poglądów tkwiących w danym środowisku społecznym, a takSe zetknięcie się dwóch różnych wzorów kulturowych - ratownika i pacjenta.

Śmierć jest naturalnym elementem życia ludzkiego i stanowi graniczny punkt Sycia. Śmierć jest nierozerwalnie związana z instytucjami medycznymi i zawodami medycznymi

Trajektoria procesu umierania•Pacjent zdefiniowany jako umierający •Personel medyczny i rodzina przygotowują się do śmierci pacjenta - sam pacjent takze jeśli ma świadomość Se umiera •Stwierdzenie przez profesjonalistów medycznych, Se nie można nic zrobić aby zapobiec śmierci •Proces umierania moSe trwać tygodnie, dni godziny •Ostatnie godziny życia •Oczekiwanie na śmierć •Stwierdzenie śmierci

Rodzaje śmierci Szybka śmierć - np.. w oddziale intensywnej terapii, w izbie przyjęć, na Sali Szybki zgon, którego nie spodziewano się Nieoczekiwany szybki zgon, ale śmierć była spodziewana Nieoczekiwany szybki zgon, nie oczekiwana śmierć.

Reakcja ludzi na zbliżająca się śmierć. Problemy człowieka umierającego - nowa sytuacja społeczna chorego -uznanie Se jest to naturalna kolej rzeczy - oczekiwanie na nowy wymiar życia, nie dopuszczanie myśli o śmierci- charakterystyczne cechy tej sytuacji to lęk, niepewność, osamotnienie, ból, otoczenie, w tym personel medyczny nie umie rozmawiać o śmierci - - nawet jeśli chory nie jest bezpośrednio poinformowany o zbliżającej się śmierci, otrzymuje szereg pośrednich sygnałów które pozwalają mu się domyśleć jej nieuchronności. - zmowa milczenia lub zaprzeczanie bezpośrednim pytaniom chorego.

Analizowane są działania podjęte wobec chorego. Niekiedy doszukuje się popełnionych błędów terapeutycznych. Lęk przed śmiercią Lęk przed cierpieniem fizycznym. Poczucie beznadziejności i bólu jest jedną z najbardziej przeraźliwych wizji okresu przedśmiertelnego. Wiąże się to również z niemożliwością działania, załatwiania spraw związanych z dotychczasowym życiem, a takze z uzależnieniem od innych, co w przypadku ludzi aktywnych jest tragedią. Lęk przed poniżeniem. Fakt śmierci często poprzedzają wymioty, niemożność kontrolowania procesów wydalania itp. Lęk przed obserwowaniem zmian zachodzących we własnym ciele. Lęk przed konsekwencjami śmierci dla

innych, poczucie. Lęk przed przerwaniem realizacji ważnych zadań życiowych Lęk przed nieistnieniem. Wyraża się on poczuciem pustki. Lęk przed karą.

SAMOBÓJCZA Z perspektywy społecznej kaSda śmierć samobójcza lub próba samobójcza oznacza deprywację ludzkich oczekiwań. Samobójstwo - konsekwencje emocjonalne w środowisku samobójcy: uczucie bólu, straty, rozżalenia, rozpaczy, winy. Śmierć samobójcza wybitnej jednostki może

mieć “zaraźliwy” charakter (efekt Wertera), samobójstwo jako sposób rozwiązywania sytuacji problemowych może być naśladowane przez innych, pomimo, Se jest to negatywny wzór zachowania

Socjologiczna perspektywa - samobójstwo oznacza osłabienie więzi społecznych i mechanizmów kontroli społecznej, a także wzrost napięcia pomiędzy aspiracjami jednostek a możliwościami ich realizacji w ramach struktury społecznej i systemu kulturowego.

Samobójstwo jako zjawisko społeczne było i jest uważane za wskaźnik społecznej dezintegracji. Im społeczeństwo spójniejsze, bardziej zwarte, tym niższe wskaźniki samobójstw.

Akt samobójczy - oznacza świadomą rezygnację jednostki z zycia społecznego.

Metody badania samobójstw:

A/ statystyczno-socjologiczna -koncentrująca się na badaniu ilości samobójstw, dynamiki trendów, oraz innych istotnych cech tego zjawiska (np. analiza zmiennych społeczno-demograficznych), mogących przyczynić się do jego wyjaśnienia.

B/ badanie przyczyn samobójstw i prób samobójczych - analiza pozostawionych przez samobójców materiałów pisanych, listów, pamiętników, dzienników, a takSe ustnych relacji i wspomnień osób im bliskich.

Cechy społeczno-demograficzne osób podejmujących próby samobójcze • Płeć • Wiek ma istotne znaczenie (przede wszystkim wśród młodzieSy) •Wykształcenie: niski poziom wykształcenia w duSym stopniu determinuje błędny sposób postrzegania i definiowania•Niski status ekonomiczny - niski poziom

Zaburzone, pozbawione satysfakcji relacje

Współczesne kierunki badań nad samobójstwem: 1.Filozoficzno-teologiczny, 2. Kliniczny: a/ fizjopatologiczny b/ psychiatryczny 3. psychologiczny 4. socjologiczny

Trzy podstawowe czynniki suicydogenne:1. wyobcowanie ze społeczeństwa2. brak nadziei za zmianę sytuacji3. cierpienia fizyczne i moralne

Ryzyko samobójstwa jest częstsze u ludzi w wieku podeszłym, przewlekle chorych. Grupę suicydogenną stanowią osamotnieni wdowcy w podeszłym wieku lub rozwiedzeni, którzy niepotrafią się odnaleźć w społeczeństwie lub rodzinie po stracie współmałżonka

Czynniki ryzyka• depresje• stres• lęk• choroby psychiczne• choroby przewlekłe• bezrobocie• alkoholizm

pogorszenie sytuacji ekonomicznejw wyniku przejścia na emeryturę— utrata niezaleSności materialnej— spadek poczucia bezpieczeństwa:• ekonomicznego• zdrowotnego• społecznego— zmiana statusu społecznegoz reguły utrata pozycji społecznej— utrata pozycji w rodzinie— utrata małzonka— osłabione więzi społeczne, samotność,izolacja

Objawy głębokiej depresji Psychologiczne:• obniSony nastrój• znaczne osłabienie zainteresowania światem zewnętrznym • znaczne osłabienie odczuwania przyjemności • poczucie niskiej wartości • myśli samobójcze Somatyczne:• zmęczenie• zaburzenia łaknienia• zaburzenia snu Psychosomatyczne:• spowolnienie /nadmierne pobudzeniePoznawcze:• niezdolność do koncentracji, dopodejmowania decyzji samobójstwo izolacja społeczna izolacja

autoagresji Agresja skierowana „do wewnątrz”_ działania mające na celu wywołanie fizycznej i psychicznej szkody zaburzenie instynktu samozachowawczego tendencja do samookaleczeń, samouszkodzeń zagrażających Syciu _ Zachowania powszechnie uznawane ,za normalne mogą też wskazywać na autoagresję, np. ekstremalne sporty, nieuzasadnione operacje plastyczne_ mogą powodować jednak deformacje ciała a taże być przejawem zaburzeń psychicznych

Typy autoagresji_ Bezpośrednia (bicie, samookaleczanie, oskarżanie siebie)_ Pośrednia(prowokowanie,wymuszanie i poddawanie sięagresji innych)

Typy autoagresji II_ Werbalna - zaniSanie swojej samooceny, wmawianie sobie małej wartości, krytyka siebie i swojego zachowania_ Niewerbalna - jawna -uszkodzenie ciała, np.przypalanie, wycinanie fragmentów skóryAutoagresja ukryta_ Pozorowanie objawów choroby fizycznej lub psychicznej _ zaprzeczanie faktowi wywoływania własnych dolegliwości _ najczęściej pozorowane choroby:układu pokarmowego, nerek i układu moczopłciowego, stawów i mięśni, wywoływanie gorączek

Syndrom Münchhausena_ Wywoływanie objawów_ Naciskanie na lekarzy celem poddania się operacji, wkonsekwencji okaleczającej_ Kolekcjonowanie diagnoz lekarskich, wyników badań, częste wypisywanie się ze szpitali na własne Sądanie

Przyczyny autoagresji II_ Trudna sytuacja ekonomiczna_ Bezrobocie_ Problemy alkoholowe_ Śmierć rodziców_ Rozwód rodziców_ Pobyt w domu dziecka, szpitalu

Przyczyny autoagresji III_ Poczucie niskiej wartości, wstydu i winy, połączone z mnie nawiścią do siebie; _ Niemożność radzenia sobie pokrzywdzonych z doznanymi urazami.

UZALEŻNIENIA• Silne pragnienie przyjmowania substancji uzależniającej, np. alkoholu. • Trudności w kontrolowaniu używania tej substancji • problemy towarzyszące wynikające z używania substancji i alkoholu. • Pragnienie przyjęcia substancji jest bardzo silne, często niemożliwe do przezwyciężenia

Substancja psychoaktywna • Niezaliczany do pokarmów związek chemiczny, wpływający na funkcje biologiczne. Działając w mózgu, zmienia nastrój, procesy myślowe czy zachowanie. • Alkohol, fencyklidyna, heroina i in. opiaty, kofeina, konopie, nikotyna, substancje halucynogenne, substancje stymulujące (kokaina i amfetaminy), substancje uspakajające.

alkohol• Wczesne: utrata zahamowań, brak koordynacji, wydłuzenie czasu reakcji, mowa bełkotliwa, agresja. • Nadmierne używanie: śpiączka, śmierć. • Odległe następstwa: poalkoholowa marskość wątroby ze wszystkimi konsekwencjami klinicznymi.

Oznaki i objawy uzależnienia• Zawężenie repertuaru zachowań• Przypisywanie coraz większego znaczenia używaniu substancji• Świadomość ulegania przymusowi• Wzrost tolerancji (konieczne staje się zwiększanie dawek)• Powtarzające się objawy odstawienne.• Ulga w objawach odstawiennych przy ponownym skorzystaniu z substancji. • Ponowne wystąpienie uzależnienia po okresie abstynencji.

Rozpoznawanie nadużywania• Powtarzające się używanie substancji, uniemożliwiające właściwe wypełnianie podstawowych obowiązków w pracy, szkole lub w domu.• Powtarzające się uzywanie substancji w sytuacji, w której stwarza to realne zagrożenie. • Powtarzające się konflikty z prawem.• Kontynuowanie używania substancji pomimo pojawiania się problemów społecznych bądź interpersonalnych.

Kryteria dla uzależnienia od substancji substancji • Tolerancja czyli 1) zapotrzebowanie na

znacznie większe dawki niż kiedyś 2)osłabiony efekt działania dotychczasowej dawki • objawy odstawienne• konieczność przyjmowania tej samej lub innej substancji w celu złagodzenia objawów odstawiennych.

GRUPY SPOŁECZNE chodzi o dwie lub więcej osób, które mają poczucie

wspólnej toSsamości i między którymi zachodzą strukturalnie uporządkowane interakcje oparte na wspólnym zestawie oczekiwań co do zachowania partnerów. śycie społeczne jest Syciem grupowym

Grupa społeczna - względnie trwała, posiadająca wewnętrzną organizację zbiorowość społeczną, składająca się z co najmniej dwóch, a według niektórych socjologów trzech osób, połączonych więzią społeczną powstałą na bazie zespołu wspólnych wartości i poczuciu odrębności od innych grup, współdziałających zesobą dla realizacji wspólnie określonych celów.

1. Świadomość odrębności społecznej (element wspólnoty,zasób wspólnych spraw) cecha konstytutywna 2. Samokategoryzacja Samokategoryzacja: jednostki zaczynają działać jako całość - pojęcie „my” i „oni” Członkowie własnej grupy

SPÓJNOŚĆ GRUPOWA: FUNKCJE POSZCZEGÓLNYCH CZŁONKÓW GRUPY REALIZACJA ZADAŃ GRUPĘ WIĄśĄ ORGANIZACJA GRUPY SKŁAD GRUPY CZŁONKOWIE I ICH CECHY OSOBISTE STRUKTURA GRUPY Rodzaj struktury CZŁONKOSTWO WSKAZUJE NA PRZYNALEśNOŚĆ JEDNOSTKI DO GRUPY PRZYNALEśNOŚĆ DO GRUPY

Więź społeczna (więź psychologiczna_ - świadomość przynaleSności do grupy, tendencja do zachowania najważniejszych konformizmów życiowych, kult wspólnych wartości, świadomość wspólnych interesów, gotowość do przedkładania interesów grupy ponad interesy osobiste albo przekonanie, Se interesy grupy powinno się przekładać ponad własne. Stopień spójności grupy to stopień w jakim grupa trzyma się razem

Dwa rodzaje motywacji skłaniające ludzi do trzymania się razem:

•wzajemna atrakcyjność członków grupy, •korzyści i satysfakcja wynikająca z członkostwa w grupie

BIUROKRACJA ORGANIZACJI G. WEBERA1.specjalizacja i podział pracy,2.hierarchia3.przepisy i regulacje4. bezosobowość5.formalnie spisane kartoteki i dokumenty6.kompetencje techniczne i awans7.personel administracyjny

SOCJOLOGIA Badanie natury ludzkiego zachowania i związków międzyludzkich oraz ich rezultatówBadanie zachowań i układów społecznych Socjologia bada społeczne zachowaniaczłowieka, organizację społeczeństw oraz zachodzące w nich interakcje

TRZY DZIAŁY SOCJOLOGII1. zbiorowo zbiorowości społeczne ści - kręgi, grupy, klasy, warstwy, zbiorowości etniczne i terytorialne oraz oparte na podobieństwie zachowań (publiczność, odarcze, polityczne, religijne, kulturalne, medyczne, socjalne, wychowawcze 3. procesy i zjawiska masowe (ruchliwość, idnustrializacja, urbanizacja, alkoholizm, przestępczość itd.)

Zdrowie Stan w którym jednostka lub grupa jest zdolna realizowac swoje potrzeby lub ambicje oraz dostosowac sie do zmian w srodowisku. Podstawa codziennej aktywnosci - zródlo energii pozwalajacej na realizacje spolecznychi indywidualnych zamierzen.

Funkcje rodziny:1.emocjonalno-ekspresyjna:zaspokająca potrzeby emocjonalne czlonków rodziny 2.f.prokreacyjna-zaspokajanie zarówno rodzicielskich potrzeb współmałzonków jak i jego reprodukcyjnych potrzeb spoleczeństwa 3.seksualna-zapewnia małzonków społecznie akceptowane formy współzycia płciowego 4.socjalizacyjna- polega na wychowaniu dziecka i przystosowaniu go do życia w zbiorowasci poprzez wprowadzenie w swait kultury danego spoleczenstwa i przygotowywanie go do samodzielnego pelnienia rol spolecznych 5. materialno-ekonomiczna-zaspokajanie materialnych potrzeb czlownkow rodziny 6.opiekunczo-zabezpieczająca-materialne i fizyczne zabezpieczenie 7.klasowa-polega na wyznaczeniu okreslonej pozycji spolecznej 8.kulturalna- obowiazek zapoznania mlodego pokolenia z dorobkiem kultury 9.rekreacyjna-towarzyska-dom rodzinny miejscem wypoczynku i kontaktu z kregiem towarzyskim

kultura a zdrowie: na kulturę zdrwotną sklada się system wartosci przypisywanych zdrowiu fizycznemu i psychicznemu, obiektywnemu i subiektywnemu, jednostkoemu i piblicznemu. kultura tworzy wlasne wzory wsrod ktorych mozna wyroznic:definiowanie czym jest zdrowie,czym jest choroba, koncepcje dotyczace przyczyn choroby, role osob leczacych, osoby chorej, zachowania zwiazane z leczenim,system pomocy medycznej i promowania zdrowia, styl zycia jako czynniki socjogenny w powstawaniu chorob

spoleczny wymiar zdrowia:zakres spolecznych kontaktów(interakcji), więź społeczna, pelnienie ról spolecznych(umiejętność radzenia sobie z przeciwnościami, przystoswoanie środowiskowe)

społeczno-kulturowe uwarunkowania w zdrowi i chorobie: indywidulane (postawy, wierzenia, motywacje), społeczne (socjalizacja, instytucje, poltyka,ekonimia) i biologiczne (wiek, płec, hormonalne,genetyczne)

zachowania w chorobie: wskazuje na sposób, w jaki ludzie obserwując i kontrolując swój organizm , reagują na oznaki nieprawidłowości w jego funkcjonowaniu, definiują i interpretują objawy chorobowe, podejmują nieformalne dzilania w celu ich usunięcia i szukają pomocy lekraskiej, korzystając z systemu opieki zdrowotnej. Zachowania w chorobie oznaczają sposbó w jaki chory reaguje na zaobserwowane zmiany w stanie zdrowia i chcac im zapobiec szuka sam w swoim najblizszym otoczeniu pomocy, wreszcie podjemuje lub nie decyzje o zgloszeniu sie do lekarza lub wybiera inne formy leczenia.

społeczny wymiar niepełnosprawności: stopień aktywności (samodzielności) w czynnościach dnia codziennego,

JAKOŚĆ ŻYCIA: jest to satysfakcja z sytuacji życiwej, subiektywna ocena wladne sytuacji życiowej w porównaniu do innych osób w tym samym wieku lub osiągnięcie wysoko cenionych wartości. KOMPONENTY JAKOŚCI ZYCIA:a)subiektywne: fizyczne, psychiczne, społęczne, międzyludzkie b)obiektywne-stan zdrowia na podstawie testów laboratoryjnych, psychopatoligia, status społeczno-ekonomiczny, struktura społeczna, liczba i jakość kontaktów międzyludzkich

---