KOMUNIKOWANIE MASOWE mgr Agnieszka Stępinska

Komunikacja międzyludzka to proces dynamicznego porozumiewania się, wymiany informacji.

wg Jakobsona elementy porozumiewania się:

• 
  komunikat,

• kontakt,

• kod,

• kontekst (sytuacja)

Funkcje przekazu informacji (komunikowania się):

1. - R E F E R E N C Y J N A (poznawcza), przejawia się we wszelkich opisach, w przekazach informacyjnych i dziełach naukowych.

2. - K O N A T Y W N A (nakłaniająca), pełnią ją przekazy charakteryzujące się użyciem trybu rozkazującego lub zdań normatywnych.

3. - E K S P R E S Y J N A - (ekspresywna) wyraża się wykorzystywaniem zwrotów wyrażających wyłącznie emocje lub myśli nadawcy.

4. - F A T Y C Z N A - wyraża się w zwrotach o znaczeniu bardziej rytualnym niż związanym z przekazem treści i informacji. Służy nawiązywaniu i podtrzymywaniu kontaktów i więzi społecznych (kom. rytualna).

5. - M E T A J Ę Z Y K O W A - realizowana jako forma teoretycznych rozważań nad językiem Wszelka postać analizy reguł i form językowych służącej badaniu języka.

ORIENTACJE JĘZYKOWE

Orientacja LINGWISTYCZNA

N. Chomsky, F.de Sausssure. Na język składają się: kompetencje - pewien idealny stan, teoretyczne założenia co do języka.

Idealny użytkownik języka:

• znający w sposób idealny zasady i reguły posługiwania się nim,

• należy do społeczności jednorodnej językowo.

CECHY- (własności) języka

1. dwoistość- język składa się z dwóch struktur (poziomów):

• gramatyczna

• fonologiczna

Daje to możliwość tworzenia nieskończenie wielu wyrażeń językowych.

2. produktywność - możliwość tworzenia nowych treści za pomocą znanych treści (słów),

3. zdolność do wzajemnej wymiany- posiadając pewną znajomość języka możemy dokonywać wymiany,

4. arbitralność - zerwanie z obrazowością znaczenia, możliwość wyrażania pojęć abstrakcyjnych,

5. specjalizacja - język może być narzędziem oddziaływania na innych,

6. przemieszczanie - możliwość operowania informacjami uzyskanymi np. z historii, z innych kontynentów,

7. transmisja kultury - możemy przekazywać symbole, wartości które są specyficzne dla danej kultury.

Lingwiści nie zajmują się wykonaniem czyli komunikacją językową badają jednak mowę używaną w procesie komunikacji.

Orientacja CYBERNETYCZNA

Cybernetycy największą uwagę zwracają na efektywność przekazu od nadawcy do odbiorcy a ich repertuary interesują cybernetyków na tyle ile wpływają na tę efektywność.

REPERTUAR to całokształt zdolności i umiejętności uczestnika procesu komunikowania, składa się przede wszystkim z kompetencji językowych i umiejętności społecznych umożliwiających dostosowanie wrażeń językowych nadawcy do możliwości odbiorczych słuchacza oraz pewnych właściwości psychicznych. (Szubin)

Repertuar uczestnika procesu komunikacji:

---------- A/ kompetencje językowe

R -------B/ kompetencje społeczne,

-----------C/ właściwości psychiczne

A- kompetencje językowe wiążą się z tym na ile znamy język i potrafimy go wykorzystać,

B -kompetencje społeczne odnoszą się do tego w jaki sposób potrafimy komunikować się w pewnych sytuacjach społecznych,

C - właściwości psychiczne są to cechy psychiczne predysponujące nas do komunikowania.

W zakresie w którym repertuary N i O pokryły się - komunikowanie będzie najbardziej efektywne, im większa jest część wspólna tym komunikowanie jest bardziej efektywniejsze.

Maksymalna efektywność wystąpiła by w przypadku idealnego porywania się obu repertuarów

Orientacja cybernetyczna w odróżnieniu od lingwistycznej zajmuje się wykonaniem językowym a szczególna uwagę zwraca na wykrycie wszelkich „szumów” utrudniających przekaz informacji.

Orientacja ETNOLOGICZNA

Koncentrowanie się na czynnikach kulturowych nadawcy i odbiorcy które mają wpływ na komunikowanie.

Kultura - to normy, tradycje, zwyczaje, wierzenia, wartości, wzorce myślowe.Elementy kulturowe różniące nadawcę i odbiorcę przyczyniają się do powstawania problemów w procesach kom.

B. L. Whorf - koncepcja zależności między językiem a kulturą (nieaktualna i zbyt radykalna):

Wpływ kultury na ludzi jest transmitowany przez język. Ta sama rzeczywistość będzie miała różne odbicie u osób posługujących się różnymi językami. Język porządkuje sposób postrzegania świata, myślenia.(język) J = K (kultura)

Współczesne koncepcje stwierdzają że między językiem a kulturą zachodzą wzajemne zależności.

J K

Gumperz, Hymes- Częściej wskazuje się, że posługiwanie się językiem w konkretnych warunkach kulturowych i fizycznych wpływa na postać i strukturę tego języka. Struktura danego języka uzależniona jest od rzeczywistości społeczno-kulturalnej w której grupa żyje a jednocześnie od działalności językowej społeczności posługującej się nim.

C. Levi- Strauss z kolei uważa, że między kulturą a językiem nie ma żadnego związku wynikania, język jest jednym z elementów kultury i istnieje między nimi paralelność.

Orientacja SOCJOLOGICZNA

Socjolodzy patrzą na komunikowanie w kontekście społecznym, grup społecznych, cech grup społeczno-demograficznych: wiek, wykształcenie, zawód, wyznanie, miejsce zamieszkania.

Ustalają relacje między struktura społeczna a językiem. Przyjmują, że język jest w pewnym sensie odzwierciedleniem struktury społecznej a jednocześnie istnieje sprzężenie zwrotne jego wpływu na tę strukturę.

Socjolodzy zajmują się wykonaniem językowym zrelatywizowanym dla określonych grup społecznych. Bernstein, Szwejcer, Nikolskij.

BERNSTEIN Bazil- koncepcja socjologiczna- Anglia na przełomie XVIII i XIX w.

Wyodrębnił dwa typy języków:

1/ Cechy języka publicznego- (robotników)

1. szereg krótkich, prostych zdań, często niedokończone wypowiedzi,

2. krótkie pytania i rozkazy,

3. uboga konstrukcja składniowa i gramatyczna, powtarzające się spójniki,

4. sztywne i ograniczone użycie przymiotników i przysłówków,

5. rzadkie stosowanie form nieosobowych.

2/ Cechy języka formalnego- (klasy średniej)

1. zdania rozbudowane gramatycznie i składniowo,

2. bogato wykorzystywane przymiotniki i ozdobników,

3. mniej rozkazów więcej konstrukcji otwartych, generalnych,

4. stosowanie form nieosobowych.

Bernstein zastanawiał się nad pojęciem kodu, wg. niego:

Kod - jest pojęciem abstrakcyjnym, jest to zasada regulująca wybór i organizację wypowiedzi słownych.

Język służy do tego aby rozpoznać kod, rozszyfrować go. Język to coś zewnętrznego, zaś kod to coś co jest w nas. Bernstein wyodrębnił dwa podstawowe typy kodów :

• 1/ kod ograniczony,

• 2/ kod rozwinięty (wypracowany)

1/ Cechy kodu ograniczonego :

1. -ujmowanie wydarzeń w sposób konkretny,

2. -częste stosowanie sygnałów niewerbalnych,

3. -przekonanie o oczywistej słuszności swoich własnych poglądów,

4. trudności w operowaniu materiałem abstrakcyjnym,

5. ujmowanie wydarzeń w perspektywie teraźniejszości i nieumiejętność odraczania gratyfikacji.

2/ Cechy kodu rozwiniętego (wypracowanego):

1. ujmowanie wydarzeń w różnych poziomach abstrakcji,

2. stosowanie subtelności słownych (rozróżnień słownych),

3. przekonanie o względności swoich własnych poglądów, przyznanie innym prawa do racji,

4. łatwość w operowaniu materiałem abstrakcyjnym,

5. ujmowanie wydarzeń w odległej perspektywie czasowej, zdolność odraczania gratyfikacji.

Pewne cechy kodu są rozpoznawalne za pomocą języka. Bernstein stwierdził iż możemy osiągnąć jedynie poziom kodu quasi wypracowany

3/ Kod Quasi Wypracowany - język formalny + kod ograniczony,

4/ Kod Więzi Intymnych -język publiczny + kod rozwinięty.

Cechy człowieka wg BERSTEINA:

a) formalne - odnoszące się do cech języka (formalnego lub publicznego),

b) poznawcze - wiążą się z kodem (ograniczonym lub rozwiniętym).

Bernstein stwierdził że kod przyjmujemy od bliskiego otoczenia, od osób bliskich w 3 - 4 roku życia Wpływ płci na proces komunikacji : płeć determinuje tematy, role pełnione w procesie komunikowania, wpływa na sposób komunikowania.

A. Piotrowski, M. Ziólkowski pojęcie kompetencji sosjolingwistycznych- „idealna znajomość wszystkich reguł używania języka w zależności od sytuacji i roli społecznej.

Orientacja PSYCHOLOGICZNA (psychospołeczna, psycholingwistyczna)

1. Nadawcę i odbiorcę wyrażeń językowych traktuje się jako aktywne podmioty kształtujące łącznie proces komunikacji językowej

II. Wyjaśnienie procesu komunikacji językowej polega na odwołaniu się do właściwości lub procesów psychologicznych nadawcy i odbiorcy przekazu językowego.

Zwraca szczególną uwagę na aktywne cechy wiążące płeć, osobowość i cechy psychologiczne uczestników w procesie komunikowania.

Trzy kwestie :

1/ czynniki psychospołeczne i ich wpływ na proces komunikowania,

2/ wpływ kontekstu sytuacji (w szerokim znaczeniu fizycznym i psychospołecznym) na proces kom.,

3/ wpływ samego procesu komunikacji na nasze zachowania psychospołeczne.

MODELE PROCESU KOMUNIKOWANIA

Są to słowne lub graficzne przedstawienia procesu komunikowania w formie uproszczonej i schematycznej.

Podział modeli (4 podst. typy)

I - modele strukturalne- skoncentrowane na elementach składowych,

II - modele dynamiczne skoncentrowane na przebiegu przekazu informacji,

III - modele funkcjonalne koncentrują się na zależnościach pomiędzy poszczególnymi elementami, i ich wzajemnych oddziaływaniach,

IV - modele operacyjne pozwalające przewidzieć przebieg procesu w zależności od przewidywanych warunków, okoliczności, sytuacji. Obrazują projektowanie przyszłych procesów komunikowania

1/Model Tchakhotina- wszechmocy propagandy 1939 r.(psychologiczny)

Twierdził iż uporczywe powtarzanie ludziom tych samych komunikatów powoduje że przyjmują je jako swoje własne, w pewnym sensie powtarzał myśli Platona.

Propaganda trafia na podatny grunt, na popędy, instynkty. Czakotin skorzystał z pomocy innych dziedzin nauki, wykorzystywał inne instrumenty. Wyróżnił cztery rodzaje popędów (instynktów) :

• agresywny, seksualny, opiekuńczy, pokarmowy.

Wg niego człowiek bardziej kieruje się kategoriami uczucia i instynktu niż rozumu.

Stworzył model bodźca i reakcji .

popędy ludzkie

propagandysta treść propagandy odbiorcy

motywy postawy i zachowania

Jest to model w którym nadawca jest aktywny a odbiorca bierny. Odbiorcą są to masy połączone z środkami masowymi lecz nie wewnętrznie ze sobą, które nie mogą uchronić się przed propagandą. Przykładem wykorzystania takiego modelu może być nowoczesna reklama i tzw. marketing polityczny.

2/Model Shannona -przekazu sygnałów 1948 (cybernetyczny)

źródło informacji nadajnik odbiornik adresat

nadawca przekaz

źródło zakłóceń

Sygnał nadany przez nadajnik i odbierany przez odbiornik nie są identyczne po drodze występują zakłócenia tzw. szumy, mogą to być szumy: - kulturowe, psychologiczne, socjologiczne, językowe, techniczne itd. Zakłócenia w wyniku różnic w repertuarach odbiorcy.

Model ten operuje także pojęciami takimi jak pojemności i przepustowości kanału oraz kodu.

Uniwersalność tego modelu jest tak duża, ze ma zastosowanie do wszelkiej wymiany informacji tak między maszynami jak i miedzy ludźmi jednak jest ona opłacona wyłączeniem z modelu wszelkich zmiennych semantycznych, psychologicznych i społecznych Odbiorca z założenia jest tu pasywnym adresatem przekazywanych do niego sygnałów, jego reakcje są z góry zaprogramowane. Badać można tylko wierność przekazu sygnału sprowadzoną do poziomu dokładności technicznej.

3/Model Lasswella aktu perswazyjnego (strukturalny).

Amerykański politolog 1948 r. Jest w wielu punktach zbieżny z modelem Shannona. Model ten stosuje się z najlepszym skutkiem tam gdzie nadawca stawia sobie za cel zmianę postaw lub zachowań odbiorców. Zachodzi tu jednokierunkowość oddziaływania, istotą jest maksymalna realizacja zamierzonych celów. Podobieństwo do gry w kręgle nadawca (gracz) rzuca kulę (przekaz, treść) po torze (kanał) przewracając kręgle (odbiorcy) w jakiejś określonej ilości (efekt, skutek)

z jakim

kto ? co ? jakim medium ? do kogo ? skutkiem?

Nadawca treść kanał Odbiorcy efekt

Badacze tego modelu doszli aż do 69 pytań, elementów. Podobny jest do modelu Czakotina z 1939 r. Procedura przekazu uzależniona jest od okoliczności. Jest on uznawany za model komunikowania masowego, a nie wszelkich procesów komunikowania .

Dla pełniejszego poznania procesów do postawionych przez Lasswella pytań powinno się dodać:

• w jakich okolicznościach ?

• w jakim celu ?

4/ Model Schramma wspólnoty doświadczeń 1954 r (funkcjonalny).

Zhumanizował model Schanonna, zachowując strukturę modelu cybernetycznego, wprowadził pojęcie wspólnoty doświadczeń są to: postawy, idee i symbole podzielane przez nadawcę i odbiorcę, a warunkujące efektywność komunikowania.

Informacja może zostać przesłana tylko w zakresie wspólnoty programów .

Wilbur Schramm wyróżnił trzy gł. fazy tworzenia i odbierania przekazu :

• kodowanie (przekładanie myśli na jawny komunikat),

• interpretację (określenie użytego kodu),

• dekodowanie (odczytanie myśli zawartej w komunikacie).

Nadawca i odbiorca są aktywni.

5/ Model Riley`ów 1959 r. (socjologiczny)

Grupy pierwotne łączy więź oparta na kontaktach. Istnieje silny wpływ małej grupy społecznej na postawy i postrzeżenia jednostki. W procesie kształtowania osobowości społecznej największą rolę odgrywają tzw. grupy pierwotne, w których więź oparta jest na kontaktach osobistych i postawach emocjonalnych (rodzina) oraz grupy odniesienia (aspiracyjne).

Rileyowie badali żołnierzy i ich odporność na propagandę- pojedynczy żołnierz należy do grupy pierwotnej jak i wtórnej. Grupy i kręgi społeczne są swoistymi filarami dla społecznego wpływu mediów.

Jednak media mogą te grupy marginalizować np. wpływ rodziny maleje wobec wpływu reklamy.

6/ Model Lewina topologiczny 1947 r (dynamiczny)

Przepływ informacji trafia na tzw. bramy (ludzie lub instytucje, którzy zatrzymują lub przepuszczają informacje).

Kluczowym zagadnieniem jest tu, to co przez te bramy jest przepuszczane a co zatrzymywane.

Porównano ten proces do rzeki -gdzie występują tamy i zbiorniki retencyjne.

Rolę ,,gete keeperów'' pełnię dziennikarze, media, dokonują oni:

- selekcji,

- gromadzenia

-stymulacji .

Stymulacja może mieć wymiar zarówno pozytywny jak i negatywny.

W procesie komunikowania społecznego można również wyróżnić pewne ogniska gromadzenia i konserwacji informacji (np. biblioteki, archiwa), które tworzą jakby pamięć zbiorową społeczeństwa.

7/ Model dwustopniowego przepływu informacji 1955- (Katz, i Lazarsfeld,)

Badania nad wyborami prezydenckimi w USA w latach 40-tych dostarczyły materiałów do sformułowania hipotezy o 2 stopniowym przepływie informacji

musi mieć autorytet odbiorca I

Nadawca przekaz kanał przywódca opinii odbiorca II

aktywny odbiorca III

Hipoteza ta głosi, że treści rozpowszechniane przez środki masowego przekazu nie zawsze docierają do masowej publiczności bezpośrednio, ale niekiedy za pośrednictwem szczególnej kategorii odbiorców- przywódców opinii (opinion leaders). Model ten ujmował łącznie dwa procesy :

• przekazywania (np. informacji),

• wpływania na postawy i świadomość innych ludzi.

Kładziono tu jednak większy nacisk na aspekt oddziaływania. Wskazywano na rolę bardziej aktywnych odbiorców jako przywódców opinii publicznej, a nie tylko selekcjonerów informacji.

CZTERY PODSTAWOWE WZORY KOMUNIKOWANIA

1/ alokucja 2/ konwersacja 3/ konsultacja 4/ rejestracja.

1/ Model alokucyjny- informacja równocześnie rozchodzi się od centrum do wielu odbiorców perfekcyjnych .Jest to przekaz jednokierunkowy, o nikłej możliwości sprzężenia zwrotnego, mocna pozycja nadawcy który określa czas i miejsce komunikowania (wykład, telewizja).

2/ Model konwersacji -jednostki oddziałują bezpośrednio na siebie, pomijając ewentualne centrum albo pośredników, i samodzielnie wybierają partnerów oraz czas miejsce i temat komunikowania (rozmowa telefoniczna).

3/ Model konsultacji - uczestnik szuka tu informacji w centrum informacyjnym, czas, miejsce i formę przepływu wyznacza odbiorca (czytanie gazety).

4/ Rejestracja - jest odwrotnością konsultacji. Centrum żąda tu od odbiorców podawania wyznaczonych informacji (egzamin, tworzenie baz danych) .

CHARAKTERYSTYKA NADAWCY I JEGO TYPY

Stefan Żółkiewski pisze o nadawcy w wąskim i szerokim tego słowa znaczeniu.

Nadawcą w szerokim sensie, w procesie komunikacji literackiej jest polityka kulturalna, przy czym zakres jej działań stanowi ,,kontrola funkcjonowania wzorów uznanych za główne w danej kulturze”.

Nadawcą w węższym sensie w procesie komunikacji literackiej jest indywidualny twórca - autor

Wg Żółkiewskiego w procesie komunikowania masowego można wyróżnić trzy poziomy nadawcze implikujące trzy typy nadawcy :

1/ nadawca w szerokim sensie- w procesie komunikowania masowego będą to instytucje polityki kulturalnej oraz instytucje polityki informacyjnej. Na tym poziomie odbywa się także selekcja informacji, które zostaną przekazane odbiorcy.

2/ nadawca zespołowy - przekaz jest efektem działań zarówno indywidualnego twórcy (dziennikarza), jak i rezultatem działań całych zespołów. Na tym właśnie poziomie działań zespołów możemy mówić o nadawcy zespołowym (redakcja prasowa, radiowa, telewizyjna, zwierzchnicy, współpracownicy. Nadawca taki wytwarza przekaz podlegający ocenie nie tylko pod względem treści ale i zgodności z konwencją danego typu przekazu, istnieje tu też zależność hierarchiczna.

3/ Nadawca indywidualny -uznaje się że nadawca w procesie komunikowania masowego pozostaje anonimowy, przeciwnie jak w innych rodzajach komunikowania, w których można wskazać nadawcę. Nadawca indywidualny w procesie komunikowania masowego jest tym elementem procesu, który podlega kontroli nadawcy zespołowemu, oraz który dla odbiorcy nierzadko jest uosobieniem wszystkich trzech typów nadawcy .

Proces tworzenia przekazu przez nadawcę indywidualnego zostaje niejako zapośredniczony instytucjonalnie przez nadawcę w szerokim sensie i nadawcę zespołowego .

STATUS NADAWCY

1. Publiczny-Przywileje: środki na finansowanie abonament + reklamy.

-Obowiązki: informacja, powszechna dostępność, szczególna dbałość o treść przekazu, różnorodność poglądów i opinii, edukacja, propagowanie wartości.

2. Komercyjny- muszą same wypracować środki na produkcję.

3. Społeczny - Radio Maryja, TOK FM- (informacyjno publicystyczne) ustawowo określone zadania nie oparte na działalności gospodarczej, utrzymywane z datków i dotacji obywateli, brak reklam i opłat koncesyjnych. Prowadzenie działalności charytatywnej, edukacyjnej, ewangelizacyjnej.

ODBIORCY I GRUPY ODBIORU

Teorie tradycyjne (klasyczne) wg których aktywną stroną jest nadawca, odbiorca biernie reaguje na przekaz.

Teorie współczesne wg których aktywność odbiorcy wynika z :

• jego uczestnictwa w różnych grupach społecznych,

• wcześniej wykrystalizowanych poglądów,

• wpływie funkcjonujących aktualnie wzorców kultury.

Wszystkie te czynniki modelują odbiór i kształtują styl odbioru przekazu.

I -Wg. określenia Herberta Blumera masa społeczna charakteryzowała się następującymi cechami:

1/ była jednolita i wywodziła się ze wszystkich kategorii społeczno demograficznych,

2/ składała się z anonimowych jednostek,

3/ interakcje zachodzące między członkami miały charakter powierzchowny,

4/ była luźno zorganizowana i mogła działać tylko w postaci tłumu .

Tak zdefiniowany odbiorca (masa społeczna) staje się biernym elementem procesu komunikowania.

II- Wg. Gabriela Tarde - publiczność to grupa jednostek fizycznie rozproszonych, lecz ściśle połączonych pokrewieństwem umysłowym. Uznał ją za kategorię inną niż wcześniejsze zbiorowości skupione (np. tłum). Pierwsza faza umasowienia prasy przełom XIX i XX w.

III -Wg Marshalla Mc Luhan -publiczność i audytorium.

Publiczność to zbiorowość uczestnicząca w przekazie biernie (w znaczeniu niepodejmowania próby wpływu na przekaz czy nadawcę).

Audytorium to zbiorowość czynnie zaangażowana w ,,grę” lub ,,zabawę” i przez takie aktywne uczestnictwo może kształtować przebieg wydarzenia .

IV- Wg. Tomasza Goban-Klasa- klasyfikacja mas społecznych L. von Wiessego na dwa rodzaje : masy konkretne i masy utajone, posłużyła Goban- Klasowi za podstawę podziału zbiorowości odbiorczych na dwa typy :

1. odbiorcy aktualni (audytorium -publiczność konkretna)- zbiorowość, która aktualnie korzysta z danego środka- istotą audytorium jest jednorazowy akt uczestnictwa w odbiorze,.

2. odbiorcy potencjalni (publiczność utajona) zbiorowość do której może dotrzeć przekaz z danego środka- wielokrotność uczestnictwa w procesie komunikacji masowej, .

PUBLICZNOŚĆ

I. Jako efekt działania mediów masowych:

1. Publiczność -ogół odbiorców mediów: różne poziomy zaangażowania odbiorców w proc.kom.

1. publiczność potencjalna, (publiczność) -wszyscy w zasięgu oddziaływania mediów,

2. publiczność aktualna, (audytorium) -ci którzy rzeczywiście z danego przekazu korzystają,

3. publiczność konkretnego przekazy- ci którzy rejestrują treść konkr. przekazu

4. publiczność internalizująca treść przekazu- ci którzy znajdują się pod wpływem przekazu.

1. Masa społeczna: publiczność o nieograniczonej liczbie odbiorców- heterogeniczna pod względem profili i cech. Zbiorowość rozproszona, anonimowa dla nadawcy, między odbiorcami nie występują żadne więzi, jak masa ma płynną konsystencję.

2. Rynek: publiczność masowa jest odbiorcą treści przekazów reklamowych, za emisję których nadawca pobiera opłaty stanowiące jego gł. źródło dochodów. Tworzenie przekazów (towar) przyciągających publiczność w celu emisji reklam.

PRODUCT PLACEMENT - reklamowanie produktu w przekazie nie reklamowym.

II. Jako grupa społeczna istniejąca niezależnie od mediów - media są wykorzystywane przez tę grupę:

1. Publiczność poinformowana, aktywna, ci którzy poszukują informacji i aktywnie korzystają z różnych mediów

2. Publiczność zaangażowana- ci którzy mają określone sympatie polityczne preferują określone media niszowe,

3. Publiczność lokalna, publiczność mediów lokalnych

4. Publiczność wyspecjalizowana (specjalistyczna)- grupy zawodowe, hobbystyczne itp.

ETAPY ROZWOJU komunikowania masowego

1/ era znaków i sygnałów,

Znak składa się z elementu znaczonego (co) i elementu znaczącego (w jaki sposób) związek pomiędzy tymi elementami ma charakter konwencjonalny.

Relacja monosemiczna- jednoznaczna

Relacje polisemiczne -wieloznaczność pojawia się dopiero w erze mowy i języka.

2/ era mowy i języka- (90-40tys. lat pne )człowiek z Cro-Manon - mowa artykułowana,

3/ era pisma- rysunki naścienne > pismo obrazkowe > p. ideograficzne > p. symboliczne > p. alfabetyczne.

4/ era druku i komunikacji masowej- Gutemberg- czcionki ruchome do prasy drukarskiej, pierwsza prasa drukowana w XVIII w. Prasa w znaczeniu dzisiejszym poł. XIX w- przełamanie bariery technologicznej czasu i przestrzeni.

5/ era telegrafu i telekomunikacji, 1838 S. Mors'e - telegraf, >1839 Daguerre - dagerotyp utrwalenie obrazu na kliszy, > 1876 Bell - telefon, >1877 Edison -fonogram, > 1894 bracia Lumiere - kinematograf, >1895-97 Marconi, Popow -radio, > 1923-26 opracowanie technologii TV, pierwsze w miarę reg. transmisje TV- 1936 BBC Londyn, > 1952 pierwsza emisja TV w Polsce (od 1963 regularne emisje),

6/ era komputera- inernet, informatyzacja.- konsolidacja funkcji telefonu, telewizora itp.

KONCEPCJE ROZWOJU komunikowania masowego

1.Determinizm technologiczny- (H. Mils, M. Mc Luhan) pojęcie globalnej wioski, uważali że przyczyną postępu w komunikowaniu jest samoczynny i samoregulujący się rozwój techniki. Powstawanie nowych narzędzi zmienia sposób komunikowania. Medium wg Mc Luhana jest przekazem od rodzaju zastosowanego medium zależy przekaz.

2.Detrminizm polityczno-ekonomiczny- (Szkoła Frankfurcka) -Klasa rządząca posiada środki instrumenty polityczne i ekonomiczne pozwalające na manipulowanie rozwojem technicznym narzędzi komunikowania. Kl. rządząca dla zachowania swojej domin. pozycji potrzebuje coraz to nowszych środków komunikowania.

3. Determinizm kulturalistyczny- (R Williams 1987) powstawanie i rozwój mediów masowych wynika ze zmiany warunków życia społecznego i stosunków produkcji. Zmiany te powodują powstawanie nowych potrzeb, zmuszając ludzi do tworzenia instrumentów pozwalających na ich zaspokojenie. Zmiana stosunków agralnych na industrialne, urbanizacja i migracja, zwiększanie się ilości czasu wolnego, wzrost zasobów finansowych, powszechność edukacji, znoszenie cenzusów wyborczych determinują rozwój nowych mediów.

4. Koncepcja krzywej EPS

a) E- elitarne (wąskie grono odbiorców bariery techniczne, ekonomiczne, kulturowe)

b) P- popularyzacja,

c) S- specjalizacja (wewnętrzna działy w redakcjach i całościowa specjalistyczne media)

CECHY PROCESÓW KOMUNIKACJI

Komunikacja niezależnie od typu jest procesem:

1. społecznym- relacje zachodzą pomiędzy ludźmi,

2. symbolicznym- odbywa się za pomocą symboli- słów lub symb. niewerbalnych

3. kreatywnym- twórcze przekształcanie znaczeń,

4. dynamicznym- zmienny proces intelektualny pomiędzy nadawcą a odbiorcą,

5. ciągłym- językowa ma początek i koniec, niewerbalna zachodzi ciągle,

6. wzajemnym- wymienność ról nadawcy i odbiorcy,

7. niepowtarzalnym-

8. nieodwracalnym- przekaz nadany i odebrany jest niemożliwy do wymazania,

9. kompleksowym- odbywa się jednocześnie na wielu poziomach w tym samym czasie. Poziomy: kulturowy, społeczny, psychologiczny, organizacyjny, polityczny itp.

KOMUNIKACJA JĘZYKOWA A NIEWERBALNA

Komunikacja to proces społecznej transformacji znaczeń przypisywanym pojęciom, za pomocą których opisujemy świat, i za pomocom których komunikujemy się.

Definicje transmisyjne- traktujące komunikację jako proces przekazu (transmisji) informacji

Definicje rytualne-Procesy komunikacyjne w celu wytworzenia i podtrzymania więzi wspólnotowej pomiędzy komunikującymi się ludźmi.(Funkcje fatyczne komunikowania)

Komunikacja niewerbalna towarzyszy zawsze komunikacji językowej. 90% procesu komunikacji między ludzkiej odbywa się za pomocą symboli niewerbalnych.

FUNKCJE Kom. niewerbalnej wobec językowej:

1.uzupełnienie procesu językowego- wzmocnienie lub negacja,

2.regulowanie i organizowanie komunikacji słownej (inicjacja, zakończenie),

3.substytut, zastępowanie przekazu językowego- gesty umowne,

4.podkreślenie elementów przekazu językowego (intonacja głosem).

RÓŻNICE między Kom. niewerbalną a językową

1. w stopniu kontroli - nad komunikatami w k. niewerbalnej kontrola jest mniejsza lub żadna (ziewanie, odruch źreniczny, rasa, płeć, wiek),

2. instrumenty komunikowania- w k. językowej -słowa, w k. niewerbalnej -wszystkie kanały,

3. sposób nabywania sprawności:

k. językowa 1/interioryzacja- nieuświadomione uczenie się języka ojczystego,

2/ nauka w szkole języka specjalistycznego

k. niewerbalna -przede wszystkim naśladownictwo

4. reguły rządzące tworzeniem procesu komunikacji:

k. językowa -masa różnych reguł,

k. niewerbalna- tylko jedna reguła stosowności (czy wypada)

Komunikowanie jako proces społeczny

Komunikowanie jest procesem społecznym wytwarzania, przekształcania i przekazywania informacji między grupami i organizacjami społ. Celem tego procesu jest ciągłe i dynamiczne kształtowanie modyfikacja bądź zmiana wiedzy, postaw i zachowań w kierunku zgodnym z wartościami i interesami uczestników procesu komunikowania.

Komunikowanie intencjonalne.

W grupach społ. komunikowanie służy:

1. ustaleniu norm obowiązujących w grupie,

2. ustaleniu ról społecznych i kontroli i wypełniania,

3. kontroli wewnętrznej w grupie,

4. rywalizacji i kooperacji wew. grupy,

5. reprodukcji porządku grupowego.

TYPY KOMUNIKOWANIA

K. masowe

K. instytucjonalne

K. grupowe

częstotliwość

K. interakcyjne stopień

zorganizowania

K. intraakcyjne

Zmienne: W kierunku z góry do dołu wzrasta częstotliwość występowania,

W kierunku z dołu do góry wzrasta stopień zorganizowania (przygotowania do komunikowania)

1/ I N T R A PERSONALNE- (intraakcyjne) wewnątrz jednostkowe- procesy emocjonalnei intelektualne wewnątrz jednostki, kanałem jest centralny układ nerwowy

2/ I N T E R PERSONALNE- (interakcyjne) odbiorca i nadawca twarzą w twarz zwykle ma charakter bezpośredni i prywatny. (przekaz do konkretnego odbiorcy i natychmiastowe sprzężenie zwrotne).

3/ G R U P O W E- dotyczy małych grup społ. występuje możliwość nawiązania bezpośredniego kontaktu wszystkich uczestników procesu. Dotyczy również komunikowania między małymi grupami np. rodzina kontakt bezpośredni natychmiastowe sprzężenie zwrotne, (przekaz również ma charakter prywatny nadawca i odbiorca jest jedn. lub małą grupą społ.).

4/ I N S T Y T U C J O N A L N E- w dużych grupach społecznych nie ma możliwości bezpośredniego kontaktu, występują kanały komunikacyjne takie jak tabl. ogłoszeń itp. Przekaz ma charakter publiczny tzn. dociera do wszystkich którzy są w jego zasięgu. Sprzężenie zwrotne- opóźnione, reakcja odbiorców nie ma wpływu na przekaz ale może mieć wpływ na późniejsze zachowania nadawcy. Nadawcą i odbiorcą jest jednostka lub duża grupa społeczna.

5/ M A S O W E -przekaz za pomocą masowych, technicznych środków przekazu: prasa drukowana, radio, TV, kino, książki i wydawnictwa, internet, płyty, kasety itp. Przekaz dociera do nieokreślonej liczby odbiorców. Nadawca jest instytucja medialna powołana do komunikacji masowej. Odbiorcą jest publiczność masowa. Przekaz ma charakter publiczny, dociera do każdego kto jest w jego zasięgu i ma ochotę się z nim zapoznać. Sprzężenie zwrotne opóźnione. Występują gate keeperzy - osoby lub instytucje mające wpływ na treści i formę przekazu. Gate keeperzy zewnętrzni instytucjonalni jak sądy, KRRiTV, systemy prawne, kościół itp

PRZEKAZ MASOWY I ODBIÓR PUBLICZNY -to przekaz i odbiór dostępny każdemu kto jest w jego zasięgu i ma chęć, zdolności i możliwości zapoznać się z jego treścią.

S e r y j n o ś ć -przekaz nie jednorazowy, ciągłość produkcji.- Telenowela - forma zamknięta, Opera mydlana - tworzona na zapotrzebowanie (na bieżąco aż do wyczerpania zainteresowania) Odbiorca publiczność jest anonimowa dla nadawcy, rozproszona, nie zorganizowana.

Przekaz standaryzowany - pewne cech wspólne tworzące gatunek np. western, kryminał.

P u b l i c z n o ś ć przekazu - otwarty dostęp do przekazu, ograniczenia :czasowe, techniczne, ekonomiczne, kulturowe. Obowiązki wynikające z publicznej własności zadania mediów publicznych, abonament a emisja reklam.

Z w i e l o k r o t n i e n i e przekazu: jest możliwe dzięki mechanizmom technicznej reprodukcji i powielania - jedne wiadomości dostępne są jednocześnie dla wielu mln. odbiorników.

C y k l i c z n o ś ć przekazu - udostępnienie treści przekazu w powtarzających się cyklach czasowych.

S c h e m a t y c z n o ś ć przekazu stałe miejsce konkretnego przekazu w ogólnym przekazie: ramówka programu TV, układ szpalt w gazecie pozawalają zainteresowanemu odbiorcy łatwiej zlokalizować przekaz.

U n i w e r s a l n o ś ć przekazu -przekaz masowy kierowany jest do masowej publiczności.

A n o n i m o w o ś ć przekazu masowego - brak jednego konkretnego autora -duża grupa różnych ludzi wpływających na końcowy efekt przekazu.

S e z o n o w o ś ć t r e ś c i przekazu masowego- szybka dezaktualizacja w porównaniu z produktami tzw. kultury wysokiej.

RODZAJE ODBIORU

I- Odbiór a u t o n o m i c z n y- polega na gromadzeniu się grupy odbiorców dla jednego konkretnego odbioru

II- Odbiór ł ą c z n y (skontaminowany) - polega na zwracaniu uwagi na przekazy poboczne, „otaczające” programy będące główną przyczyną gromadzenia się odbiorców.

MODELE STOSUNKÓW KOMUNIKACYJNYCH

Są to modele relacji między nadawcą a odbiorcą w komunikacji masowej

1. Model usługowy (państwa demokratyczne) społeczeństwo informatyczne, założenie istnienia rynku mediów komunikacyjnych, dobrowolność odbioru, popyt i podaż powodują zrównoważenie pozycji odbiorcy i nadawcy. Informacja jest najważniejszym towarem, który się zużywa materialnie (może się zdezaktualizować czyli zużyć mentalnie). Informacja sprzedawana jest bez możliwości wcześniejszego sprawdzenia jej jakości, w pakietach. Komercjalizacja przekazu- nadrzędność zysku doprowadziła do możliwości płacenia za informację nie tylko gotówką ale również swoją uwagą (odbiór reklam).

2. Model dowódczy (państwo autokratyczne Korea płn.), społeczeństwo masowe, manipulacja propagandą ideologiczną, brak dobrowolności odbiorcy w procesach kom., podporządkowanie odbiorcy nadawcy. Społeczeństwo masowe - zanik tradycyjnych (osobistych) więzi społ. jak sąsiedzkich, kulturowych, które zastępowane są więziami umownymi (kontraktowymi). Prowadzi to do wyizolowania jednostek na pojedyncze, zatomizowane. Media kształtują postawy poprzez narzucanie sposobów zachowań i propagandę kształtującą wzorce zachowań.

Tworzenia przekazów masowych powoduje zjawisko symbolicznej identyfikacji (Małyszomania) wykorzystywanej do manipulacji społ.

3. Model asocjacyjny, stowarzyszeniowy -(Radio Maryja, NIE ) państwo demokratyczne, społeczeństwo sfragmentaryzowane. Między nadawcą a grupą odbiorców występują więzi normatywne. Odbiorca uczestniczy w procesie dobrowolnie w kontakcie z mediami zaspokaja swoje poczucie bezpieczeństwa i przynależności. Duże przywiązanie odbiorcy do takiego medium wynika ze zgodności sposobu i treści przekazu który jest zgodny z jego przekonaniami.

WPŁYW MEDIÓW NA ODBIORCÓW

Teoria omnipotencji mediów (wszechmocy) lata 40-50-te. Teoria pocisku -jeżeli jesteś w zasięgu mediów to one cię zainteresują - mogą prowadzić do zmiany postaw. Manipulacja informacją przy niemożliwości weryfikacji prawdziwości przekazu.(panika w N. Yorku po audycji radiowej o lądowaniu Marsjan).

Teoria ograniczonego wpływu mediów na masy: media są jednym z wielu czynników kształtujących poglądy i wartości -większy wpływ mają czynniki społeczne i psychologiczne.

Teoria umiarkowanego wpływu mediów na masy: W pewnych okolicznościach i w odniesieniu do niektórych grup odbiorców wpływ mediów może być pośredni lub nikły. Badania nad użytkowaniem oparte na 4 pojęciach: potrzeby > motywu > korzystania > gratyfikacji. Ludzie by zaspokajać swoje potrzeby- korzystają z mediów- uzyskują gratyfikacje (zaspokojenie potrzeb).

FUNKCJE MEDIÓW

1. wobec jednostki

1. informacyjna

2. tworzenie tożsamości osobistej -konstruowanie odpowiedzi jaki jestem?,

3. integracji i interakcji społecznej,

4. rozrywka- substytut towarzystwa,

1. wobec społeczności

1. informacyjna- socjalizacja i edukacja członków,

2. korelacji(łączenie faktów i zjawisk w całość. Budowanie obrazu rzeczywistości.

3. transmisja dziedzictwa kulturowego,

4. rozrywka (igrzyska ludyczne, rozładowanie napięć społecznych),

5. mobilizacja do wspólnych działań- wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy.

Podstawowe pojęcia

Kompetencje językowe (Chomsky -reguły językowe, którymi posługuje się użytkownik języka)-polega na tym że potrafimy rozróżnić zdania poprawne gramatycznie od niepoprawnych.

Kompetencje komunikacyjne -świadoma lub nieświadoma wiedza na temat pewnych norm, zasad komunikowania się, wytworzonych w pewnej społeczności, wspólnocie językowej.

Całokształt dyspozycji psychologicznych umożliwiających takie formułowanie wyrażeń językowych, aby były one adekwatne do obiektywnej sytuacji społecznej, a także do subiektywnego obrazu tej sytuacji wytworzonego przez partnera.

Wykonanie językowe - każdy akt użycia języka.

Sprawność komunikacyjna-(Ruesch) własność ukształtowana w procesie wczesnej socjalizacji odnosząca się do umiejętności przyjmowania, oceniania, przekazywania informacji.

Poziom wystarczalności komunikacyjnej- stopień odstępstw od norm językowych w komunikacie, który umożliwia jeszcze odbiorcy zrozumienie komunikatu.

Poziom wystarczalności społecznej-brak odstępstw od norm językowych uznawanych w danej społeczności umożliwiający prawidłową komunikację oraz tempo procesu typowe dla danej społeczności.

Repertuar odbiorcy lub nadawcy-całokształt ich zdolności i umiejętności komunikacyjnych.

Metakomunikacja- (Ruesch) podanie dodatkowych instrukcji, które uściślają podaną wiadomość.

Konwergencja- (Giles) wzajemne upodobniania się stylów mowy, zmiana stylu mowy jednego z partnerów procesu komunikacji poprzez upodobnianie się do stylu drugiego. Konwergencja może być podwyższająca lub obniżająca.

Dywergencja- powiększanie rozbieżności się stylów mowy, języków itp.

Konotacja pojęcia to znaczenie skojarzeniowe, dla każdego inne.

Denotacja pojęcia to znaczenie słownikowe- definicja (np. woda -H₂O)

Mnema- (Rubakin) to całokształt naszych doświadczeń, zewnętrzna część mnemy to odbierane bodźce zewn., które przekształcane w procesach myślowych tworzą wewnętrzną, subiektywną część mnemy.

12

N O

Nadawca przekaz odbiorcy

N O

Nadawca język odbiorcy

Źródło

sygnał

C

N O

adresat

Kanał

C

C

C

---