Mikrosocjologia

I okres rozwoju mikrosocjologii (1905-1910)

Mówimy o rozpoczęciu rozwoju mikrosocjologii w tym okresie z dwóch powodów: 1) w tym okresie pojawiają się próby powstawania subdyscyplin, 2) pojawiają się badania nad małymi grupami społecznymi.

Buduje się niwy typ społeczeństwa, dokonują się zmiany struktury społecznej, pojawia się zapotrzebowanie na wiedzę o nowych strukturach.

W pierwszym okresie formułowano pytania dotyczące tego czy:

- grupa mała wywiera istotny wpływ na jednostki?

- jakie typy problemów są rozwiązywane lepiej wtedy gdy człowiek działa osobno lub wespół z innymi osobami?

Praktycznie odpowiedzi na te pytania udzielano nie tylko w I okresie powstawania mikrosocjologii.

3 podstawowe typy badań rozwijane przez socjologów:

1. badania związane z konformizmem jednostek i skutków oddziaływania norm społecznych (pytania zadawane przez przedstawicieli przemysłu)

2. badania związane z przestępczością zorganizowaną

3. badania nad zbiorowością młodzieży szkolnej

Skutkiem realizowania badań w tych obszarach było stworzenie nowych obszarów zainteresowań (w tym rozwinięcie teorii konformizmu)

II okres rozwoju mikrosocjologii (1918-1940)

Okres ten cechuje się podjęciem nowych obszarów teoretycznych i praktycznych. W mikrosocjologii został stworzony pewien schemat badawczy polegający na tym że poddawano analizie wpływ pewnych elementów życia społecznego zachowania życiowe jednostek. Mikrosocjologia to także pomoc w rozwiązywaniu problemów - tak jak psychologia społeczna

Podstawowe nurty badawcze: F. ALLAPORT - badania wpływu grupy na skojarzenia i myślenie jednostek. Wnioski:

1. obecność grupy może pomagać przyswajać niektóre zagadnienia

2. dzięki grupie człowiek jest zdolny do podejmowania ryzyka (ryzykownych działań)

J.PIAGET - badania na młodzieży szkolnej i dzieciach, a także nad grupami dziewczęcymi. Wnioski: dzięki tym badaniom lepiej zrozumiano różnicę pomiędzy dziećmi a dorosłymi. Stwierdzono fazy rozwoju w życiu człowieka. Stwierdzono że dziecko jest w stanie uczestniczyć w życiu zbiorowym dopiero od pewnego wieku a wcześniej nie są one w stanie podjąć pewnych działań grupowych, osiągają ten moment dopiero w wieku 3-4 lat.

Można wyróżnić jeszcze: nurt badań związanych z psychiatrią oraz nurt badań związanych z rozwiązywaniem problemów przez grupę.

III okres rozwoju mikrosocjologii (po II wojnie światowej). Okres klasyki mikrosocjologii.

Jest to okres stabilizacji instytucjonalnej. Powstają pierwsze instytuty i ośrodki badawcze. Mikrosocjologia wyodrębnia się spośród innych subdyscyplin. Mikrosocjologia zdefiniowała się jako dyscyplinę o nastawieniu empirycznym. W tym okresie nastąpiło utrwalenie zakresu badań.

Prekursorzy mikrosocjologii (badacze):

Charles Cooley

Swoją koncepcją grupy pierwotnej zasłużył sobie na miano prekursora. Zauważył mianowicie, że niektóre grupy są szczególnie ważne dla rozwoju człowieka. Różnorodność znaczeń - pierwotność dla niego oznaczała:

- (pierwotność jako) efekt jaki te grupy wywołują w procesie tworzenia osobowości członków tych grup. Stwierdził że tworzą one zręby naszego społeczeństwa, budują szkielet tożsamości i postaw.

- (pierwotność ) w sensie pełnionych funkcji, ilości zadań jakie jednostka pełni na rzecz grupy

- (pierwotność) Spotykamy się z nimi po raz pierwszy w życiu. Są to grupy które socjalizują (np. rodzina)

Cooley prowadził badania nad grupami pierwotnymi i na ich podstawie wyróżnił cechy grupy pierwotnej:

- związki face to face ( brak barier w kontaktach fizycznych pomiędzy wszystkimi członkami), obecnie rozwój technologii daj nam możliwość kontaktów on-line

- brak specjalizacji (kontakty i relacje pomiędzy członkami nie mają charakteru wyspecjalizowanego, celowego)

- grupy te są względnie trwałe i trwałość ta nie jest limitowana

- są to niezbyt liczne grupy

- występuje w niech pewien stopień intymności (zwierzenia, uwzględnianie emocji)

Ferdynand Tönnies

Czynnikiem, który jest warunkiem wszystkiego tego co się dzieje w społeczeństwach jest więź.

Tönnies mówi o tym że więź społeczna jest przeciwieństwem wolności, chociaż społeczeństwo poszerza naszą wolność a jednocześnie że więź społeczna wytwarza się od strony jednostki a zatem nie jest jej narzucona.

W wielu rzeczach jesteśmy ograniczeni właśnie z powodu więzi społecznej a jednocześnie życie społeczne istnieje bo istnieje więź społeczna. Więź społeczna tworzy się na dwa sposoby bowiem w człowieku są dwa rodzaje woli:

1. wola organiczna - płynie z niedostępnej dal refleksji jaźni, człowiek dąży do tego aby mieć obok siebie innych, człowiek samotny jest nieszczęśliwy

2. wola arbitralna - wynika z namysłu i wyrachowania, stymuluje zachowania pod względem korzyści

Z dwóch rodzajów woli powstają dwa typy więzi społecznej:

1) wola organiczna - wola wspólnotowa - wspólnota (Gemeinschaft)

2) wola arbitralna - wola zrzeszeniowa - zrzeszenie (Geselschaft)

Oczywiście grupy nie są tylko wspólnotowe czy zrzeszeniowe i lepiej mówić o grupach opartych na cechach zrzeszeniowych lub wspólnotowych.

Wspólnota (podstawowe cechy):

- grupa która łączy ludzi jako osobowości

- dominują więzi pokrewieństwa, sąsiedztwa, braterstwa

- czynnikiem kontroli społecznej jest tradycja i zwyczaj

- podstawą gospodarczą funkcjonowania wspólnoty jest własność zbiorowa

- członkowie działając kierują wiarą

Zrzeszenie (podstawowe cechy):

- łączy ludzi jako role społeczne

- dominują więzi umowy co do pewnych kwestii

- czynnikiem kontroli jest prawo

- ludzie kierują się opinią społeczną w działaniach

- podstawą gospodarczą w funkcjonowaniu zrzeszeń jest pieniądz i własność prywatna

Emil Dürkheim

Oddziela rzeczywistość społeczną od biologii, proponuje spojrzenie na ludzi ich oczyma. Życie społeczne to nie tylko zbiór jednostek, pojawia się świadomość społeczna.

Jego koncepcja opierała się na założeniu istnienia mechanizmów przymusu wywieranego przez grupę na jednostkę. W założeniu tym odwołuje się do aktu samobójstwa, wiąże go ze zjawiskiem spójności grupy.

Ze względu na poziom zazdrości środowisko jest w stanie wywrzeć presję w stronę zachowań samobójczych. Samobójstwa są funkcją spójności grupowej. Ze względu na poziom spójności Dürkheim wyróżnia 3 typy samobójstw:

1) samobójstwo egoistyczne

Niski poziom spójności sprawia że nie myślimy o tym że nasze życie należy też do innych członków grupy

2) samobójstwo altruistyczne

zbyt wysoki poziom spójności sprawia że tracimy instynkt samozachowawczy, wywierany jest przymus - podstawowym dobrem jest otoczenie a nie jednostka

3) samobójstwo anomiczne

brak jakiejkolwiek spójności, brak regulacji, zasad norm, drogowskazów, brak odpowiedzi na pytania po co ja żyję - depresja

George Simmel

George Simmel prowadził rozważania o progach towarzyskości (gdzie jest próg dzielący grupy małe od dużych - wielkość grupy). Rozważał związki pomiędzy wielkością grupy a jakością ich działania (forma a treść). Jego analizy opierały się na badaniach na diadach i triadach. Prowadził też rozważania na temat istoty mikrostruktury społecznej. Wskazywał na różnice pomiędzy grupami dużymi i małymi.

Sformułował twierdzenia dotyczące dynamiki grup małych i dużych.

1. małe grupy powołują do działania cały swój potencjał, całą swoją siłę

2. mała grupa angażuje całość osobowości i narzuca człowiekowi zdecydowane postawy

3. w małych Gru[ach normy obejmują szeroki zakres zachowań a odstępstwa spotykają się z mniejszą tolerancją

4. małe grupy nie zawierają podgrup

5. małe grupy mają środki i narzędzia do rozwiązywania konfliktów między jednostkami

6. w małej grupie napięcia prowadzą do wewnętrznej dezintegracji (schizmy) a w dużej do podziału na mniejsze grupy

7. w małych grupach właściwości jednego z członków np. atrybuty emocjonalne stanowią cechy całej grupy w dużych cechy te składają się na ogólną koncepcję grupy (zostają przypisane do całości)

Zygmunt Freud

Mówił o deindywidualizacji jednostki - jednostka pod wpływem grupy traci swoje indywidualne cechy. Warunkiem pojawienia się tego procesu jest istnienie silnych związków emocjonalnych jednostka - grupa.

Badania klasyczne w socjologii lata 20-30 - przykłady

Szkoła HUMANE RELATIONS (E.Mayo, Turner)

Jest odpowiedzią na pytania i kwestie które nurtowały przemysłowców związane ze zwiększeniem produkcji. Podczas badania wyznaczono czynniki które sprzyjają wydajności pracy, stworzono rangę tych czynników. Były to badania klasyczne nad warunkami pracy.

Badanie te zostały przeprowadzone w fabryce FORD, sprawdzono jak wybrane uprzednio czynniki wpływają na wydajność pracy. Najpierw czynniki te wprowadzono, a później zaczęto odbierać. Okazało się że wydajność pracy zmalała ale nie do takie stopnia jak na początku. Zastanawiano się co do tego doprowadziło. Okazało się że w grupie formalnej utworzyły się grupy nieformalne. Praca była kontrolowana również przez grupy nieformalne, które stworzyły własny oddolny system wartości. Określono 4 podstawowe zasady w grupach nieformalnych.

1. nie powinieneś produkować zbyt wiele bo śrubujesz normę - w imię solidarności w stosunku do pozostałych pracowników

2. nie produkuj za mało bo jesteś oszustem i nie uzyskasz akceptacji

3. nie mów przełożonemu nic złego na kolegę bo będziesz donosicielem

4. nie należy utrzymywać dystansu (zachowywać się zbyt oficjalnie) w kontaktach między innymi pracownikami jeżeli chcesz być członkiem grupy

Te cztery zasady tworzą się oddolnie nie zależnie od struktur formalnych.

Sposoby egzekwowania zasad (nieformalna kontrola przestrzegania ich):

- wykluczenie z grupy (nie odzywanie się nie udzielanie pomocy)

Racjonalność człowieka - człowiek racjonalny dba o własne dobro, o siebie.

Racjonalność ta może zostać poddana w wątpliwość w grupie - występuje wtedy zjawisko zapatrywania grupowego.

Zapatrywanie grupowe - człowiek racjonalny to taki który działa sam. W grupie dbamy o własne dobro ale również o dobro grupy, rezygnując nieraz z własnych korzyści.

Inne badania prowadzone przez J.L. Moreno

Badania nad strukturą socjometryczną.

Wkład J. L. Moreno w rozwój mikrosocjologii:

- jest twórcą techniki socjometrycznej

- dostrzega że grupa nie jest tylko agregatem jednostek, a suma w nich jest czymś więcej - jest czymś co można badać za pomocą socjometrii.

- w grupach są nie tylko interesy ale też uczucia

Socjometria jest to metoda badawcza w socjologii i psychologii społecznej polegająca na badaniu struktur władzy i komunikacji pomiędzy jednostkami w populacji. Przeważnie badane są relacje komunikacji jednostek w grupie lub relacje władzy i współpracy. Podobną do socjometrii, lecz bardziej rozbudowaną metodą jest analiza sieciowa.

Kurt Lewin

Punktem wyjścia w badaniach K. Lewina była teoria pola - analogicznie do pola elektrycznego jeżeli istnieją czynniki które nas przyciągają grupa jest dla nas atrakcyjna. Tak jak w przyrodzie istnieją pewne siły które trzymają nas razem.

Prowadził badania nad przywództwem w grupie. Określił typologię przywództwa grupowego:

- autorytarne

- demokratyczne

- liberalne

Dodatkowo oprócz tej typologii pokazał że każde z tych określeń ma inne znaczenie i w istotny sposób wpływa na działania człowieka w grupie (np. na atmosferę grupową)

George Homans (lata 50-te)

Stworzył założenia o charakterze ontologicznym i epistemologicznym.

Ontologia - nauka o bycie, o wszystkim co jest, o tym jaki jest świat (jako materia lub idea)

Epistemologia - nauka o poznaniu, Jak poznajemy rzeczywistość (za pomocą obserwacji, wczuwania się, dedukowania). Nauka o tym jak doświadczamy.

Metodologia - wyjaśnianie

Dla socjologa:

Czy światem są tylko jednostki, czy istnieją ludzie i świadomość społeczna?

Założenia Homesa:

- istnieją tylko pojedynczy ludzie, jednostki ludzkie

- jesteśmy w stanie poprzez obserwacje poznać człowieka i jego zachowanie

- najważniejszym czynnikiem życia ludzkiego jest mała grupa społeczna, wystarczy zbadać małe grupy a z nich dowiemy się wszystkiego na temat życia społecznego

Grupa jest przez niego postrzegana jako system społeczny. Służy to temu aby:

- stworzyć granicę charakterystyczną dla grupy i świata zewnętrznego

- zobaczyć jak adaptuje się grupa jako system do systemu społecznego

Homes dał podstawę do stworzenia twierdzeń o charakterze ogólnoludzkim (nie dotyczące jedynie grup małych), uszeregował je według istotności i ogólności.

Twierdzenia:

1. osoby często wchodzące ze sobą w interakcje mają skłonności do wzajemnej sympatii

2. im częstsze są interakcje tym bardziej podobne są działania i uczucia partnerów interakcji

3. działania podgrup mogą być odmienne od siebie, ale w granicach dużej grupy (jej kontroli)

4. im wyższą pozycję zajmuje jednostka w grupie tym większy jej konformizm

5. im wyższa pozycja tym większy zakres interakcji

6. wtedy, gdy spada częstotliwość interakcji spadają stosunki interpersonalne

7. wzrastająca specjalizacja zadań wpływa na spadek interakcji osób zaangażowanych

8. wzrost liczebności grupy i specjalizacji działań prowadzi do wzrostu liczby pozycji jednostka - przywódca

Główne koncepcje badawcze (współcześnie znaczące dla mikrosocjologii)

1. cechy mikrosocjologii strukturalnej - koncepcja

Założenia:

a) występowanie holizmu ontologicznego (ujęcie czegoś całościowo)

- byty ponad jednostkowe są realne. Istnieje człowiek, istnieją także normy choć nie mają postaci fizycznej

To założenie powoduje konsekwencje:

- wyjaśnienie zjawisk społecznych powinno odbywać się zgodnie z zasadami redukcjonizmu metodologicznego

- przy wyjaśnianiu zjawisk należy pominąć analizę interakcji, stosunków społecznych, tego co jest między ludźmi

- mikrosocjologia jest niezależnym, autonomicznym obszarem badań

b)założenie o emergentnej naturze życia społecznego

emergencja - nieciągłość cech społecznych.

W życiu społecznym można wyróżnić 4 płaszczyzny rzeczywistości społecznej - emergencja oznacza specyfikę każdej z tych płaszczyzn, są jakościowo odrębne, nie kumulują się i nie przenoszą na inny poziom.

Płaszczyzny rzeczywistości społecznej:

1. poziom jednostkowy - obszar działającej jednostki

2. mikrostruktury

3. makrostruktury

4. społeczeństwo globalne

2)koncepcja interakcyjna

Założenia:

- realizmie istnieje tylko człowiek, Jednostka jest czynnikiem dominującym w strukturze społecznej. Człowiek jest po to aby manipulować tymi czynnikami.

- wszystkie działania ludzkie są twórczym procesem, to człowiek jest twórcą

- w badaniach które prowadzimy powinniśmy przyjąć perspektywę podmiotu działającego

- struktury społeczne, grupy społeczne tworzą się poprzez działania poszczególnych ludzi. Człowiek jest twórcą struktur społecznych

- wszystkie działania które podejmuje jednostka są poprzedzone zabiegiem interpretacji. Działania widoczne są obdarzone znaczeniem, reakcja jest poprzedzona interpretacją

3)teoria wymiany

Koncepcja indywidualistyczna, indywidualizm metodologiczny

Założenia:

- człowiek istnieje poprzez swoje działania (podstawową jednostką analizy jest człowiek)

- można przewidywać życie społeczne tylko wtedy kiedy zrozumiemy motywy działań każdego człowieka. Człowiek dąży do maksymalizacji swoich korzyści

- rzeczywistość społeczna ma transakcyjną naturę. Każdy człowiek w działaniu kieruje się analizą kosztów i nagród (straty i korzyści) - często nie są to straty i korzyści z tej samej „półki”

- w każdym społeczeństwie określa się pewien podział wymiany (racjonalność wymiany) z punktu widzenia standardów które w danym społeczeństwie obowiązują (porównanie)

- grupa jest tylko zbiorem jednostek

4)teoria systemowa

Zamiast pojęcia grupa - pojęcie systemu

System to zbiór elementów ze sobą powiązanych, aby je zrozumieć trzeba odwoływać się do całości.

5) teoria sieci

Podstawową kategorią jest pojęcie sieci - relacje między ludźmi (relacje w które wchodzą i które służą ich celom indywidualnym)

Od zachowania do stosunku społecznego, podstawowe kategorie opisujące działającą jednostkę

1 - ZACHOWANIE

Definiowane jako aktywność fizyczna człowiek (mimika, gesty), aktywność zewnętrznie obserwowalna. Do koncepcji zachowania nawiązuje teoria behawioralna (wszystko można wyjaśnić poprzez analizę zachowań ludzi - wszelką aktywność społeczną)

2 - DZIAŁANIA

Jest to zachowanie obdarzone w sens, cel który jesteśmy w stanie odczytać. Aby odczytać działanie musimy znać kod - zachowania obowiązujące w danych społeczeństwach. Posługujemy się gotowymi scenariuszami, musimy je znać, każde społeczeństwo, kultura posiada swoje scenariusze.

3 - CZYNNOŚĆ SPOŁECZNA są to zachowania skierowane ku innym ludziom, zachowanie obdarzone sensem skierowane ku innym ludziom.

4 - DZIAŁANIA SPOŁECZNE

Uwzględniają potencjalne i aktualne zachowania innych ludzi (zakładam że druga osoba nie jest bierna).

Podstawowe typy działań społecznych:

Działania racjonalne (takie gdzie dokonuje się analizy zysków i strat, należy przyjąć że inne osoby też są racjonalne)

Mogą mieć charakter:

- autoteliczny

- instrumentalny

Działania tradycjonalne - mają charakter rutynowy, powtarzalny, automatyczny

Działania afektywne - odnoszą się do empatii, zależą od kontekstów społecznych, ważne są elementy związane z kulturą.

5 - KONTAKT SPOŁECZNY

Para zorientowanych na siebie działań społecznych o charakterze przelotnym, jednorazowym

6 - INTERAKCJA SPOŁECZNA

Jest to kontakt społeczny w którym uwzględniamy zachowania innych osób, i odpowiednio go modyfikujemy (uwzględniamy działania innych osób i względem ich modyfikujemy własne)

Warunki wystąpienia interakcji:

- musi wystąpić jedność osób

- musi wystąpić jedność akcji

- musi wystąpić jedność miejsca

- musi wystąpić jedność czasu

Należy pamiętać że dla interakcji ważny jest dystans, przestrzeń. E. HALL zwraca uwagę na sprawę przestrzeni w interakcjach społecznych. Pisze o znaczeniu kultury i negatywnych skutkach zawłaszczania przestrzeni.

E. HALL - koncepcja dystansów

Wchodząc w interakcje musimy zachować ramy - przestrzeń w ramach której owe interakcje zachodzą. Są to 4 podstawowe dystanse:

- dystans intymny (zarezerwowany dla sytuacji nieformalnych)

- dystans osobisty (zarezerwowany dla grup małych, nieformalnych)

- dystans społeczny (zarezerwowany dla relacji formalnych)

- dystans publiczny (zarezerwowany dla relacji o charakterze publicznym, bez kontaktu fizycznego)

TEORIE INTERAKCJI

Teoria dramaturgiczna - Goffman

Założenie: człowiek w każdej sytuacji stara się zrobić jak najlepsze wrażenie - człowiek w teatrze życia codziennego.

E. Goffman wprowadza pojęcie interakcji zogniskowanej i niezogniskowanej.

Interakcja zogniskowana: jest to interakcja powtarzana w czasie

Interakcja niezogniskowana: pojawia się „z przypadku”, wtedy gdy ludzie w przypadkowy sposób wchodzą w interakcję bo znaleźli się w tym samym miejscu, może mieć charakter niewerbalny

Teoria behawioralna

Bazuje na znaczeniu i analizie bodźców i reakcji.

Teoria interakcjonistyczna - interakcjonizm symboliczny

Interakcja obdarzona jest znaczeniem. Komunikacja ma charakter symboliczny.

Założenia:

- świadomość istnienia partnera w interakcji

- identyfikacja partnera

- ocena (zdefiniowanie) sytuacji

- postawienie się w roli innego

Teoria wymiany

Patrzenie na interakcje z punktu widzenia korzyści

Etnometodologia

Interakcja w podejściu sytuacyjnym, pytania o uniwersalne procedury w poszukiwaniu schematów zachowania.

Funkcjonalizm

Funkcjonalizm to w socjologii i antropologii jedna z ważniejszych orientacji badawczych, mająca znamiona paradygmatu (i za takowy uważana w typologii paradygmatów socjologicznych Burrella i Morgana), zapoczątkowana w badaniach antropologicznych Bronisława Malinowskiego i Alfreda Radcliffe-Browna w latach dwudziestych XX wieku, rozwijana później przede wszystkim przez Roberta K. Mertona, Talcotta Parsonsa, Jeffreya Alexandra i Niklasa Luhmanna.

W ujęciu fukcjonalnym, społeczeństwo postrzegane jest jako system wzajemnie powiązanych ze sobą elementów kulturowych, pełniących funkcje na rzecz równowagi całości. W nowszych koncepcjach teoretycznych (J. Alexander, N. Luhmann) zakłada się, że ład społeczny nie jest czymś koniecznym, bada się raczej warunki, w których społeczny system może zachowywać wewnętrzną równowagę.

Teorie konfliktu

Rytuały interakcyjne, i ich dynamika.

7 - STOSUNEK SPOŁECZNY

Ma charakter normatywny, są to interakcje które przebiegają według określonych norm.

Cechy stosunku społecznego:

- wielkość interakcji

- wchodzimy w niego całą osobowością lub częścią ze względu na pełnioną rolę.

- stosunki społeczne są trwałe

- stosunkowi społecznemu towarzyszy normatywna regulacja (wzór jak ma przebiegać ta interakcja).

Wzory dotyczące interakcji partnerskich - wzajemność praw i obowiązków, wzory dotyczące interakcji niezrównoważonych - ktoś zyskuje więcej a ktoś mniej)

- określa uprawnienia i obowiązki które wiążą się z zajmowanymi pozycjami społecznymi

Kilka typów stosunków społecznych:

- ze względu na typ pozycji zajmowanej przez człowieka:

a) przypisane

b) osiągane (regulowane poprzez kryteria o charakterze uniwersalnym i partykularnym)

- ze względu na motywacje

a) instrumentalne

b) autoteliczne

- ze względu na rodzaj normatywnych regulacji

a) formalne

b) nieformalne

- ze względu na zakres działań

a) rozproszone, wielotematyczne

b) zogniskowane

- ze względu na kryterium czasu

a) ciągłe

b) terminowe

- ze względu na miejsce na skali nierówności

a) egalitarne

b) nieegalitarne

- ze względu na różnice lub podobieństwa z uwagi na ważne cechy społeczne

a) homogeniczne

b) heterogeniczne

SOCJOLOGICZNE CECHY MAŁEJ GRUPY SPOŁECZNEJ

Grupa to suma osób wraz z ich cechami.

Ontologia grupy społecznej (ujęcia)

Rzeczywistość grupowa (Tadeusz Szczurkiewicz)

4 stanowiska dotyczące statusu ontologicznego grupy:

1. konsekwentny nominalizm - pojęcie grupa społeczna to tylko uproszczenie słowne, tak naprawdę grupa społeczna nie istnieje, istnieją tylko ludzie i ich działania.

2. fikcjonizm - Grupa nie istnieje. Jest ot szansa zaistnienia określonych działań jednocześnie. Istnieje fikcyjne wyobrażenie o grupie.

3. modalizm genetyczny/aprioryczny - grupa nie posiada samodzielnego bytu ale nie jest też prostą sumą indywidualizmu. Człowiek definiuje siebie poprzez rzeczywistość kolektywną. Człowiek ma wrodzone genetycznie modalności (dwoistości) istnienia. Mamy dwie świadomości Ja i My

4. realizm ontologiczny - rzeczywistość społeczna istniejąca naprawdę, niezależnie od ludzi. Grupa nie jest zwykłą sumą osobników także dlatego że ludzie nie należą tylko do jednej grupy. Grupa nadal trwa mimo płynności członkostwa.

TEORIE GRUPY SPOŁECZNEJ

Teoria funkcjonalno - strukturalna

Założenia:

Wszystkie elementy życia są strukturalizowane, to co badamy to struktury, zależności między nimi z punktu widzenia pełnionych funkcji, relacje systemu społecznego do otoczenia.

W związku z tymi założeniami grupa społeczna to pewien system społeczny, który spełnia określone funkcje (zadania) na rzecz makrosystemów. Grupa społeczna jest złożona z elementów funkcjonalnie ze sobą powiązanych.

Inne ujęcia

Bronisław Malinowski

Podstaw grupy tkwią potrzeby. Grupa jest powoływana ze względu na potrzeby zarówno biologiczne jak i społeczne. Nie istnieje taka sytuacja kiedy człowiek sam może zaspokoić swoje potrzeby.

Malinowski uzmysłowił że potrzeby są kulturowo modyfikowane przez grupę. Aby zaspokoić potrzeby muszą powstać normy - grupa więc potrzeby wywołuje bo dopiero osiągnięcie pewnego stopnia organizacji pozwala na zaspokojenie potrzeb.

Talcot Parsons

Grupa społeczna to zorganizowany wzór interakcji. Wzorzec interakcji tworzony jest poprzez instytucjonalizację ludzkich zachowań. Ludzie chcą aby ich działania były instytucjonalizowane ze względu na:

- socjalizację

- kontrolę społeczną

Robert Merton

Robert Merton do koncepcji Parsona dodaje 3 kryteria funkcjonowania grupy:

- występować muszą trwałe formy społeczne interakcji

- musi dojść do samookreślenia jednostki jako członka grupy

- inni też muszą nadawać mu takie samookreślenie

Krytyka tych teorii:

- określenie systemu i funkcji sprawia wrażenie abstrakcji

- koncepcja ta nie pozwala nam rozpoznawać typów grup.

Teoria interakcjonalizmu symbolicznego

G.H. Mead

Założenia:

1. zakłada się że w interakcji musi wystąpić działalność wielu osób (wielość podmiotów)

2. rzeczywistość społeczna ma także charakter symboliczny

3. interakcja zachodzi za pośrednictwem komunikacji

Herbert Blumer

Założenia:

- ludzie są wyposażeni w jaźń (świadomość). Jaźń którą ma każdy człowiek jest ciągłym procesem interpretacyjnym

- wszystkie grupy ludzkie składają się z jednostek wyposażonych w jaźń

Grupa dla Blumera polega na ciągłym i wzajemnym dostosowaniu swoich działań do działań innych. Trwałą postać grupy tworzy się dzięki powtarzalności pewnych działań.

M. Kuhn

Założenia:

- jaźń jest procesem który ma pewne stałe elementy, dzięki którym człowiek może w sposób ukierunkowany ocenić to co go otacza, czyli zachowywać się adekwatnie w pewnych sytuacjach

- te trwałe elementy istnieją i są to pozycje społeczne

- grupa społeczna/ stosunki społeczne jest to uregulowany i utrwalony stosunek wiążący ludzi, dzięki czemu grupy są względnie stabilne.

R. Turner

Grupy społeczne z punktu widzenia roli społecznej:

- każdy wchodząc w interakcje przedstawia swoją rolę

- grupa społeczna sieć stosunków pomiędzy rolami społecznymi

F. Znaniecki

Założenia:

- działanie społeczne to świadome czynności ludzkie skierowane na wartości

- grupa społeczna to element rzeczywistości społecznej który istnieje w działaniu ludzi i ich świadomości, poczucie przynależności i odrębności od innych ludzi, działania istnieją dzięki rolom społecznym

- człowiek nie wchodzi do grupy całą swoją osobowością ale rolą (lub wiązką ról)

- grupa wytwarza swoją organizację

- organizacja grupy jest wtedy gdy funkcje są podzielone pomiędzy członków grupy, zjednoczenie ludzi jest względnie trwałe, pozycje są oddzielone od konkretnych osób, to co czyni czółek w grupie uzyskuje sankcję grupową

Pojęcia pokrewne z grupą społeczną:

- Zbiorowość - pewna statystycznie wyodrębniona liczba osób

- kategoria społeczna - wyodrębniona liczba osób ze względu na cechę istotną społecznie (wiek, wykształcenie)

- zbiorowości oparte o podobieństwo zachowań - tłum, manifestacje, publiczność

Krąg społeczny - istnienie pomiędzy ludźmi styczności osobistych, zasady odrębności, pojawia się atmosfera solidarności i odpowiedzialności. Brak stałych obowiązków, kontroli społecznej, nie posiada struktur

(Inna definicja: krąg to zbiorowość ludzi dyskutujących, kręgi skupiają się wokół osób o cechach przywódczych)

3 typy kręgów społecznych:

1 - kręgi stycznościowe - pojawiają się z przyczyn „technicznych” ludzie znajdują się w określonym miejscu i czasie

2 - krąg koleżeński - tworzy się na bazie stosunków formalnych. Łączy osoby które wykonują pewne zadania

3 - kręgi przyjacielskie - łączą osoby o podobnych zainteresowaniach, krąg ten ma najwięcej cech wspólnych z grupą przyjacielską ale nie wytwarzają się żądne struktury

W kręgu nie ma ról społecznych.

Pojęcie grupy społecznej

R. Merton wyróżnia 26 cech grupy społecznej.

Za Mertonem:

- ostrość/mglistość definicji członkostwa dotyczy zarówno grup formalnych jak i nieformalnych

- stopień zaangażowania członków w grupę

- czas trwania w grupie (faktyczny i oczekiwany)

- oczekiwany czas trwania grupy

- wielkość grupy bądź wielkość jej części składowych

- otwarty lub zamknięty charakter grup

- stopień zróżnicowania który występuje w grupie

- nasilenie i rodzaj więzi społecznych

- zakres interakcji które występuję (obowiązują) w grupie

- charakter stosunków społecznych w grupie

- stopień oczekiwanego konformizmu

- system kontroli normatywnej

- samodzielność (jej stopień bądź uzależnienie grup)

- stopień stabilności grupy

- względna siła (możliwość realizowania zadań)

Cztery czynniki podstawowe które muszą być spełnione abyśmy mogli powiedzieć że mamy odczynienia z grupą:

- musi to być zbiór osób

- muszą istnieć wartości wspólnogrupowe

- musi istnieć więź społeczna

- musi istnieć struktura grupy

Zbiór osób

Występują tu dwa stanowiska, jedno zakłada że zbiór to min 2 osoby, drugie że min 3 osoby.

2 osoby muszą spełniać kryterium grupowości - np. małżeństwo - rodzaj więzi, struktura

3 osoby - stosunki społeczne zachodzące w takiej grupie, wielość stosunków. Mogą tworzyć się zależności podsystemowe. Ta złożoność strukturalna sprawia że dopiero o 3 osobach możemy powiedzieć jako o grupie społecznej.

Wzór na ilość (wielość) stosunków:

n*(n-1)/2

Wzrost liczby stosunków społecznych wpływa na charakter życia grupowego.

- przy zwiększeniu liczby stosunków społecznych zwiększa się możliwość osiągnięcia celów w grupach zadaniowych o ile te zadania można podzielić

- im większa liczba stosunków społecznych tym mniejsza jednolitość grupy co do poglądów czy celów

- większa liczba stosunków społecznych wpływa na mniejszą tendencję do uczestnictwa aktywnego w grupie

W związku z tym łączy się często cele indywidualne z celami grupy.

- w większych grupach o dużych ilościach stosunków społecznych częstotliwość i poziom komunikacji jest niższy

- grupy liczebne nie uwzględniają przekonań i potrzeb jednostkowych

- liczebne grupy są radykalniejsze w swoich poglądach

Organizacja grupy także wmusza jej liczebność.

Prawo Parkinsona - każdy wzrost wielkości grupy powoduje inne wzrosty w strukturze organizacyjnej grupy

Zależność odwrotna: ze względu na pewien typ zadań wyznacza się limit osób aby grupa taka mogła sprawnie wykonywać te działania.

Każda grupa w stosunku do swoich członków wyznacza pewien wzór członkostwa

- wzór fizyczny (może dotyczyć pewnych cech demograficzno - społecznych)

- wzór odnoszący się do cech osobowościowych

- wzór moralny

Wartości wspólnogrupowe

Założenia:

- grupy powinny mieć element organizacyjny np. zadania

- zagadnienie to ujmuje się też w kontekście świadomościowym

Struktura grupy

Pozycje, statusy, instytucje grupowe. Można wyróżnić różne typy grup ze względu na stopniowalność cech.

Cechy:

Wielkość

- grupa mała

- grupa duża

Grupa mała - to taka grupa na którą składa się niewielka liczba osób ale na tyle duża aby mogła wytworzyć się struktura socjometryczna, stosunki w niej mają charakter bezpośredni, istnieje przewaga więzi osobistych, występuje znaczne nasycenie emocjonalne więzi, duża spójność grupowa (kohezja)

Ze względu na typ kontroli

- grupa formalna

- grupa nieformalna

Trwałość

- efemeryczne (trwałe)

- nieefemeryczne (nie trwałe)

Członkostwo

- ekskluzywne

- inkluzywne

Interes

- celowe

- odniesienia

Rodzaj zadań

- pierwotne

- wtórne

Więź

- wspólnoty

- zrzeszenia

Teoria wymiany (G. Homans)

Dla Homesa grupa społeczna to suma interakcji w której ma miejsce wymiana nagród i kar pomiędzy członkami.

Cechy:

- grupa powinna posiadać swoją organizację

- jej funkcjonowanie powinno przebiegać zgodnie z pewnymi fazami (a. inwestowanie w grupie, b. pojawienie się skodyfikowanych norm, c. ekspansja więzi, tworzenie się podsystemów, d. poszerzenie zakresu interakcji w grupie)

POWSTAWANIE I ROZWÓJ GRUPY - socjalizacja małej grupy

Definicje:

Socjalizacja - ogół wpływów odciskających się na człowieku, rozpoczyna się od momentu narodzin i trwa do śmierci. Nie można tego procesu zatrzymać. Trwa przez całe życie.

Wychowanie - z punktu widzenia socjologii wychowanie traktuje się jako część socjalizacji, gdzie jest ktoś kto wychowuje. Skierowuje on swoje działania na wychowanka. Mamy wychowawcę i wychowanka. Są to działania o charakterze celowym.

Akulturacja - wprowadzanie człowieka w kulturę. Nie ma społeczeństwa bez kultury ale też nie ma kultury bez społeczeństwa.

Proces socjalizacji ma na celu wprowadzenie człowieka do bycia członkiem danej grupy społecznej.

Funkcjonaliści - podejście funkcjonalne

Przynależność do grupy społecznej zaspokaja niektóre potrzeby, pierwszy rodzaj potrzeb to możliwość przetrwania w sensie biologicznym. Generalnie jesteśmy konsumentami. Potrzeby powodują struktury społeczne, i owe potrzeby dodatkowo są kształcone.

Grupy społeczne dają nam możliwość przetrwania, funkcjonowania w sensie psychologicznym. W wyniku socjalizacji uczymy się że potrzebna jest na więź z opiekunami a później z innymi ludźmi.

W ujęciu Freuda potrzeba bycia w grupie wynika z nieświadomych potrzeb psychologicznych (potrzeba afiliacji - przynależności) a także z potrzeby władzy. Władza i afiliacja tworzą pewne kontinuum.

Grupy zaspokajają również potrzeby natury społecznej. Są cztery podstawowe kategorie takich potrzeb:

- potrzeba informacji

- potrzeba pomocy

- potrzeba emocjonalna

- potrzeba poczucia tożsamości

Wybór grupy

Sposób wyboru grupy może być wyjaśniany przez dwie koncepcje.

1. teoria wymiany

wybór grupy odbywa się ze względu na korzyści jakie możemy uzyskać od grupy. Jest 6 rodzajów korzyści jakie możemy osiągnąć:

- miłość

- pieniądz

- status społeczny

- informacje

- dobra

- usługi

To uporządkowanie odbywa się w oparciu o kryterium partykularyzmu i konkretności. To co wybierzemy zależy od nas. Kryterium konkretności oznacza określenie zysku.

Partykularyzm - kto jest dawcą zysku którego poszukujemy.

Atrakcyjność grupy jest wypadkową zysków i strat. Decyduje bilans pomiędzy korzyściami a stratami które ponosi jednostka aby stać się członkiem grupy.

2. teoria kontekstu sprawiedliwości

Teza: atrakcyjność grupy wiąże się z tym czy jesteśmy w niej traktowani sprawiedliwie.

Dwie kategorie sprawiedliwości:

- do równości

- do proporcjonalności

Równość nie jest systemem motywującym do działań

Proporcjonalność opiera się na maksymalizacji zysków, określeniu podziałów zysków w grupie, zachowaniu statusu. Odbudowa proporcjonalności może odbywać się przez: zmianę wkładu lub zysku, ograniczenie wysiłku.

Rozwój grupy może odbywać się poprzez:

- grupę tworzona na nowo

- zmiany w członkostwie

Model zmian okresowych (Jensen, Tuckman)

- faza deklaracji członkostwa

- grupa nie na struktury

- duża wzajemna nieufność

- atmosfera napięcia

- tendencje do pozytywnej autoprezentacji

- brak konkretnego zadania

- skupienie na wytworzeniu struktur

- faza tworzenia subgrup

- poszukiwanie osób podobnych do siebie

- wzrasta wzajemne zaufanie

- unikanie konfliktów

- faza konfrontacji

- grupa musi ją przejść aby stać się stałą

- członkowie uczą się że mogą się od siebie różnić ale niczemu to nie zagraża

- grupa uczy się że istnieje różnorodność pomysłów, daje to możliwość wybrania najlepszego pomysłu

- konflikt narastający (o pewnych problemach się nie rozmawia) zagraża grupie

- faza ustalania norm

- odrzucanie złych norm

- tworzenie własnych norm

- faza współpracy

- struktury są wykształcone

- dobre radzenie sobie z konfliktami

- koncentracja na realizowanym celu

- duża produktywność

- faza rozpadu grupy

- może mieć charakter zaplanowany lub niezaplanowany

W każdej grupie ten proces przebiega inaczej, mogą wystąpić różnice związane z czynnikami kulturowymi, demograficznymi. Do czynników kulturowych zaliczamy:

- nastawienie kolektywne

- nastawienie indywidualistyczne

Koncepcja Levina i Morelanda

Koncepcja stawania się członkiem.

- zwraca się uwagę na sekwencyjność

- nacisk na wzajemne oddziaływanie grupa - jednostka

- w skład procesu wchodzi wiele elementów (rekonesans grupy, zmiany w pojmowaniu siebie, inicjacja, odnajdywanie niszy, faza „nareszcie w domu” osłabienie więzi i odejście)

Inicjacja ma charakter symboliczny, ma wzbudzić lojalność wobec grupy, im bardziej jest złożona tym bardziej jesteśmy przekonani że wybraliśmy dobrą grupę.

ZWIĄZKI JEDNOSTKI Z GRUPĄ

Ważne jest jak rozwijają się relacje (zależności) między jednostkami. Zależności te można opisywać bądź poprzez więź bądź poprzez związki jednostki z grupą.

Pojawiają się ze względu na:

- mechanizmy lubienia

- sposób postrzegania otoczenia

Mechanizmy lubienia są oparte na 3 czynnikach:

- sympatia między ludźmi

- kwestiach związanych z zagrożeniami dla grupy

- naszych zachowań wobec innych ludzi

Sympatia między ludźmi:

5 czynników które mogą wzmocnić lubienie się: bliskość przestrzenna, podobieństwo przekonań i postaw, stosunek innych ludzi do nas, nagrody dostarczane przez innych ludzi, zdolności innych ludzi.

Zagrożenia dla grupy:

Zewnętrzne zagrożenie wpływa na wzrost wzajemnej atrakcyjności interpersonalnej.

- w przypadku zagrożenia szukamy podobieństw między innymi członkami

- zewnętrzne niebezpieczeństwo wywołuje zmniejszenie agresji wewnątrz grupy

- niebezpieczeństwo powoduje potrzebę większego poświęcenia się dla grupy

- osoby które znajdują się obok nas pomagają w redukcji strachu

Sposób postrzegania innych - czynniki:

- skłonność do uogólniania informacji

- kolejność napływających informacji (skutek pierwszeństwa, skutek bezpośredniego następstwa)

- treść informacji (wyrażania w sposób przymiotnikowy)

- kontekst w jakim obserwujemy dane osoby

- wiedza o nas samych

Zależności w grupach - koncepcja Bursteina

Założenia:

- tylko niektóre zachowania wskazują na istnienie związku społecznego. Zależności występują gdy zachowanie B wpływa na zachowanie A

- istnieją pewne preferencje, które ludzie mają dla związków społecznych. Ludzie mają preferencje dla związków pozytywnych

- tendencja do postrzegania pozytywnych relacji jako przechodnich a negatywnych jako nieprzechodnich

(relacje zrównoważone - przechodnie i niezrównoważone nieprzechodnie) - chodzi o to ze jak ja lubię A a A lubi B to ja lubię B.

Ludzi preferują trzy formy zależności:

- sytuacje kiedy ma miejsce równowaga

- preferują pozytywność

- tendencja do oczekiwana wzajemności.

Kooperacja - związki pozytywne

Rywalizacja - związki negatywne

KONCEPCJA WIĘZI SPOŁECZNEJ, elementy relacji ja - inni

Więź społeczna - pojęcia

- życie społeczne przestaje być atomistyczne, staje się kolektywne - życie społeczne istnieje bo istnieje więź społeczna.

Koncepcje:

Simmel, Tonnies

Życie społeczne istnieje bo istnieje więź społeczna:

Toonies:

- zrzeszeniowa

- wspólnotowa

Simmel:

- celowa

- znajomościowa

Durkheim:

- o charakterze mechanicznym

- o charakterze organicznym

Ossowski

Założenia:

- więź społeczna jest efektem uczestniczenia w życiu społecznym

- jest sprawcą życia społecznego

- jest elementem świadomości grupy.

Więź społeczna to aprobująca świadomość przynależności do grupy, składa się na nią tendencja do konformizmu, kult wspólnych wartości, skłonność do przedkładania interesu grupy nad interes osobisty.

Pierwsza typologia, dwa rodzaje więzi:

- subiektywna

- obiektywna

Ludwik Krzywicki

Więź społeczna tworzy się w trakcie wspólnie realizowanych wartości.

- przedmiotowa

- osobista

Zygmunt Bauman

Ważna jest świadomość istnienia drugiej osoby ale też ważne są stosunki rzeczowe związane z zaspokojeniem potrzeb.

Instytucjonalizacja więzi i utrwalania w czasie

- osobista

- bezosobowa

Paweł Rybicki

Więź ma charakter naturalny - wynika z urodzenia

- o charakterze stanowym

- o charakterze zrzeszeniowym

Jan Szczepański

Więź społeczna to system stosunków społecznych, instytucji, środków kontroli które skupiają jednostki w całość zdolną do trwania w rozwoju.

Koncepcja R. Zillera „ja - inni”

Założenia:

- punktem wyjścia jest to jak jednostka kreuje sobie relacje z innymi

Koncepcja ta jest adekwatna przy opisie małych grup społecznych.

Więź społeczna to przejawy świadomości jednostki odnoszące się do powiązań jednostka - grupa społeczna

Ziller wskazuje na pewne koncepcje tożsamości jednostki.

Ziller wyróżnia 8 podstawowych czynników poprze które człowiek ocenia relacje jakie łączą jednostkę z grupą:

- samoocena (ocena własnych wartości, ile jestem wart w kontekście społecznym)

- zainteresowania społeczne (postrzeganie siebie jako włączonego do grupy istotnych innych ludzi)

- marginesowość (postrzeganie siebie jako istniejącego pomiędzy dwiema odrębnymi grupami społecznymi

- centralność (postrzegam swoje środowisko z własnego punktu widzenia)

- złożoność koncepcji „ja” (oznacza liczbę wymiarów które są potrzebne do opisu „ja”)

- identyfikacja (oznacza postrzeganie podobieństwa pomiędzy „ja” a znaczącymi innymi)

- władza (postrzeganie siebie jako konsekwentnie niższego lub wyższego od innych znaczących)

- otwartość (to liczba dostrzeganych powiązań pomiędzy „ja” a innymi)

W tej koncepcji wymienione czynniki stale zmieniają się, ale istnieje tendencja do tego aby zaistniały schematy i klasyfikacja bodźców społecznych.

ROLE SPOŁECZNE PEŁNIONE W MAŁYCH GRUPACH SPOŁECZNYCH

Rola społeczna - to zbiór praw i obowiązków wiążących każdego kto zajmuje określoną pozycję społeczną bez względu na to jakie on ma cechy osobiste.

Założenia:

- dawcą roli jest grupa

- w grupie ustalona jest hierarchia pozycji - praw i obowiązków

Cechy roli społecznej:

- rola społeczna istnieje wcześniej niż konkretny aktor

- rola społeczna jest faktem zewnętrznym dla człowieka który ją odgrywa

- rola oznacza konieczność ścisłego sposobu postępowania

- roli człowiek się uczy

- istnieją różne predyspozycje ludzi do wykonywania konkretnych ról

- role muszą być skoordynowane z innymi rolami społecznymi

- każdy człowiek pełni wiele ról społecznych

Można rozpatrywać rolę na poziomie:

- struktury

- jednostki

Poziom struktury:

- ułatwienie roli (czynniki natury technicznej, kulturowej, ekonomicznej które powodują łatwość w dostrzeganiu norm)

- dylematy roli (utrudnia wykonywanie roli, normy są niejasno sformułowane)

Poziom jednostki:

- koncepcje roli (scenariusz roli podpowiada jednostce jak ma rolę odgrywać)

- odegranie roli (zachowania zgodnie z rolą)

Wewnętrzna klasyfikacja roli (elementy roli):

- cechy podstawowe

- cechy wystarczające (ich brak jest istotny dla roli)

- cechy peryferyjne (nie mają znaczenia dla roli)

Teorie roli społecznej

Strukturalna teoria roli

Ralph Linton

Rola to całościowa suma wzorów kulturowych wiążących się ze statusem, rola w tej mierze w jakiej reprezentuje jawne zachowania stanowi dynamiczny aspekt statusu.

Założenia:

- rola społeczna ma odpowiednik w pozycji

- pozycja - to prawa i obowiązki

- w każdej roli mieszczą się prawa i obowiązki

Wskazanie na życie społeczne w aspekcie kulturowym, koncentracja na prawach i obowiązkach

- role są przede wszystkim przypisane

- ludzie uczą się ról poprzez socjalizację

Funkcjonalna teoria roli społecznej

Założenia:

- istnieją w społeczeństwie już gotowe struktury społeczne

- normy społeczne są wobec człowieka zewnętrzne

- socjalizacja polega na internalizacji norm (kontrola społeczna)

- działania które podejmuje jednostka są sankcjonowane przez normy

Przedmiotem analizy tej teorii są następujące elementy:

- standaryzowane, powtarzalne elementy

- mechanizmy społeczne związane ze spełnianiem funkcji dla systemu społecznego (użyteczność roli dla systemu społecznego)

- kontekst strukturalny (pozycja - rola)

Bada się zjawisko konfliktu ról.

Występuje ono gdy:

- jednostka pełni jednocześnie kilka ról które są ze sobą sprzeczne, jest poddana obowiązkom większym niż zdolność do działania, występuje niejasność ról, niedostosowanie ról, brak ciągłości ról.

Brak ciągłości ról jest czynnikiem negatywnym zarówno z punktu widzenia jednostki jak i grupy.

Interakcjonizm symboliczny

Założenia:

- rola nie może istnieć inaczej jak tylko w interakcji

- występuje zależność jaźń - interakcja społeczna

- przyjmowanie roli to proces interpretacji roli

- odegranie roli to przedstawienie tego co jednostka uważa za właściwe dla roli

- nie istnieją gotowe role społeczne

Przyjmowanie roli odbywa się za pomocą:

- obserwacji zachowań

- rozumienia sytuacji w której się znaleźliśmy

- poprzedniego doświadczenia

Role społeczne różnią się:

- stopniem formalności

- stopniem wyartykułowania

Koncepcja scalenia roli i osoby

Turner

W odniesieniu do roli teatralnej są takie role które są elementami jestestwa a inne możemy odwiesić jak kostium.

Turner wskazał na kryteria empiryczne tego zjawiska:

- brak oddzielenia ról

- opieranie się przeciwko porzuceniu roli mino korzystnych alternatyw

- przyswajanie postaw i przekonań związanych z rolą

Scalenie roli i osoby może mieć charakter:

- wewnętrzny (indywidualny)

- interakcyjny

Interakcyjne scalenie roli jest oparte na 3 zasadach:

- zasada powierzchowności (przyjmujemy innych takimi jakimi nam się wydają)

- zasada efektu (postrzegamy role w zależności od skutku jaki wywiera na interakcji)

- zasada zgodności (przyjmuje się najmniej skomplikowane widzenie roli)

Indywidualne scalenie roli oparte jest na 3 zasadach:

- zasada zgodności (ludzie łączą siebie z tymi rolami z którymi identyfikują ich znaczący inni)

- zasada autonomii (łączenie się z rolami które zapewniają autonomię i wysoką samoocenę)

- zasada inwestycji ( scalanie z rolami które wymagały największego wysiłku)

Teoria organizacji

Analizę roli odnosi się do grup zadaniowych i hierarchicznych

Założenia:

- role są obecne poprzez normatywne oczekiwania zawarte w pozycjach społecznych

Analizuje się formalne wymagania związane z organizacją. Konflikt postrzega się tylko w tym że istnieją jakieś grupy nieformalne i formalne.

Poznawcza teoria roli

W teorii tej analizuje się relacje pomiędzy oczekiwaniami a zachowaniem człowieka.

Ważne w tej teorii jest:

- odgrywanie roli

- podejmowanie roli

- antycypacja (przewidywanie) oczekiwania roli

Ogólnie:

Patrząc na role w socjologii bardziej interesują nas strukturalne wymogi roli.

Modyfikacja zachowań ludzi z punktu widzenia ról które oni odgrywają może przyjmować następujące postaci:

- identyfikacja roli

- wdrukowanie roli

- wrastanie w rolę

- fetyszyzacja roli

- manipulacja rolą

- negacja roli

- możliwość kreowania roli

SYSTEM AKSJONORMATYWNY W GRUPIE MAŁEJ teorie konformizmu

System aksjonormatywny 3 ramy odniesienia

- istnieje cywilizacja

- istnieją symbole

- istnieją normy

System ten daje człowiekowi ramy odniesienia przy podejmowaniu działań.

Działanie człowieka zawiera dwie płaszczyzny:

- narzędzia (normy)

- wartości (cele)

Różnicowanie systemu aksjonormatywnego ze względu na powinności:

- imperatywy kulturowe

- reguły dopuszczające

- preferencje

Respektowanie norm i wartości systemu aksjonormatywnego odbywa się ze względu na sankcje (nagrody i kary)

System aksjonormatywny ma charakter

- relatywny. Relatywność zaś oznacza relatywizację sytuacyjną

- personalny. Mówi się kogo co obowiązuje

Może jeszcze nieć charakter:

- partykularny (międzykulturowy)

- uniwersalny (kulturowy)

Reguły aksjonormatywne dzielą się ze względy na treści:

- zwyczaje

- reguły moralne

- prawne

- moda

- styl artystyczny

W każdym społeczeństwie oczekuje się aby system akcjonormatywny był spójny. Ale bywa że jest sprzeczny.

- anomia (chaos normatywny, nie wiadomo co jest złe a co dobre)

- konflikty ról społecznych

- ambiwalencja norm

- konflikty międzykulturowe

- zmiana kulturowa

Normy w grupach małych:

- regulacja zachowania członków na różnych poziomach

Geneza norm:

- źródła zewnętrzne (kulturowe, ogólnospołeczne)

- źródła wewnętrzne (normy jako wynik interakcji)

Procesy przyswajania norm:

- branie udziału w wytwarzaniu norm

- naśladowanie

- kary i nagrody

- mechanizmy wewnętrzne (interakcja, dostrzeganie rozbieżności „ja - inni”

Skutki oddziaływania norm:

1 - konformizm

- zgodność i rozbieżność zachowań członków grupy

- zmiany zachowań zgodnie z kierunkami oczekiwań grupy

Pewien stopień konformizmu jest niezbędny. Problemy z którymi grupa się boryka

- zbyt mały stopień konformizmu - grupa się rozpada

- zbyt duży stopień konformizmu - specyficzne typy osobowości, deindywidualizacja, syndrom grupowego myślenia, schizma wewnątrz grupowa (grupa się nie rozpada pomimo podziału, robią sobie na złość ale zostają razem, nie są w stanie podjąć wspólnych działań)

Konformizm jest potrzebny ale powinien być umiarkowany.

Kategorie czynników od których zależy konformizm:

- cechy grupy wywierającej nacisk (większa grupa większy konformizm)

- jednomyślność grupy

- skład grupy

- cechy zadania / sprawy

- czy zadania związane są z informacją czy postawami

- cechy osób poddanych naciskowi

- płeć

- zdolność do abstrakcyjnego myślenia

- przekonanie o własnych kompetencjach

- zajmowana pozycja

- motywacje

- potrzeba pomocy

- potrzeba osiągnięć

Koncepcje konformizmu grupowego

Cambell

Konformizm to dawanie przewagi źródłom społecznym podczas konfliktu między informacjami z różnych źródeł.

Cambell mówi o dwóch sposobach uczenia się:

- za pomocą prób i błędów

- poprzez obserwowanie jak uczą się inni

I tu można wyróżnić obserwację bezpośrednią i instrukcje językowe.

Jeśli zaufam instrukcjom językowym (źródła zewnętrzne) pojawia się u mnie konformizm (przewaga źródeł społecznych nad własnymi)

Rokeach

Dla niego konformizm to zamknięty stan umysłu wiążący się ze stosunkiem osoby z autorytetem

Autorytet to dowolne źródło informacji u którego informacji poszukujemy

Stosunek do autorytetu może być:

- otwarty

- zamknięty

Informacje od autorytetu mają dwa poziomy:

- informacja rzeczowa

- informacja o autorytecie

Konformizm wystąpi wtedy gdy jednostka traci niezależność a liczy się autorytet

Bass

Konformizm jako skuteczny wpływ innych ludzi.

Konformizm jest efektem cech które posiada grupa, zatem jeżeli grupa jest efektywna wpływa to na konformizm, zależne to jest od atrakcyjności grupy i od interakcji.

Konformizm może być osłabiony przez:

-zdolności jakie ludzie posiadają

- status jaki ludzie posiadają

Walker i Heynes

Rozumieją konformizm jako ruch w pewnym kierunku (w stronę) norm i standardów

- czy normy są dla nas jasne

- jaki mamy stosunek do źródła norm

- od siły potrzeby własnej.

STRUKTURY GRUPOWE - władza i przywództwo w grupie.

Cechy które posiadają wszystkie struktury grupowe:

- struktura socjometryczna

- struktura komunikacji

- struktura przywództwa

- struktura władzy

Struktura to ułożenie elementów względem siebie. Pozycje społeczne są tymi elementami. Do każdej pozycji przypisane są prawa i obowiązki. Analizując życie grupowe należy wziąć pod uwagę pozycje które zajmują jednostki.

Struktury tworzą się w dwojaki sposób:

- interakcje między osobami (nieformalnie)

- narzucona struktura grupie

Struktury mogą mieć charakter scentralizowany i zdecentralizowany

Stratyfikacja/status

Dwa typy statusu:

-przypisany

- osiągany

Układy statusów tworzą stratyfikację, każde statusy tworzą układ hierarchiczny. Statusy które tworzą stratyfikację mniej stabilne niż pozycje.

W przypadku statusów cechy jednostkowe są istotne.

Znaczenie statusów na formowanie się grup społecznych:

Teoria poziomów oczekiwań

Berger i Wagner

Wychodzą z założenia ze istnieją dwa typy czynników statusu. Czynnik statusu to charakterystyka aktora mająca dwa albo więcej poziomów odmiennie ocenianych ze względu na cześć, szacunek, konieczność

Czynniki te mogą mieć charakter:

- ogólny

- szczegółowy

Proces uogólnienia statusu

Proces ten jest odpowiedzialny za powstanie struktur grupowych. Osobnik przychodzący do grupy ma już jakieś doświadczenia, wnosi jakieś statusy. Jeśli zaczynają one dominować mamy doczynienia z procesem uogólnienia statusu.

Nierówność jaką wprowadza osobnik ma wpływ na strukturę grupy.

Struktura socjometryczna

T struktura nie może być narzucona. W przypadku struktury socjometrycznej ludzie różnią się stopniem lubienia. Badając strukturę socjometryczną nie dokonujemy wyboru tylko na zasadzie tego kogo się lubi.

Techniki badań:

- samoocena socjometryczna - jak dana osoba sądzi kto go lubi kto go odrzuca.

- technika nominacyjna - jak sądzisz kto jest najbardziej lubiany w grupie

Poprzez analizę macierzową określamy wskaźniki odrzucenia i spoistość grupy (MIKA).

Za lubienie odpowiadają:

- zaspokajanie potrzeb

- lubimy tych którzy są bliżej przestrzennie

- zaspokajają emocjonalne potrzeby

- tych którzy są podobni do siebie ze względu na postawy.

SPÓJNOŚĆ - SPOISTOŚĆ GRUPOWA

Jeśli spójność grupowa jest zbyt niska to następuje rozpad grupy, jeśli zbyt wysoka grupa nie rozwija się.

Zbyt wysoki poziom spójności powoduje:

- deindywidualizację jednostki

- schizma wewnątrz grupowa

- syndrom grupowego myślenia

Hipotezy syndromu myślenia grupowego

- może pojawić się w każdej grupie, jedna szczególnie tam gdzie decyzję podejmują decydenci

- występuje w grupach zbyt spójnych i odizolowanych od opinii kompetentnych osób

- zależy od wpływu przywódcy (lansowanie swoich metod rozwiązywania problemu, duża aktywność przywódcy)

Wskaźniki świadczące o tym że dochodzi do pojawienia się syndromu grupowego myślenia:

- pojawienie się złudzenia że grupie nie może stać się coś złego (ośmielenie do podejmowania zbyt ryzykownych decyzji)

- wysiłki skierowane ku usprawiedliwieniu decyzji (racjonalizacja)

- wywołanie wiary w wewnętrzną moralność (ignorowanie etycznych konsekwencji)

- tworzenie stereotypowego obrazu rywala

- utrata zdolności do racjonalnego myślenia

- autocenzura dewiacji

- podzielenie przez wszystkich złudzenia że jedność oznacza jednomyślność

- pojawienie się samozwańczych strażników informacji które mogą zagrażać poczuciu jednomyślności

Razem sprowadza się to do tego że:

- procesy te nie są narzucone

- grupa nie rozwiązuje problemów

- obawia się decyzji o charakterze strategicznym

- stosuje wspólną odpowiedzialność.

Metody zapobiegania:

- mieć świadomość możliwości zaistnienia

- stworzyć klubową atmosferę (wzajemnej akceptacji)

- nie używać fałszywych argumentów)

- nie czuć lojalności wobec innych grup

Inne teorie:

Teoria motywacji.

Dążenie do udzielania sobie wsparcia żeby zwalczyć stres związany z podejmowaniem decyzji.

TEORIA GRUP ODNIESIENIA

Pojęcie grup odniesienia wprowadza Heyman.

Środowisko społeczne obejmuje:

- osoby i wytwory kulturowe które znajdują się w przestrzennej bliskości człowieka

- oznacza bezwzględną tożsamość osób i innych obiektów które znajdują się w pobliżu człowieka

- mówi o jednostronnym wpływie otoczenia na osobowość jednostki, jej adaptację do środowiska.

Rybicki

Środowisko typowe:

- dzielone nie tylko przez jednostki ale też przez grupy społeczne

Człowiek nie wybiera sobie środowiska społecznego, środowiska tworzą grupy przynależności.

Rodzaje grup odniesienia:

- porównawcze (ocena postępowania swojego i innych)

- normatywne (czerpiemy z nich wzorce, wartości i normy)

Pojęcia:

Poczucie względnego upośledzenia lub uprzywilejowania jest zależne od grupy do której się porównujemy, istnieje możliwość manipulacji.

Uwarunkowanie wyboru grupy odniesienia:

- czynniki natury osobowościowej

- czynniki natury strukturalnej

Skłonność do wybierania grupy przynależności jako grupy odniesienia.

Proces:

- wybór czy grupa do której należę może być moją grupą odniesienia

- jaką pozycję zajmuję (wysoką, niską, średnią)

Sympatycy - emocjonalnie przywiązani do wartości grupy do której nie należą (antycypacyjna socjalizacja).

Konflikt sumienia - ścieranie się wzorców z różnych grup odniesienia

Dezintegracja osobowości

DWUSTOPNIOWOŚĆ PROCESU KOMUNIKOWANIA SIĘ

Grupa mała wiąże jednostkę z konglomeratem. Społeczeństwo masowe potrzebuje grup małych aby ustabilizować ogół.

Dwustopniowość:

Pomiędzy jednostkami a makrostrukturami istnieje poziom grup małych który jest pewnego rodzaju filtrem, który przepuszcza do jednostek wybrane informacje.

W konsekwencji otrzymujemy dwustopniowość procesu komunikowania się.

Ma to wpływ na:

- modyfikację decyzji podejmowanych przez jednostkę

- ochronę (zabezpieczenie makrostruktur)

- ułatwienie w oddziaływaniach propagandowych, agitacyjnych

- sprzyja transmisji nakazów, norm i wartości (w obie strony)

Pojęcia:

Luka strukturalna - brak ciągłości pomiędzy grupami małymi a społeczeństwem masowym (ja rodzina i oni… a nie naród)

Luka afektywna - w dużym systemie brakuje grup małych, człowiek nie jest w stanie zaangażować się emocjonalnie.

13

---