554


ROMANTYZM

1.Kryzys cywilizacji rozumu

Romantyzm zrodził się z wątpliwości ludzi oświecenia. Już w połowie XVIII w. pojawiły się oznaki niewiary w nieograniczone możliwości rozumu ludzkiego. Pojawiły się pytania, na które w sposób racjonalny, czyli wykorzystując tylko rozum, niemożna było odpowiedzieć. Ponadto Europą wstrząsnęły gwałtowne wydarzenia np. Wielka rewolucja Francuska (1789 r.) czy wojny Napoleońskie (1799 - 1815). Wydarzenia te zmieniły wyobrażenia ludzi o świecie, chociażby dlatego zawierane drogą racjonalnych umów układy nie mają znaczenia. Najważniejsze idee głoszone przez rewolucję francuską, wolność, równość, braterstwo stały się typowe dla epoki, rozbudziły też nadzieje wielu narodów na niepodległość (także Polaków).

2. Daty romantyzmu

Romantyzm w Europie trwa mniej więcej 40 lat od początku XIX w. Natomiast w Polsce od 1822 - 1863 r.

1822r. - rok wydania „Ballad i romansów” przez Adama Mickiewicza

1863r. - Powstanie Styczniowe

1830r. - Powstanie Listopadowe

3. Nazwa romantyzm

Nazwa romantyzm funkcjonowała długo przed XIX w. Wywodzi się ze średniowiecza „Lingua Romana” (język romański) oznaczał wówczas języki ludowe powstałe z pomieszania łaciny z ludowymi językami gł. pochodzenia Garlickiego, germańskiego i celtyckiego. Romantyczną zaczęto nazywać literaturę powstającą w języku ludowym, a przedstawiającą niesamowite, awanturnicze czy miłosne przygody. Literatura ta silnie oddziaływała na wyobraźnię, bo niebyła skorumpowana żadnymi regułami i od niej właśnie powstała nazwa romantyzm.

4. Hasła romantyzmu europejskiego

5. Ballada

(z włoskiego ballare - tańczyć) to wierszowana opowieść o niezwykłych wydarzeniach - legendarnych lub historycznych. Łączy cechy liryki, epiki i dramatu, jest więc gatunkiem synkretycznym.

Cechy ballady romantycznej na podstawie „Króla Olcha” Goethego

6. „Cierpienia młodego Wertera” Goethego - jako powieść epistolarna i autobiograficzna

Cechy powieść epistolarnej (łac. epistola «list»; gr. epistolế «posłanie»):

Wątki autobiograficzne

Przeżyciem, które zainspirowało Goethego do napisania powieści, była nieszczęśliwa miłość do Charlotty Buff, którą pisarz poznał w 1772 r., w czasie odbywania praktyki adwokackiej w Wetzlarze.. Dziewczyna, w której się zakochał, była zaręczona z Albertem Kestnerem. Historię swego uczucia, a nawet imiona Lotty i jej narzeczonego przeniósł Goethe na karty swej powieści. Drugim wątkiem zaczerpniętym z jego życia było samobójstwo przyjaciela, który w tym samym czasie przebywał w Wetzlarze, Carla Wilhelma Jerusalema, nieszczęśliwie zakochanego w mężatce, Elizabeth Hard. Był on również zaprzyjaźniony z Kestnerem, od którego - jak powieściowy Werter - w tym samym celu pożyczył pistolety. Wkrótce po tych wydarzeniach, w liście do Kestnera z lipca 1773 r. pisarz zwierzał się z zamiaru opisania swych przeżyć, co niedługo później uczynił. Wykorzystując wątki autobiograficzne, a nawet autentyczne listy, Goethe stworzył niezwykle udane artystycznie i sugestywne dzieło.

Werteryzm

to model postawy bohatera literackiego, pochodzący od imienia głównego bohatera „Cierpień młodego Wrtera”

Bohater werteryczny to:

Charakterystyka Wertera

Werter to tytułowy bohater, który jest mieszczaninem, starannie wykształconym. Pochodzi z małego miasteczka, w którym spędza dzieciństwo w poczuciu zamknięcia na świat. Już wtedy marzy o szerszym, odleglejszym świecie, w którym mógłby realizować swoje marzenia. Po śmierci ojca matka wyjeżdża z nim do innego miasta, nazwanego przez niego „nieznośnym”, gdzie spędza swoją młodość. Potem przychodzą studia prawnicze i równolegle studia filologiczne oraz lektura dzieł literatury pięknej.

Werter jest młodym dwudziestoparoletnim mężczyzną. Zawsze dbał o swój wizerunek, przez co był ulubieńcem kobiet. Odwiecznie ubierał się w błękitny frak i spodnie, a całości dopełniała żółta kamizelka.

 Jedną z dominujących cech Wertera jest uczuciowość oraz ogromna wrażliwość i podatność na „zakochiwanie się”. Jest postacią uosabiającą tragiczną miłość. Jego szczególne zainteresowanie Lottą można tłumaczyć tym, iż stanowiła ona dla niego wyzwanie. Była już związana z innym mężczyzną. Ponadto jest uzdolniony: dobrze i chętnie tańczy, rysuje, potrafi zainteresować dzieci, bawi się z nimi. Niechętnie pracuje zawodowo, np. w poselstwie pracował niecałe pół roku, bo nie potrafił nawiązać współpracy z pracodawcą. Szybko nudzi skrupulatność posła, a poza tym, nie może znaleźć z nim wspólnych zainteresowań.

Werter chętnie ocenia ludzi. Szczególnie bacznie przygląda się reprezentantom różnych stanów społecznych. Drażni go etykieta dworska, żądza pierwszeństwa w tytułach, w rodowodach, wyniosłość wynikająca z urodzenia i pochodzenia. Dzięki takiej postawie otwartości, uznawany jest za duszę towarzystwa. Szybko zdobywa zaufanie i sympatię ludzi. Jest jednak również typem samotnika. To sprzeczność: skarży się na osamotnienie, ale równocześnie odsuwa się od ludzi i dopiero z dala od nich czuje się naprawdę dobrze. Kiedy nudzi się obecnością ludzi, chętnie spędza wolne chwile na łonie przyrody. Patrzy na otaczający świat okiem malarza, dzięki swojej wyobraźni plastycznej widzi różnorodność natury, jej wielobarwność i urok.

Jest osobowością targaną przez skrajne emocje: od uniesienia, egzaltacji i głębokiego poczucia szczęścia, po utratę panowania nad emocjami, poczucie bezsensu ludzkiego życia, drażliwość i skłonność do stanów depresyjnych.

7. Adam Mickiewicz

Urodzony 24 grudnia 1798 roku w Zaosiu koło Nowogródka. Pochodził z rodziny szlacheckiej. Ojciec był adwokatem i komornikiem mińskim, natomiast matka pochodziła ze starego rodu szlacheckiego. Całą twórczość Adama Mickiewicza można podzielić na cztery etapy, których nazwy zaczerpnięte zostały od miejsc pobytu autora.

Etap I - wileńsko-kowieński.

W latach 1816-1819 Mickiewicz studiuje w Wilnie, a następnie musi rozpocząć pracę jako nauczyciel w Kownie. Praca nauczyciela go nuży, nie czuje się tam dobrze tym bardziej, że poznaje Marylę Wereszczakównę, zakochuje się, ale panna zostaje wydana za hrabiego Puttkamera. Z powodu nieszczęśliwej miłości napisał wiele utworów. Jest już rozpoznawanym poetą. Sławę przyniosły mu „Pieśń filaretów”, „Oda do Młodości” oraz zbiór „ballad i romansów”

Etap II -  rosyjski

W 1823 roku Mickiewicz zostaje uwięziony w klasztorze bazylianów w Wilnie za działalność w kołach Filomatów i Filaretów. Następnie zostaje zesłany w głąb Rosji, potem odbywa podróże m.in. do Petersburga, Odessy, na Krym. W 1829 roku ucieka z zesłania do Drezna.

 Napisał wówczas „Konrada Wallenroda”, „Sonety krymskie” i „Sonety Odeskie”.

Etap III - drezdeński

W 1830 r. w Rzymie Mickiewicz dowiaduje się o powstaniu listopadowym, wyjeżdża do Wielkopolski, ale udziału w powstaniu nie bierze. Po upadku powstania udaje się do Drezna, napisał tu III część „Dziadów”. W lipcu 1831 r. wyjechał do Paryża. 

Etap IV - paryski

W 1834 Mickiewicz opublikował „Pana Tadeusza” i ożenił się z Cecylią Szymanowską. Przełom roku 1839 i 1840 Mickiewiczowie spędzili w Lozannie, w której Mickiewicz wykładał literaturę łacińską na uniwersytecie. Napisał tam ostatnią swą poetycką wypowiedź „Liryki Lozańskie” Niestety Mickiewicz tęsknił za Paryżem i porzucił posadę w Szwajcari. Znalazl zatrudnienie na uczelni Collige de Franse. Wykładał literaturę słowiańską. W 1841 poznał Andrzeja Towińskiego, z którym założył Koło Sprawy Bożej. W czasie wykładów zamiast mówić o literaturze coraz więcej czasu mówił o polityce i posadę stracił. Potem został zatrudniony jako bibliotekarz. W 1848 napisał „Skład zasad” był też redaktorem „Trybuny ludów”. Próbował stworzyć legiony polskie, ale plany zakończyły się porażką. W 1855 wyjechał do Konstantynopola by brać udział w walce z Rosją. Zmarł 26 listopada 1855r.

 

8. „Oda do Młodości” - jako manifest polskiej młodzieży romantycznej

ŚWIAT STARYCH

ŚWIAT MŁODYCH

nie umieją patrzeć na świat sercem, stracili w sobie życie, ducha walki; ich świat jest martwy bo nie idą z duchem czasu; nie mają energii do podjęcia jakichkolwiek działań, są ospali, żyją przeszłością; starsi ludzie są egoistami zajmującymi się tylko własnymi błahymi, drobnymi sprawami; niechętni do nowych idei, nie wychodzą do ludzi; są samolubni, gdy umierają nic po nich nie zostaje; świat starych oparty na rozumie dobiega końca; znika zacofanie i niemoc świata starszych;

tylko młodzi mogą ruszyć do walki, są pełni zapału, nadziei i siły; młodość ma zapanować nad światem; młodzi są szczęściem i przyszłością świata kiedy będą działać razem; są pełni poświęcenia, są zdolni walczyć nawet za cenę życia o szczęście innych; choć droga do zwycięstwa jest ciężka, potrafią młodzi przezwyciężyć słabość; pokonają oni świat starszych i martwych; podmiot liryczny zachęca ich do łamania wszelkich barier ograniczających człowieka, do odkrywania i poznawania nowych wartości i idei; muszą oni się złączyć bo posiadają wspólny cel; odbudują świat i zniszczą stare idee; dzięki młodym świat przejdzie przemianę i będą mogły nastać lepsze czasy; zbudują oni świat oparty na miłości, przyjaźni i braterstwie; młodzi ludzie są nadzieją na odzyskanie wolności;

„Oda do Młodości” została napisana przez Mickiewicza w 1820 r. w Kownie. Jej literackim pierwowzorem stał się utwór Schillera - „Oda do Radości”. Polskim romantyką odpowiadał entuzjazm jaki utwór niemieckiego poety wyrażał.

Oda Mickiewicza pochodzi z wczesnego etapu jego twórczości i stanowi dowód ścierania się klasycznych reguł z nowymi tendencjami romantycznymi. Wyraża pragnienie powszedniego szczęścia, przekonanie o konieczności likwidacji zła, wyraża pragnienie walki o lepszy świat, dobro ludzi.

„Oda do Młodości”

Cechy klasyczne

Cechy romantyczne

odwołanie się do mitologio - mit o Heraklesie;

utylitaryzm - służba jednostki społeczeństwu;

wprowadzenie kontrastu w opisach;

motyw lotu nad światem;

obraz walki dwóch pokoleń;

braterstwo ludzi;

gatunek utworu - oda;

wiara w przebudowę świata;

optymizm życiowy i społeczny;

wiara w siłę młodości;

walka o nowy lepszy świat i o wolność;

kierowanie się uczuciami i emocjami;

przeciwstawienie dwóch światów: starego i młodego;

wezwanie młodych do rewolucji;

9. „Romantyczność” - programowy utwór polskich romantyków

Utwór ten uznawany był przez romantyków (i jest nadal) za kwintesencję romantyzmu; zawiera on wiele elementów rozwijającej się literatury romantycznej. Datę wydania ballady, czyli 1820 r. przyjmuje się za moment narodzin polskiego romantyzmu. Mickiewicz głosił artystyczną swobodę i zerwanie z klasycyzmem. W utworze został wyrażony sprzeciw wobec oświeceniowej pewności, że racjonalizm i empiryzm są najlepszymi metodami poznawania świata. Mickiewicz twierdził, że oprócz prawd widzianych okiem istnieją też prawdy widziane sercem - choć niewidzialne to dla ludzi najważniejsze.

Inne, charakterystyczne dla romantyzmu spojrzenie na świat wnoszą nowi bohaterowie. Ludzie niezwyczajni, budzący niepokój swą odrębnością, odmieńcy, których zachowanie narusza oczywistość powszechnych przekonań. Karusia z „Romantyczności” prezentuje takiego bohatera. Jej dziwne zachowanie staje się przedmiotem sporu między uczonym, poetą i prostym ludem. Spór dotyczy granic zmysłowego poznania świata. Przeciwnikiem romantycznego uczucia jest starzec. Uznaje on za prawdziwe tylko to co zostało sprawdzone i naukowo dowiedzione.

10. „Sonety krymskie” Adam Mickiewicz

„Stepy akermańskie”

Bohaterem "Stepów akermańskich" jest litewski pielgrzym szukający drogi do ojczyzny. Dwie pierwsze zwrotki sonetu opisują ogarnięty mrokiem step, który porównany jest do oceanu ("Wpłynąłem na przestwór oceanu"). Przyroda opisywana przez autora wzbudza w podmiocie lirycznym zachwyt, który później przeobraża sie w strach.
Natomiast w zwrotkach trzeciej i czwartej Mickiewicz sugestywnie przekazuje ciszę i spokój, które otaczają emigranta. Opisuje odgłosy praktycznie niemożliwe od usłyszenia m.in. "Słyszę kędy się motyl kołysa na trawie" oraz "Kędy wąż śliską piersią dotyka się zioła", pozwalające całkowicie wtopić się w naturę.
Ostatnie słowa utworu; "Jedźmy, nikt nie woła" wrażają rozczarowanie i rezygnacje Litwina, który uświadamia sobie, ze jego życie to ciągła tułaczka, czuje się odrzucony, niepotrzebny.

„Burza”

Podmiotem lirycznym jest poeta-autor wiersza. Adresat nie został określony. Sonet składa się z dwóch części: opisowej i refleksyjnej. Pierwsze dwie zwrotki zawierają opis spustoszenia dokonanego na pokładzie statku. Ukazują one ogromną potęgę i moc sił natury, wobec których człowiek jest bezsilny. Żywioły budzą grozę i lęk wśród ludzi, zapowiadają nadchodzącą zagładę.
W następnych zwrotkach poeta opisuje ludzkie uczucia i reakcje, które budzą się wobec nadchodzącego zagrożenia. Ukazano tu różne sposoby reagowania człowieka na niebezpieczeństwo. Część uczestników zdarzenia popada w odrętwienie, paraliżujący strach nie pozwala im się poruszać. Inni- wręcz przeciwnie- pozostałe chwile spędzają na pożegnaniach z bliskimi, ostatnich uściskach rąk i objęciach ramion. Pozostali pogrążają się w modlitwie licząc, że prośby skierowane do Boga pozwolą im zachować życie. Na tle tych zachowań wyróżnia się postawa samotnego podróżnego, który siedzi w milczeniu.
Z jego myśli można wywnioskować, że dawno utracił nadzieję. Jest człowiekiem wypalonym wewnętrznie, nie ma żadnych pragnień. Ogarnęła go rezygnacja. Jest nieczuły na koleje losu, opuszczony, najprawdopodobniej wygnany z ojczyzny. Życie z dala od kraju rodzinnego i bliskich spowodowało, że nie czuje strachu przed śmiercią. Wydaje mu się, że umarł dla świata, a jego egzystencja straciła sens. Strach przed zakończeniem żywota oznacza dla niego miłość do życia i obawę przed utratą bliskich. Pozbawiony tych uczuć zazdrości pozostałym uczestnikom tragedii. Tym sposobem jeszcze bardziej pogłębia swoje nieszczęście.
W utworze wykorzystano kontrast dynamiczności zjawisk przyrody i zachowania samotnego podróżnika. Gwałtowne zmiany aury, powodujące zniszczenia na statku zostały przeciwstawione biernej, pozbawionej jakichkolwiek emocji i żywych reakcji postawie wędrowca.

Cechy sonetów romantycznych:

11. „Dziady” Adam Mickiewicz

Kompozycja „Dziadów”

PROLOG (scena fantazyjno-wizaualna. Przemiana Gustawa w Konrada)

Scena I - scena więzienna

Scena II - Wielka improwizacja

Scena III - scena egzorcyzmów

Scena IV - Widzenie Ewy

Scena V - Widzenie ks. Piotra

Scena VI - sen Senatora

Scena VII - Salon warszawski

Scena VIII - Pan Senator

Scena IX - Noc Dziadów

USTĘP

Droga do Rosji

Przedmieścia stolicy

Petersburg

Pomnik Piotra Wielkiego

Przegląd wojska

Dzień przed powodzią Petersburską 1824. Oleszkiewicz

Do przyjaciół Moskali

Konrad - jako bohater romantyczny

0x08 graphic
Konrad to przede wszystkim bohater dynamiczny. Już na początku dramatu przechodzi przeobrażenie [Gustaw umarł - urodził się Konrad]. Jest on indywidualistą, nawet w obecności przyjaciół pozostaje samotnikiem, skłóconym ze światem i ludźmi. Czuje się wyobcowany i uważa , że nikt nie potrafi go zrozumieć. Konrad to także poeta. Pogardza dotychczas żyjącymi poetami, jest dumny z własnej twórczości. Bojownik sprawy narodowej wierzy, że jako poeta ma specjalne prawa, przemawia w imieniu ojczyzny i narodu. Jawi się nam jako Prometeusz, tytan, a władza jest mu potrzebna nie na własny użytek, ale po to by dźwignąć ojczyznę i zdziwić świat. Czuje się odpowiedzialny za losy ojczyzny. Konrad jest wrażliwy, buntuje się przeciw złu, czuły na krzywdę, indywidualista, działa w pojedynkę, dumny poeta, walczy w imię ojczyzny (Polak). Idea samotnej walki ponosi u Konrada klęskę.

0x08 graphic

0x08 graphic
0x01 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

Martyrologia młodzieży polskiej w III cz. Dziadów

Martyrologia to ukazywanie cierpienia i tragicznej sytuacji człowieka. W utworze Mickiewicza dotyczy ono całego narodu polskiego, który znalazł się w niewoli. Tragizm sytuacji Polaków polega na utracie ojczyzny i niemożności przezwyciężenia zaistniałej sytuacji.

Scena I - scena więzienna

W celi Konrada spotykają się jego więzienni przyjaciele, podobnie jak on są to młodzi patrioci. Z ich rozmowy dowiadujemy się, ze część z nich jest wieziona, choć nie przedstawiono im żadnego dowodu winy. Poznajemy też warunki panujące w wiezieniu - gdzie podczas przesłuchań dochodzi do aktów przemocy (np. Wasilewski - został dotkliwie pobity podczas przesłuchania). Mimo to młodzi skazańcy pozostają wierni swoim ideałom i nawet wywożeni na Sybir potrafią śpiewać patriotyczne pieśni.

Martyrologia widoczna w pozostałych scenach:

Członkowie Towarzystwa Filomatów skazani na zesłanie, więźniowie odmawiano wody, pozorowano samobójstwa, by zatrzeć ślady nielegalnych aresztowań, okrutne traktowanie więźniów niszczyło ich psychicznie, więźniom dawano środki narkotyczne i pojono opium, torturowani więźniowie tracili pamięć (np. Cichowski), ciężkie zachorowania więźniów wskutek pobicia (np. Rollison - chory na płuca), grożono rodzinom więźniów.

Martyrologia III części "Dziadów" jest upamiętnieniem cierpień losu narodu, w całości twórczości Mickiewicza

stanowi ważny element jego filozofii i mesjanistycznej wizji dziejów.

Mesjanizm widzenie ks. Piotra

mesjanizm - koncepcja wg której Polska jest Chrystusem narodów, tak jak Mesjasz cierpi, a potem zmartwychwstanie tak Polska odzyska niepodległość by zbawić inne narody europejskie.

Ksiądz Piotr przeżył widzenie, które jest odpowiedzią Boga - mistycznym uniesieniem, w którym dane jest mu widzieć dzieje Polski i jej przyszłość. Wizja jest romantyczną realizacją hasła mesjanizmu narodowego, bo ksiądz Piotr widzi dzieje Polski ułożone na wzór dziejów Chrystusa - męczeństwo polskiego narodu ma zbawić inne ludy walczące o wolność.

Widzenie księdza Piotra:
1. Spojrzenie z "lotu ptaka" - splątane drogi wiodące na północ, mnóstwo wozów wiozących Polaków na Sybir. Porównanie cara do biblijnego Heroda - mordercy dzieci.
2. Wizja pojedynczego człowieka, który ocalał, uniknął zagłady i będzie wskrzesicielem narodu.
Jego imię - czterdzieści cztery (mesjanizm jednostki).
3. Sąd nad polskim narodem. Cała Europa wlecze związany naród, Gal (Francja, Piłat) umywa ręce, a królowie (władcy innych państw) domagają się ukrzyżowania. Założona na głowę narodu cierniową koronę.
4. Droga krzyżowa - "Naród-Chrystus" dźwiga krzyż ukuty z trzech ludów (trzy zabory), a ramiona rozciąga na całą Europę.
5. Ukrzyżowanie - na wzór Matki Boskiej Naród opłakuje matka Wolność. W bok rani go żołdak Moskal.
6. Wniebowstąpienie - Naród unosi się ku niebu w białej szacie, lecz przemienia się w portret wybawcy - namiestnika wolności.

Obrazy z Widzenia księdza Piotra są niejasne, pełno w nich symboli, niedomówień. Losy narodu polskiego ukazane są wyraźnie na wzór dziejów Chrystusa, poszczególne zdarzenia mają swoje analogie - dlatego cała wizja jest literacką realizacją koncepcji: "Polska Chrystusem narodów" (mesjanizm).

Prometeizm Wielkiej Improwizacji

prometeizm - termin powstały od postaci mitologicznej Prometeusza i znaczy poświęcenie dla innych

Głównym motywem tej sceny jest walka człowieka z Bogiem. Konrad nie buntuje się jednak przeciwko Bogu dla własnych korzyści- występuje w imieniu całego, cierpiącego narodu, w uniesieniu utożsamia sie z Nim, wołając: "Ja i ojczyzna to jedno". Lecz im bardziej czuje swą wielką rolę dziejową, tym bardziej- nakłanany przez szatana- wbija się w pychę. Chce porozumienia z Bogiem na płaszczyźnie uczuć, żąda, by Bóg dał mu władzę nad wszystkimi duszami, a wtedy, w przeciwieństwie do Boga, byłby zdolny uszczęśliwić świat. Gdy odpowiedź od Boga nie nadchodzi, Konrad uznaje, że Bóg jest tylko mądrością, nie rozumie ludzkich uczuć.
Konrad utożsamia się z Prometeuszem, gdyż pragnie poświęcić się dla ludzi. Mówi Bogu, że jego miłość spoczęła nie na jednym człowieku, nie na jednej rodzinie, lecz na wszystkich pokoleniach ludzi, na całej ludzkości.
To poczucie rodzi w nim pychę. Uważa, że jego zdolności poetyckie, jego twórczość, daje mu prawo, by rozmawiał z Bogiem jak równy z równym. Takie wywyższanie się jest grzechem. Jednak Konrad nie zostanie całkowicie potępiony, bo walczy natchniony miłością i patriotyzmem.

Prometeizm Konrada wiązał się z jego wyjątkową indywidualnością. Jako jednostka silna, czująca swoją moc, czuł potrzebę działania, nawet za cenę potępienia go przez Boga. Konrad był gotowy ponieść najwyższą cenę dla dobra swojego ciemiężonego narodu przez obce mocarstwa.

Ocena społeczeństwa polskiego w scenie salonowej

W scenie społeczeństwo zostało podzielone na dwie grupy. Pierwsza z nich stoi przy drzwiach, są to patrioci, uczestnicy powstania listopadowego, studenci oraz postaci historyczne. Druga grupa siedzi przy stoliku są to wysocy urzędnicy państwowi, literaci i damy z towarzystwa oraz generałowie i oficerowie, Reprezentują oni wyższe sfery.

Grupa przy drzwiach rozmawia o represjach wobec Polaków, zesłankach, torturach, a także o jednym z więźniów - Cichowskim. Rozmowa ma charakter poważny. Osoby przy stole rozmawiają o balu, który według nich nie był udany oraz o Nowosilcowie. Później przerzucają się na temat literatury. Mówią o sprawach błahych, towarzystwo skłania się tylko do zabawy.

Na sam koniec sceny salonowej Piotr Wysocki wygłasza refleksję na temat podziału społeczeństwa. „Nasz naród jak lawa/ Z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa,/ Lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi,/ Plwajmy na tę krupę i zastąpmy do głębi.”

Lawa symbolizuje arystokrację, wewnętrzny ogień natomiast oznacza patriotów. Ci którzy przewodzili narodem nie byli mu oddani. Prawdziwą wartość narodu stanowili niepozorni młodzi ludzie i prześladowani.

Mickiewicz miał negatywny stosunek do arystokracji, którzy są lojalistami carskimi. Uważali, że polska literatura jest mierna i nie może się równać do poezji francuskiej. Przeciwnie sądzili patrioci, którzy uważali że poezja powinna opisywać sprawy społeczne oraz przekazywać historię. Nie boją się mówić prawdy i w każdej chwili są gotowi do walki. Mickiewicz, dając w swoim dramacie obraz polskiego społeczeństwa, starał się ukazać to co w nim było trwałe i prawdziwie polskie, cenne, jak również to co zepsute, fałszywe. Idealizował młodych jako tych, których działalność doprowadzi w końcu kraj do wolności. Smutne jest to, że właśnie ci, którzy powinni stać "na narodu czele" starali się ukryć fakt, że są Polakami.

Płaszczyzny znaczeniowe dramatu

Cechy dramatu romantycznego na przykładzie „Dziadów”:

Obraz Rosji i Rosjan na podstawie „Ustępu”

„Ustęp” to poetyckie uzupełnienie informacji na temat despotyzmu carskiego. Mickiewicz opisuje Rosję jako kraj wielki, lecz pusty i zimny, mający jednak wielki potencjał. To co nie pozwala ludziom żyć, rozwijać się nie wynika głównie z trudnych warunków geoklimatycznych. Ciemiężycielem Rosjan jest przede wszystkim car - okrutny tyran, spełniający swe zachcianki (np. budowa Petersburga) kosztem życia wielu ludzi. Powierzchowne piękno kraju zostało zbudowane na cierpieniu mieszkających tam ludzi. Społeczeństwo było wyraźnie podzielone na tych, którzy donosili na innych oraz na tych, którzy woleli nie wchodzić carowi w drogę.

„Ustęp” zamyka Mickiewicz tekstem skierowanym do Moskali, których nazywa przyjaciółmi. W XIX w. w czasie zaborów epitet ten miał charakter prowokacyjny. Trudno było przecież nazwać wrogi naród przyjaciółmi. Należy pamiętać, że Mickiewiczowi zależało na tym by Polacy dostrzegli, że cały naród rosyjski nie jest zły - cierpi tak samo jak polski, bo przyszło mu żyć pod rządami wyjątkowego despoty i okrutnika, cara.

12. „Pan Tadeusz” Adam Mickiewicz

Inwokacja - to szczególny przypadek apostrofy, w której autor zwraca się do bóstwa albo muzy lun wyższej wartości

Epilog - jest to fragment umieszczony na końcu utworu rozwiązujący akcję

Geneza „Pana Tadeusza w kontekście:

  1. inwokacji

  • epilogu