Ustrój poniedziałek - wystarczy do egzaminu wykład

Teoria - Mikołajczyk

Egzamin 2 czesci teoria plus ustroj , test jednokrotnego wyboru 50 pytan po polowie z kazdej czesci

Podręcznik - prof. Izdebski „Samorzad terytorialny podstawy ustroju i działalności”

Beck - Leoński

Akty prawne we własnym zakresie w nawiązaniu do wykladu

- 12 ustaw konstytucja, referendum, ordynacja wyborcza do rad gmin, o wyborze wójta, samorz gminny, ustroj warszawy, samorz powiatowy, pracownicy Samorzodowi, gospodarka komunalna, SKO, RIO

Konsultacje poniedzialek 15-16, 17-18 pokój 3020

ZARYS WYKŁADU

1. Ogolna charakterystyka

2. Jednostki samorządu (gmina najdokładniej jako głowna jednostka)O

3. Pracownicy samorządowi

4. Ograniczenia antykorupcyjne

5. Akty prawa miejscowego

6. Mienie samorządowe, dział. gosp. jednostek

7. Samorzad a prawo do informacji

8. Formy współdzialania

9. SKO

10. Obywatelskie prawo zaskarżania uchwał, nadzór

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

• jeden z podmiotów adm. publicznej, która to łączy się z władzą wykonawczą szeroko rozumianą

• zaspokajanie potrzeb społecznych bądz indywidualnych uznanych przez państwo za na tyle istotne iż państwo przejęło je na siebie (np: bezpieczeństwo społeczne - ochrona przed zamieszkami, policja, straż pożarna, pomoc społeczna)

• administrację wykonują podmioty administracji publicznej:

• śliśle państwowe (np: organy rządowe: rada ministrów, prezes GUS, GINB, wojewoda, komendant KGP)

• podmioty samorządowe - niezależne ale związane z podmiotami państwowymi, reprezentują społeczności lokalne

• całkowicie niepaństwowe (oranizacje pożytku publicznego - pomoc społeczna, edukacja publiczna, opieka nad zabytkami)

• 2 rodzaje samorzadów

• terytorialny

• specjalne

SAMORZĄD

• szer.: forma organizacyjna pewnej grupy społecznej, która charakteryzuje się tym, iż podejmuje istotne dla niej decyzje w sposób samodzielny i niezależny od innych podmiotów, działając bezpośrednio lub za pośrednictwem wybranych przez siebie przedstawicieli

• prawo adm.: (2 dodatkowe warunki: - samorząd musi wykonywać zadania z zakresu administracji publicznej w imieniu państwa; - przynależność do samorządu obligatoryjna, następuje ex lege - podstawą zamieszkiwanie na określonym obszarze - każdy kto zamieszkuje na okreslonym obszarze jednostki jest ex lege członkiem samorządu terytorialnego) art. 16 ust 1 konstyt.

• jednostki zasadnicze - gmina, powiat, województwo

• samorządy specjalne (również obligatoryjne) - zawodowe (np :adwokaci, studenci)

SAMORZĄD TERYTORIALNY

• jednostki lokalne: gmina, powiat

• jednostki regionalne : województwo samorządowe

• podstawowa jednostka - gmina

• poszczególne stopnie jednostek są od siebie niezależne, nie ma nadrzędności np powiatu nad gminą

ZASADA SUBSYDIARNOŚCI (pomocniczości) - przybliżanie władzy obywatelom, aby obywatel miał jak najszerszą władzę i wykonywał zadania publiczne, natomiast pańśtwo ma charatker wtórny, pomocniczy w realizacji i zaspokajaniu potrzeb, gdy realizacja przekracza możliwości obywateli;

• art. 163 Konstytucji - jeżeli są zadania publiczne niezastrzeżone przez prawo na rzecz innych podmiotów, to należą do zakresu zadań samorządu terytorialnego;

• domniemanie na rzecz gminy: jeżeli zadania nie są zastrzeżone dla innych jednostek, to wykonuje je gmina

SAMODZIELNOŚĆ SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

• wyodrębnienie organizacyjne ograniczone i gwarantowane przez ustawy

• każda jednostka samorządu może szczegółowo określać swój ustrój i organizację w statucie jednostki

• każda jednostka ma zadania własne - wyłączność w ich relizowaniu

• samodzielność w sferze prawa prywatnego - każda jednostka ma osobowość prawną (przysługuje prawo własności i innego mienia)

• samodzielność finansowa - zapewnione własne dochody

• niezależność od innych organów jednostek samorządu terytorialnego

• regulacja nadzoru - jedynie kryterium legalności (zgodności z prawem) - samodzielność w granicach prawa

• ochrona sądowa samodzielności gwarantowana przez Konstytucję (dotyczy szczególnie nadzoru - mozliwość zaskarżenia przekroczenia granic nadzoru do Sądu Administracyjnego)

ZADANIA WŁASNE I ZLECONE SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

• zadania własne - zadania publiczne słuzące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej, odpowiedzialnośc za wykonywanie wyłącznie jednostka

• od decyzji wydanych w sprawie tych zadań odwołania do SKO

• zadania zlecone - z zakresji administracji rządowej lub z zakresu działania innej jednostki samorządu terytorialnego, zlecenie może nastąpić

• przez ustawę (np: Ustawa o ewidencji ludności - ewidencja ludności, wydawanie dowodów tożsamości) - obligatoryjne

• na podstawie porozumienia zawartego w oparciu o ustawę (utawa zawiera podstawę prawną do zawarcia porozumienia - odrębnego aktu zlecenia, np: wojewoda na zasadzie porozumienia zleca pewne zadania gminie, lub gmina z gminą zawiera porozumienie i zlecają sobie jakieś zadania na zasadzie zlecenia) - dobrowolne

• za realizację odpowiada również podmiot zlecający

• organem odwoławczym organ rządowy (np: wojewoda - pozwolenie na budowe wydaje starosta, odwołanie do wojewody), lub wyjątkowo SKO

WŁADZE SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Podmioty upoważnione do decydowania w spawach samorządu

• Wspólnota samorządowa

• Podejmuje rozstrzygniecia bezpośrednio (w drodze referendum, konsultacji społecznych, wyborów) lub częściej pośrednio

• Organy samorządu terytorialnego

• Organy stanowiące - nie jest to ustawodawsto, jest to uchwałodawstwo mające charakter wykonawczy - Rada Gminy, Powiatu, Sejmik Województwa, wybierane w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, tajnych

• Organy wykonawczne - Wójt, burmistrz, prezydent, wybierają zazwyczaj organy stanowiące

• Kadencja wszystkich organów trwa cztery lata

GMINA JAKO WZORCOWA I PODSTAWOWA JEDNOSTKA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

RODZAJE GMIN (podział z przepisów o statystyce publicznej)

• Gminy miejskie

• siedziba organu gminy w mieście

• organ stanowiący - Rada miejska

• organ wykonawczy - burmistrz, prezydent

• nadanie statusu miasta w takim samym trybie jak tworzenie gmin

• aby nadać gminie status miasta należy uwzględnic infrastrukturę społeczną, techniczną, układ urbanistyczny i charakter zabudowy

• Gminy wiejskie

• siedziba organów gminy we wsi

• organ stanowiący - Rada Gminy

• organ wykonawczy - wójt

• Gmiy miejsko-wiejskie

• siedziba organu gminy w mieście

TWORZENIE ZNOSZENIE ŁĄCZENIE DZIELENIE, ZMIANA GRANIC (PRZEKSZTAŁCANIE) GMIN

• mamy około 2500 gmin (prezes GUS - krajowy rejest urzędowy terytorialnego podziału - rejstr terytorialny, tam też rejstry powiatów i województw)

• tworzenie i jakiekolwiek przekształcanie następuje w drodze rozporządzenia wydawanego przez Radę Ministrów

• z urzędu

• na wniosek zainteresowanej Rady Gminy

• potrzebna konsultacja z radami określonych gmin, te opinie są wydawane przez Radę Gminy po konsultacjach z mieszkańcami

• należy brać pod uwagę układ osadniczy, przestrzenny, więzy gospodarcze, społeczne, kulturowe tak by gmina była w miarę jednorodna

• nowo powstała gmina lub gmina w nowym kształcie musi mieć zapewnioną jak największą zdolność wykonywania zadań publicznych

• istnieją pewne niezgodności z prawem polskim a Europejską Kartą Samorządu Lokalnego:

• wymaga aby wszelkie przekształcenia samorządowe były poprzedzone konsultacjami z zainteresowaną społecznością (pojęcie szersze niż mieszkańcy)

• jeżeli w danym państwie istnieje referendum lokalne to w sprawie przekształcenia granic gminy referendum powinno zostać przeprowadzone

• wszelkie istotne decyzje dotyczące społeczności lokalnej powinny byc konsultowane z tą społecznością w sposób wiążący

ZADANIA GMINY

• zadania własne

• Art. 6 ustawy o samorządzie gminnym- do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone na rzecz innych podmiotów

• zaspokajanie potrzeb wspólnoty gminnej

• nie tylko podjemowanie kroków w celu zaspokojenia ale chodzi o realne rzeczywiste realizowanie potrzeb mieszkańców gminy

• zadania ze sfery infrasturktury technicznej

• organizacja ruchu drogowego

• wodociągi (typowo giminne - nie występują w powiecie i województwie)

• kanalizacja typowo gminne

• usuwanie odpoadów typowo gminne

• zaopatrzenie w gaz, energię cieplną, energię elektryczną

• lokalny transport zbiorowy

• budownictwo mieszkaniowe typowo gminne

• cmentarze

• targowiska typowo gminne

• zadania ze sfery infrastruktury społecznej

• ochrona zdrowia

• pomoc społeczna

• edukacja publiczna

• kultura

• zadania dotyczące ładu przestrzennego i ekologicznego

• gospodarowanie nieruchomościami

• ochrona środowiska

• utrzymanie zieleni miejskiej (typowo gminne)

• dotyczące porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli

• dotyczące reprezentacji zewnętrznej gminy

• wspieranie, rozpowszechnianie ideii samorządowej (typowo gminne)

• promocja gminy

• współpraca z organizacjami miedzyrządowymi i obcych państw

• można poszerzyć powyższy katalog ale wraz z przekazaniem gminie nowych zadań jako zadań własnych pod warunkiem zapewnienia koniecznych środków finansowych (dotacje, subwencje, zwiększenie dochodów własnych

• niektóre z powyższych zadań mają charakter obowiązkowy (zdecydowana mniejszość, np: pomoc społeczna, prowadzenie działalności kulturalnej)

• niezależnie od jakich kolwiek przeszkód (ekonomicznych, politycznych, społecznych), muszą być wykonywane - daje to gwarancje dla obywateli że nie pozostaną pozbawieni pomocy społecznej ze strony gminy

• zadania obowiązkowe nie muszą byc wykonywane bezpośrednio przez gminę, może ona zawrzeć umowę z organizacją pozarządową o wykonanie określonych zadań (niegminne ośrodki pomocy społecznej, instytucje kultury)

• zadania nieobowiązkowe to nie znaczy że gmina nie musi ich wykonywać (jeżeli jest wyznaczone przez prawo zadanie to jest po to aby je wykonać) - powinno być wykonane jeżeli zachodzi taka potrzeba (np: jeżeli nie ma potrzeby organizacji transportu to nie trzeba tego organizować, ale jeżeli się pojawi taka potrzeba to gmina musi się tym zająć), dopuszczalne są także przeszkody polityczne czy ekonomiczne

• zadania zlecone

• w oparciu o ustawę (np: zdania z zakresu administracji rządowej lub obowiązek przeprowadzania wyborów powszechnych, referendum) - gmina ma obowiązek wykonania tego zadania

• na podstawie porozumienia zawartego w oparciu o ustawę (z organami rządowymi - np: wojewodą, a także z innymi gminami lub powiatami i województwami samorządowymi) - ma charakter dobrowolny

• w przypadku zlecenia przez inną gminę nie ma podziału na zadania własne lub zlecone (jedna gmina zleca drugiej wykonanie swoich zadań zleconych z zakresu administracji rządowej)

• w porozumieniu strony ustalają środki egzekucyjne na wypadek niezrealizowania powierzonego zadania

• żeby porozumienie mogło być zawarte to druga strona potrzebuje mieć podstawę prawną dla swojego działania (wojewoda ma upoważnienie do zawierania umów z gminą na podstawie ustawy jego dotyczącej)

• wraz ze zleceniem gminie zadania niezbędne jest przekazanie określonych środków finansowych, gdy zadanie jest w formie porozumienia to strony ustalają zasady finansowanie

• jeżeli gmina nie otrzyma odpowiednich środków finansowych na zadania zlecone to nie jest zobowiązania do wykonania tych zadań

FORMY DEMOKRACJI BEZPOŚREDNIEJ W GMINIE

Nie jest możliwe żeby wspólnota jako całość zawsze sama podejmowała decyzje

1. Konsultacje z mieszkańcami gminy

• forma najmniej zorganizowana

• nie jest ustawowo zdefiniowana

• forma zasięgnięcia opinii mieszkańców

• wyniki nie mają charakteru wiążącego

• w praktyce te opinie są uwzględniane (głównie ze względów politycznych)

• przeprowadzane w wypadkach przwidzianych ustawą:

• przekształcanie gmin

• tworzenie jednostek pomocniczych i ich satutów (jednostki mieszczące się na obszarze gminy)

• na gruncie ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym podczas studium warunków zagospodarowania przestrzennego (nie jest to stricte konsultacja ale zbliżona)

• przeprowadzane w innych sprawach ważnych dla gminy

• rada gminy określa co to są sprawy ważne dla gminy oraz tryb i zasaday przeprowadzania (w formie uchwały)

• brak jednolitości wśród gmin ze względu na wolność rady w określaniu uwarunkowań

• ankiety i konsultacje za pośrednictwem środków masowego przekazu (rada w uchwale określa sposób, termin, określenie wyników, itd)

2. Referendum gminne

• ustawa o referendum lokalnym z 2000 r. nie zawiera definicji referendum, ale na podstawie art 2 można określić definicje

• Materialna: referendum to wyrażenie woli przez mieszkańców gminy w drodze głosowania co do sposobu rozstrzygania sprawy dotyczącej wspólnoty gminnej, mieszczącej się w zakresie zadań i kompetencji organów gminy lub w sprawie odwołania gminy (krąg podmiotów zawężony do osób stale zamieszkujących terytorium gminy i posiadających czyne prawo wyborcze do Rady Gminy)

• może mieć charakter opiniodawczy na etapie przygotowywania ostatecznej decyzji (moc kształtowania ostatecznych procesów decyzyjnych)

• nie można poddawać referendum decyzji którę są wydawane na podstawie KPA (zasada legalności)

• wyłączone spod referendum sprawy zlecone z zakresu administracji rządowej

• albo w sprawie odwołania organu, albo w zakresie zadań i kompetencji - alternatywa rozłączna

• Formalna: udzielenie przez mieszkańców gminy na karcie do głosowania pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na postawione pytanie lub pytania, albo dokonanie wyboru sposród zaproponowanych na tej karcie wariantów

• Obligatoryjne - dla rozstrzygnięcia danej sprawy konieczne jest przeprowadzenie referendum

• odwołanie Rady Gminy lub wójta upływem przed kadencji (łączy się z zasadą że społeczność ma prawo powołać organ to i ma prawo go odwołać),

• zainicjowac może tylko na wniosek mieszkańców

• dotyczy tylko jednego organu albo obu organów gminy

• Nie powinno się uruchamiać postępowania referendalnego gdy jest tuż po wyborach albo zbliżają się kolejne po 10 miesiącach od dnia wyborów lub poprzedniego referendum, nie później niż na 8 miesięcy przed zakończeniem kadencji organu)

• samoopodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne (cele publiczne które mieszczą się w zakresie zadań i kompetencji organów gminy)

• bądz trtaktujemy jako wyłącznie dobrowolne zbiórki pieniędzy (niesankcjonowane) i nie stanowi nowgo podatku

• bądz traktujemy jako ustanowienie podatku

• Fakultatywne - pozostałe sprawy w których referendum może być przeprowadzone

• Referendum przeprowadza się:

• I inicjatywy Rady

• Z inicjatywy 10% mieszkańców uprawnionych do głosowania

PROCEDURA REFERENDALNA

• Z inicjatywy Rady Gminy

1. Podjęcie uchwały w sprawie referendum bezwzględną większością głosów

2. Uchwała podlega ogłoszeniu w Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym

• Z inicjatywy mieszkańców

1. Grupa co najmniej 5 obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do Rady Gminy

2. Oni zawiądamiają na piśmie wójta, burmistrza lub prezydenta o chęci przeprowadzenia referendum

3. Informuje się mieszkańców gminy o rozpoczętej inicjatywie referendalnej

4. Zbiera się podpisy mieszkańców uprawnionych do wybierania Rady Gminy (10%)

w sprawie odwołania organów gminy

5. Przekazanie właściwemu organowi wniosku z rekomendacją (do komisarza wyborczego który przeprowadza kontrolę wniosku)

6. Jeżeli komisarz nie stwierdzi nieprawidłowości to wydaje postanowienie o przeprowadzenie referendum w określonym terminie

7. Postanowienie jest publikowane w Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym

8. Jeżeli komisarz stwierdzi nieprawidłowości prawne podczas kontroli wniosku to zwraca wniosek do poprawienia, uzupełnienia, lub postanawia o odrzuceniu wniosku

9. Na postanowienie komisarza przysługuje skarga do Sądu Administracyjnego

w pozostałych sprawach

5. Wniosek wraz z dokumentacja przedstawia się wójtowi burmistrzowi lub prezydentowi

6. Odalej wniosek trafia do Rady Gminy a Rada powołuje komisję do formalnego sprawdzenia wniosku

7. Rada Gminy podejmuje uchwałę o przeprowadzeniu referendum i następuje publikacja uchwały w Wojewódzkim Dzienniku urzędowym

8. Jeżeli komisja stwierdzi nieprawidłowości podejmuje uchwałę o odrzuceniu wniosku

9. Na uchwałę przysługuje skarga do Sądu Administracyjnego

10. Po ogłoszeniu uchwały odbywa się kampania referendalna

11. Dochodzi do referendum nie później niż 50 dni od opublikowania uchwały/postanowienia w wojewódzkim dzienniku urzędowym

12. Referendum przeprowadzają komisje obwodowe i komisja gminna jako głowna

13. Głosowanie

14. Protokół wyniku referendum w Wojewódzkim Dzienniku Urzedędowym

15. Jeżeli referendum jest rozstrzygające to organy gminy mają obowiązek podjąć czynności zmierzające do realizacji woli społeczeństwa

• Referendum jest ważne jeżeli wzięło w nim udział conajmniej 30% uprawnionych do głosowania (3/5 mieszkańców w przypadku odwołania organów gminy)

• Referendum jest wiążące jeżeli za jednym z rozwiązań oddano więcej niż połowę ważnych głosów

• W przypadku samoopodatkowania się referendum jest wiążące gdy 2/3 głosujących opowie się za

• Referendum w sprawie odwołania organów gminy - jeżeli zakończy sie rozstrzygnięciem to z mocy prawa kończy się działalność tych organów - potrzebne są wybory przedterminowe, a do ich czasu funkcje organów gminy pełni osoba wyznaczona przez premiera

• Jeżeli wyniki bądź sposób przeprowadzenia referendum wzbudza podejrzenia obywateli, to w ciągu 7 dni od opublikowania wyników, to każdy z mieszkańców który miał prawo głosować, może wnieść protest do sądu powszechnego - zarzutem jest naruszenie przepisów ustawy, jeżeli mogło ono wywrzeć istotny wpływ na wynik referendum

3. Wybory do organów gminy

• Wybory do Rady Gminy - Ustawa Ordynacja wyborcza z 1998 roku

• powszechne, równe bezpośrednie, w głosowaniu tajnym

• jeżeli gmina liczy do 20 000 mieszkańców - wybory większościowe

• powyżej 20 000 - proporcjonalne

• czynne prawo wyborcze

• każdy obywatel Polski, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat

• stale zamieszkujący na obszarze danej gminy

• obywatele Unii Europejskiej nieposiadający obywatelstwa polskiego pod tymi samymi warunkami jak obywatele polscy

• bierne prawo wyborcze

• każdy kto korzysta z czynnego prawa wyborczego

• można kandydować tylko do jednego organu

• Wybory zarządzane przez prezesa Rady Ministrów w drodze rozporządzenia

• zarządzenie nie później niż na 30 dni przed upływem kadencji Rady Gminy

• termin wyborów nie później niż 60 dni od upływu kadencji

• prawo zgłaszania kandydatów na radnych przysługuje komitetom wyborczym, które też prowadzą kampanię wyborczą

• komitety mogą utworzyć

• partie polityczne i ich koalicje

• stowarzyszenia i inne organizacje społeczne

• wyborcy (5 obywateli mających prawo do wybierania)

• każda lista musi być poparta odpowiednią liczbą podpisów

• jeżeli liczba kandydatów jest równa lub mniejsza niż liczba radnych którzy powinni być wybrani, wyborów się nie przeprowadza, a gminna komisja wyborcza uznaje za wybranych tych, którzy zostali zarejestrowani

• głosowaniem zajmują się komisje obowodowe i komisja gminna

• sposób głosowania zależy do gminy (ilość mieszkańców)

• do 20 000

• głosowanie na maksymalnie tylu kandydatów ilu radnych jest wybieranych radnych w danym okręgu wyborczym

• dla wyników decyduje liczba ważnie oddanych głosów na poszczególnych kandydatów

• powyżej 20 000

• • tylko jeden znak X przy jednym nazwisku

• przy wynikach najpierw podział mandatów między listy, proporcjonalnie w stosunku do łącznie oddanych głosów na kandydatów z danej listy

• biorą udział tylko te listy na które oddano co najmniej 5% głosów

• wyborcy mogą wnieść protest przeciwko ważności wyborów lub wyboru określonego radnego do sądu powszechnego

• jeżeli nie wszystkie mandaty nie zostaną obsadzone (dotyczy tylko wyborów większościowych) lub jesli wygaśnie mandat w czasie kadencji to przeprowadza się wybory uzupełniające

• w gminach powyżej 20 000 jeżeli wygaśnie mandat podczas kadencji, nie przeprowadza się wyborów uzupełniających a podejmowana jest uchwała Rady Gminy o wejściu w jego miejsce kandydata, który z listy z której wybrany został poprzednik, ten, któ zdobył kolejno najwięcej ważnych głosów

• Wybory wójta, burmistrza, prezydenta - ustawa z 2002 roku

• wybory powszechne, równe, bezpośrednie, w głosowaniu tajnym

• wiele zasad wymienionych powyżej odnosi się do tych wyborów

• czynne prawo wyborcze każdy kto ma prawo wyboru do rady gminy

• bierne prawo wyborcze

• wyłącznie obywatel polski

• posiadający czynne prawo wyborcze

• w dniu głosowania musi ukończyć co najmniej 25 lat

• nie ma wymogu stałego zamieszkiwania w danej gminie

• można kandydować tylko w jednej gminie

• wybory zarządza prezes rady ministrów w drodze rozporządzenia

• odbywają się razem z wyborami do rady gminy, powiatu, sejmik województwa

• prawo zgłaszania kandydatów tak jak przy wyborach do rady

• jeżeli nie ma kandydatów to wyboru dokonuje Rada Gminy bezwzględną większością głosów w głosowaniu tajnym

• jeżeli zostanie zarejestrowany jeden kandydat, więc przeprowadza się wybory, musi uzyskać więcej niż połowę ważnie oddanych głosów, jeżeli uzyska mniej głosów, to kompetencja do wyboru przysługuje Radzie Gminy

• Rada Gminy kiedy podejmuje decyzje wyborcze, wybiera kandydata zgłoszonego przez grupę radnych (1/3 ustawowego składu); jeżeli kandydat się nie znajdzie to osobę na wójta, prezydenta, burmistrza do końca kadencji wybiera Premier

• oddaje się tylko jeden głos na jednego kandydata

• za wybranego uważa się tego, kto otrzymał więcej niż połowę ważnie oddancyh głosów

• jeżeli nie uzyskał większości, przeprowadza się drugą turę głosowania, 14 dni po pierwszym głosowaniu - tylko na dwóch kandydatów (tutaj wystarzczy zwykła większość głosów)

3. Zebranie wiejskie lub ogólne zebranie mieszkańców osiedla

DEMOKRACJA POŚREDNIA - ORGANY GMINY

• Organ stanowiący i jednocześnie kontrolny - Rada Gminy

• organ kolegialny składający się z radnych - liczba względnie proporcjonalna do liczby mieszkańców gminy (15 - 45 radnych)

• kadencja 4 lata liczone od dnia wyboru

• po upływie 4 lat kadencja wygasa z mocy prawa

• przypadki wcześniejszego zakończenia działalności przez Radę Gminy

• wspólnota samorządowa może podjąc decyzję o odwołaniu organy - to odwołanie zawsze dotyczy całego organu (całą Radę Gminy) - drodze referendum

• referednum w sprawie odwołania wójta - inicjatuje Rada Gminy, z przyczyn innych niż nieudzielenie absolutorium, a społeczność lokalna wbrew radzie gminy poprze wójta to Rada Gminy kończy działalność z mocy prawa, Prezes Rady Ministrów wybiera osobę która ma pełnić zadania Rady Gminy do czasu wyboru nowej Rady (jedna osoba wykonuje zadania organu kolegialnego)

• Rada Gminy w sposób powtarzający się narusza konstutucję lub ustawy, wówczas Sejmo może rozwiązać Radę Gminy, Prezes Rady Ministrów wybiera osobę która ma pełnić zadania Rady Gminy do czasu wyboru nowej Rady (jedna osoba wykonuje zadania organu kolegialnego)

• zawieszenie Rady Gminy - łączy się z nadzorem, sotoowane w przypadku naruszeń prawa - przedłużający się brak skuteczności przy wykonywaniu zadań publicznych i brak nadziei na szybką poprawę tego stanu - premier zawiesza organy gminy (wszystkie - stanowiące i wykonawcze) i ustanawia zarząd komisaryczny, na okres maksymalnie 2 lat (ale nie może przekroczyć kadencji danych organów) - nie musi oznaczać definitywnego zakończenia działalności przez organy, bo okres działania zarządu komistarczynego może się skończyć wcześniej

ZADANIA GMIMNY

• domniemanie kompetencji (właściwości organu) na rzecz Rady Gminy - jeżeli nie ma zastrzeżenia że zadania powierzone Radzie Gminy nie są zastrzeżone dla innych organów, to wykonuje je Rada Gminy

• zasada wyłączności - zadania które tylko Rada Gminy może wykonywać nie mogą być przez Nią przekazane do wykoniania innym organom

• kompetencje stanowiące o charatkerze wyłącznym

• kompetencje organizacyjne

• uchwalanie statutu gminy (akt określający szczegółowo ustrój gminy, szczególnie wewnętrzą strukturę oraz tryb pracy organów), stanowiony przez samą Radę Gminy ale przy miastach powyżej 300 tys. mieszkańców projekt trzeba uzgodnić z prezesem Rady Ministrów

• ustalanie zakresu działania jednostek pomocniczych (osiedla, dzielnice, sołectwa)

• ustalanie zasad przekazywania jednostkom pomocniczym składników mienia, środków budżetowych

• kompetencje o charakterze majątkowo-finansowym

• kompetencja w zakresie uchwalania budżetu gminy

• podejmowanie uchwał ściśle z tym związanych (sprawozdania z wykonania, uchwała o absolutorium)

• uchwalanie podatków i opłat lokalnych w granicach uchwalonych ustawowo

• uchwały w sprawach majątkowych gminy przekraczających zakres zwykłego zarządu (np: rozporządzanie majątkiem gminy) (jeżeli czynność mieści się w zakresie zwykłego zarządu to decyduje wójt, burmistrz, prezydent, ale rada określa maksymalną wysokość zobowiązań, do jakiej wójt, burmistrz, prezydent może zaciągać zobowiązania)

• kompetencje osobowe

• kierunki działania wójta, burmistrza, prezydenta - nie kompetencje, ale jak te kompetencje mają być wykonywane

• przyjmowanie sprawozdań z działalności wójta, burmistrza, prezydenta

• powoływanie i odwoływanie skarbnika i sekretarza gminy

• stanowienie aktów prawa miejscowego

• kompetencje planistyczne

• uchwalanie studium uwarunkowań i kierunków zagospdarowania przestrzennego gminy

• uchwala miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego

• uchwalanie programów gospodarczych

• kompetencje dotyczące współdziałania z innymi jednostkami

• wyrażanie zgody na przyjęcie zadań zleconych

• powierzenie zadań

• kompetencje pozostałe

• wyłączność w sprawch nazw ulic

• wznoszenie pomników

• herb gminy

• honorowe obywatelstwo gminy

• kompetencje kontrolne Rady Gminy

• kontroluje wójta

• kontroluje jednostki pomocnicze (dzielnice, osiedla, sołectwa)

• kontroluje gminne jednostki organizacyjne (tworzone przez gminę w celu wykonywania jej zadań: szkoła podstawowa, zakład opieki zdrowotnej, ośrodek pomocy społecznej)

• Komisja Rewizyjna - wewnętrzna jednostka gminy która zajmuje się kontrolą

WEWNĘTRZNA ORGANIZACJA RADY GMINY

określona w statucie gminy

• Przewodniczący i v-ce przewodniczący Rady Gminy

wybierani z grona Rady, ezwzględną większościa, w obecności conajmnijej połowy wybranego składu, głosowanie tajne

• przewodniczący jeden, v-ce od jednego do trzech

• zadania przewodniczącego - organizowanie pracy Rady i prowadzenie obrad

• może wyznaczyć do wykonywania tych zadań v-ce przewodniczącego

• czynoości przewodniczącego mają charakter materialno-technicznych

• Komisje

• Stałe - całą kadencję

• Doraźne - do jakiegoś konkretnego zadania o chareakterze tymczasowym

• powołuje Rada spośród swojego grona

• mają charakter czysto pomocniczy (opiniowanie rozstrzygnięć, udoskonalanie projektów)

• Komisje nie muszą być powoływane (z wyjątkiem Komisji Rewizyjnej)

• Komisja Rewizyjna

• Reprezentatywna dla całej Rady Gminy (przedstawiciele wszystkich klubów, bez przewodniczących Rady)

• sprawy kontrolne w zakresie budżetu (opinie wykonania, wnioski o udzielnie lub odmowę udzieleni absolutorium)

• inne zadania zlecone przez Radę

TRYB PRACY RADY GMINY

• określa Statut gminy (Wyjątek od zasady prawa ustrojowego gdzie regulamin określa tryb funkcjonowania)

• nie jest organem permenentnym - działa na sesjach

• sesja zwyczajna - zwoływana przez przewodniczącego w zależności od potrzeb, nie rzadziej niż raz na kwartał

• sesja nadzwyczajna - zwoływana przez wójta lub ¼ ustawowego składu Rady Gminy, jeżeli wniosek pojawi się to przewodniczący ma obowiązek zwołać sesję nadzwyczajną w ciagu 7 dni od dnia złożenia wniosku

• do zawiadomienia doręczonego radnemu należy dołączyć porządek obrad i projekty uchwał

• podejmuje uchwały jako organ kolegialny

• akty prawa miejscowego

• akty prawa wewnętrznego

• generalne lub indywidulane

• władcze lub niewładcze

• do zatwierdzenia uchwały potrzebne jest quorum - połowa ustawowego składu rady

• uchwały zwykłą wiekszością głosów w obecności quorum, głosowanie jawne (chyba że ustawy stanowią inaczej - wybory przewodniczących Rady - tajne, bezwzględna większość głosów)

• radni

• reprezentują swoich wyborców

• przed objęciem mandatu winni złożyć ślubowanie

• kierują się dobrem wspólnoty samorządowej

• powinni utrzymywać stałą więź z mieszkańcami i organiazacjami gminy

• powinni przyjmować postulaty zgłaszane przez mieszkańców czy organizacje i przedstawiać je organom gminy

• nie są związani instrukcjami wyborców

• obowiązek uczestnictwa w pracach Rady Gminy i instytucji do których został wybrany (np: Komisji)

• obowiązki związane z ograniczeniami antykorupcyjnymi

• uprawnienia radnych:

• prawo do tworzenia klubów na zasadach statutu

• klubom przysługują tylko kompetencje wnioskodawcze, opiniodawcze dotyczące organizacji i działania Rady Gminy - mogą przedstawiać wcześniej uzgodnione stanowisko

• funkcja radnego ma charakter społeczny

• wykonuje pracą zawodową u swojego pracodawczy ale przysługują mu diety i zwrot kosztów podróży służbowych

• pracodawca ma obowiązek zwolnić od pracy żeby mógł uczestniczyć w pracach organów

• szczególna ochrona prawna

• osoby - korzysta z ochrony prawnej przysługującej funkcjonariuszom publicznym w związku z pełnieniem obowiązków służbowych

• stosunku pracy - swoisty immunitet, co do zasady nie można swobodnie rozwiązać stosunku pracy z radnym (dotyczy codzinnego pracodawcy), jest uzależnione od zgody Rady Gminy - Rada może odmówić zgody na rozwiązanie stosunku pracy jeżeli podstawą tego rozwiązania są zdarzenia związane z wykonywaniem mandatu radnego

• radny sprawuje funkcje przez całą kadencję, ale są wyjątki:

• odwołanie całej Rady Gminy

• odmowa złożenia ślubowania

• niezłożenie w terminach określonych ustawowo oświadczeń o swoim stanie majątkowym *(wchodzi w życie od przyszłej kadencji)

• zrzeczenie się mandatu

• naruszenie ustawowego zakazu łączenia mandatu z wykonywaniem pewnych funkcji czy działalności

• wybór na wójta

• utrata prawa wybieralności (na przykład zmiana stałego zamieszkiwania w gminie)

• stwierdzenie że w chwili wyborów osoba nie miała prawa wybieralności

• śmierć radnego

• wygaśnięcie następuje z mocy prawa w momencie zaistnienia tych zdarzeń ale obowiązkowe jest stwierdzenie wygaśnięcia mandatu przez Radę Gminy w formie uchwały

ORGAN WYKONAWCZY W GMINIE (wójt, burmistrz, prezydent miasta)

• jest to inne wykonawstwo niż w przypadku podziału władz

• ma również szereg zadań niewykonawczych

• wykonawczy głównie w stosunku do rady gminy (lub inaczej gminy jako takiej w szerszym rozumieniu - pewne wątpliwości gdyż w Europejskiej Karcie Samorządu jest zapis że organ wykonawczy jest zawężony tylko wykonawstwa do rady gminy)

• wójt jeżeli jest to gmina wiejska

• miejsko- wiejska lub miejska (siedziba organu w mieście): burmistrz, prezydent

• prezydent w miastach powyżej 100 000 mieszkańców)

• status funkcjonariusza publicznego

• rozszerzona ochrona w sferze prawa karnego

• kadencja rozpoczyna się w dniu rozpoczęcia kadencji rady gminy i upływa z dniem upływu kadencji rady gminy (wyjątkowo gdy społeczność nie wybierze wójta to kadencja od momentu wybrania wójta przez radę gminy)

• nawiązywany jest stosunek pracy - zatrudniony w urzędzie gminy

• objęcie obowiązków następuje z chwilą złożenia ślubowania przed radą gminy

• po upływie kadencji mandat wygasa z mocy prawa aczkoliwiek do czasów przejęcia obowiązków przez nowego, poprzedni pełni swoje obowiązki i funkcje mimo wygaśnięcia mandatu

• wcześniejsze wygaśnięcie mandatu przed upływem kadencji:

• odwołanie w drodze referendum

• w związku z nieudzieleniem absolutorium

• po zakończeniu roku budżetowego rada budżetowa udziela lub nie udziela absolutorium po ocenie sprawozdania z wykonania budżetu

• gdy nie ma absolutorium to następuje procedura w celu odwółania wójta, burmistrza, prezydenta

• ale nie tuż po wyborach lub tuż przed wyborami - 9 miesięcy od dnia wyboru lub przed zakończeniem kadencji

• uchwała po zapoznaniu się z opinią komisji rewizyjnej i regionalną izba obrachunkową

• podejmowana bezwzględną większością głosów

• podstawą nieudzielenia absolutorium jedynie zarzuty związane z negatywnym wykonaniem budżetu

• kolejnym etapem po podjęciu uchwały o nieudzieleniu absolutorium podjęta zostaje decyzja o referendum (14 dni od podjęcia uchwały o nieudzieleniu absolutorium)

• przed wydaniem uchwały o referendum potrzebne jest zapoznanie się z opinią RIO i wysłuchanie wyjaśnien samego organu (wójta, burmistrza, prezydenta)

• zainicjowane przez radę gminy w innych sprawach niż nieudzielenie absolutorium

• 9 miesięcy po rozpoczęciu i przed zakończeniem kadecji

• na wniosek ¼ ustawowego składu rady

• uchwała podejmowana większością 3/5 głosów ustawowego składu rady

• podstawą wszelkie zarzuty ale inne niż niewykonanie budżetu

• jeżeli nastąpi referendum ale obywatele opowiedzą się przeciwko odwołaniu, to z mocy prawa kończy się działalność rady gminy

• na wniosek mieszkańców

• wojewoda wnioskujue do premiera o odwołanie organu wykonawczego gminy

• powtarzające się naruszenie Konstytucji lub ustaw i nie skutkuje wezwanie do zaprzestania

• niezłożenie w ustawowych terminach oświadczeń majątkowych

• odmowa złożenia ślubowania

• piemne zrzeczenie się mandatu

• utrata prawa wybieralności lub brak tego prawa w dniu wyborów

• naruszenie ustawowych zakazów łączenia funkcji wójta z innymi funkcjami (np: działalność gospodarcza)

• orzeczenie trwałej niezdolności do pracy

• śmierć

• w powyższych przypadkach kadencja kończy sie z mocy prawa ale niezbędna jest deklaratoryjna uchwały rady gminy

• terzeba przeprowadzić nowe wybory

• do czasu nowego organu jego funkcje pełni człowiek wyznaczony przez premiera

• organ czasowo nie jest zdolny do wykonywania zadań - przemijająca przeszkoda

• tymczasowe aresztowanie

• obywanie kary pozbawienia wolności (za przestępstwo nieumyślne)

• kara aresztu

• niezdolność do pracy z powodu choroby powyżej 30 dni

• zadania organu przejmuje pierwszy zastępca

• zadania i kompetencje

• jako organ wykonawczy w stosunku do rady gminy wykonuje jej uchwały

• podlega wyłącznie radzie gminy w zakresie wykonywania zadań własnych (rada decyduje o kierunkach działań organu wykonawczego) - wyjątek: wydawanie decyzji administracyjnych (tu związany ustawami)

• wykonuje zadania gminy określone przepisami prawa

• zadania związane z relacjami z radą gminy

• projekty uchwał rady gminy

• wykonuje te uchwały

• określa sposób wykonywania uchwał

• wykonuje budżet

• gospodarowanie mieniem komunalnym

• reprezentuje gminę na zewnątrz

• w ramach stosunków cywilno-prawnych i administracyjno-prawnych

• na uroczystościach

• kieruje bierzącymi sprawami gminy

• wydaje w imieniu gminy oświadczeń woli w zakresie zarządu mieniem komunalnym

• wydawanie decyzji administracyjnych chyba że przepis stanowi inaczej

• wykracza poza sferę gminy

• mogą to być zadania rządowe

• kompetencje prawodawcze - stanowi w szczególnych przypadkach przepisy porządkowe w sytuacjach szczególnych kiedy rada gminy nie jest w stanie się zebrać

• kompetencje w sferze ściśle wewnętrznej administracji

• zatrudnia i zwalnia kierowników gminnych jednostek organizacyjnych

• pełni on również funkcje kierownika urzędu gminy

• okręśla organizację i zasady funkcjonowania urzędu

• jest zwierzchnikiem służbowym pracowników urzędu gminy i gminnych jednostek organizacyjnych

• aparat pomocniczy organu wykonawczego

• zastępca (jeden bądz kilku - od 1 do 4 w zależności od liczby mieszkańcow gminy )

• jeżeli jest kilku zastępców to organ musi wskazać który z nich ma pierwszeństwo

• prowadzi okręślone sprawy gminy jeżeli organ im te sprawy powierzy (ale idzie to na rachunek i w imieniu organu)

• może byc upoważniony do wydawania decyzji administracyjnych

• sekretarz i skarbnik gminy

• powoływani przez radę gminy na wniosek organu wykonawczego

• obowiązki sekretarza i skarbnika określone zazwyczaj w statucie gminy: obowiązek uczestniczenia w pracach gminy itp, nie mają kompetencji a jedynie funkcje doradcze)

• sekretarz może być upoważniony do prowadzenia pewnych spraw (np. funkcja kierownika urzędu gminy)

• skarbnik pełni zadania głównego księgowego budżetu gminy

• urząd gminy lub miasta - zespół osób które pomagają organowi wykonywać jego zadań

• obsługa organu

• wójt, burmistrz, prezydent w formie regulaminu organizacyjnego określa zasady funkjonowania i organizacji urzędu gminy (akt wewnętrznie obowiązujący)

• urząd stanu cywilnego - w ramach urzędu gminy

• kierownikiem organ wykonawczy czyli wójt, burmistrz, prezydent

• może lub w wiekszych gminach musi zatrudnić inną osobę na to stanowisko

• upoważnienie do wykonywania kompetnecji przez pracowników urzędu do wydawania decyzji administracyjnych w imieniu organu wykonawczego

• gminne jednostki organizacyjne

• gmina tworzy w celu wykonywania jej zadań

• przykłady: zakład opieki zdrowotnej gdy chodzi o zdrowie, szkoła, zakłady wodno-kanalizacyjne, zakłady komunikacyjne, gminne kluby sportowe, biblioteki itp

• mają charatker zakładów administracyjnych

• jednostka powoływana przez organy administracji publicznej w celu wykonywania świadczen o charakterze nie materialnym o szczególnym znaczeniu społecznym na rzecz użytkowników danej jednostki, np: zakład opieki zdrowotnej

• ustawa o gospodarce komunalnej jako podstawa istnienie

• straż gminna, miejska lub srtaż pożarna- działa na podstawie odrębnych ustawż niż ustawa o gospodarce komunalnej

• mogą mięc osobowość prawną (publiczny zakład opieki zdrowotnej, samorządowa instytucja kultury - biblioteka, teatr, lub jednoosobowa spólka gminy) ale zazwyczaj jej nie posiadają

• są tworzone przez radę gminy

• gmina wyposaża je w majątek

• kierownicy są zatrudniani i zwalniani przez organ wykonawczy (wójta, burmistrza, prezydenta) gdyż jest ich zwierzchnikiem służbowym

zarząd komisaryczny - jeżeli do nowych wyborów nie został nie odwieszony, to może skutkowac w praktyce odowłaniem wójta

JEDNOSTKI POMOCNICZE GMINY

• sołectwa w gminach wiejskich

• osiedla i dzielnice w gminach miejskich

• katalog jednostek otwarty - można tworzyć inne jenostki np: kolonie na wsi

• jednostką pomocniczą może być miasto w gminie miejsko-wiejskiej

• w ramach jednostek pomocniczych mogą być tworzone jednostki niższego rzędu (charkter dwustopniowy)

• w dzielnicy osiedla jako mniejsze jednostki

• w sołectwie kolonie

• utworzenie jednostek w gminie ma charakter fakulatywny

• zasady tworzenia, łączenia likwidowania powinny być określone w statucie gminy

• ustawa natomiast wymaga by organem właściwym do tworzenia jednostek była rada gminy

• utworzenie przez radę gminy jednostki musi byc poprzedzone konsultacjami z mieszkańcami

• zakres działania jednostki określa rada w odrębnym statucie tej jednostki

• uchwalenie statutu poprzedzone konsultacjami z mieszkańcami

• statut określa:

• nazwę,

• podstawę organizacji,

• obszar jaki jednostka zajmuje

• status organów - sposób wybierania, zadania przekazane jednostce

• formy nadzoru i kontroli nad jednostką

• gmina określa zakres zadań przekazanych jednostkom (są to zadania gminne) - powinny być to zadania o charakte niewładczym

• zadania jednostek łączą się z mieniem komunalnym

• zarządzanie i korzystanie z mienia komunalnego

• rozporządzanie dochodami z tego źródła

• jednostka może podejmować niektóre czynności samodzielnie w zakresie tego mienia (w granicach statutowych)

• wyjatek od zadań niewładczych:

• możliwość upoważnienia organu wykonanwczego jednostki pomocniczej do załatwiania spraw indywidualnych z zakresu administracji publicznej czyli do wydawania decyzji administracyjnych

• do tego typu działań może wydać upoważnienie rada gminy

• jednostka pomocnicza jest jednostką podziału terytorialnego mieszcząca się na obszarze gminy ale także podmiotem wykonującym zadania z zakresu administracji publicznej o określonej organizacji (zdecydowanie mniej zorganizowana niż gmina)

• nie posiada osobowości prawnej

• istnienie jednostek wiąże się z ideą dekoncentracji zadań gminnych (szczególnie w kwestii reprezentacji mieszkańców danej jednostki)

Sołectwo

• jednostka pomocnicza gminy wiejskiej

• 3 organy:

• zebranie wiejskie

• charakter stanowiący

• forma demokracji bezpośredniej w gminie

• tworzą wszyscy mieszkańcy sołectwa

• przysługuje domniemanie kompetencji w sołectwie

• sołtys

• organ wykonawczy (w stosunku do zebrania wiejskiego jak i całego sołectwa)

• wybierany w głosowaniu bezpośrednim przez mieszkańców sołectwa

• wykonuje uchwały, zebrania wiejskie

• zadania szczególne dotyczące sołectwa (status szczegółowo określa kompetencje sołtysa)

• prawo uczestniczenia w pracach rady gminy bez prawa głosowania

• rada sołecka

• organ pomocniczy w stosunku do sołtysa

• wybierana w głosowaniu bezpośrednim przez mieszkańców sołectwa

Gminy miejskie

• rada osiedla , dzielnicy

• organ stanowiący

• staut określa tryb wyboru zarządu - zazwyczaj rada wybiera ten organ

• wyjątkowo organem stanowiącym może być ogólne zebranie mieszkańców (przypomina zebranie wiejskie)

• wtedy jest ono władne do wyboru zarządu osiedla

• zarząd osiedla, dzielnicy

• organ wykonawczy

• przewodniczący zarządu ma prawo uczestniczenia w pracach rady gminy bez prawa głosowania

GMINY O SPECJALNYM STATUSIE

• odmienne szczególne regulacje ustrojowe

• odrębność wynika z wykonywania zadań o szczególnych charakterze

Miasto Stołeczne - Warszawa

• odrębna ustawa o ustroju miasta stołecznego Warszawy

• gmina miejska mająca prawa powiatu

• odrębność ustrojowa wynikająca ze szczególnych zadań - szereg zadań rządowych:

• stworzenie warunków niezbędnych do funkcjonowania w tym mieście określonych podmiotów:

• organów naczelnych

• organów centralnych

• zapewnienie warunków do funkcjonowania obcych przedstawicielstw, urzędów konsularnych, przedstawicielstw organizacji międzynarodowych

• zapewnienie warunków do przyjmowania delegacji zagranicznych

• zapewnienie funkcjonowania urządzeń publicznych o charkterze infrastrukturalnym, które mają znaczenie dla funkcji stolicy

• lotnisko międzynarodowe

• komunikacja miejska

• ustrój miasta szczególnie dostosowany do potrzeb

• różnice ustrojowe między gminą warszawską a zwykłymi:

• większy skład rady gminy

• istnienie jednostek pomocniczych jest obligatoryjne

• ustawa określa zakres działania dzielnic

• sprawy lokalne

• rada dzielnicy przypomina radę gminy:

• jest organem stanowiącym

• pełni funkcje kontrolne

• wybory do rady dzielnicy odbywają się na zasadach jak wybory do rady miasta - samorządowa ordynajca wyborcza

• radni dzielnicy mają ten sam status co gminy

• zarząd (wybierany przez radę) (na czele burmistrz dzielnicy)

• ustawa określa minimalne środki budżetowe, które muszą być przeznaczone na rzecz dzielnicy

• ale nie posiadają osobowości prawnej

Gminy uzdrowiskowe

• odrębna ustawa o lecznictwie uzdrowiskowym

• gmina której obszarowi (całości lub części) nadano status uzdrowiska

• nadanie statusu należy do kompetencji Rady Ministrów w drodze rozporządzenia

• konieczność stwierdzenia warunków (minerały, klimat, itp)

• odmienności wynikają ze szczególnych zadań:

• dodatkowym zadaniem własnym jest zachowanie funkcji leczniczych uzdrowiska

• specjalny organ - komisja uzdrowiskowa

• opinodawczy

• doradczy

• brak kompetencji władczych

• działa przy radzie gminy

• składa się z ekspertów

POWIAT

RODZAJE POWIATÓW

• ziemski

• obejmuje graniczące ze sobą gminy

• grodzki - miasta na prawach powiatu

• tylko jedna gmina (miejska będąca jednocześnie powiatem)

• 3 kategorie gmin które uzykały status powiatu:

• miasta które przed wejsciem w życie reformy terytorialnej liczyły więcej niż 100 tysięcy mieszkańców

• byłe miasta wojewódzkie

• w związku z reformą nadano im ten status mimo iż nie spełniały żadnego z powyższych warunków (np: Sopot)

TRYB TWORZENIA I PRZEKSZTAŁCANIA POWIATÓW

• dokonywane analogicznie jak w przypadku gmin

• oczywiście w miejsce rady gminy wchodzi rada powiatu

ZADANIA POWIATU

• zadania własne - zamknięty katalog

• powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym:

• nie mogą naruszać zadań gminy

• charakter uzupełniający i wyrównawczy w stosunku do gminy

• nie ma wyróżnienia zadań obowiązkowych bo w zasadzie wszystkie zadania mają charakter obowiązkowy

• nie ma zadań typowo gminnych (patrz zadania gminy powyżej)

• zadania powiatowe i typowo powiatowe

• sfera infrastruktury społecznej

• zapobieganie bezrobociu

• aktywizacja rynku pracy (powiatowe urzędy pracy)

• ochrona praw konsumenta (rzecznik praw konsumenta)

• pozostałe uregulowane jak w gminie

• sfera ładu przestrzennego i ekologicznego

• rolnictwo

• leśnictwo

• obronności

• edukacja publiczna - szkolnictwo ponadgimnazjalne (gmina natomiast podstawowe i gimnazjalne)

• zadania zlecone (na podstawie ustawy lub porozumienia opartego na ustawie)

• ustawowo:

• zadania z zakresu administracji rządowej - zespalanie administracji rządowej

• warunki działania kierowników powiatowych służb inspekcji i straży które to organy mają status rządowy

• starosta jako spójnik administracji rządowej nie jest organem rządowym - wymieszanie funkcji

• organizacja i przeprowadzanie wyborów i referendum (zakres administracji państwowej)

• porozumienie

• porozumienie do wykonania zadań rządowych (przykładowo z wojewodą)

• porozumienia między powiatami do wykonania zadań

• nie może zawrzeć porozumienia z gminą w celu wykonywania jej zadań

• zlecanie czynności w ramach jego zadań własnych

• zlecenia dokonuje właściwy organ rządowy

• chodzi tu o usuwanie bezpośrednich zagrożeń dla: bezpieczeństwa, porządku publicznego, w związku z obronnością

• zlecenie czynności powiatowi w przypadku większej akcji może dotyczyć na zasadzie wyjątku terytorium poza obszarem powiatu

DEMOKRACJA BEZPOŚREDNIA W POWIECIE

• pozostają zasadnicze formy ale odpadają formy związane z jednostkami pomocniczymi

• konsultacje

• regulacja analogiczna jak w przypadku gminy (Rada powiatu określa zasady przeprowadzania konsultacji)

• konsultacje mają charakter:

• obligatoryny - gdy dotyczą tworzenia, przekształcania powiatu

• fakultatywny - we wszystkich innych ważnych dla powiatu

• referendum powiatowe

• obligatoryjne - tylko gdy dotyczy odwołania rady powiatu przed upływem kadencji

• zarząd wybiera rada powiatu więc w sprawie odwołania zarządu nie ma referendum

• nie ma referendum w sprawie samoopodatkowania bo samoopodatkowanie może wystąpić tylko na szczeblu gminy

• fakultatywne - pozostałe sprawy wspólnoty

• inicjatorem może być rada lub mieszkańcy:

• co najmniej 15 obywateli mających prawo wyboru do organów powiatu

• mieszkańcy powinni powiadomić starostę jako przewodniczącego zarządu o zamiarze przeprowadzenia referendum

• najpierw inicjatywa, powiadomienie, zbieranie podpisów, wniosek z podpisami przekazuje się komisarzowi wyborczemu (gdy chodzi o odwołanie rady) lub staroscie (gdy chodzi o inne sprawy)

• ogłoszenie wyników referendum rozstrzygające o odwołaniu rady powiatu oznacza zakończenie jej kadencji ale także zakończenie kadencji zarządu powiatu (dlatego że zarząd jest powiązany z radą bo rada wybiera zarząd)

• pozostałe regulacje pozostają bez zmian jak w przypadku gminy

• wybory

• dotyczą tylko organu stanowiącego (rada powiatu)

• regulacje analogiczne do rady gminy

• różnice:

• inny zakres osób posiadających prawo wyborcze - prawo wyborcze przysługuje wyłącznie obywatelom Polski

• jeden system wyborczy - regulacje analogiczne do gminy powyżej 20 000 mieszkańców - wybory proporcjonalne, podział mandatów pomiędzy listy a nie pomiędzy kandydatów, jeżeli w trakcie kadencji dojdzie do wygaśnięcia mandatu radnego, kolejny z danej listy wchodzi w jego miejsce (nie przeprowadza się wyborów uzupełniających)

DEMOKRACJA POŚREDNIA W POWIECIE (organy powiatu)

• Rada Powiatu - organ stanowiący i kontrolny

• regulacja przypomina radę gminy

• różnice:

• inna liczba radnych - od 15 do 29 radnych

• wcześniejsze zakończenie działalności rady przed upływem kadencji - tak jak w gminie ale dochodzi przypadek niedokonania wyboru zarządu w ustawowym terminie (generalnie 3 miesiące od dnia ogłoszenie wyniku wyborów) - następuje rozwiązanie rady z mocy prawa i przeprowadza się wybory przedterminowe a do czasu wyboru, funkcje rady i zarządu pełni osoba wskazana przez Prezesa Rady Ministrów (gdy taka sytuacja się powtórzy drugi raz to nie przeprowadza się wyborów dodatkowych, a kompetencje organów powiatu przejmuje komisarz rządowy do zakończenia kadencji czyli ogólnopolskich wyborów)

• kompetencje:

• w powiecie nie ma domniemania kompetencji

• rada ma pewien katalog kompetencji wyłącznych ale w:

• kompetencjach organizacyjnych inaczej uchwalany jest statut (statut nie wymaga zatwierdzenia przez Prezesa Rady Ministrów), brak kompetencji dotyczących jednostek pomocniczych (bo nie ma tych jdenostek),

• kompetencjach osobowych w miejsce wójta wchodzi zarząd oraz rada powiatu zyskuje uprawnienie do powoływania organu wykonawczego czyli zarządu,

• kompetencjach planistycznych mamy inne plany i programy - powiatowy program zapobiegania przestępczościs i program przeciwdziałania bezrobociu

• w innych kompetencjach - brak kompetencji do nadawania nazw ulic, wznoszenia pomników, nadawania honorowego obywatelstwa

• struktura:

• mniej wiceprzewodniczących rady powiatu - od 1 do 2

• Zarząd Powiatu - organ wykonawczy

• organ kolegialny który nie ma wyznaczonego ustawowo składu ale musi mieć od 3 do 5 członków:

• starosta jako przewodniczący

• vice starosta

• 1-3 członków (w zależności od statutu)

• wyboru zarządu dokonuje rada

• najpierw wybierany starosta jako przewodniczący - bezwzględną większością ustawowego składu

• następnie pozostali wybierani na wniosek starosty - zwykłą większością głosów

• można wybierać zarówno radnych jak i osoby spoza składu rady

• nawiązywany jest stosunek pracy

• zarzad działa od momentów wyboru do dnia wyboru nowego zarządu, ale są wyjątki:

• rada powiatu nie dokonuje wyboru zarządu i dochodzi do rozwiązania rady

• wiążące referendum za odwołaniem rady powiatu

• związane z nadzorem - jeżeli w sposób powtarzający się narusza konstytucję lub ustawę, może być odwołany przez Premiera

• związane z nadzorem - przedłużający sie brak skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych - następiuje powstanie zarząd komisaryczny

• zarząd formalnie kończy kadencję ale nadal pełni funkcje do chwili wyboru nowego w przypadkach gdy następuje:

• odwołanie w związku z nieudzieleniem absolutorium

• organ wykonawczy jest odpowiedzialny za wykonanie budżetu

• nieudzielenie absolutorium jest równoznaczne ze złożeniem wniosku o odwołanie zarządu

• rada gminy głosuje czy odwołać zarząd - uchwałę podejmuje większością 3/5 głosów ustawowego składu

• odwołanie starosty z innej przyczyny niż nieudzielenie absolutorium

• odwołanie starosty jest równoznaczne z odwołaniem całego zarządu

• uchwała w sprawie odwołania - większość 3/5 głosów

• przyjęcie rezygnacji złożonej przez starostę

• przyjęcie rezygnacji równoznaczne z rezygnacją całego zarządu

• przyjęcie zwykłą większością głosów

• rada powiatu w terminie 3 miesięcy wybiera nowy zarząd

• w trakcie kadencji może dojść do zmian w składzie zarządu

• dokonuje rada powiatu na wniosek starosty

• kompetencje:

• mniej więcej takie jak kompetencje wójta, z wyłączeniem kompetencji przysługujących staroście

• zarząd jako organ kolegialny podejmuje uchwały (co do zasady zwykłą większością głosów przy quorum połowy ustawowego składu) w głosowaniu jawnym

• tryb pracy określa status

• organizajca pracy zarządu należy do starosty

• porządek obrad

• zwołuje posiedzenia

• przewodniczy posiedzeniom

• Starosta - wykonawczy - nie jest przez ustawę wprost nazywany organem powiatu (ale jest organem administracji publicznej i ma kompetencje dotyczące funkcjonowania powiatu jako całości - więc należy potraktować go de facto jako organ powiatu)

• ma kompetencje do kierowania bieżącymi sprawami powiatu

• reprezentuje powiat na zewnątrz

• wydawanie decyzji administracyjnych (do do zasad)

• może upoważnić do wydawania decuzjo w jego imieniu i na jego rachunek innych członków zarządu

• może wykonywać w szczególnych sytuacjach podejmować działania leżące w kompetencji całego zarządu

• sytuacje nie cierpiące zwłoki gdy zarząd nie jest w stanie zebrać się na czas - związanych z zagrożeniem interesu publicznego, które zagrażają bezpośrednio życiu lub zdrowiu lub mogące spowodować znaczne straty materialne

• nie może jednak wydawać przepisów porządkowych

• działa względnie samodzielnie ale do ważności tych czynności niezbędne jest zatwierdzenie przez zarząd

• jest kierownikiem starostwa powiatowego

• jest zwierzchnikiem służbowym pracowników starostwa oraz kierowników powiatowych jednostek organizacyjnych

• poza tym starosta ma pewne kompetencje odnoszące się do administracji rządowej

• jest zwierzchnikiem powiatowych służb inspekcji i straży

PODMIOTY POMOCNICZE W POWIECIE

• starostwo powiatowe

• urząd w stosunku do zarządu jak i starosty (jeden urząd obsługuje dwa organy)

• regulamin organizacyjny określa działanie starostwa

• uchwalany przez organ stanowiący - radę powiatu na wniosek zarządu

• upoważnienie do wykonywania kompetencji (pracownicy w imieniu starosty mogą na przykad wydawać decyzje administracyjne)

• sekretarz i skarbnik powiatu

• powoływani i odwoływani przez radę na wniosek starosty

• obowiązek uczestnictwa w pracach zarządu

• skarbnik ma ustawowo określone zadania (takie jak w gminie)

• sekretarz - jego zadania określa rada

• powiatowe jednostki organizacyjne

• podobny status jak gminne jednostki organizacyjne

• organizację i działanie określają regulaminy organizacyjne poszczególnych jednostek, które to regulaminy uchwala zarząd

• np: szkoły ponadgimnazjalne, zakłady opieki zdrowotnej związane z zadanami powiatu, biblioteki miejskie, powiatowy urząd pracy jako właściwy tylko dla powiatu i wymieniony w ustawie

MIASTA NA PRAWACH POWIATU (powiat grodzki)

• jest to gmina miejska która wykonuje zadania powiatu

• stosuje się w pierwszej kolejności przepisy dotyczące gminy

• przepisy ustawy o samorządzie powiatowym i innych ustaw dotyczących powiatu stosuje się tylko odpowiednio (wyłącznie w zakresie w jakim miasto wykonuje zadania powiatowe)

• ustrój (organy, skład, liczebność, powoływanie itp. oraz w odniesieniu do nadzoru) reguluje ustawa o samorządzie gminny

• rada miasta - organ stanowiący

• przysługują jej kompetencję również rady powiatu

• prezydent miasta - organ wykonawczy (także wtedy gdy nie liczy 100 tys. mieszkańców)

• wykonuje odpowiednio funkcje dwóch organów wykonawczych powiatu - zarządu powiatu i funkcje starosty (łącznie 3 funkcje kompetencyjne)

• organy wykonują kompetencje przypisane przez ustawe o samorządzie gminnym

WOJEWÓDZTWO SAMORZĄDOWE

TWORZENIE I PRZEKSZTAŁCANIE WOJEWÓDZTWA

• ranga regionalna a nie lokalna

• brak udziału wspólnoty i organów samorządowych w procesie tworzenia i przekształcania województw

• formą prawną utworzenia, podziału, zniesienia, połączenia województwa jest ustawa (tylko jeżeli chodzi o zmianę granic województwa związana z tworzeniem czy przekształcaniem powiatu, właściwe jest rozporządzenie Rady Ministrów, po zasięgnięciu opini organów stanowiących jednostek których zmiana dotyczy)

ZADANIA WOJEWÓDZTWA

• ważny przede wszystkim rozwój regionalny, potrzeby ogólnospołeczne, rozwój gospodarczy - dotyczące całego województwa jako takiego

• zaspokajanie potrzeb indywidualnych musi mieć charakter ponadlokalny (np: szkolnictwo wyższe)

• ochrona zdrowia - zakłady wysoce specjalistyczne o znaczeniu regionalnym (np: regionalne centrum onkologi)

• zadania samorządowe

• zadania rządowe

• domniemanie zadań na rzecz samorządu województwa - samorząd wykonuje wszelkie zadania publiczne o charakterze wojewódzkim o ile nie są zastrzeżone na rzecz organów rządowych

• każde województwo szczegółowo określa swoje cele

• w akcie zwanym „strategią rozwoju województwa”

• akt uchwalany przez sejmik województwa

• rozwój województwa (pojęcie szerokie)

• cele o charakterze gospodarczym

• pobudzanie aktywności

• poziom konkurencji i innowacyjności

• utrzymywanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego

• dbałośc o ład przestrzenny

• pielęgnowanie polskości, świadomości narodowej, obywatelskiej, kulturowej oraz tożsamości lokalnej

• strategia rozwoju organizowana z pomocą regionalnych programów operacyjnych

• uchwalane przez zarząd

• samorząd może występować o dofinansowanie na realizację programu

• z budżetu państwa

• z budżetu UE

• z innych źródeł

• dofinansowanie następuje na podstawie kontraktu wojewódzkiego (umowa publiczno-prawna zawierana między ministrem właściwym do spraw rozwoju regionalnego a zarządem województwa)

• współpraca z szeregiem podmiotów w zakresie rozwoju

• z jednostkami samorządu terytorialnego

• z innymi samorządami działającymi na obszarze województwa

• z administracją rządową (w szczególności z wojewodą)

• z innymi województwami

• z organizacjami pozarządowymi

• ze szkołami wyższymi

• z ośrodkami badawczymi

• z organizacjami międzynarodowymi i regionami innych państw

• zadania związane ze współpracą zagraniczną

• jedno z głównych zadań województwa

• w szczególności w ramach UE

• może z drugiej strony rodzić pewne zagrożenia - może naruszać jednolitość polityki zagranicznej państwa

• żeby temu przeciwdziałać ustawodawca stawia wymóg prowadzenia takiej współpracy w zgodzie z polityką zagraniczną państwa oraz międzynarodowymi zobowiązaniami naszego kraju

• zadania własne (katalog otwarty):

• powtarzają się zadania powiatowe

• zadania zlecone: (województwo może co do zasady dokonywać zadania zlecone wyłącznie ustawą, wyjątkiem porozumienia z innymi województwami)

• z zakresu aministracji rządowej

• z zakresu administracji państwowej (pozarządowej)

• przeprowadzanie wyborów

• przeprowadzanie referendum

FORMY DEMOKRACJI BEZPOŚREDNIEJ W WOJEWÓDZTWIE

• analogicznie jak w powiecie

• różnice:

• konsultacje z mieszkańcami - brak konsultacji obligatoryjnych

• referendum - na wniosek mieszkańców przeprowadzane pod warunkiem zebrania podpisów przez 5% mieszkańców uprawnionych do głosowania

DEMOKRACJA POŚREDNIA W WOJEWÓDZTWIE

• organy województwa samorządowego

• sejmik województwa

• regulacje analogiczne jak w przypadku rady powiatu

• różnice

• liczba radnych - minimum 30, brak górnej granicy

• kompetencje

• organizacyjne - uchwalanie statutu ale inaczej niż w powiecie statut jest ustalany po konsultacji z premierem

• osobowe - brak kompetencji do stanowienia o kierunkach działania zarządu i brak kompetencji do powoływania sekretarza (bo po prostu nie ma sekretarza)

• planistyczne - uprawnienie do uchwalania priorytetów współpracy zagranicznej województwa, uchwalanie strategii rozwoju województwa i wojewódzkich planów zagospodarowania przestrzennego

• współdziałania z innymi jednostkami - uprawnienie do podejmowania uchwał w sprawie uczestnictwa w międzynarodowych zrzeszeniach regionalnych lub innych form współpracy regionalnej (uchwalanie priorytetów i przystępowanie do umów dotyczących międzynarodowej współpracy regionalnej tylko za zgodą MSZ)

• liczba vice przewodniczących - od 1 do 3

• zarząd województwa

• analogiczne uregulowania do powiatu

• różnice:

• stały skład - 5 osób

• Marszałek Województwa - przewodniczący (w razie równej liczby głosów przy głosowaniu jego głos rozstrzyga)

• 1 lub 2 vice marszałków

• pozostali członkowie

• domniemanie kompetencji na rzecz zarządu

• wykonuje i przygotowuje projekty regionalnego rozwoju

• organizuje współpracę regionalną

• brak kompetencji do wydawania aktów prawa miejscowego

• marszałek województwa (sytuacja taka jak przy staroście)

• regulacja analogiczna jak w wypadku starosty

• wyjątek: marszałek nie jest zwierzchnikiem zespolonych służb inspekcji i straży

PODMIOTY POMOCNICZE WOJEWÓDZTWA

• urząd marszałkowski

• obsługuje marszałka (jako samodzielny organ administracji publicznej) i zarząd

• regulamin organizacyjny urzędu jest uchwalany przez zarząd

• skarbnik

• główny księgowy budżetu

• brak sekretarza

• wojewódzkie jednostki organizacyjne

• realizacja określonych zadań

USTROJE PAŃSTW WSPÓŁCZESNYCH

Ustroje mozna modelować z kilu punktów widzenia

• Forma rządu (kryterium: sotsunki między naczelnymi organami pańśtwa)

• Ze względu na rolę głowy państwa i sposób wyłaniania się

• monarchie

• republiki

• Rozpatruując relacje między głową państwa, parlamentem, a rządem

• pezydencki, prezydencjalny

• semiprezydencki

• parlamentarny - parlamentarn-gabinetowy

• parlamentarno- komitetowy (rządów konwentu)

• Ustrój terytorialny (kryterium: podział terytorium oraz stopień dystrybucji władzy pańśtwowej - scentralizowany bądz zdecentralizowany - relacja centrum a jednostki terytorialne)

• Panstwa unitarne (jednolite ustawodawstwo, sądownictwo, obywatelstwo, system finansowy):

• scentralizowane (jest szczebel lokalny ale nie ma tutaj samorządu terytorialnego)

• zdecentralizowane:

• samorząd tylko na szczeblu lokalnym

• samorząd również na szceblu regionalnym - państwo zregionalizowane/ autonomia na szczeblu regionu - pańśtwo regionalne

• Federacje (państwo związkowe) - złożone z jednostek zachowujących suwerenność (na zasadzie niemalże państwowości), mających własny parlament - ustawodawstwo - federalne kodeksy praw

• Reżim polityczny (styl rządzenia)

• Demokratyczne: (wybór jako sposób wyłaniania rządu, wolność wypowiedzi i przekazu informacji - wole media, społeczeństwo obywatelskie - zorganizowane w sposób autonomiczny, niezależny od władzy, zdolne do autnomicznej realizacji zadań (np: organizacje pozarządowe - mogą pełnić funkcje usuwania dysproporcji możliwości oddziaływania pojedynczego obywatela na władzę i realizację prawa), hamulce woli większości: podział władz, zasada państwa prawnego np: Sąd Najwyższy określający ramy w jakich większość może funkcjonować, prawa i obowiązki narzucone przez Konstytucję)

• Demokracje liberalne (próby uchwycenia równowagi między większością a grupami mniejszościowymi, czy jednostką)

• Demokracje nieskonsolidowane (demokracja formalna)

• Demokracje skonsolidowane (demokracja materialna)

• Niedemokratyczne

• autorytarne (defensywny, obywatele obojętni, wolność w sferze prywatnej)

• totalitarne (oczekuje aktywności i zaangażowania obywateli, wszystko polityczne, publiczne i poddane regulacji państwa, brak autonomicznej sfery aktywności, monopol władzy, ideologia jest ważna)

• konfederacja - związak państw (federalizm międzypaństwowy?)

• każde państwo zachowuje swój sytem prawny, finansowy

• nie ma podziału w konfederacji na władzę, konfederacja działa za pośrednictwem państw członkowskich za pomocą ich środków działania

• stosowanie ustaleń wynikających ze współpracy należy do sądów wewnętrznych (krajowych)

• poszczególne państwa zachowują kompetencję kompetencji - prawo do ustanowienia swoich praw (państwo decyduje o swoich uprawnieniach)

• przykład: Szwajcaria, USA przed wojną secesyjną

• reżim polityczny - z franc. - regime - władza) - ogół metod i środków jakimi posługuje się aparat władzy pańśtwowej w stosunkach ze społeczeństwem

• ideologia - zasady według których należy postpępować

• wybory - charakter konkurencyjny, alternatywa, możliwość zmiany władzy

• głosowanie - brak alternatywy, nie możliwa zmiana władzy

• autonomia - możliwość samostanowienia prawa

• organ:

• zdecentralizowany - powoływany przez społeczność lokalną , działa w imieniu społeczności lokalnej, ludzie tworzą samorząd i to wynik decentralizacji, organy lokalne działają w imieniu i na rzecz społeczności lokalnej, musza mięc swobodę decyzyjną ograniczoną jedynie obowiązaującym prawem, organ centralny nie ma możliwości zmiany takiej decyzji (przykład: marszałek województwa)

• interes lokalny (miejscowy, regionalny) - tyczy się potrzeb społeczności lokalnej a nie koniecznie jest interesem państwa (np: niewybudowanie tarczy antyrakietowej w Słupsku jest interesem lokalnym ale nie państwowym)

• • zdekoncentrowany - zajmuje się pewnym terytorium wykonując mandat otrzymany od władzy centralnej (wyższego szczebla), powoływany przez organy wyższego stopnia, niesamodzielny w realizacji swoich zadań , nie ma samodzielności finansowej (brak źródeł dochodów, jego budżet częścią budżetu centralnego) (przykład: wojewoda)

• unia personalna - przykładowo forma współdziałania odrębnych państw, ma miejscie kiedy w wyniku pewnych uwarunkowań jeden organ jest wspólny dla dwóch więcej niż jednego państwa (Polska i Litwa do czasu Unii Lubelskiej, dziś Wielka Byrtania i Australia - głową państwa monarcha brytyjski)

• unia realna - obudowywanie unii personalnej kolejnymi motywami wspólnymi: wspólny sejm, skarb, część polityki zagranicznej (Polska i Litwa po Unii Lubelskiej)

federalizm - koncept, idea, filozofia, prąd myślowy który narodził się w USA

FEDERACJA

• ustrój federalny

• państwo niejednolite (części składowe z elementami państwowości i suwerenności)

• wewnętrzne

• możliwość kreowania własnego systemu prawnego

• możliwość kreowania własnych systemów sądownictwa, ustroju wewnętrznego

• zasady wyborcze indywidualne dla każdego stanu, landu

• niejednolite obywatlestwo - można być obywatelem danego państwa ale zarazem konkretnego stanu

• władztwo terytorialne - możliwość kształtowania ustroju terytorialnego

• zewnętrzne

• możliwość zawiarania umów międzynarodowych w sprawach które leżą w kompetencji władz stanowych

• władza ulega pewnemu transferowi z dołu do góry - odwrotnie niż w państwie unitarnym

• zabezpieczenia konstytucyjne - podział władzy nie może być zmieniony jednostronnie

• podział kompetencji znajduje się w konstytucji federalnej

• sądownictwo konstytucyjne rozstrzyga spory kompetencyjne

• parlament federalny = izba niższa (reprezentuje obywateli całej ferderacji) + izba wyższa (reprezentowane delegacje części składowych federacji), wyliczenie enumeratywne, domniemanie właściwości umowy na podstawie której federacja i części składowej dotyczące kompetencj

• Formuły konstytucyjnego podziały kompetencji (kontrakt partnerów) w federacji mogą polegać na:

1. oddzielnym i równoległym wiliczeniu (enumeratywnym) spraw należących wyłącznie do federacji - z jednej oraz wyłącznie do części składowych - z drugiej strony (dwie kategorie wyliczonych praw - Kanada)

2. enumeratywnym wyliczeniu uprawnien wyłącznych federacji, uprawnień wyłlącznych części składowych oraz kompetencji dzielonych - będących przedmiotem ustawodawstwa równoległego (Trzy kategorie wyliczonych spraw

3. enumeratywnym wyliczeniu uprawnień części składowych i sformułowaniu w sprawach niezastrzeżonych ogólnej klauzuli kompetencyjnej na rzecz federacji w pozostałych, nie wyliczonych sprawach (RPA - jedna kategoria wyliczonych praw + klauzula ogólna)

4. zabiegu odwrowtnym czyli enumeratywnym wyliczeniu tylko uprawnień (kompetencji) federacji i sformułowaniu generalnej klauzli kompetencyjnej na rzecz części składowych (USA, Szwajcaria, Austalia - jedna kategoria wyliczonych spraw + klauzula ogólna)

• Gwarancje ochrony praw i interesów podmiotów federacji

• Normatywne - wyrażone w konstytucji (Sąd Konstytucyjny na straży nieprzekraczania kompetencji przez którąś ze stron)

• Instytucjonalne - Izba wyższa parlamentu, w której poszczególne części składowe

• Reprezentowane są w równej liczbie delegatów lub według okreslonych parytetów (posiadająca kompetencje w zakresie stanowienia prawa, w tym konstytucyjnego, umożliwaiające jednostronną zmianę formuły kontraktu - patrz senat w USA, Rada Kantonów w Szwajcarii)

Test efektywności przy zasadzie subsydiarności

PAŃSTWO UNITARNE

• Zasadnicze cechy państwa unitarnego

• Jednolite obywatelstwo

• Jeden i niepodzielny porządek prawny - ustawodawstwo tworzeone jest centralnie i jednolicie dla całego pańśtwa - prawo lokalne stanowi co najwyżej wyrac decentralizacji legisjacji wykonawczej

• Jednolite zasady organizacji aparatu władz publicznych - sądowaych , prawodawczych i wykonawczych

• Jednolity model ustrojuy terytorialnego na szczeblu regionalnym i lokalnym - zasady określające stukturę i zakres kompetencji jednostek tego samego szczebla i są wspólne na całym terytorium państwa

• Organy regionalne i lokalne - niesamodzielne politycznie i niesuwerenne

• Państwo unitarne scentralizowane

• Na szczeblu regionalny i lokalnym

• Wyłącznie organy władzy zdekoncentrowanej

• Dekoncentracja - przekazywanie uprawnień i kompetencji, jednakże w sposób niedefinitywny i bez przeniesienia odopwiedzialności, organom terenowym bezpośrenio podporządkowanym (pod względem hierarchicznym i organizacyjnym) rządowi - brak samorządu terytorialnego będącego egektem decentralizacji

• Decentralizacja - przekazywanie uprawnień i kompetencji organom terenowym niepodporządkowanym rządowi hierarchicznie (ani w zakresie osobowym - wybów i odwołanie, ani rzeczowym), organizacyjnie i strukturalnie wyodrębnionych, korzystających w zakresie wykonywania przekazanych finkcji z prawnie ustanowionej zależności i samodzielności (przekazanie i cofnięcie uprawnień tylko w drodze ustawy)

• Państwo unitarne zdecentralizowane

• Gdy na którmś z niższych lokalnych poziomów sprawowania władzy (podziały terytorialnego) istnieją jednostki samorządu terytoialneg - państwo uniarne zdecentralizowane (samorząd lokalny)

• Gdy centralizacja oboejmuje też poziom regionalny (tj. Stosunkowo duże pod względem obszaru/liczby ludności jednostki terytorialne, usytuowane bezpośrednio poniżej szczebla centralnego (państo unitane zregionalizowane - samorząd regionalny)

• W każdym jednak przypadku (A i B) transfer uprawnień ma charakter odgórny a jego podstawą jest jednostronna decyzja władz centralnych (konstytucja, ustawy ustanowione przez centralny organ prawodawczy

• Brak odrębnych organów reprezentujących części składowe w ramach legislatywy (struktury władzy ustawodawczej państwa)

PAŃSTWO REGIONALNE

• propozycjca odejścia od dotychczasowego podziału na pństwa unitarne i federalne

• mówi się niekiedy o nowym modelu ustroju terytorialnego, będącym kategorią pośrednią między federalizmem typowym a państwem unitarnym

• chodzi o tzw państwo regionalne (autonomiczne?) którego pojawienie się komplikuje dotychczasowy dychotmiczny podział

• w tym kontekście ywmienia się Hiszpańę i Włochy

• można zatem państwa regionalne uznać za:

• wyższą formę decentralizacji w ramach państwa unitarnego lub

• trzecią sui generis kategorię ustroju terytorialnego

Definicja państwa regionalnego

• najwyższą ustyuowaną bezpośrednio poniżej rządu centralnego władzą publiczną jest region

• będący jednostką terytorialną wyodrębnioną wyraźnie od innych części państwa na podstawie czynników przestrzennych i społeczno-ekonomicznych

• zagwarantowanych konstytucyjnie i ustawowo: odrębności i samodzielności, jeśli chodzi o środki działania w formie uprawnień prawotwórczych w tym ustawowych administracyjnych i finansowych

• a którego funkcją jest ywkonywanie treści konstytucyjnch w interesie własnego terytorium

• pojęcie zasadnicze - autonomia regionalna (podczas gdy w państwie unitarnym tylko samorząd regionalny

• różne regiony mogą mieć różny zakres autonomii (statuty autonomiczne regulujące kwestie autonomiczności) w ramach hasłowych rozwiązań konstytucyjnych

• statut jest regionom nadawany (trasfer z góry na dół)

• projekty statutów sporządzane przez jednostki lokalne ale zatwierdzane przez centrum (władza centralna zachowuje kontrolę)

Autonomia (grec. auto nomos) - możliwość stanowienia norm dla samego siebie

• samorządność terytorialna (decentralizacja) obejmująca kompetencje z zakresu władzy ustawodawczej, wewnętrzne samo-zarządzanie się części terytorium państwa na podstawie kompetencji ustawodawczych dotyczących spraw o regionalnym znaczeniu (w granicach konstytucji państwa)

• podstawa prawna działalności organów autonomicznych jest statut autonomii - z reguły zatwierdzonej przez organ ogólnopaństwowy (zwykle - parlament)

Swoistość instytucjonalna modelu państwa regionalnego na tle zregionalizowanego państwa unitarnego i federacji

1. pluralizm porządków prawnych (auto-nomia) zbliża je do federacji , regiony w ograniczonym i zróżnicowanym zakresie otrzymują kompetencje w zakresie samoistnego ustawodawstwa w psrawach przekazanych do ich wyłącznej właściwości ale transfer uprawnień podobnie jak w przypadku państwa unitarnego ma charakter odgórny a władze centralne zachowują właściwość w zakresie stanowienia prawa źródłowego (konstytucyjnego i nadawania statutów - Włochy - chwalane przez parlament centralny w formie ustawy, Hiszpania - zatwierdzane przez parlament), w Hiszpani włdze centralne posiadają wyłączne kompetencje ustawodawcze 32 wyliczonych materiach. wśród spraw wyliczonych jako delegowane regionom są m in edukacja, bydownictwo, transport, ochrona środowiska, opieka społeczna, organizacja służb miejskich

2. w przeciwieństwie do federacji - w przypadku regionów autonomicznych nie zdarza się określanie uprawnień ustawodawczych za pomocą generalnej klauzuli kompetencyjnej

3. podobieństwo do federacji - pewne uprawnienia reionów w zakresie samooorganizacji wewnętrznej - określania struktury wewnętrznej i systemu organów wsłasnych oraz samorządowych na stwoim terytorium ale kompetencje w tym zakresie mają charaker zróżniocowany

4. inaczej niż w państwie unotarnym zregionalizowanym - status i zakres samodzielności jednostek regionalnych na terytorium całęgo państwa nie musi być taki sam

• we włoszech - tylko część regionów to regiony autonomiczne, pozostałe to regiony o statucie zwyczajnym

• w Hiszpnii - regiony stopniowo dochodziły do satusu autonomicznego i indywidualnie nadawano im statuty jako pierwsze uzyskały status autonomiczny Katalonia, Kraj Basków galicja i andaluzja. w roku 1983 status ten osiągnęła ostatnia z 17 wspólnot. Do dziś jednak system Hiszpański jest niesymetryczny. nop Kraj Basków i Nawarra posiadają szersze kompetencje finansowo-podatkowe w porównaniu do pozostałych jednostek

5. inaczej niż podmioty federacji - regiony autonomiczne w państwie regionalnym nie mają zagwarantowanych mechaniznów uczestnictwa w stanowieniu prawa (w tym konstytucyjnego) na szczeblu centralnym, w niektórych z tych państw istnieją izby wyższe złożone z deputowanych wybieranych w regionach, jednak formalnego punktu widzenia nie reprezentują oni interesów regionów, lecz powinni się kierować interesem ogólnopaństwowym

we Włoszech proponowano powołanie w miejsce obecnego Senatu Izby Regionów, o staucie i funkcjach analogicznych jak to mam miejsce w przypadku izb wyższych parlamentów federalnych. Miałaby ona składać się z przedstawicieli poszczególnych regionów reprezentujących ich interesy - rozpatrywałyby jedynie projekty ustaw dotyczące regionów iinne ustawy konstytucyjne a decyzje podejmowała większocią regionów a nie głosów poszczególnych deputowanych

6. w odróżnieniu od podmiotów federacji regiony autonomiczne nie posiadają własnych organów sądowych - system sądownictwa wspólny i jednolity dla całego państwa

7. model kontroli państwowej nad działalnościa regionów, w państwie unitarnym samorząd kontrolowany przez rząd centralny i sądy administracyjne, w federacji - funkcje kontrolne i rostrzygania sporów pełnią z reguły sądy konstytucyjne, w pańśtwach regionalnych z jednej strony w regionach reprezentowane są władze centralne (gubernator w Hiszpani, komisarz rządowy we Włoszech) , z drugiej, kontrbola sądowa i rozstrzyganie sporów należy do sądów konstytucyjnych

8. wreszcie jednoznacznej klasyfikacji nie ułatwia fakt że konstytucje Włoch i Hiszpanii określa je mianem państw unitarnych

Przypadki szczególne

Belgia - od ustroju unitarnego poprzez stadium państwa zregionalizowanego/regionalnego wyewoluowała w federację

Wielka Brytania - tradycyjnie unitarna, w ramach której nie istniały do niedawna żadne wyodrębnione, samorządowe lub autonomiczne struktury na szczeblu ponadlokalnym, obecnie dewolucja kompetencji. Po ustanowieniu dla Szkocji Walii i Irlandii Pól regionalnych rządów i instytucji przedstawicielskich (Scotish Parliament, Welsh Assembly) kraj tren spełnia niektóre kryteia państwa zregionalizowanego czy nawet quasi-federalnego ale nie jest to roziwązanie systemowe, brak bowiem tego typu instytucji dla obszaru Anglii

SAMORZĄD TERYTORIALNY W SYSTEMIE WŁADZ PUBLICZNYCH

ORGANY WŁADZY PUBLICZNEJ władze publiczne

wszystkie te instytucje, które mają prawem przewidzane (ustawowe) kompetencje do podejmowania decyzji władczych wiązących obywateli i podmioty prawa

władza - uprawnienie do wykonywania tzw władztwa publicznego (łac. Imperium)

w uproszczeniu stanowienie i stosowanie prawa - ustanawiadnie norm generalnych i abstrakcyjnych oraz norm indywidualnych

Modele regionalizacji wg. M Kules slajdy

SAMORZĄD TERYTORIALNY - ustrój WYKŁAD dr Radosław Giętkowski

15

---