Bartek Rymkiewicz

49 zagadnień na Egzamin z MSG

(dr. Księżopolski) - czerwiec 2007 r.

2. TEORIE PRZEDKLASYCZNE

PSYCHOZY LĘKU PRZED BRAKIEM TOWARÓW - starożytni kupcy handlowali na zasadzie skupowania jak największej ilości produktów i towarów po jak najmniejszej cenie, nierzadko kosztem dokonywania rabunków i rozbojów, przy jednoczesnym oferowaniu jak najmniejszej ilości towaru przy sprzedaży.

DOGMATU SŁUSZNEJ CENY - wraz z rozwojem społeczeństw i państwowości następował rozwój handlu wymiennego (towar za towar), z użyciem umownego pieniądza (np. soli, kruszcu metalu szlachetnego). Każdy towar ma swoją cenę podyktowaną kosztami jego wytworzenia, poniżej której nie powinien być sprzedany. Rynek - podaż i popyt - kształtuje cenę.

DOKTRYNA MERKANTYLIZMU - korzystny bilans w handlu i wymianie w skali międzynarodowej stanowi źródło bogactwa narodu. Celowym jest gromadzenie kruszców szlachetnych i prowadzenie polityki ekonomicznej ułatwiającej osiągnięcie tego celu (np. poprzez ograniczenia importu i promowanie eksportu).

3. TEORIA KOSZTÓW ABSOLUTNYCH - twórcą jest Smith podstawą specjalizacji międzynarodowej i korzyści z handlu międzynarodowego jest występowanie między krajami bezwzględnych absolutnych różnic w k-ch wytwarzania (nakłady pracy)
Przykład: Polska Niemcy, 2 produkty miedź i wino, istnieje jeden czynnik produkcji-praca, koszt produkcji = nakłady pracy potrzebne do wytworzenia jednej jednostki produktu

MIEDŹ WINO
POLSKA 10t / 1dz 5b / 1dz
NIEMCY 5t / 1dz 10b / 1 dz

Polska 1M = 0.5W; 1W=2M
Niemcy 1M = 2W; 1W=0,5M
(0,5W > 1M > 2W) 1M = 1,25W 1W = 0,8M
Polska z 1tM otrzymuje 1,25 t wina
Niemcy z 1tW otrzymuje 0,8 t miedzi

4.TEORIA KOSZTÓW WZGLĘDNYCH (KOMPARATYWNYCH / PORÓWNAWCZYCH)

UJĘCIE KLASYCZNE - twórcami w tym temacie uważani są R. Torrens, który w pracy wydanej w 1808r. zawarł najważniejsze elementy teorii, następnie zmodyfikowane i przedstawione w 1815r. w Traktacie na temat handlu zagranicznego zbożem, oraz D. Ricardo, który w 1817r. opublikował Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania. Obydwaj sądzili, że handel międzynarodowy jest możliwy również wtedy, gdy dany kraj ma przewagę nad drugim w kosztach wytwarzania mierzonych nakładami pracy wszystkich produktów. W tym przypadku kraj może zacząć specjalizować się w produkcji tego produktu, w wytwarzaniu którego uzyska większe korzyści, rekompensujące mu ewentualną stratę spowodowaną zakupem towaru, z którego wytwarzania zrezygnował (przewaga względna).

	NAKŁADY PRACY W CIĄGU ROKU
		TOWAR X	TOWAR Y	RÓŻNICA
KRAJ A	120	100	20
KRAJ B	80	90	10

Krajowi A opłaca się produkować tylko towar Y i kupować towar X, krajowi B - produkować tylko towar X i kupować Y. Kraj B posiada absolutną przewagę nad krajem A - może produkować taniej i towar X i towar Y. Za towar Y wytworzony przez 100 robotników może kraj A uzyskać od kraju B towar X, do produkcji którego musiałaby zatrudnić u siebie 120 robotników. Kraj B sprowadzając towar Y za towar X otrzyma w zamian za wysiłek 80 własnych robotników towar Y, na którego wytworzenie musiałby zaangażować 90 robotników. Tak mierzona korzyść wyniesie dla kraju A równowartość pracy 20 robotników, a dla kraju B - 10 robotników.

Możliwości rozwoju korzystnego handlu między krajem A a krajem B:

Towar Y kraj B kraj A

100

90

80 120 Towar X

STOSUNEK WYMIENNY A KORZYŚCI KOMPARATYWNE Z HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO - stosunek wymienny między dwoma krajami kształtuje się w granicach określonych przez koszty komparatywne w zależności od wzajemnego popytu. Kraj o relatywnie wysokim popycie na towar importowany odnosi z wymiany mniejsze korzyści niż jego partner o stosunkowo mniejszym popycie na towar importowany (prawo wzajemnego popytu).

5. TEORIA KOSZTÓW REALNYCH

WIELOCZYNNIKOWE UJĘCIE KOSZTÓW PRODUKCJI - możliwość korzystnej specjalizacji międzynarodowej istnieją, gdy między współpracującymi krajami występują względne różnice realnie ujmowanych i wyrażanych w pieniądzu kosztów zastosowania pracy i innych czynników produkcji.

SUBIEKTYWNE UJĘCIE KOSZTÓW REALNYCH - J. Viner wprowadził subiektywne kategorie czynników produkcji, takie jak na przykład zadowolenie z wykonywanej pracy, które można by było ująć w wyrażeniu pieniężnym.

6. TEORIA KOSZTÓW ALTERNATYWNYCH

Została sformułowana przez G. Haberlera twierdzącego, że dany kraj może produkować tylko towar X lub tylko towar Y lub też może wytwarzać kombinowaną ilość zarówno towaru X, jak i Y. Każdy kraj powinien specjalizować w tych dziedzinach lub produktach, w przypadku których ma relatywnie niższe koszty alternatywne, co pozwala na swobodniejszy wybór wytwarzania produktów X lub Y, lub też i X i Y w zależności od panującej sytuacji na rynku międzynarodowym.

7.TEORIA OBFITOŚCI ZASOBÓW

Największy wkład w rozwój tej teorii miał, obok E. Heckschera i B. Ohlina, P.A. Samuelson. Twierdzili oni, że występowanie międzynarodowych różnic kosztów i cen jest spowodowane odmiennym wyposażeniem w dwa podstawowe czynniki produkcji: w kapitał i pracę. Za punkt wyjścia przyjmują oni identyczność funkcji produkcji w różnych krajach, ale też różną obfitość kapitału i pracy. Każdy kraj powinien eksportować towary, których wewnętrzna produkcja wymaga bardziej intensywnego zastosowania relatywnie obfitszego, a przez to tańszego czynnika produkcji, a jednocześnie importować towary wymagające bardziej intensywnego zastosowania relatywnie mniej obfitego i droższego czynnika produkcji.

9.WSPÓŁCZESNE TEORIE ROZWOJU HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO

TEORIE NEOCZYNNIKOWE - sprowadzają się do rozszerzenia rozważań E. Heckschera, B. Ohlina i P.A. Samuelsona na większą liczbę czynników produkcji niż tylko kapitał i praca. Opierając się na zasadzie kosztów względnych celowym jest uwzględnienie dodatkowo zasobów naturalnych oraz niejednorodności czynników pracy i kapitału (praca prosta i złożona, kapitał rzeczowy i ludzki). Kraj powinien eksportować towary, których wytwarzanie wymaga większego zastosowania relatywnie obfitych czynników produkcji.

TEORIE NEOTECHNOLOGICZNE - uwzględniają zmiany spowodowane ciągłym rozwojem postępu technicznego.

• teoria luki technologicznej - nacisk położony jest na możliwości rozwoju korzystnego handlu dzięki międzynarodowym różnicom w poziomie wiedzy technicznej w tempie postępu technicznego

TEORIE POPYTOWO-PODAŻOWE - akcent kładziony jest na znaczenie czynników po stronie popytu, jego kształtowanie się, wielkość i strukturę.

10. PRZYCZYNY ROZWOJU HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO TOWARAMI

Import towarów

Przyczyny rozwijania importu towarów:

• koszty produkcji zastępującej import są bezwzględnie wyższe w stosunku do zagranicy;

• koszty produkcji zastępującej import są relatywnie wyższe w stosunku do zagranicy;

• istnieje potrzeba zaspokojenia zróżnicowanego popytu na różnorodne towary i usługi.

Eksport towarów

Przyczyny rozwijania eksportu towarów:

• trwałe lub przejściowe dysponowanie określonymi towarami, przy jednoczesnym niedysponowaniu tymi towarami przez inne kraje;

• występowanie komparatywnych różnic kosztów i cen w ujęciu międzynarodowym;

• efekt strategii przedsiębiorstw, uwzględniającej m.in. zróżnicowanie popytu na rynkach międzynarodowych.

11. MIĘDZYNARODOWY HANDEL USŁUGAMI.

Usługi dopiero od niedawna nabrały większego znaczenia w wymianie międzynarodowej. Trudno jest zdefiniować usługi ze wzgl. na ich różnorodność i brak porównywalnych danych statystycznych między krajami.
Cechy usług:
· Większość z nich nie ma postaci materialnej, nie można ich magazynować, tworzyć zapasów, produkcja i konsumpcja zachodzą jednocześnie;
· Trudno je rejestrować, czyli uchwycić moment sprzedaży;
· Ich eksport odznacza się zwykle wyższą efektywnością niż dóbr materialnych. Niższy jest koszt stanowiska pracy w porównaniu z produkcją materialną;
· Usługi są bardziej pracochłonne, czyli używa się mniej kapitału. Wpływa to na wyższą efektywność eksportu usług.
USŁUGI- to świadczenie społecznie użytecznych czynności nie związanych bezpośrednio z wytwarzaniem bezpośrednio dóbr rzeczowych.
W rocznikach statystycznych usługi definiuje się jako:
· Produkcja materialna- przemysł przetwórczy, rolnictwo, leśnictwo, przem wydobywczy.
· Usługi- transport, łączność, obrót towarowy.
Główne czynniki wzrostu znaczenia usług i obrotu międzynarodowego nimi to:
- Wzrost zamożności społeczeństw i więcej czasu wolnego (przestano wykonywać część czynności w gospodarstwach domowych)
- Pojawił się popyt na nowe mało znane usługi np. turystyczne, bankowe.
- Ze wzrostem produkcji towarowej pojawiła się konieczność obsługi tego typu towarami
( transportowe, spedycyjne, ubezpieczeniowe)
- Rozwój techniki (tv sat, komputery), postęp techniczny powoduje unowocześnienie usług i pojawienie się nowych rodzajów usług
- Większe możliwości świadczenia usług na odległość np. komputerowa rezerwacja biletów na trasy lotnicze.
- Rozwój wyspecjalizowanych firm usługowych, spedycyjnych (organizacja transportu)
Klasyfikacja usług na potrzeby handlu międzynarodowego
Statystyka MFW uwzględnia obok usług czystych:
* Usługi czynnika praca
* Usługi czynnika kapitał
Są to tzw. usługi czynnikowe.
W klasyfikacji MFW usługi dzielą się na:
I. Usługi transportowe- wyróżnia się tu:
- transport morski (tranzyt międzynarodowy, przewozy osobowe, przewozy ładunków międzynarodowych)
- usługi pomocnicze ( CARGO-ubezp. ładunków; CASCO- ubezp. łransportów)
- usługi przeładunkowe, rzeczoznawczo-kontrolne, holowanie, pilotaż
II. Turystyka międzynarodowa
III. Usługi pozostałe (usługi handlowe, bankowe, giełdowe, reklamowe, organizacja targów i wystaw, usługi telekomunikacyjne, techniczne-obroty licencjami, patentami i prawami autorskimi, usługi budowlano- montażowe)
IV. Inne - usługi związane z kulturą, sztuką lecznictwem, konsultacje prawne
Klasyfikacja MFW obejmuje usługi czynnikowe, a więc kapitał i dochody w formie dywidendy i procentów, oraz usługi pracy- przekazy emigrantów.

Rola usług w gospodarce i obrotach handlowych z zagranicą.
Występuje tu pewna prawidłowość- im bardziej rozwinięty kraj i wyższy poziom rozwoju gospod. tym większe znaczenie usług. W krajach rozwiniętych udział usług w tworzeniu PKB wyn. 60-70%, zatrudnienie w sektorze usług 60%. Dla Polski usługi w PKB-45% (początek lat 90-tych). Światowy eksport usług bez dochodów z inwestycji zagranicznych w 1993r stanowił 22% handlu międzynar towarami i usługami.

Główni eksporterzy usług: USA, Francja, Niemcy, Włochy, Wlk. Brytania .
Importerzy- (te same kraje oraz: ) Arabia Saudyjska, Meksyk, Azja połudn-wsch.
Udział Polski w światowym handlu usługami wyn 0,4%
Największy udział w światowym eksporcie usług mają usługi transportowe- 30% wpływów, podróże zagraniczne (turystyka)- 23%, reszta- 47% wpływów. Usługi stanowią bardzo ważną pozycję w bilansach obrotów bieżących. Saldo bilansu handlu zagr. towarów często jest ujemne ale występuje dodatnie saldo usług ( kompensują więc ujemne saldo h.z)
Wpływy z eksportu usług- niektóre kraje np. Grecja mają te wpływy większe niż wpływy z eksportu towarów. W Austrii 75% usługi w stosunku do wpływów towarowych, Polska 29%, Francja 50%.

13. POJĘCIE DOCHODU Z HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO TOWARAMI I USŁUGAMI

Patrz wyżej.

14. POJĘCIE I ISTOTA MIĘDZYNARODOWYCH PRZEPŁYWÓW CZYNNIKÓW PRODUKCJI

str. 135-138 Budnikowski

15. MIĘDZYNARODOWE PRZEPŁYWY KAPITAŁU

STR. 138-140 Budnikowski lub:

1. Pojęcie przepływu kapitału.

2. Formy przepływu kapitału.

3. Horyzont lokat kapitałowych za granicą.

4. Podmioty uczestniczące w międzynarodowym przepływie kapitału.

5. Motywy przepływu kapitału.

Pojęcie przepływu kapitału

Przepływ kapitału wszelkie odnotowane w bilansie płatniczym ruchy kapitału za granicę. Wyróżniamy 2 rodzaje przepływu kapitału przez granicę:

1. komercyjny

2. niekomercyjny

Ad:1)

Musi przynosić korzyści eksporterowi i importerowi kapitału. Wyróżniamy:

• przepływ odpłatny i zwrotny (zwrot pożyczki z odsetkami)

• przepływ zwrotny i nieodpłatny (zwrot pożyczki bez odsetek).

Ad: 2)

Nie przynosi zysków. Wyróżniamy:

• nieodpłatny / i bezzwrotny

• bezzwrotny / i nie odpłatny

Przepływy niekomercyjne stają się coraz rzadsze.

Formy przepływu kapitału

Wyróżniamy:

1. kredyty

2. bezpośrednie inwestycje kapitałowe

3. inwestycje portfelowe

Ad: 1)

Oddanie do dyspozycji kredytobiorcy określonych środków kapitałowych. Rodzaje kredytów:

• handlowe (charakter rzeczowy) - związane z wymianą różnych grup towarowych udzielane są po to, aby zwiększyć eksport lub import;

• np.: kredytowanie importera przez eksportera [Sprzedanie 50 tys. telewizorów. Importer dostaje towar za darmo, na określony czas, a potem zwraca sumę pieniędzy. Wiąże się to z ryzykiem przez inflację]. Często wymaga ubezpieczenia kredytowego[w Polsce instytucja ubezpieczająca KUKE]. Eksporter udziela kredytu importerowi, kiedy jest rynek nabywcy (podaż > popyt).

• np.: kredytowanie eksportera przez importera. Ma miejsce, kiedy jest rynek sprzedawcy (popyt > podaż). [Prośba o wywiercenie kolejnego szybu do wydobywania gazu]. Kredyty te też są ubezpieczane.

Te kredyty mogą dotyczyć różnych towarów. Telewizory - krótkookresowe, maszyny - długookresowe.

• Finansowe (nie mają charakteru rzeczowego). Oddajemy do dyspozycji kredytobiorcy określoną ilość środków finansowych, nie formułując żadnych ograniczeń, co do wykorzystania tego kapitału. Opłacalność tych kredytów jest znacznie wieksza. Oprocentowanie jest duże ze względu na duże ryzyko. Te kredyty są zazwyczaj związane z deficytem bilansu płatniczego [rynek eurodolarowi pożycza od tych, co mają dużo, a daje tym, co mają mało].

Ad: 2)

• Podejmowanie działania przez inwestora za granicą od podstaw (tzw. greenfield).

• Kupowanie akcji aż do uzyskania pakietu większościowego. Inwestuje się wtedy, kiedy zyski uzyskane za granicą są większe niż te, które można uzyskać w kraju.

Ad: 3)

Zakup akcji i obligacji (do 49%; potem od 51% są to bezpośrednie inwestycje kapitałowe). Inwestujemy, aby mieć większy zysk z posiadanych środków niż gwarantuje to zakup akcji w kraju. Zakup akcji w tej formie jest bardzo ryzykowny. Całkowicie nieryzykowny jest zakup obligacji. Przynoszą niższą stopę zysku, ale pewną. Obligacje można emitować w kraju, jak i za granicą.

Horyzont lokat kapitałowych za granicą

Wszystkie przepływy można podzielić na 3 grupy:

1. przepływ kapitałów krótkookresowych (<1 rok); kredyty handlowe dotyczące towarów konsumpcyjnych; zakup akcji (kapitał portfelowy)

2. forma średniookresowa (1 rok - 5 lat); kredyty (produkty rolne, maszyny, ropa, itp.); zakup akcji

3. długoterminowy przepływ kapitału

• bezpośrednie inwestycje kapitałowe

• obligacje

Podmioty uczestniczące w międzynarodowym przepływie kapitału

1. osoby prywatne

2. osoby prawne - przedsiębiorstwa

3. banki

4. rządy (przede wszystkim kredyty)

5. organizacje międzynarodowe (bank światowy, itp.)

6. korporacje transnarodowe

Tendencja maleje udział rządu i podmiotów prywatnych, a rośnie udział korporacji transnarodowych i banków.

Motywy przepływu kapitału

Kredyty kupieckie (charakter handlowy) - motywem jest rozwój eksportu.

Kredyty finansowe - dla udzielających motywem jest zysk; dla zaciągających motywem jest zaspokojenie potrzeb doraźnych lub długookresowych.

Inwestycje portfelowe:

• akcje motywem jest wysoka stopa zysku oraz perspektywiczna możliwość przejęcia całej firmy

• obligacje motywem jest stała stopa zysku i pewność

• bezpośrednie inwestycje kapitałowe motywy to: ominięcie barier w handlu zagranicznym (np.: kiedy Chiny produkują w Polsce to mogą rozprowadzać towary na rynku europejskim), dotarcie do nowych rynków zbytu, dostęp do taniej siły roboczej, dostęp do tanich źródeł surowców (np.: Rosja), ułatwienia finansowe (zwłaszcza ulgi podatkowe), korzyści skali produkcji (np.: filie), opanowywanie kanałów dystrybucji, przełamanie monopolu producenta krajowego, likwidacja przyzwyczajeń.

Inwestycje bezpośrednie stają się główną formą przepływu kapitału w skali międzynarodowej!!!

W latach 70. miał miejsce boom kredytowy. 90% przepływu kapitału to były kredyty. Dzisiaj najważniejsze są bezpośrednie inwestycje kapitałowe. Udział inwestycji portfelowych jest niewielki. Przyczyny:

• bardzo wysoka stopa zysku [30-40% rocznie]

• to się staje dominującą formą eksportu towarów

• bezpośrednie inwestycje kapitałowe w coraz szerszym zakresie pociągają za sobą eksport usług.

16. MIĘDZYNARODOWE PRZEPŁYWY ZASOBÓW PRACY (AKA SIŁY ROBOCZEJ)

Budnikowski- 156-161 str. Lub:

1. Pojęcie migracji.

2. Motywy migracji.

3. Etapy rozwoju migracji.

4. Horyzont migracji.

5. Kierunki migracji.

6. Formy migracji zarobkowej i jej skutki.

Pojęcie migracji

Jest to przepływ siły roboczej w skali międzynarodowej na okres dłuższy niż 1 rok. Dzielimy na:

• emigrację - opuszczanie danego kraju na rzecz zagranicy

• imigrację - napływ ludności do danego kraju na okres dłuższy niż 1 rok.

Motywy migracji

• religijny, narodowy, rasowy (do najbardziej znanych należały migracja Żydów, migracja w Iranie)

• ideologiczny (na ogół długookresowe i wiążą się za zmianą ustroju, np. w Rosji po rewolucji październikowej, powrócili do Rosji dopiero w latach 70.)

• polityczny (na ogół średniookresowy - 4,5 roku, max 10 lat - np.: w 1986 r. Czechy opuściła grupa zwolenników gospodarki rynkowej)

• ekonomiczny (znalezienie pracy - najczęstszy motyw migracji ekonomicznych, większe dochody, możliwość podniesienia kwalifikacji).

Etapy rozwoju migracji

Można wyróżnić 2 etapy:

1. tradycyjny (skończył się przed II wojną światową)

2. współczesny (początek miał w latach 50.)

Ad: 1)

Obejmuje na ogół ludność bez kwalifikacji, miał charakter przypadkowy i był migracją na stałe, na zawsze, np.: migracja górali z lat 20. (zależała od kierunku ruchu, w którym płynął statek). Wszyscy płynęli w nieznane.

Ad: 2)

Obejmuje inną kategorię pracowników - ludzi wykształconych, znających chociaż częściowo język obcy, nie lgną do narodowych skupisk ludności, głównie ludzie młodzi, bardzo młodzi. Udział emigrantów bez wykształcenia spadł obecnie do niewielkich rozmiarów.

Horyzont migracji

Z punktu widzenia horyzontu migracji możemy wyróżnić 4 rodzaje migracji:

• mały ruch przygraniczny - regularne udawanie się do pracy za granicę i powrót do domu, musi się to powtarzać co najmniej przez 1 rok (aby zaliczyć do emigracji)

• sezonowa migracja pracownicza - regularnie powtarzające się corocznie przebywanie za granicą w formie pracownika sezonowego

• wyjazdy za granicę na określony czas - (od 1 roku do 5 lat) - ograniczeniem są zakazy i ograniczenia w uzyskiwaniu wizy (trzeba mieć zgodę państwa)

• wyjazdy na stałe - do rodziny za granicę; kiedy ktoś się żeni lub wychodzi za mąż; kiedy kraj imigracji potrzebuje pracowników i zgłasza oferty zatrudnienia na stałe i przyznania wizy (drenaż mózgów w latach 50.), z góry programowany

Kierunki migracji

Migracja tradycyjna USA

Kanada

Austria i Nowa Zelandia

Emigrowano z krajów biednych. Współcześnie uległo to komplikacji.

Współczesne kierunki migracji:

• z basenu Morza Śródziemnego do krajów Europy Zachodniej

Algieria Francja

Rumunia, Albania Włochy (wewnątrzeuropejska)

Turcja Niemcy

Grecja Włochy, Hiszpania

Maroko Francja, Hiszpania

Najwięcej emigrantów przyjmuje:

Luksemburg - ok. 33%

Szwajcaria - ok. 20%

Belgia - ok. 10%

Niemcy - ok. 8%

• z krajów słabo rozwiniętych do wysoko uprzemysłowionych

Chiny, Filipiny, Tajlandia, Meksyk USA, Kanada

Indie, Pakistan Wielka Brytania

kraje afrykańskie Francja

• z krajów słabo rozwiniętych do krajów naftowych

Cejlon, Pakistan, Indie Kuwejt, Arabia Saudyjska, Katar, Zjednoczone Emiraty Arabskie

• z krajów Europy Środkowej i Wschodniej do USA, Kanady, Australii i Europy Zachodniej

Polacy Niemcy, USA

Rumuni Włochy, Francja

Rosjanie USA, Kanada, Niemcy, Austria

Formy migracji zarobkowej (współczesnej)

• pewną grupę migracyjną stanowią wciąż pracownicy niewykwalifikowani

• pracownicy wykwalifikowani (mają miejsce falami, wraz z modą, np.: pracownicy budowlani, inżynierowie, medycy, informatycy, ekonomiści, itp.)

Skutki migracji

1. migracja pozytywna

2. migracja negatywna

(1) kraj emigracji:

• napływ środków/kapitału zagranicznego (bilans płatniczy)

• zmniejszenie negatywnych skutków bezrobocia

• wzrost poziomu kwalifikacji

(2) kraj emigracji:

• utrata specjalistów

• starzenie się ludności

(1) kraj imigracji:

• możliwość znalezienia wykwalifikowanych tanich pracowników

• możliwość obniżenia nakładów na kształcenie

(2) kraj imigracji:

• wzrost bezrobocia w krajach imigracji

• wprowadzenie nowych obyczajów cywilizacyjnych

• powstanie ośrodków patologii społecznej

• duży odpływ środków

17. MIĘDZYNARODOWY PRZEPŁYW TECHNOLOGII

1. Pojęcie międzynarodowego przepływu technologii

2. Formy przekazywania wiedzy

3. Korzyści z transferu wiedzy technicznej

4. Teoria doganiania poziomu technicznego

Pojęcie międzynarodowego przepływu technologii

Przekazywanie wiedzy technologicznej przez jedne kraje innym krajom. Przepływ ten dzieli się na 2 rodzaje:

1. nieodpłatny - tzw. pomoc techniczna, dotyczy na ogół krajów słabo rozwiniętych

2. odpłatny

Przepływ technologii dzieli się na 2 rodzaje:

• sens stricto - przekazywanie wiedzy technologicznej i umiejętności jej stosowania do produkcji określonych wyrobów (licencje)

• sens largo - przekazywanie dorobku naukowo-technicznego, powstałego w wynku badań podstawowych oraz doświadczeń wynikających ze stosowania tych wyników w praktyce (R+D Researches and Developement)

Formy przekazywania wiedzy

• wiedza ogólna (R&D)

- konferencje

- seminaria naukowe

- kongresy

- książki

- czasopisma, gazety, telewizja

- Internet

Przekazywanie jej jest zazwyczaj nieodpłatne lub bardzo mało płatne.

• wiedza konkretna (sens stricto)

- forma handlowa

- forma produkcyjna; forma w postaci bezpośrednich inwestycji kapitałowych (kapitałowa)

- licencje

forma handlowa

• przepływ towarów

• w formie towarów konsumpcyjnych, np.: komputer

• w formie towarów inwestycyjnych, np.: obrabiarka, linie produkcyjne, roboty, automaty (gotowy przyrząd, a nie licencję), zawierają w sobie nową wiedzę technologiczną

• przepływ specjalistów

• wyjazdy na: stypendia, praktyki, kontrakty

• emigracja zawodowa (jadą na parę lat za granicę, żeby mieć dostęp do różnych technologii)

forma produkcyjna

• rozwój międzynarodowych kooperacji produkcji

• jedna strona jest wiodąca i ona decyduje o technologii - ona zaopatruje w tą wiedzę, druga strona jest tylko poddostawcą (I - kraj wysoko uprzemysłowiony, II - słabo uprzemysłowiony)

• obaj partnerzy są równorzędni, obaj pochodzą z krajów wysoko uprzemysłowionych, obaj przekazują sobie wiedzę

• przepływ specjalistów

• rozwój wspólnych inwestycji (wykorzystywane na ogół w krajach trzecich, 2 kraje budują np.: fabrykę w kraju trzecim)

• jedna firma jest dominująca (zleca podwykonawcę, podpisuje kontrakt), decyduje o wszystkim (kraj wysokorozwinięty i kraj słabo rozwinięty)

• obie firmy są równorzędne (dwa kraje wysokorozwinięte)

Bezpośrednie inwestycje kapitałowe:

• kraje wysoko uprzemysłowione - na ogół bezpośrednia inwestycja kapitałowa wzbogaca wiedzę techniczną, np.: Europejskie bezpośrednie inwestycje kapitałowe wzbogacają amerykańską wiedzę technologiczną i na odwrót (wzajemne wzbogacanie wiedzy) - inwestycje równorzędne (2 kraje wysoko uprzemysłowione)

• w krajach słabiej rozwiniętych - oznaczają transfer wiedzy technicznej, np.: z Ameryki do Polski

• technologia i specjalności

technika produkcji co produkować

technologia produkcji jak produkować

przepływ licencji

Składa się na niego kilka faz:

1. zakup licencji

2. przepływ dokumentacji

3. konsulting

4. kształcenie kadr

Licencje stanowią dzisiaj zasadniczą formę.

Eksporter: 90% krajów wysokorozwiniętych: USA, Wielka Brytania, Szwajcaria (70% światowego eksportu licencji)

Importer: 2/3 licencji kupują kraje wysoko uprzemysłowione: Japonia, Niemcy

Korzyści z transferu wiedzy technicznej

Dla importera wiedzy:

• korzyść długookresowa poprawia bilans płatniczy w długim okresie, poprzez rozpoczęcie produkcji towarów, które wcześniej importował, rozwija produkcję, a w długim okresie staje się jego eksporterem

• w okresie krótkim import licencji obciąża bilans płatniczy i bilans handlowy, bo:

• trzeba zapłacić

• w pierwszym etapie produkcji trzeba kupować elementy kooperacyjne (sztuczna zwiększenie importu)

• import wewnętrzny obciąża handel, ponieważ trzeba zapraszać specjalistów od licencjodawcy

• pozytywny wpływ importu wiedzy technicznej w długim okresie na całą gospodarkę

Dla eksportera licencji:

• w krótkim okresie czasu eksport licencji ma pozytywny wpływ na bilans handlowy i płatniczy

• w długim okresie czasu działa negatywnie na bilans handlowy i płatniczy

• kraj, który kupił licencję przestaje importować produkt

• po paru latach kraj, który kupił licencję staje się eksporterem produktu i staje się konkurentem dla kraju sprzedającego licencję.

Teoria doganiania poziomu technicznego

P - produkcja

D - import wiedzy

Ex - eksport

Im - import

Najpierw kraj słabo rozwinięty importuje towary, następnie importuje wiedzę, wraz z importem wiedzy spada import towarów gotowych. W oparciu o wiedzę w II fazie rozpoczyna produkcję własnego towaru i w III fazie rozpoczyna eksport swojego towaru i ogranicza import.

Dzięki importowi wiedzy, importer przekształca się w eksportera.

18. Międzynarodowe przepływy gospodarcze a środowisko naturalne człowieka

str. 236 w Budnikowskim

19. Pojęcie cen międzynarodowych

Cena światowa to wyrażona w pieniądzu światowym wartość towarów uczestniczących w wymianie międzynarodowej. Masowy charakter wymiany międzynarodowej wykształcił w warunkach działania mechanizmu konkurencji na rynku światowym długookresową tendencję do sprowadzania cen światowych towarów uczestniczących w tej wymianie do poziomu ich wartości międzynarodowych, tj. do realnych przeciętnych kosztów wytwarzania w świecie jako całości. Analogicznie rodzi tendencję do ustalania się jednolitych cen z uwzględnieniem różnic w kosztach transportu na takie same towary biorące udział w wymianie międzynarodowej, lecz wytwarzane przez różne kraje. Wartość międzynarodowa i cena światowa mają tylko dobra podlegające wymianie międzynarodowej.

Zależność między zmianami podaży, popytu i ceny jest taka, że rozmiary popytu zmieniają się na ogół w kierunku odwrotnym niż cena, a ilości towarów dostarczanych na rynek zmieniają się na ogół w tym samym kierunku co cena.

1. Popyt zazwyczaj rośnie ze spadkiem cen i spada ze wzrostem cen. Natomiast podaż rośnie ze wzrostem cen a spada ze spadkiem cen.

Popyt jest zazwyczaj malejącą funkcją ceny (krzywa w prawo). Podaż jest rosnącą funkcją ceny. Punkt przecięcia się podaży i popytu wyznacza cenę równowagi na rynku.

2. Rysunek

Zależność między podażą, popytem i ceną jest zależnością odwracalną, tzn., że cena jest funkcją popytu przy danej podaży oraz może być funkcją podaży przy danym popycie.

Zależność ta jest tego rodzaju, że ceny wykazują tendencje do wzrostu ze wzrostem popytu przy niezmienionej podaży i tendencją spadkową za wzrostem podaży przy niezmienionym popycie.

Reakcje popytu i podaży na :

• Zmiany cen nie są proporcjonalne zazwyczaj do zmian ceny. Zmiana ceny może spowodować większą lub mniejszą procentową zmianę popytu i większą lub mniejszą zmianę podaży.

• Zjawisko to określa mianem elastyczności popytu i podaży w stosunku do zmiany ceny.

eD > 1 popyt elastyczny

eD < 1 popyt nie jest elastyczny

eD = 1 popyt jest proporcjonalny

es > 1 podaż jest elastyczna

es < 1 podaż nie jest elastyczna

es = 1 podaż jest proporcjonalna

eDS > 1 to elastyczność wysoka

eDS < 1 niski

eDS = 1 proporcjonalny popyt substytucyjny

Efektywna podaż towarów oferowanych na eksport i efektywny popyt na towary importowane decyduje o zmianach poziomu i strukturze cen światowych. Na rozmiary podaży towarów eksportowych w skali światowej wpływają istotnie czynniki strukturalne. Na zmianę struktury podaży, ale w stosunkowo długim okresie wpływają też tempo i kierunki zmian postępu technicznego. W kształtowaniu się podaży istotną rolę odegrały warunki społeczno ekonomiczne i instytucjonalne. Zmiany popytu określane są podobnie przez czynniki o charakterze strukturalnym a także przez warunki społeczno ekonomiczne każdego kraju, podział PKB, struktury konsumpcji, istotne znaczenie postęp technicznego. O rozmiarach popytu decyduje również rządowa polityka handlowa, stopień elastyczności popytu i podaży na rynku światowym przyjmuje się zazwyczaj większy niż w danym kraju.

20. Wzajemne zależności cen oraz popytu na doskonałym międzynarodowym rynku towarów i usług

Część jest wyżej i w Budnikowskim od 124 strony.

21. Kształtowanie się dochodu, oraz popytu i podaży na doskonałym międzynarodowym rynku towarów i usług

-> terms of trade, od str. 65 w Budnikowskim.

22. Rodzaje rynków międzynarodowych

Segmenty rynków międzynarodowych

1. w zależności od przedmiotu transakcji

• segment rynków surowców (np. rynek paliw, rud metali żelaznych)

• segment towarów rolno- spożywczych

• segment towarów przemysłowych

• segment usług (np. rynek usług transportowych, ubezpieczeniowych)

2. wg kryterium geograficznego

• rynki lokalne i regionalne (najczęściej zlokalizowane wokół miejsca produkcji, są to najczęściej rynki wewnątrzkrajowe, w pewnych warunkach mogą one mieć charakter rynków międzynarodowych, np. rynki przygraniczne

• rynki krajowe (zawsze można mówić o pewnym rynku krajowym, gdyż zawsze są pewne bariery oddzielające ten segment od segmentu międzynarodowego

• rynki międzynarodowe o charakterze regionalnym (w ramach pewnych porozumień integracyjnych, np. strefy wolnego handlu : rynek krajów CEFTA,NAFTA, UE)

• rynek światowy (międzynarodowy o zasięgu światowym) (obejmuje swoim zasięgiem wszystkie pozostałe segmenty rynku; można w obrębie tego segmentu przeprowadzać segmentację wg przedmiotu transakcji, np. światowy rynek miedzi)

3. wg zasad funkcjonowania [ chodzi o sposób zorganizowania rynku]

• rynek wolny

• rynek zorganizowany (nieułomne np. giełdy, targi, aukcje; ułomne np. wystawy, wolne obszary celne, przetargi)

Rynek wolny - rynek niezorganizowany, niezinstytucjonalizowany, na którym zawierane są transakcje pomiędzy różnymi podmiotami na bazie kontraktów, umów 2- lub wielostronnych (nie ma z góry ustalonego miejsca, czasu i warunków podpisania takich umów); na rynek wolny przypada około 80% wszystkich transakcji w handlu. Poddany jest jednak pewnym zasadom funkcjonowania tego rynku. Jest to rynek zorganizowany.

Na funkcjonowanie rynku wolnego wpływają :

• polityki ekonomiczne prowadzone przez poszczególne kraje lub grupy krajów (regulacje prawne, np. prawo dewizowe (złotówka nie jest walutą w pełni wymienialną, nie można zawierać transakcji międzynarodowych w złotówkach);polityka kursu walutowego)

• przepisy prawa międzynarodowego (umowa handlowa musi spełniać pewne wymogi prawa międzynarodowego)

• zasady, normy narzucane przez organizacje międzynarodowe, np. WTO, Międzynarodowa Izba Handlowa w Paryżu (wydaje zespół tzw. formuł handlowych)

Incoterms - zasady warszawsko-oxfordzkie - 13 formuł handlowych, które określają warunki dostawy towarów między kupującymi a sprzedającymi; przyśpiesza to podpisanie kontraktu, ale jednocześnie ogranicza swobodę ich zawierania (np. FOB, CIB, CIP, EXW - formuły mają trzyliterowe oznaczenia); USA mają swoje własne formuły. Normy te ograniczają swobodę zawierania transakcji na rynku miedzynarodowym.

Rynki zorganizowane - mają najczęściej formę zinstytucjonalizowaną, charakteryzuje je określony czas i miejsce zawierania transakcji; uczestnicy muszą podporządkować się regułom i przepisom funkcjonowania danego rynku (ok. 20% transakcji)

Rodzaje:

1.nieułomne

-targi

-giełdy

-aukcje

2.ułomne

-wystawy

-wolne obszary celne

-przetargi

Rynki nieułomne

Targi - jest to najstarsza forma rynków nieułomnych. Spotkania handlowe organizowane w tym samym miejscu w określonych odstępach czasu i określonym czasie trwania, charakterystyczne jest to, że na targach dokonuje się transakcji handlowych; wywodzą się z tych krajów, gdzie najwcześniej rozwinął się handel (Chiny, Indie, Grecja)

Rodzaje targów :

• jednobranżowe (np. Targi Polagra)

• wielobranżowe (np. Międzynarodowe Targi Poznańskie)

• detaliczne

• hurtowe

• lokalne (targi, jarmarki w miejscowościach, Targi Wschodnie w Lublinie) - producenci i konsumenci z danego obszaru

• ogólnokrajowe (np. Polagra)

• międzynarodowe (wystawcy i nabywcy z różnych krajów; np. w Paryżu, Lipsku, Mediolanie, Targi Poznańskie)

Funkcje :

• kreatora rynków - handlowa (prezentuje się towary, aby uzyskać nowych klientów, wykreować popyt na swoje produkty)

• informacyjno-propagandowa (prezentuje się swój towar; możliwość zbierania informacji o konkurencji, o produktach konkurencji)

• prestiżowa (obecność na targach stanowi dowód, że jest to firma poważna, o dobrej renomie; dużą rolę spełnia przygotowanie firmy do targów; w Paryżu istnieje Związek Targów Międzynarodowych (UFI), który skupia największe miasta targowe, zbiera informacje o najważniejszych targach światowych; uczestnictwo firm małych i średnich jest często dotowane przez państwo (polityka promocyjna, proeksportowa); możliwe jest także wspólne uczestnictwo kilku małych firm).

• Handlowa

Giełda - charakterystyczne jest to, że transakcje zawierane są w określonym miejscu i czasie; giełdy mają charakter zorganizowanych spotkań i zasadą jest to, że ceny podawane są do publicznej wiadomości. Giełdę uważa się za najbardziej klasyczny przykład rynku zorganizowanego, gdyż posiada ona wszystkie cech charakterystyczne dla tej formy rynku. Jest to forma stara, gdyż giełdy rozwijały się już w średniowieczu, szczególnie w miastach włoskich.

Poza giełdami towarowymi funkcjonują także giełdy usług. Giełdy bardzo często znajdują się pod bezpośrednim bądź pośrednim nadzorem państwa, tzn. albo państwo jest założycielem giełdy, jej głównym udziałowcem albo też państwo sprawuje kontrolę nad giełdą poprzez przepisy prawne. Giełdy mogą być także powoływane jako zrzeszenia kupców danego regionu, kraju czy danej branży.

Cechą charakterystyczną giełd towarowych jest to, że przedmiotem obrotu jest towar masowy i wystandaryzowany (pod względem cech fizycznych, jakościowych), gdyż towar na giełdzie praktycznie nie występuje (mogą być próbki, ale tego też się raczej nie praktykuje), towar występuje pod pewnym symbolem i wszyscy uczestnicy giełdy wiedzą, że towar oznaczony jakimś symbolem spełnia pewne cech jakościowe. Z tego względu nie wszystkie towary będą się nadawały do obroty giełdowego.

Najbardziej rozpowszechnione giełdy to giełdy metali nieżelaznych (Londyn, Nowy Jork, Tokio), giełdy zboża (Chicago, Rotterdam, Winnipeg), giełda cukru (Nowy Jork, Paryż, Londyn), giełdy surowców oleistych (Londyn, Rotterdam) i giełdy skór (Chicago, Liverpool).

Główna rola giełdy (poza samym zawieraniem transakcji) sprowadza się do tego, że cena giełdowa służy jako wyznacznik, punkt odniesienia dla cen na rynku wolnym.

Rodzaje giełd:

1. Giełdy towarów

2. Giełdy walorów

3. Giełdy usług

• Transportowych

• Ubezpieczeniowych

• Pośrednictwa transakcyjnego

Transakcje w handlu giełdowym :

• transakcje o charakterze rzeczywistym (wiążą się bezpośrednio z przepływem towarów między sprzedającym a kupującym)

• transakcje o charakterze nierzeczywistym (nie wiążą się bezpośrednio z przepływem towarów)

Wiąże się to z rodzajami operacji, transakcji jakie na giełdzie mogą być dokonywane.

1. Transakcje natychmiastowe - transakcje zawierane po kursie SPOT (tzw. transakcje SPOT-owe), wiążące się z rzeczywistym przepływem towarów pomiędzy kupującym a sprzedającym, dlatego że takie transakcje należy rozliczyć najpóźniej w ciągu dwóch dni (w ciągu dwóch dni musi być przedstawiony towar przez sprzedającego i kupujący musi zabezpieczyć środki na płatność)

2. Transakcje terminowe - wiążą się z zawarciem samej transakcji, ale niekoniecznie muszą oznaczać przepływ towarów pomiędzy podmiotami (transakcje terminowe mogą mieć charakter rzeczywisty wtedy, kiedy nabywcą jest podmiot, który chce zabezpieczyć się przed zmianą cen - kontrakt zawieram dziś, dziś ustalam cenę po jakiej kupię dany towar, natomiast transakcja ma być przeprowadzona w przyszłości); transakcje terminowe zawierają przede wszystkim spekulanci, którzy liczą na zyski wynikające z różnic cen. Transakcje te można rozwiązywać.

3. Transakcje przenośne -jednoczesny zakup i sprzedaż na różne terminy

4. Transakcje arbitrażowe -jednoczesny zakup i sprzedaż na różnych giełdach, gdy są różnice cen

5. Transakcje opcyjne -nabycie prawa zakupu w przyszłości - opcji

Jeżeli chodzi o giełdy usługowe to ich przedmiotem są głównie usługi transportowe, frachtowe i ubezpieczeniowe.

FUNKCJE GIEŁD:

1.handlowe

2.spekulacyjne

3.ogranicza ryzyko zmiany cen

4.doprowadza do ujednolicenia cen

5.informacyjna

Aukcje - mogą występować w dwóch formach, w formie aukcji regularnych i nieregularnych

Aukcje regularne - są najczęściej organizowane na zasadzie spółek akcyjnych organizacji kupieckich; odbywają się w z góry określonym miejscu i określonym czasie. Przedmiotem transakcji na aukcji są towary, które nie dają się ujednolicić, wystandaryzować pod względem cech fizycznych czy jakościowych (czyli te, które nie występują masowo). Na aukcjach towarowych, mających znaczenie w handlu międzynarodowych, przedmiotem transakcji są najczęściej towary nie występujące w skali masowej, niemniej jednak występujące w pewnych grupach (np. jabłka - odmiana, gatunek, wielkość, zabarwienie)

Najczęściej na aukcjach obraca się tzw. lotami (lot - partia towaru, która znajduje się w obrocie aukcyjnym).

Sam handel aukcyjny może być w różny sposób zorganizowany :

• licytowanie w górę od ceny niskiej

• aukcja zegarowa (ruch ceny wyrażone jest poprzez tarczę zegara - schodzimy z ceny wysokiej -licytowanie w dół (podaje się cenę maksymalną i obniża się ją)

• licytacja pisemna - podobne do przetargu

Aukcje nieregularne - organizowane w nieregularnych odstępach czasu i nieregularnych miejscach; w sposób okazjonalny (np. sprzedaż majątku firmy, która upadła).

Aukcje mają najczęściej charakter lokalny, regionalny, ale są również aukcje mające charakter międzynarodowy (np. aukcja koni arabskich w Janowie Podlaskim - aukcja regularna)

Aukcjonariusz - osoba przedstawiająca towar do sprzedaży za pośrednictwem aukcjonatora.

Aukcjonator - ten, który prowadzi, organizuje aukcję; pobierana jest za to prowizja, najczęściej w granicach 2-5% wartości transakcji

Najbardziej znane aukcje o zasięgu światowym :

• wełny owczej (Australia, Nowa Zelandia)

• kauczuku (Singapur)

• herbaty (Kalkuta)

• skór surowych (Amsterdam)

• skór zwierząt futerkowych (Kopenhaga, Petersburg)

• aukcja koni arabskich (Janów Podlaski)

Rynki zorganizowane ułomne :

Wystawy - charakterem są zbliżone do targów, jednak zasadnicza różnica polega na tym, na wystawach nie prowadzi się handlu (nie mają charakteru bezpośrednio handlowego); mają natomiast charakter informacyjny, promocyjny. Obecność na wystawach jest nie tylko kwestią samej prezentacji, ale także prestiżu dla firmy; pomimo, że nie mają charakteru handlowego, bardzo często służą jako możliwość nawiązania pierwszego kontaktu, zaprezentowania swojej oferty, swoich zdolności produkcyjnych; po zakończeniu wystawy mogą nastąpić dalsze kontakty zakończone podpisaniem kontraktu (pośrednio przyczyniają się do pełnienia funkcji handlowej).

Bardzo często organizowanie wystaw, jak i uczestnictwo w wystawach podmiotów gospodarczych danego kraju odbywa się przy znacznym współudziale państwa (jest to element polityki promocyjnej, proeksportowej). Nie ma podpisywania kontraktów. Organizowane są na terytoriach państw obcych.

Rodzaje:

-ogólne

-branżowe

-specjalistyczne

Wolne obszary celne - jest to głównie teren u zbiegu najważniejszych szlaków handlowych, gdzie towary mogą być składowane bez ograniczeń i bez konieczności dokonywania odpraw celnych, formalności celnych; mogą podlegać swobodnemu obrotowi na terenie wolnego obszaru celnego. Ocleniu podlega dopiero, kiedy zostanie towar wprowadzony w obszar celny.

Podstawowe funkcje :

• aktywizacji gospodarczej poszczególnych terenów (zorganizowanie na danym obszarze wolnego obszaru celnego zachęca podmioty do podejmowania tam działalności, szczególnie działalności produkcyjnej albo handlowej, dlatego, że jeśli przywieziemy towary z zagranicy (bez opłat celnych) i znajdziemy zagranicznego kontrahenta na zakup tych towarów, to następuje przesyłka, ale bez konieczności wprowadzenia tego towaru w polski obszar celny (czyli przy niższych kosztach finansowych i kosztach administracyjnych). Jeżeli zlokalizujemy na takim obszarze działalność produkcyjną, to do produkcji możemy sprowadzać towary z zagranicy, tutaj je przetwarzać i następnie eksportować (jeśli eksportujemy je za granicę to cała ta operacja odbywa się poza naszym obszarem celnym; jeśli eksportujemy je na obszar naszego kraju mamy obowiązek dokonania formalności celnych, jednak cały proces produkcyjny odbywa się poza tymi formalnościami). Przyczynia się to do znacznej aktywizacji danego obszaru, ponieważ firmy te zatrudniają siłę robocza, kooperują bardzo często z firmami zlokalizowanymi w danym kraju (dostawcy i odbiorcy)(co przyczynia się do aktywizacji także terenów leżących w pobliżu tego obszaru)

• pełnią rolę czysto handlowe, gdyż taka forma organizacyjna daje możliwości znacznie prostszego prowadzenia handlu (bez konieczności załatwiania różnego rodzaju formalności celnych i administracyjnych).

Najbardziej znane wolne obszary celne to porty niemieckie np. Hamburg, Kopenhaga, Sztokholm i teren Azji Płd.Wsch (strefy wolnego handlu np. Singapur, Hongkong). W skali mikro wolnymi obszarami celnymi są strefy wolnocłowe na lotniskach, na promach; sklepy wolnocłowe (są one sprzeczne z zasadami wolnego handlu na obszarze Unii Europejskiej i od 1 lipca 1999 r. sklepy wolnocłowe na terenie UE przestaną istnieć)

Przetargi - przetarg w skali międzynarodowej nie różni się w zasadzie od przetargów, których organizowanych jest tysiące w skali krajowej; międzynarodowość przetargów przejawia się w otwartości, tzn. w swobodzie dostępu dla jednostek zagranicznych. Sam handel poprzez przetarg odbywa się w sposób typowy, tzn. ogłaszany jest przetarg, przedmiot tego przetargu, następnie uczestnicy tego przetargu składają w formie pisemnej swoje oferty, specjalna komisja przetargowa na podstawie badania tych ofert dokonuje wyboru.

Przetargi otwarte- umożliwiają udział firm zagranicznych, bądź naszych za granicą. (lepszy dla kraju jest przetarg otwarty.)

23 i 24. Mechanizm kształtowania się cen

Znaczna część korzyści z wymiany międzynarodowej zależy od tego, jak zmieniają się ceny. Np.: jeżeli dany kraj eksportuje towary, których ceny rosną, a importuje towary, których ceny spadają, osiąga korzyść 1 z podstawowych mechanizmów powstawania korzyści.

Kształtowanie się cen w wymianie międzynarodowej

Z zasady ceny kształtują się pod wpływem popytu i podaży. Jednakże rynki międzynarodowe są niedoskonałe. Czynniki zmieniające ceny na rynkach międzynarodowych:

1. nie działa tu prawo podaży i popytu w sposób doskonały, bo istnieją granice ekonomiczne (większe koszty wymiany): podatki graniczne, cła, dodatkowe opłaty cena towaru w wymianie międzynarodowej odbiega od ceny wyznaczonej przez popyt i podaż

2. praktyki monopolistyczne producentów niektórych towarów - państwa ograniczają podaż towarów (kontrola eksportu); państwa/przedsiębiorstwa międzynarodowe stosują zmowy cenowe (monopolistyczne)

3. masowe subwencje stosowane przez państwa w produkcji niektórych towarów (np. żywność, przemysł lotniczy) wzrasta podaż tanich towarów.

Subwencja umożliwia zmniejszenie ceny i zwiększenie konkurencyjności towaru na rynku międzynarodowym, ex. uprawa bawełny: w Afryce Zachodniej (tania praca) i w południowych stanach USA (Subwencje rządu): bawełna amerykańska wcale nie jest droższa od bawełny afrykańskiej. Cena tej pierwszej nie jest prawdziwa.

Subwencje stosowane są przez kraje bogate, wysoko rozwinięte

4. transport- choć ostatnio koszty transportu bardzo się zmniejszyły (rozwój środków komunikacji)

Dobra ustandaryzowane- surowce (przemysłowe, energetyczne, rolne) i półprodukty. Surowiec rolny to np. olej paliwowy, ziarno kawy, a artykuł rolny to olej czy kawa.

Dobra ustandaryzowane mają substytuty, cechuje je wysoka cenowa elastyczność popytu (przy niewielkiej zmianie ceny popyt zmienia się znacznie).

Kraj powinien sprzedawać towary, których ceny na rynkach międzynarodowych są niezależne od popytu- zmiana ceny nie spowoduje zmiany popytu (popyt sztywny względem cen). Wtedy kraj może podwyższać ceny bez obawy, że popyt się zmniejszy.

Kraj powinien importować towary o wysokiej cenowej elastyczności popytu- wtedy producenci mają ograniczone możliwości podwyższania cen i są zmotywowani do utrzymywania cen na tym samym poziomie a nawet do ich zmniejszania.

Dobra zindywidualizowane- mają indywidualne, niepowtarzalne cechy, nie mają bliskiego substytutu, nie można ich łatwo zastąpić. Z reguły popyt jest sztywny względem ceny- brak substytutów a konsumenci są przyzwyczajeni (przyzwyczajenie do określonych marek, nawyk konsumpcyjny).Producenci są w bardzo dobrej sytuacji (mogą swobodnie podwyższać ceny) w porównaniu z producentami Dóbr ustandaryzowanych.

Podsumowanie: kraj powinien eksportować towary zindywidualizowane a importować towary ustandaryzowane.

STABILNOŚĆ CEN TOWARÓW USTANDARYZOWANYCH (SUROWCÓW) I ZINDYWIDUALIZOWANYCH (TOWARY PRZEMYSŁOWE)

Ceny surowców (towarów ustandaryzowanych) charakteryzują znaczne wahania cen spowodowane następującymi przyczynami:

1. cena surowców jest funkcją podaży i popytu ale we współczesnej gospodarce światowej- kupowanie towarów nie tylko na potrzeby przemysłu, ale też dla celów spekulacyjnych (w celu osiągnięcia zysku). Transakcje nierzeczywiste (nie mające związku z potrzebami przemysłu, etc.) = transakcje terminowe

Transakcje terminowe: fundusze inwestycyjne kupując surowce zakładają, że w przyszłości ich cena będzie wzrastać lub spadać.

Przykład:

13.04 (dziś) zawieramy transakcję i ustalamy cenę: dostawa 1t jabłek za 2 zł za 1 kg; razem: 2.000zł. Dostawa za 3 miesiące- czyli 13.07

13.07 tego dnia aktualna cena to 3zl za 1 kg jabłek. Kupujący zyskał, może sprzedać jabłka po cenie aktualnej.

Na rynkach surowców transakcje terminowe zniekształcają ceny.

Tendencje cenowe: ceny rosną- inwestorzy kupują, ceny maleją-inwestorzy sprzedają.

2. niska cenowa elastyczność podaży surowców (podaż jest mało elastyczna).

Przykład: rośnie popyt na cukier, ale cykl produkcji buraka cukrowego wynosi 6-8 miesięcy. Producenci inwestują, a w tym czasie ceny cukru maleją.

Nie zawsze producenci osiągają korzyść z tytułu wzrostu cen.

Popyt na surowce (towary ustandaryzowane) jest zmienny. Jest funkcją koniunktury gospodarczej. Spadek koniunktury powoduje spadek popytu na surowce. Obecnie popyt na surowce wzrósł za sprawą gospodarki chińskiej i indyjskiej.

Podsumowanie: Producenci surowców muszą utrzymać wysoki poziom nie wykorzystanych mocy wytwórczych aby sprostać ewentualnemu popytowi (koszty)- obciążenie dla gospodarki. Produkcja/specjalizacja międzynarodowych towarów ustandaryzowanych jest mało opłacalna, ryzykowna, bo nie gwarantuje stałego poziomu cen.

Stabilność cen towarów zindywidualizowanych jest o wiele lepsza- lepsze perspektywy dla ich producentów. Producenci ci z reguły dysponują wolnymi mocami wytwórczymi albo mogą ograniczać moce wytwórcze- łatwe dostosowywanie do zmieniających się cen. Możliwość elastycznego reagowania na zmiany cen i popytu.

KSZTAŁTOWANIE SIĘ CEN TOWARÓW W DŁUGIM OKRESIE CZASU

Ceny towarów przemysłowych rosną szybciej od cen surowców (dotyczy to cen wszystkich surowców energetycznych, rolnych i przemysłowych).

Ex.: ropa- obecnie ceny jak w 1973r. (cena niezmieniona). A ceny towarów przemysłowych, indeks cen w 30 latach: 120%.

Przyczyny wzrostu cen towarów przetworzonych z surowców przemysłowych:

• koszty postępu technicznego

• rośnie poziom wykształcenia siły roboczej

• zmniejszenie się popytu na dobra ustandaryzowane ze względu na energio i surowcooszczędność

Surowce rolne, przyczyny wzrostu cen towarów przetworzonych:

• przyrost demograficzny- w miarę wzrostu dochodów per capita udział żywności w wydatkach maleje (prawo Engela)

Cenowe Terms of trade - zagregowane ujęcie wymiany

Tp- wskaźnik cenowy terms of trade

P¹ex- średni w okresie wyjściowym poziom cen towarów eksportowanych

P⁰ex- średni w okresie badanym poziom cen towarów eksportowanych

Przykład:

Jeżeli dynamika cen towarów eksportowanych wyniosła 1/2: wzrost cen o 20% a dynamika cen towarów importowanych o 10%, to wskaźnik terms of trade osiągnie poziom 109% poprawa terms of trade o 9%

Terms of trade w PL w 2000r. poniżej 100%- odnieśliśmy straty z wymiany międzynarodowej;

2001r.: 103-103%

2002r.: 105%

2003r.: 96%

Cenowe terms of trade jest modyfikowane przez dochód.

Dochodowe terms of trade

E- zmiany dochodu z eksportu w danym okresie

Przykład:

Td = ½ : 1/1*130% = 142

130%- zmiana dochodu z eksportu. Wzrost dochodu z eksportu sprawia, że terms of trade wynosi 142%

Przykład:

Td = ½ : 1/1*92% = 100%

92% - dochód z eksportu zmalał, w efekcie zmniejszyło się terms of trade

Jednoczynnikowe terms of trade

L_ex - wskaźnik dynamiki wydajności pracy w sektorze eksportowym danego kraju (w %)

Wzrost wydajności - do wyeksportowania określonej ilości towaru wymagane jest mniej pracy

Dwuczynnikowe terms of trade

Bierzemy pod uwagę wydajność i dochód

25. Parytet złota

Parytet walutowy, parytet złota, sposób określania wartości jednostki walutowej danego kraju. W przeszłości, w warunkach pełnej wymienialności waluty na złoto, a później w systemie stałego kursu walutowego (system walutowy), stosowany był do tego celu parytet złota, wyrażający ilość czystego złota (w g) "zawartą" w jednostce monetarnej danego kraju.

Obowiązywał on z mocy ustawy ogłaszanej przez władze państwowe, po II wojnie światowej - w uzgodnieniu z Międzynarodowym Funduszem Walutowym (MFW). Obniżenie parytetu złota oznaczało dewaluację, a jego podwyższenie rewaluację waluty. Z czasem kolejne kraje rezygnowały z ustalania wartości swej waluty w oparciu o parytet złota, prawna jego likwidacja nastąpiła w wyniku ratyfikacji w dniu 1 IV 1978 zmienionego statutu MFW.

Obecnie poszczególne kraje mają pełną, gwarantowaną prawem międzynarodowym swobodę w ustalaniu zasad kursowych swych walut. Ich wartość mogą ustalać w stosunku do waluty międzynarodowej, koszyka walutowego, europejskiej jednostki walutowej (ECU) lub specjalnych praw ciągnienia (SDR).

W niektórych krajach, nie będących członkami MFW, utrzymano parytety złota, jednakże nie mają one związku z wzajemnymi kursami ich walut i walut innych państw. (z onet.pl/wiem)

26. System z Bretton Woods i MFW

Od strony 366 w Budnikowskim albo poniżej, polecam to drugie bo to jedno z nielicznych zagadnień jakie mnie zaciekawiły i warto przeczytać nieco rozszerzoną wersję

Jeszcze w czasie II wojny światowej zostały podjęte w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii prace nad stworzeniem nowego międzynarodowego systemu walutowego, a co za tym idzie właściwego, odpowiadającego ówczesnym potrzebom systemu kursowego. Chodziło o to, aby nowy system miał zalety systemu waluty złotej, tj. wymienialność walut i stabilny kurs wymiany, a jednocześnie był pozbawiony jego wady - niezależności podaży złota od popytu na ten pieniądz światowy i wynikającego z wielkości transakcji wyrównawczych w świecie.

Podstawowe zasady, na których miał się opierać powojenny system rozliczeń międzynarodowych, zostały sformułowane na konferencji w Bretton Woods w dniach 1 -22 lipca 1944 roku, której uczestnicy (44 kraje, w tym Polska) opowiedzieli się za wolnym handlem i swobodną wymienialnością walut przy systemie kursu sztywnego. By spełnić te założenia kraje członkowskie musiały zostać wpierw wyposażone w odpowiedni zasób międzynarodowej płynności, którą utraciły w czasie wojny. W tym celu na konferencji opracowano dwie koncepcje:

Plan Keynesa (stanowisko krajów zniszczonych wojną)

Plan White - a (punkt widzenia USA).

Plan J. M. Keynesa, oparty był na konstrukcji unii clearlingowej, w ramach, której wszystkim krajom, przyznanoby kwotę równą 75% wartości średnich rocznych obrotów handlowych, koncepcji proponującej kreację pieniądza międzynarodowego o nazwie, bankor, który zastąpiłby złoto w roli pieniądza światowego i służył rozliczaniu bilansów płatniczych krajów członkowskich. Sam bankor miał być określony jako pewna ilość złota, miałby ustalony parytet w złocie. Jednocześnie ustalonoby stałe parytety - kursy walutowe w stosunku do tej jednostki, stwarzając tym samym podstawy systemu stałych kursów walutowych. System dopuszczał jednorazową dewaluację w wysokości nie przekraczającej 5%, dewaluacje głębsze musiałyby uzyskać zgodę unii dearlingowej. Niejasne były rozwiązania dotyczące kredytowania bilansów płatniczych przez unię, plan Keynesa obejmował jedynie pozycję dłużniczą jakiegoś kraju, bez uregulowania terminów i sposobów spłaty kredytu walutowego unii, nie było w nim także mowy o pozycji wierzycielskiej jakiegoś kraju.

Tzw. Plan White'a była to koncepcja oparta na idei stworzenia międzynarodowego funduszu walutowego, idei systemu dewizowo - złotego, w którym rolę pieniądza światowego odgrywałyby obok złota wymienialne na złoto waluty narodowe. Proponowane rozwiązanie zakładało fundusz, który miał się składać w połowie z wkładów państw członkowskich płaconych w zależności od sytuacji gospodarczej, w 10 - 25% w złocie, w 25 - 40% w walucie narodowej i w połowie z kredytów. Kredyty walutowe, przeznaczone wyłącznie na pokrycie deficytów bilansu płatniczego, mogłyby być udzielane do wysokości wkładu członkowskiego danego kraju. Jeżeli natomiast jakiś kraj przekroczyłby swoją kwotę, aby sfinansować własny deficyt bilansu płatniczego, to kredyt walutowy mógł uzyskać tylko wówczas, gdy zobowiązał się do przywrócenia równowagi w bilansie płatniczym. Tak, więc, była to koncepcja powołania do życia takiej międzynarodowej instytucji, która miała być tylko „funduszem”, tj. pulą wydzielonych środków pochodzących z wpłat członkowskich.

Ostatecznie przyjęto stanowisko amerykańskie, które zakładało utworzenie międzynarodowej instytucji finansowej, Międzynarodowego Funduszu Walutowego, stanowiącej pulę wydzielonych środków pochodzących z wpłat członkowskich (75% wpłat w walucie krajowej i 25% wpłat w walucie swobodnie wymienialnej). MFW miał być instytucją kredytową i stanowić dodatkowe źródło międzynarodowej płynności, a jego głównym zadaniem było pomaganie krajom członkowskim w osiągnięciu podstawowego celu, czyli przywrócenia pełnej wzajemnej wymienialności walut w obrotach bieżących. Utworzony został również Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (Bank Światowy) mający zajmować się finansowaniem projektów inwestycyjnych.

Na konferencji Bretton Woods sformułowano podstawowe zasady funkcjonowania systemu walutowego:

Złoto jest głównym źródłem rezerwowym i płatniczym,

Parytety wymienialnych walut zostaną określone w złocie lub w dolarach USA wymienialnych na złoto przez Bank Systemu Rezerw Federalnych tego kraju,

USA będą wymieniać każdą walutę na złoto (i odwrotnie) przy utrzymaniu stałej jego ceny w wysokości 35 USD za tzw. uncję trojańską złota,

Kursy bieżące wymienialnych walut narodowych mogą się wahać wokół ustalonego kursu parytetowego tylko w wąskich granicach +/- 1% (1% w górę lub w dół od kursu parytetowego),

W momencie zbliżania się kursu bieżącego wymienialnej waluty narodowej od odchyleń +/- 1% władze monetarne są zobowiązane do odpowiedniego interweniowania na rynkach pieniężnych,

W przypadku trudności płatniczych i konieczności zmiany kursu waluty poszczególne kraje członkowskie mają możliwość skorzystania ze specjalnych kredytów MFW,

Zmiany poziomu oficjalnego kursu waluty narodowej kraju członkowskiego MFW większe niż 10% są możliwe jedynie za zgodą odpowiednich władz Funduszu.

Zasady funkcjonowania systemu z Bretton Woods były bardzo rygorystyczne. Chodziło o:

Utrzymanie stałego zaufania do dolara USA (i do kilku innych walut rezerwowych),

Wzrost płynności międzynarodowej (tj. możliwość dokonywania płatności z tytułu rozwoju międzynarodowych powiązań gospodarczych) w warunkach utrzymywania stałej ceny złota w USD.

Podstawę systemu z Bretton Woods stanowiły dwie zasady:

Wymienialności walut,

Stabilności walutowej.

Pierwsza z nich rozumiana była jako wymienialność gwarantowana przez bank centralny emitujący daną walutę oraz jako wymienialność rynkowa, tzn. całkowita swoboda obrotu pieniężnego w skali międzynarodowej. Wymienialność oznacza gwarancję odkupienia przez władze monetarne od innych banków centralnych własnej waluty za złoto, jeśli nie została ona zakupiona w celu dokonania płatności związanych z transakcjami bieżącymi. Wreszcie oznacza to zobowiązanie władz monetarnych do niestosowania ograniczeń dewizowych w zakresie płatności bieżących bilansu płatniczego.

Z kolei zasada stabilności walutowej obejmowała reguły kształtowania kursów bieżących walut w długim i krótkim czasie.

Kursy walut narodowych miały być wyrażane w złocie bądź w dolarach USA. Kursy bieżące były kształtowane przez kilka zasad:

W oficjalnych transakcjach walutami wymienialnymi dopuszczalne były odchylenia w wąskich granicach jeden procent w górę lub w dół od kursu parytetowego lub centralnego, w momencie jednak zbliżania się do kursu bieżącego wymienialnej waluty narodowej do odchyleń +/- 1% władze monetarne zobowiązane były do odpowiednich interwencji na rynkach pieniężnych, zaś zmiany poziomu kursu w górę lub w dół większe niż 10% były możliwe jedynie za zgodą władz Funduszu,

Wykluczone były dyskryminacje zarządzenia walutowe i praktyki różnicowania kursów walut

W praktyce funduszu różnicowanie kursów jest, więc traktowane tak, jak stosowanie innych ograniczeń płatniczych.

W systemie z Bretton Woods rolę walut rezerwowych, czyli pieniądza światowego pełniły dwa rodzaje pieniądza, były to złoto i dolary USA.

W systemie z Bretton Woods palącym problemem stała się asymetria procesów dostawczych na linii kraj emitujący walutę krajową - reszta świata. Stały deficyt bilansu płatniczego USA odgrywał przez długi czas pozytywną rolę, tzn. napędzał ogólny wzrost gospodarki światowej. Deficyt ten kumulujący się w rosnącą sumę amerykańskich zobowiązań krótkoterminowych, umożliwiał innym krajom odbudowę rezerw dewizowych i wprowadzenie swobodnej, wielostronnej wymiany handlowej na bazie wzajemnej wymienialności walut. Z drugiej strony zaczęła się nasilać w USA pełzająca inflacja, uwarunkowana polityką fiskalną na arenie wewnętrznej. Zwiększone deficyty w budżecie i bilansie płatniczym wywołały nasilenie napięć inflacyjnych w krajach, które kumulowały amerykańskie należności w swoich rezerwach.

Wskutek narastającego deficytu płatniczego Stanów Zjednoczonych na początku lat sześćdziesiątych pojawiło się zjawisko nadmiaru dolarów, w wyniku, czego Stany Zjednoczone były zmuszone do sprzedaży rezerw złota, na rynku londyńskim. Międzynarodowy system walutowy oparty na systemie kursów stałych przez 20 lat funkcjonował dobrze, przyczyniając się do liberalizacji międzynarodowych obrotów płatniczych. Tak długo, jak długo utrzymywało się zaufanie do siły i stabilności amerykańskiej waluty, która pełniła rolę waluty kluczowej, utrzymywało się również zaufanie do panującego systemu i spełniał on wszystkie swoje funkcje. Formalnym kresem systemu walutowego z Bretton Woods było zdeklarowanie w dniu 15 sierpnia 1971 roku przez amerykańskiego prezydenta Nixona zawieszenie zewnętrznej wymienialności dolara na złoto. Nie było to jednak wydarzenie nieoczekiwane, poprzedziło je, bowiem kilka gwałtownych spekulacji na osłabienie dolara, wykorzystujących spadek zaufania do amerykańskiej waluty. Przyczynami ostatecznego załamania się systemu były z jednej strony jego rygorystyczne założenia, z drugiej zaś, stopniowo narastające trudności płatnicze USA i związane z tym zmniejszenie się zaufania do dolara. Nawet dwukrotna dewaluacja dolara nie poprawiła znacząco bilansu płatniczego Stanów Zjednoczonych i nie powstrzymało ucieczki odo dolara. Ostatecznie 19 marca 1973 roku Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Japonia, Włochy, Kanada oraz Szwajcaria zdecydowały się na zrezygnowanie z utrzymywania stałych kursów swoich walut, co oznaczało rozpad systemu Z Bretton Woods.

27. Płynność sterowana

?

28. Europejski system walutowy

od 376 w Budnikowskim

29. Rynek walutowy i kurs walutowy definiowanie

30. Kurs walutowy w długim okresie

31. Kurs walutowy w krótkim okresie

32. Wahania kursów walutowych

od 285 w Budnikowskim

33. Pojęcie bilansu płatniczego

od 275 w Budnikowskim

34. Struktura bilansu płatniczego

od 276 w Budnikowskim

35. Równowaga i nie równowaga bilansu płatniczego

36. Przywracanie równowagi bilansu płatniczego

od 278 w Budnikowskim

37. Zagraniczna i międzynarodowa polityka ekonomiczna

38. Pojęcie zagranicznej polityki ekonomicznej

Zagraniczna polityka ekonomiczna jest częścią ogólnej polityki ekonomicznej i jako taka jest ściśle powiązana z pozostałymi dziedzinami tej polityki. U podstaw tego związku leży ścisła współzależność między sytuacją w stosunkach gospodarczych z zagranicą, a sytuacją w gospodarce wewnętrznej każdego kraju. W związku z tym zagraniczna polityka ekonomiczna może być często wykorzystywana dla osiągania pewnych celów w gospodarce wewnętrznej i odwrotnie. Dla osiągania pewnych celów w stosunkach gospodarczych z zagranicą mogą być niejednokrotnie zastosowane pewne posunięcia w wewnętrznej polityce gospodarczej. Te dwa rodzaje polityki są wobec siebie w znacznym stopniu alternatywne. Przy osiąganiu określonych celów polityczno- gospodarczych zagraniczna i wewnętrzna polityka gospodarcza mogą się wzajemnie uzupełniać i wspomagać. Możliwości tego wspomagania się są tym większe, im większą rolę w gospodarce danego kraju odgrywają obroty gospodarcze z zagranicą ,tym silniejsze są bowiem dla gospodarki wewnętrznej efekty określonych posunięć państwa w sferze tych obrotów i odwrotnie.

Zagraniczna polityka ekonomiczna a ogólna polityka zagraniczna

Zagraniczna polityka ekonomiczna stanowi również część ogólnej polityki zagranicznej poszczególnych krajów. Jest bowiem często wykorzystywana dla osiągania określonych celów politycznych. Dotyczy to zwłaszcza krajów rozwiniętych, a potwierdza to liczna grupa przykładów, jakie można znaleźć w historii ich zagranicznej polityki ekonomicznej, w tym zwłaszcza w stosunkach z krajami słabo rozwiniętymi. W przypadku krajów słabo rozwiniętych ze względu na ich ograniczony potencjał ekonomiczny i znaczną zależność od krajów rozwiniętych, możliwości wykorzystywania zagranicznej polityki ekonomicznej dla osiągania określonych celów politycznych są na ogół mniejsze, niemniej również istnieją. W zależności od sytuacji i od kraju jest ona zazwyczaj obliczona na zbliżenie polityczne z określonymi krajami tej grupy albo też, jeśli z niektórymi z nich istnieją określone spory na utrudnienie ich sytuacji ekonomicznej i politycznej.

Geneza i pojęcie międzynarodowej polityki ekonomicznej

Międzynarodowa polityka ekonomiczna jest zjawiskiem nowym. Do II wojny światowej każdy z krajów prowadził swą zagraniczną politykę ekonomiczną, właściwie całkowicie odrębnie bez jakiejkolwiek koordynacji z innymi krajami. Zdarzały się wprawdzie przypadki uzgadniania pewnych posunięć przez główne kraje, ale dotyczyły one zagadnień raczej specyficznych, takich na przykład jak problem reparacji niemieckich po I wojnie światowej. Idee ustalenia pewnych zasad międzynarodowych stosunków ekonomicznych i w ogóle pewnej koordynacji zagranicznej polityki ekonomicznej poszczególnych krajów pojawiły się na większą skalę dopiero w końcowym okresie II wojny światowej, kiedy zaczęto zastanawiać się, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych nad przyszłym kształtem gospodarki światowej. Czynnikiem stymulującym te idee były doświadczenia z okresu I kryzysu ekonomicznego lat 30- tych, kiedy brak koordynacji polityki ekonomicznej i obrona każdego kraju przed tym kryzysem własnymi tylko siłami pogłębiły powstałe trudności. Po II wojnie światowej tendencje do koordynacji zagranicznej polityki ekonomicznej poszczególnych krajów umocniły się, ponieważ wraz z odbudową ekonomiczną kraje te znosiły stopniowo ograniczenia w stosunkach gospodarczych z zagranicą, czego efektem była rosnąca współzależność ich gospodarki. Wyrazem tej współzależności był zwiększający się w miarę upływu czasu udział obrotów wzajemnych między tymi krajami i w handlu zagranicznym i to w sytuacji, kiedy udział tego handlu w ich dochodzie narodowym miał tendencje do wzrostu. Wzrastała również ich współzależność w dziedzinie technologii. Czynnikiem ogromnie zwiększającym tę współzależność gospodarki poszczególnych krajów był też rosnący z czasem wywóz kapitału, rozwój korporacji trans- narodowych i powiększająca się swoboda przemieszczania się kapitałów krótkoterminowych w skali międzynarodowej. W latach 60- tych, a zwłaszcza w 70- tych wystąpiły i to z tendencją do nasilania się zaburzenia w międzynarodowym systemie walutowym, co stworzyło konieczność współdziałania w sferze polityki ekonomicznej. Wejście krajów rozwiniętych w końcu 1973 roku i na początku 1974 roku stan recesji gospodarczej spowodowanej między innymi przez kryzys energetyczny wpłynęło na dalsze wzmocnienie tendencji do koordynacji i polityki ekonomicznej. Przedmiotem tej koordynacji stała się już nie tylko zagraniczna polityka ekonomiczna sensu stricte, w tym między innymi z resztą po raz pierwszy w historii polityka importu źródeł energii, w szczególności ropy naftowe, ale również i to w znacznym stopniu wewnętrzna polityka ekonomiczna, a zwłaszcza polityka wzrostu gospodarczego, polityka anty- inflacyjna i polityka zatrudnienia. Potrzeba współdziałania w sferze polityki ekonomicznej wystąpiła zwłaszcza w ramach utworzonych ugrupowań gospodarczych typu integracyjnego, takich jak: Europejska Wspólnota Gospodarcza, czy EFTA, czy Europejskie Stowarzyszenie Obrony Wolnego Handlu, które wskutek zniesienia ceł i innych ograniczeń w obrotach wzajemnych krajów członkowskich współzależność ich gospodarki bardzo silnie wzrosła. Zagraniczna polityka ekonomiczna krajów rozwiniętych po II wojnie Światowej wykazywała coraz silniejsze tendencje do umiędzynarodawiania się w tym sensie, że coraz więcej elementów tej polityki było wynikiem różnego rodzaju uzgodnień między wszystkimi, czy niektórymi grupami krajów. Inaczej mówiąc, coraz wyraźniej wykształcało się zjawisko międzynarodowej polityki ekonomicznej. Procesy tego umiędzynarodawiania się polityki ekonomicznej krajów rozwiniętych rozwijało się przy tym w miarę upływu czasu zarówno w głąb, jak i w szerz. W głąb w tym sensie, że w tych dziedzinach takich zwłaszcza jak polityka handlowa, czy walutowa, które najwcześniej stały się w pewnym stopniu przedmiotem koordynacji międzynarodowej, zakres tej koordynacji miał tendencję do rozszerzania się. W szerz natomiast w tym sensie, że przedmiotem koordynacji międzynarodowej stawały się z czasem coraz to nowe dziedziny polityki ekonomicznej i to nie tylko zagranicznej, ale w pewnej mierze i polityki wewnętrznej. O ile międzynarodowa polityka ekonomiczna krajów rozwiniętych zaczęła się wykształcać już w okresie II wojny światowej, o tyle zjawisko międzynarodowej polityki ekonomicznej krajów rozwijających się ujawniło się dopiero w końcu lat 50- tych i na początku lat 60- tych. W tym czasie większość krajów słabo rozwiniętych, szczególnie afrykańskich uzyskała niepodległość. Do tego czasu każdy z tych krajów, jeżeli był formalnie niepodległy prowadził swą zagraniczną politykę ekonomiczną odrębnie, przy czym w wielu przypadkach polityka ta powstawała pod mniejszym lub większym wpływem takiego, czy innego kraju rozwiniętego od którego dany kraj rozwijający się był uzależniony. Dopiero wzrost liczby krajów, które uzyskały niepodległość umacniania się i niezależności ekonomicznej i politycznej umacniająca się w krajach rozwijających się, w krajach świadomość siły politycznej i ekonomicznej jako grupy na arenie międzynarodowej oraz coraz lepsze zrozumienie wspólnoty ich podstawowych interesów ekonomicznych spowodowało próby koordynacji zagranicznej polityki ekonomicznej krajów rozwijających się. Podstawowym celem tej koordynacji było dążenie tych krajów do poprawy ich miejsca w gospodarce światowej po to, aby stworzyć lepsze warunki dla rozwoju własnej gospodarki. Ponieważ dotychczasowe miejsce tych krajów w gospodarce światowej zostało określone przez kraje rozwinięte, przedmiotem międzynarodowej polityki ekonomicznej krajów rozwijających się są przede wszystkim ich stosunki gospodarcze z krajami rozwiniętymi. Podobnie przy tym, jak w przypadku międzynarodowej polityki ekonomicznej krajów rozwiniętych, międzynarodowa polityka ekonomiczne krajów rozwijających się wykazywała w miarę upływu czasu tendencje do pogłębiania się i rozszerzania się. Do pogłębiania się znalazło wyraz w dokładniejszym precyzowaniu celów, jakie powinny być osiągnięte w poszczególnych dziedzinach stosunków ekonomicznych z krajami wysoko rozwiniętymi, a rozszerzanie się, zwiększanie liczby dziedzin, w których cele te były precyzowane. Obecnie międzynarodowa polityka gospodarcza krajów rozwijających się obejmuje właściwie wszystkie dziedziny tych stosunków, a mianowicie handel, sprawy pomocy gospodarczej, transfer technologii, sprawy walutowe, żeglugowe itp.

Międzynarodowa polityka ekonomiczna oznacza wspólne ustalanie przez poszczególne kraje pewnych celów do osiągnięcia w międzynarodowych stosunkach gospodarczych oraz uzgadnianie narzędzi służących do osiągania tych celów.

W przypadku krajów rozwiniętych celami takimi mogą być zniesienie przeszkód, czy przeciwdziałanie nowym przeszkodom dla handlu zagranicznego, czy wywozu kapitału tych krajów, zrównoważenie ich bilansów płatniczych, stabilność ich systemu walutowego, zapewnienie zaopatrzenia w określone surowce, zwłaszcza w energię, a także utrzymanie krajów rozwijających się w stanie określonej zależności ekonomicznej i politycznej.

W przypadku krajów rozwijających się natomiast podstawowym celem międzynarodowej polityki gospodarczej jest radykalna poprawa ich miejsca w gospodarce światowej. Ten cel znajduje wyraz w szeregu celów bardziej szczegółowych, w tym zwłaszcza w dążeniu do zasadniczej poprawy warunków dla handlu zagranicznego tych krajów oraz zwiększenia rozmiarów i polepszenia warunków pomocy gospodarczej ze strony krajów rozwiniętych. Chociaż generalne cele krajów rozwijających się i rozwiniętych są na ogół ze sobą sprzeczne, to w pewnych przypadkach w wyniku wzajemnych nacisków możliwe staje się uzgadnianie pewnych celów wspólnych dla ogół grup krajów, takich jak: stabilizacja rynku określonych surowców, pewna poprawa warunków eksportu krajów rozwijających się, czy zwiększenia pomocy gospodarczej dla tych krajów.

Kraje rozwinięte zdają sobie bowiem sprawę z tego, że przy obecnym układzie sił w polityce i gospodarce światowej i w istniejącej w krajach rozwijających się sytuacji gospodarczej i politycznej całkowite przeciwstawienie się postulatów ekonomicznych tych ostatnich krajów jest już niemożliwe. Odwrotnie natomiast, uwzględnienie w pewnej mierze tych postulatów, aczkolwiek ze względu na interesy bieżące, nastąpiło to z dużymi oporami i opóźnieniami, stwarza kraj rozwinięty możliwość utrzymania pewnych wpływów ekonomicznych i politycznych w krajach rozwijających się.

39. Narzędzia taryfowe

Cła, działają na cenę

KONIECZNIE- od 167. str Budnikowski

40. Narzędzia parataryfowe- nie cła, ale działają na cenę towaru: subwencje, kurs walutowy, inne podatki np. VAT, opłaty manipulacyjne

41. Narzędzia pozataryfowe- wpływają na ilość

42. Pojęcie międzynarodowej polityki ekonomicznej

Proces zbliżania koordynowania czy w niektórych przypadkach nawet ujednolicania preferowanych przez poszczególne kraje celów do osiągnięcia w sferze międzynarodowych stosunków gospodarczych jak też uzgadnianie sposobu osiągania tych celów. W którym miejscu to zbliżenie koordynacja czy ujednolicenie preferencji poszczególnych krajów co do celów i narzędzi nastąpi czyli inaczej mówiąc jaka będzie ich międzynarodowa polityka gospodarcza i czego będzie konkretnie dotyczyć zależy od interesów gospodarczych i politycznych poszczególnych krajów, które ją kształtują oraz zależy od siły przetargowej każdego z tych krajów.

W odróżnieniu od zagranicznej polityki ekonomicznej ich międzynarodowa polityka gospodarcza jest natomiast mniej spoista i mniej kompleksowa. Wskutek istnienia wielu ośrodków decyzyjnych czyli rządów które tę międzynarodową politykę gospodarczą określają oraz różnorodności a często nawet i pełnych sprzecznych interesów ekonomicznych i politycznych niektóre dziedziny mogą być z niej wyłączone ponieważ koordynacja celów i sposobu ich osiągania może okazać się niemożliwa. W innych dziedzinach koordynacja celów może wprawdzie być możliwa ale trudności może napotkać uzgodnienie czasu i sposobów ich osiągania. Międzynarodowa polityka ekonomiczna może być w pewnym przypadku dziełem wszystkich a przynajmniej najważniejszych krajów a w pewnych przypadkach może być dziełem pewnej grupy krajów tym zwłaszcza w przypadku UE krajów należących do określonych ugrupowań gospodarczych typu integracyjnego . Polityka ta może dotyczyć różnych dziedzin międzynarodowych stosunków gospodarczych. W związku z tym wyodrębnia się również pojęcie międzynarodowej polityki handlowej , walutowej czy kredytowej a także polityki krajów rozwiniętych czy też krajów rozwijających się. Z drugiej strony politykę tę można podzielić w zależności od jej adresata a przypadku np. krajów rozwiniętych jej przedmiotem może być całokształt międzynarodowych stosunków ekonomicznych lub wzajemne stosunki gospodarcze krajów należących do tej grupy albo też stosunki krajów wysoko rozwiniętych z krajami słabo rozwiniętymi. O ile zagraniczna polityka gospodarcza może mieć charakter zarówno polityki autonomicznej jak i polityki umownej o tyle ich międzynarodowa polityka ekonomiczna ma charakter jedynie polityki umownej opiera się bowiem na porozumieniach między różnymi krajami. Nie znaczy oczywiście, że w każdym przypadku musi dojść do formalnego zawarcia określonej wielostronnej umowy gospodarczej. Często bowiem polityka ta jest wynikam nieformalnych niejednokrotnie nawet poufnych ustaleń między rządami określonych krajów. Niekiedy też podstawy do takich ustaleń międzynarodowych, czy też jeżeli zapadły one już wcześniej, dla ich realizacji zostają przygotowane na różnego rodzaju spotkaniach kół naukowych, politycznych i gospodarczych z zainteresowanych krajów. W sumie do stwierdzenia, że międzynarodowa polityka ekonomiczna stanowi pewien proces zbliżania czy koordynowania preferowanych przez poszczególne kraje celów gospodarczych i sposobów ich osiągania należy dodać, że jest to proces skomplikowany w którym bierze udział wielu uczestników i występuje wiele interesów oddziaływań i ograniczeń i który rozwija się jednocześnie na wielu płaszczyznach i w wielu miejscach.

43. Podmioty międzynarodowej polityki ekonomicznej

44. Międzynarodowe organizacje gospodarcze

-Unia Europejska

• Traktat Amsterdamski

• integracja ekonomiczna Niemiec

• środkowo-europejskie porozumienie o wolnym handlu CEFTA

• APEC- współpraca ekonomiczna Azji i Pacyfiku

• integracja gospodarcza w Ameryce Północnej (NAFTA)

• integracja gospodarcza w Ameryce Łacińskiej

integracja gospodarcza w innych regionach świata (Afryka, Azja, Ocean Spokojny-ASEAN,SPARTECA)

45. Korporacje transnarodowe

str. 145 Budnikowski

46. Istota międzynarodowej integracji gospodarczej

od str. 250 Budnikowski

Zagadenienia 47-49 zawierają się w definicjach pojęć do punktu 44.

POWODZENIA !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!

- 31 -

---