1. Definicja budżetu.

Plan działania pb-a, wyrażony w ujednoliconej dla pb-a formie finansowo- ilościowej.

2.Proces kształtowania budżetu.

1)powołanie zespołu ds. budżetowania na szczeblu zarządu;

2)określenie struktury organizacyjnej pb-a oraz wydzielenie centrów kosztów, zysków i inwestowania.

3)określenie zasad rejestracji dokumentów kosztowych;

4)wybór systemu rachunku kosztów dla potrzeb budżetu;

5) określenie ścieżki budżetowej;

6)przygotowanie kart budżetowych.

7) przygotowanie instrukcji budżetowej.

3.Budżetowanie i proces budżetowania.

Budżetowanie to metoda polegająca na zarządzaniu pb-em, określająca zasady planowania, realizacji i kontroli wykorzystania środków finansowych i niefinansowych w celu efektywnego wykonywania powierzonych zadań.

Proces budżetowania- rozumiany jako krótkookresowe planowanie to sformalizowany proces kierowania działaniami zmierzający do osiągnięcia zamierzonych celów w okresach nie przekraczających jednego roku.

4.Cele budżetowania.

1. Wsparcie planowania rocznej działalności

2. Koordynacja działań różnych części organizacji oraz upewnienie się, że działanie tych części harmonizuje się.

3. Komunikowanie zamierzeń kierownikom centrów odpowiedzialności.

4. Motywowanie menadżerów do przykładania starań dla osiągnięcia celów wytyczonych przez całą organizacje.

5. Sterowanie działalnością kontrola.

6. Ocena pracy menadżerów.

5.Funkcje budżetu. (powody sporządzania).

1. Sterowania- zapewnienie wykorzystania potencjału gosp. pb-a w dążeniu do osiągania celu.

2. Optymalizacyjna- kształtowanie najkorzystniejszego ekonomicznie rozwoju pb-a.

3. Motywacyjna- stosowanie bodźców finansowych w celu wyrównania pozytywnych postaw pracowników.

4. Równowagi ekonomicznej- utrzymanie prawidłowych relacji bilansowych i płynności finansowej.

5. Kontrolna- kontrola procesów gromadzenia i wykorzystania środków finansowych pod względem realności i efektów.

6.Całosciowy budżet:

1) b. operacyjny- cel: dostarczenie informacji o procesach lub zasobach będących elementami budżetów całościowych ( finansowych):

a) b. sprzedaży- podstawa opracowania pozostałych budżetów np. wpływów e sprzedaży, b. należności, b. produkcji i innych. To ilościowe zestawienie wszystkich produktów które pb-o zamierza sprzedać oraz zakładane ceny

ich sprzedaży.

b) b. produkcji- zawiera przewidywaną wielkość produkcji w poszczególnych okresach.

Algorytm: wielkość produkcji= przewidywana ilość sprzedaży w danym okresie+ wymagany zapas produkcji na koniec danego okresu- wymagany zapas produkcji na początek okresu.

c) b. materiałów bezpośrednich- zestawienie zużycia materiałów bezpośrednich, wielkość zakupów oraz przewidywane płatności za zakupione materiały.

Formuła: zakup materiałów= zużycie materiałów w okresie+ wymagany zapas końcowy- zapas początkowy.

d) b. robocizny- zestawienie kosztów płac bezpośrednich oraz świadczeń bezpośrednich na rzecz pracowników.

e)b. kosztów pośrednich- zestawienie planowanych kosztów wydziałowych kontrolowanych i niekontrolowanych.

2) b. finansowy- system informacyjny, analiza planowa systemu finansowego i majątku jednostki gospodarczej.

a)b. rachunku zysków i strat- określa efektywność planowanych zamierzeń. Powinien być dostosowany do wariantu sporządzania sprawozdania finansowego, ułatwia to ocenę i kontrolę elementów kształtujących wynik finansowy oraz odchyleń od założeń budżetu.

b) b. środków pieniężnych- określa się przepływy środków pieniężnych (wpływy i wydatki), a więc planuje wypłacalność firmy w poszczególnych okresach.

c) planowany bilans- zestawia się planowe stany(zapasy) majątku oraz źródła ich finansowania. Podstawa sporządzania to wielkości początkowe, elementy aktywów i pasywów.

Próg rentowności- narzędzie badania relacji pomiędzy zmianami wielkości sprzedaży (produkcji) a zmianami kosztów operacyjnych i ich wpływu na wynik finansowy (wynik sprzedaży, wynik na działalności operacyjnej) w krótkim okresie czasu. Cel: określenie punktu równowagi ( przychody ze sprzedaży= kosztom operacyjnym( produkcji) tzn. przedsięwzięcie nie przynosi

zysku operacyjnego ( rentowność 0) ani straty operacyjnej.

Dźwignia operacyjna- zmiana sprzedaży musi powodować ponadproporcjonalną zmianę zysku operacyjnego. Dotyczy kształtowania struktury majątku i jego optymalnego wykorzystania w istniejących warunkach rynkowych.

7.Rodzaje budżetów.

Kryterium	Rodzaj
1) zmiany wielkości produkcji	b. stałe- określona wielkość produkcji, dla jednego poziomu produkcji b. elastyczny( ruchomy)- dla różnych wielkości produkcji.
2) okres objęty budżetowaniem	b. statyczne- do jednego przedziału czasowego b. ciągłe- dla kilku(-nastu) przedziałów czasowych; b. kroczący- ciągle aktualizowanie przez eliminację wielkości okresu minionego i wprowadzenie danych okresu następnego.
3) zakres budżetowania	b. operacyjny- ujmujące dane o pojedynczych procesach występujących w firmie np. b. zużycia materiałów. b. finansowy- będący syntezą b. operacyjnego na budżetowanie zysku i strat.

8.Etapy procesu budżetowania.

1. opracowanie założeń rocznego planu operacyjnego pb-a.

2. Opracowanie założeń rocznego planu zadaniowego dla ośrodków odpowiedzialności.

3. Sporządzenie i negocjowanie budżetów podmiotowych i przedmiotowych.

4. Koordynacja, weryfikacja i finalne zatwierdzenie budżetu

5. Zbieranie i ewidencja danych o kosztach rzeczywistych danego okresu.

6. Kontrola i wykonanie budżetów- monitoring

7. Zatwierdzenie i przyjęcie budżetów.

Konstrukcja sprawozdań finansowych pro forma

Całość planów należy podsumować w formie planowanego sprawozdania z przepływu środków pieniężnych za:

• styczeń 19XX roku,

• cały rok 19XX

oraz planowanym bilansem na:

• 31 stycznia 19XX oraz

• 31 grudnia 19XX

= Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych pro forma=

• przydatne do przybliżonego określenia płynności przedsiębiorstwa

• (bieżące) sporządzane w okresach jak najkrótszych

• dostarcza informacji o saldach środków pieniężnych na koniec badanego okresu (dnia, tygodnia, dekady, miesiąca, kwartału), a nie o kształtowaniu się wielkości środków pieniężnych w trakcie trwania okresu badawczego

• stopień szczegółowości planu i długość okresów budżetowych zależne są od zmienności otoczenia, ryzyka itp.

• dostarcza obraz planowanych sald środków pieniężnych i umożliwia interwencję w razie wykrycia znacznych przejściowych lub permanentnych niedoborów czy nadwyżek

• plan na dalsze okresy może być miesięczny lub kwartalny, co wymaga w miarę upływu czasu uszczegóławiania (kwartalny > miesięczny > tygodniowy …)

Plan bilansu na dzień kończący prognozę nie ma tak wielkiego znaczenia jak planowany rachunek wyników czy plan przepływów środków pieniężnych. Jest swego rodzaju sprawdzeniem przyjętych w procesie planowania założeń.

Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych pro forma za styczeń 19XX roku oraz cały rok 19XX.

	01.01.XX-31.01.XX	01.01.XX-31.12.XX
A. Przepływy środków pieniężnych działaln. operacyjnej
I. Zysk netto	40 089	481 063
II. Korekty o pozycje:	-398 397	201 103
1. Amortyzacja	54 500	654 000
2. Zmiany w kapitale pracującym	-452 897	-452 897
III. Środki pieniężne netto z działalności operacyjnej	- 358 308	682 167
B. Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej
I. Nabycie aktywów trwałych (trwałych ich remonty)	- 80 000	-950 000
II. Nabycie lokat kapitałowych	0	-50 000
III. Środki pieniężne netto z działaln. inwestycyjnej	- 80 000	-1 000 000
C. Przepływy pieniężne netto z działalności finansowej
I. Spłata długoterminowych kredytów	0	0
II. Zaciągnięcie kredytów długoterminowych	400 000	400 000
III. Środki pieniężne netto z działalności finansowej	400 000	400 000
D. Zmiana środków pieniężnych netto	-38 308	82 167
E. Środki pieniężne na początek okresu	56 000	56 000
F. Środki pieniężne na koniec okresu	17 692	138 167

= Bilans pro forma =

punktem wyjścia jest:

• bilans rzeczywisty na początek stycznia 19XX,

• plany kosztów,

• planowany rachunek wyników,

• planowane sprawozdanie z przepływów środków pieniężnych oraz

• dodatkowe dane np. dotyczące polityki inwestycyjnej

Poszczególne pozycje bilansu na koniec stycznia (koniec roku) planuje się w następujący sposób:

• wartości niematerialne i prawne (bilans początkowy; brak danych o zwiększeniach czy zmniejszeniach)

• rzeczowy majątek trwały (bilans początkowy + inwestycje stycznia 80. 000 - amortyzacja stycznia 54. 000 zł);

• finansowy majątek trwały (bilans początkowy: brak danych o zwiększeniach czy zmniejszeniach)

• należności długoterminowe (bilans początkowy; brak danych o zwiększeniach czy zmniejszeniach);

• zapasy materiałów, produkcji w toku i wyrobów gotowych (na poziomie wyzna­czonym wcześniej; patrz planowanie poziomu kapitału pracującego);

• należności - poziom planowany (patrz planowanie poziomu kapitału pracującego);

• papiery wartościowe przeznaczone do obrotu (bilans początkowy: brak danych o zwiększeniach czy zmniejszeniach);

• środki pieniężne (sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych pro forma. w pla­nowaniu finansowym planowane sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych jest planem pierwotnym w stosunku do planu bilansu; w sprawozdawczości finan­sowej sytuacja jest odwrotna, czyli sprawozdanie z przepływu środków pienięż­nych powstaje po sporządzeniu bilansu i na podstawie bilansu);

• rozliczenia międzyokresowe (bilans początkowy; brak danych o zwiększeniach czy zmniejszeniach);

• kapitał podstawowy (bilans początkowy; brak danych o zwiększeniach czy zmniejszeniach);

• kapitał zapasowy (bilans początkowy; brak danych o zwiększeniach czy zmniej­szeniach);

• wynik finansowy okresu (planowany rachunek wyników - RKP);

• rezerwy (bilans początkowy; brak danych o zwiększeniach czy zmniejszeniach);

• długoterminowe kredyty bankowe (bilans początkowy + zwiększenia 400. 000 zł -spłaty O zł);

• krótkoterminowe kredyty bankowe (bilans początkowy; brak danych- o zwięk­szeniach czy zmniejszeniach);

• zobowiązania z tytułu dostaw i usług (poziom planowany; patrz planowanie poziomu kapitału pracującego);

• rozliczenia międzyokresowe i przychody przyszłych okresów (bilans począt­kowy; brak danych o zwiększeniach czy zmniejszeniach).

BILANS PRO FORMA PLANOWANY NA 31 STYCZNIA l NA 31 GRUDNIA 19XX ROKU [zł]

Bilans na koniec roku planuje się według takich samych zasad.

AKTYWA

	31. 01. 19XX	31. 12. 19XX
A. Majątek trwały	1 646 000	1 966 500
I. Wartości niematerialne i prawne	0	0
II. Rzeczowy majątek trwały	1 531 000	1 801 500
III. Finansowy majątek trwały	100 000	150 000
IV Należności długoterminowe	15 000	15 000
B. Majątek obrotowy	614 650	735 125
I. Zapasy	401 663	101 663
1. Materiały	10 749	10 749
2. Produkcja w toku	52 577	52 577
3. Produkty gotowe	38 338	38 333
II. Należności	487 295	487 295
III. Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu	8 000	8 000
IV. Środki pieniężne	17 692	138 167
C. Rozliczenia międzyokresowe	1 600	1 600
Suma aktywów	2 262 250	2 703 225

Pasywa

	31. 01. 19XX	31. 12. 19XX
A. Kapitał własny	640 953	1 081 927
1. Kapitał podstawowy	10 000	10 000
II. Kapitał zapasowy	590 864	590 864
III. Wynik finansowy okresu	40 089	481 063
B. Rezerwy	0	0
C. Zobowiązania długoterminowe	1 500 000	1 500 000
I. Długoterminowe kredyty bankowe	1 500 000	1 500 000
D. Zobowiązania krótkoterminowe	120 297	120 297
I Kredyty bankowe	0	0
II. Zobowiązania z tytułu dostaw i usług	120 297	120 297
E. Rozlicz. międzyokresowe i przychody przyszłych okresów	1 000	1 000
Suma pasywów	2 262 250	2 703 225

Bilans pro forma zamyka całość planów operacyjnych i finansowych przedsię­biorstwa w planowanym okresie (za styczeń 19XX i cały rok 19XX). Bez względu na wysiłek i czas włożony w przygotowanie sprawozdań finansowych pro forma należy pamiętać, że są to jedynie prognozy. Czynniki, które wpływają na rozbież­ność między prognozami finansowymi a rzeczywistością mogą być podzielone na dwie grupy:

• czynniki zewnętrzne, czyli leżące poza kontrolą przedsiębiorstwa np. zmiany stóp procentowych, kursów walutowych, polityki państwa odnośnie do niektórych branż itp.,

• czynniki wewnętrzne, czyli pozostające pod mniejsza lub większą kontrolą przedsiębiorstwa, np. zużycie materiałów czy poziom wydajności pracowników.

W obu grupach kluczowe dla przedsiębiorstwa czynniki (np..: poziom wydajności w przedsiębiorstwie o dużych kosztach wynagrodzeń czy poziom stóp procentowych w przedsiębiorstwach o znacznym zadłużeniu) powinny być analizowane szczególnie dokładnie. Analiza taka powinna być wspomagana szczegółową analizą wrażliwości.

Przedstawiony dotychczas sposób planowania dotyczył krótkiego okresu - miesiąca czy roku. W każdym przedsiębiorstwie horyzont planowania powinien być jednak dłuższy. W planowaniu długookresowym wykorzystuje się zwykle nieco inne metody i przyjmuje nieco inne założenia niż w planowaniu operacyjnym.

Planowanie bilansu, rachunku wyników i sprawozdania z przepływu środków pieniężnych

W każdym przypadku, bez względu na tempo wzrostu sprzedaży, ma się do czynienia z niedoborem kapitału. Skala niedoboru jest jednak tym większa im wyższe jest tempo wzrostu sprzedaży. Dodatkowo kapitał musi pochodzić, np. z emisji akcji lub obligacji, zaciągnięcia nowych kredytów bankowych, czasowego lub permanentnego zmniejszenia wielkości wypłacanych dywidend lub ze wszystkich źródeł jednocześnie.

W wyborze źródeł finansowania są jednak pewne ograniczenia, tzn. bank, w którym firma ALFA jest zadłużona narzucił ograniczenie wskaźnika całkowitego zadłużenia do maksymalnego poziomu 60% (utrzymanie odpowiedniej wypłacalności) i utrzymanie wskaźnika bieżącej płynności na poziomie minimum 5 (utrzymanie odpowiedniej płynności). Trzeba więc obliczyć dopuszczalną wielkość długo i krótkoterminowego kapitału obcego firmy.

Wariant pesymistyczny

Maksymalne zadłużenie całkowite = 60% * aktywa = 60% * 3,335,381 zł = 2,001,228 zł

Ponieważ zaplanowano już zadłużenie w wysokości 1,650,372 zł, można więc zwiększyć jego poziom o 350,857 zł część tych funduszy może mieć charakter zobowiązań bieżących (krótkoterminowych kredytów bankowych). Zobowiązania bieżące kształtują się obecnie na poziomie 150,372 zł a ich maksymalna wielkość może wynosić:

Maksymalne zobowiązania bieżące = 1/5 * aktywa bieżące = 1/5 * 916,906 zł = 183,381 zł

Dlatego można zwiększyć zobowiązania bieżące najwyżej o 33,010 zł i dodatkowo zaciągnąć kredyty długoterminowe w wysokości 164,443 zł, aby nie narazić się na niedotrzymanie warunków, jakie postawił bank.

Wariant realistyczny

Maksymalne zadłużenie całkowite = 60% * aktywa = 60% * 3,967,537 zł = 2,380,522 zł

Ponieważ zaplanowano już zadłużenie w wysokości 1,680,446 zł, można więc zwiększyć jego poziom o 700,076 zł, część tych funduszy może mieć charakter zobowiązań bieżących (krótkoterminowych kredytów bankowych). Zobowiązania bieżące kształtują się obecnie na poziomie 180,446 zł, a ich maksymalna wielkość może wynosić:

Maksymalne zobowiązania bieżące = 1/5 * aktywa bieżące = 1/5 * 1,098,687 zł = 219,737 zł

Dlatego można zwiększyć zobowiązania bieżące najwyżej o 39,292 zł i dodatkowo zaciągnąć kredyty długoterminowe w wysokości maksymalnie 660,785 zł aby nie narazić się na niedotrzymanie warunków, jakie postawił bank. Pozostałe 18,533 zł musi pochodzić z emisji akcji.

Wariant optymistyczny

Maksymalne zadłużenie całkowicie = 60% * aktywa = 60% * 4,599,693 zł = 2,759,816 zł

Ponieważ zaplanowano już zadłużenie w wysokości 1,710,520 zł, można więc zwiększyć jego poziom o 1,049,296 zł. Część tych funduszy może mieć charakter zobowiązań bieżących (krótkoterminowych kredytów bankowych). Zobowiązania bieżące kształtują się obecnie na poziomie 210,520 zł, a ich maksymalna wielkość może wynosić:

Maksymalne zobowiązania bieżące = 1/5 * aktywa bieżące = 1/5 * 1,280,468 zł = 256,094 zł

Dlatego można zwiększyć pozostałe zobowiązania co najwyżej o 45,573 zł i dodatkowo zaciągnąć kredyty długoterminowe w wysokości maksymalnie 1,003,722 zł, aby nie narazić się na niedotrzymanie warunków, jakie postawił bank. Pozostałe 190,470 zł musi pochodzić z emisji akcji.

Powyższe wyleczenia można podsumować w następującym zestawieniu.

ANALIZA DODATKOWYCH ŹRÓDEŁ FINANSOWANIA

STRUKTURA DODATKOWYCH ŚRODKÓW FINANSOWYCH [zł]

PLANOWANY RACHUNEK WYNIKÓW [zł]

PLANOWANE SPRAWOZDANIE Z PRZEPŁYWÓW ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH [zł]

Zaplanowano więc jak finansować wzrost przedsiębiorstwa tzn. skąd wziąć środki na rozwój, aby bez naruszania warunków umów kredytowych przedsiębiorstwo mogło się rozwijać. Prognozę taką dobrze jest uzupełnić analizą wybranych wskaźników finansowych. Ich znajomość ułatwi odpowiedź na różnorodne pytania, np. czy wzrost rentowności kapitału własnego jest wystarczająco duży, aby zrekompensować ryzyko akcjonariuszy?

Pro forma inaczej planowany (chyba)

W planowanym sprawozdaniu z przepływu środków pieniężnych uwzględnia się zysk netto z rachunku kosztów pełnych

Strona 1 z 6

---