ZATWIERDZAM

BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY

PROGRAM

INSTRUKTAŻU STANOWISKOWEGO

NA STANOWISKU

HYDRAULIKA

PODSTAWA PRAWNA: Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy

z dnia 27 lipca 2004 roku (Dz. U. nr 180, poz.1860)w sprawie szkolenia

w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy z uwzględnieniem odrębności wynikających z charakteru pracy w Służbie Zdrowia.

Olsztyn 2008 roku

Podstawowe zasady przeprowadzania i ramowy program instruktażu stanowiskowego w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy.

1. Instruktaż stanowiskowy przeprowadza się przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na określonym stanowisku:

1. pracownika zatrudnianego na stanowisku robotniczym oraz innym, na którym występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych;

2. pracownika przenoszonego na stanowisko, o którym mowa w pkt 1;

3. ucznia odbywającego praktyczną naukę zawodu oraz studenta odbywającego praktykę studencką.

2. Pracownik wykonujący pracę na kilku stanowiskach pracy powinien odbyć instruktaż stanowiskowy na każdym z tych stanowisk.

3. W przypadku wprowadzenia na stanowisku, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, zmian warunków techniczno-organizacyjnych, w szczególności zmian procesu technologicznego, zmian organizacji stanowisk pracy, wprowadzenia do stosowania substancji o działaniu szkodliwym dla zdrowia albo niebezpiecznym oraz nowych lub zmienianych narzędzi, maszyn i innych urządzeń - pracownik zatrudniony na tym stanowisku odbywa instruktaż stanowiskowy przygotowujący go do bezpiecznego wykonywania pracy w zmienionych warunkach. Tematyka i czas trwania instruktażu stanowiskowego powinny być uzależnione od rodzaju i zakresu wprowadzonych na stanowisku zmian.

4. Czas trwania instruktażu stanowiskowego powinien być uzależniony od przygotowania zawodowego pracownika, dotychczasowego stażu pracy oraz rodzaju pracy i zagrożeń występujących na stanowisku pracy, na którym pracownik ma być zatrudniony.

5. Instruktaż stanowiskowy przeprowadza wyznaczona przez pracodawcę osoba kierująca pracownikami lub pracodawca, jeżeli osoby te posiadają odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe oraz są przeszkolone w zakresie metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego.

6. Instruktaż stanowiskowy kończy się sprawdzianem wiedzy i umiejętności z zakresu wykonywania pracy zgodnie z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, stanowiącym podstawę dopuszczenia pracownika do wykonywania pracy na określonym stanowisku.

Odbycie instruktażu ogólnego oraz instruktażu stanowiskowego pracownik potwierdza na piśmie w karcie szkolenia wstępnego wg odpowiedniego wzoru, która jest przechowywana w aktach osobowych pracownika.

Ramowy program instruktażu stanowiskowego

1. Cel szkolenia

Celem szkolenia jest uzyskanie przez pracownika:

a) informacji o czynnikach środowiska pracy występujących na danym stanowisku pracy i w jego bezpośrednim otoczeniu oraz o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną pracą,

b) wiedzy i umiejętności dotyczących sposobów ochrony przed zagrożeniami wypadkowymi i zagrożeniami dla zdrowia w warunkach normalnej pracy i w warunkach awaryjnych,

c) wiedzy i praktycznych umiejętności z zakresu bezpiecznego wykonywania powierzonej pracy.

2. Uczestnicy szkolenia

Szkolenie jest przeznaczone dla pracowników nowo zatrudnianych na stanowiskach robotniczych i innych, na których występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych, dla pracowników przenoszonych na takie stanowiska oraz w przypadku zmiany warunków techniczno-organizacyjnych, tj. w razie zmiany procesu technologicznego, zmiany organizacji stanowisk pracy, wprowadzenia do stosowania substancji o działaniu szkodliwym dla zdrowia albo niebezpiecznym oraz nowych lub zmienianych narzędzi, maszyn i innych urządzeń. Szkolenie jest przeznaczone również dla studentów odbywających praktyki studenckie oraz uczniów odbywających praktyczną naukę zawodu.

3. Sposób organizacji szkolenia

Szkolenie powinno być prowadzone w formie instruktażu - na stanowisku, na którym będzie zatrudniony instruowany pracownik, na podstawie szczegółowego programu opracowanego przez organizatora szkolenia.

Szkolenie powinno uwzględniać następujące etapy:

a) rozmowę wstępną instruktora z instruowanym pracownikiem,

b) pokaz i objaśnienie przez instruktora całego procesu pracy, który ma być realizowany przez pracownika,

c) próbne wykonywanie procesu pracy przez pracownika przy korygowaniu przez instruktora sposobów wykonywania pracy,

d) samodzielną pracę instruowanego pracownika pod nadzorem instruktora,

e) sprawdzenie i ocenę przez instruktora sposobu wykonywania pracy przez pracownika.

Jeżeli pracownik wykonuje prace na różnych stanowiskach, szkolenie powinno uwzględniać wszystkie rodzaje prac, które będą należały do zakresu obowiązków pracownika.

Sposób realizacji szkolenia i czas trwania poszczególnych jego części powinny być dostosowane do przygotowania zawodowego i dotychczasowego stażu pracy pracownika oraz zagrożeń występujących przy przewidzianej do wykonywania przez niego pracy.

4. Ramowy program szkolenia

Lp.	Temat szkolenia	Liczba godzin^*)
1	2	3
1	Przygotowanie pracownika do wykonywania określonej pracy, w tym w szczególności:	2
	a) omówienie warunków pracy z uwzględnieniem:
	- elementów pomieszczenia pracy, w którym ma pracować pracownik, mających wpływ na warunki pracy pracownika (np. oświetlenie ogólne, ogrzewanie, wentylacja, urządzenia techniczne, urządzenia ochronne),
	- elementów stanowiska roboczego mających wpływ na bezpieczeństwo i higienę pracy (np. pozycja przy pracy, oświetlenie miejscowe, wentylacja miejscowa, urządzenia zabezpieczające, ostrzegawcze i sygnalizacyjne, narzędzia, surowce i produkty),
	- przebiegu procesu pracy na stanowisku pracy w nawiązaniu do procesu produkcyjnego (działalności) w całej komórce organizacyjnej i zakładzie pracy,
	b) omówienie zagrożeń występujących przy określonych czynnościach na stanowisku pracy, wyników oceny ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą i sposobów ochrony przed zagrożeniami oraz zasad postępowania w razie wypadku lub awarii,
	c) przygotowanie wyposażenia stanowiska roboczego do wykonywania określonego zadania
2	Pokaz przez instruktora sposobu wykonywania pracy na stanowisku pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, z uwzględnieniem metod bezpiecznego wykonywania poszczególnych czynności i ze szczególnym zwróceniem uwagi na czynności trudne i niebezpieczne	0,5
3	Próbne wykonanie zadania przez pracownika pod kontrolą instruktora	0,5
4	Samodzielna praca pracownika pod nadzorem instruktora	4
5	Omówienie i ocena przebiegu wykonywania pracy przez pracownika	1
	Razem:	8

^*) W godzinach lekcyjnych trwających 45 minut.

Podstawa prawna - Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy /Dz. U. nr180 z dnia 18 sierpnia 2004 r., poz.1860/

5. Szczegółowy program szkolenia.

1. Przygotowanie pracownika do wykonywania określonej pracy.

1. Rozmowa wstępna.

2. Omówienie warunków pracy:

- elementy pomieszczenia pracy, w którym ma pracować pracownik, mające wpływ na warunki pracy pracownika /oświetlenie, ogrzewanie, wentylacja, urządzenia techniczne, urządzenia ochronne/

- element stanowiska roboczego mające wpływ na bezpieczeństwo i higienę pracy /pozycja przy pracy, oświetlenie miejscowe, wentylacja miejscowa, urządzenia zabezpieczające, ostrzegawcze i sygnalizacyjne, na­rzędzia, surowce, produkty/

- przebieg procesu pracy na stanowiska pracy w nawiązaniu do działalności w całej komórce organizacyjnej i zakładzie.

3. Omówienie zagrożeń występujących przy określonych czynnościach na stanowisku pracy i sposobów ochrony przed zagrożeniami.

4. Wyposażenie stanowiska roboczego do wykonywania okre­ślonego zadania.

2. Pokaz przez instruktora sposobu wykonywania pracy na stanowisku pracy zgodnie zasadami bhp.

1. Pokaz całości.

2. Pokaz, elementów, ze szczególnym zwróceniem uwagi na czynności trudne i niebezpieczne.

3. Ponowny pokaz całości.

3. Próbne wykonanie za dania przez pracownika pod kontrolą, instruktora.

1. Wstępna, samodzielna próba wykonania pracy.

2. Wykonanie w zwolnionym tempie poszczególnych fragmentów pracy z jednoczesnym głośnym objaśnieniem poszczególnych czynności i sposobu ich wykonywania.

3. Wykonanie poszczególnych fragmentów pracy wraz z jej uzasadnieniem.

4. Ogólny, ponowny pokaz całościowy pracy wraz ze stopniowym przyspieszaniem tempa wykonywanych czynności /od powol­nego do normalnego.

4. Samodzielna praca pracownika pod nadzorem instruktora.

1. Ograniczenie interwencji do najbardziej niezbędnych.

2. Umożliwienie pracownikowi zwrócenia się do określonej osoby z prośbą o wyjaśnienie nasuwających się wątpliwości.

5. Omówienie i ocena przebiegu wykonywania pracy przez pracownika.

1. Poznanie zasad bezpiecznej pracy.

2. Upraktycznienie całości wiedzy wynikającej z odbytego szkolenia. .
   

UWAGA: w szkoleniu należy wykorzystać wcześniej opracowane instrukcje bhp dla poszczególnych stanowisk pracy.

6. Zakres materiału niezbędny do bezpiecznej pracy na stanowisku hydraulika.

Ad. 5.1. Przygotowanie pracownika do wykonywania określonej pracy.

Każde szkolenie powinno zacząć się od rozmowy wstępnej z uczestnikiem szkolenia. Rozmowa ta umożliwia instruktorowi zorientowanie się co do poziomu wiadomości i umiejętności uczestników w zakresie pracy stanowiącej przedmiot nauczania.

Pozwala to dopasować zasób prezentowanej wiedzy do poziomu przygotowania szkolonych oraz wzbudzić zainteresowanie przed­miotem nauczania. Sposób przeprowadzenia te rozmowy zależy od czynników takich jak:

• ogólny poziom świadomości i umiejętności reprezentowany przez uczestników szkolenia,

• indywidualne cechy poszczególnych słuchaczy, wiek, doświadczenie.

Najskuteczniejszą metodą wprowadzania uczestników szkolenia jest połączenie pogadanki z dyskusją. W etapie przygotowawczym należy przedstawić przedmiot nauczania. Dzięki temu uczący się uzyskuje pełne zrozumienie danej pracy, jej celu znaczenia, podstaw teoretycznych, sposobu wykonania oraz świadomość, czego oczekuje instruktor i do czego proces nauczania zmierza.

Należy więc przedstawić informację o:

• zakładzie pracy: charakterystyka poszczególnych miejsc pracy, w ZK, AŚ, ogólne warunki pracy gospodarka maszynowa, maga­zynowa, transportowa,

• stanowisku pracy zawierając; charakterystykę lokalizacji stanowiska, warunków pracy na stanowiska, sta­nowiska pracy, odległość od szatni, umywalni.

Dalsze informacje dotyczą zespołu pracowniczego, czasu pracy, przerw w pracy warunków bhp występujących zagrożeniach, metod ochrony /osłony, urządzenia ochronne, ochrony osobiste, odzież robocza i ochronna/, metody pracy na danym stanowisku pracy.

Ad. 5.2. Pokaz przez instruktora sposobu wykonywania pracy na stanowisku pracy zgodnie zasadami bhp.

W trakcie pokazu całości instruktor przedstawia wraz z objaśnieniem cały proces pracy. Jeżeli jest on skomplikowany, należy podzielić go na poszczególne fazy i dokładnie objaśnić. Przy pokazie całkowitym poszczególne fazy łączymy, tak aby two­rzyły jedną całość. Sposób wykonania poszczególnych części po­winien być przedstawiony słuchaczom dwukrotnie, niezbyt szybko oraz w sposób zwięzły omówiony. Tak zorganizowany pokaz pozwala uczestnikom uzyskać wstępny ogólny obraz pracy, który mają

w przyszłości wykonać.

Następny etap to pokaz elementowy. Powtarzany pokaz fragmentu pracy staje się źródłem:

• określonej umiejętności,

• wiadomości o charakterze wykonywanych czynności, sposobie ich wykonania,

• spostrzeżeń o stopniu trudności i niebezpieczeństwie tkwiącym w pracy,

Pokaz powinien przebiegać według następującego porządku:

• pokazanie i określenie wszystkich elementów potrzebnych do wykonania dane j operacji, tzn. materiałów, narzędzi, maszyn, - sposób obsługiwania maszyny,

• sposób wykonywania danej operacji,

• sposób posługiwania się narzędziami przyrządami.

Po przeprowadzeniu pokazu całościowego i fragmentarycznego w celu lepszego utrwalenia przez pracowników materiału należy ponownie dokonać pokazu całości, objaśniając poszczególne ele­menty.

W ostatniej fazie instruktor powtarza cały proces /bez objaśnień/. Jeżeli jest to proces złożony, pokaz końcowy powta­rza kilkakrotnie, stopniowo przyspieszając tempo.

Ad. 5.3. Próbne wykonanie za dania przez pracownika pod kontrolą, instruktora.

Pierwsze samodzielne wykonanie pracy przez szkolonego oznacza osiągnięcie celu nauczania i nabycia umiejętności sta­nowiącej przedmiot szkolenia, Jeś1i, pracownik pomyślnie wykonał tę próbę należy uważać, iż opanował proces nauczania.

Duże znaczenie dla szkolonych ma wyrażenie przez instruk­tora pochwały i uznania. Staje się to dla nich poważnym bodźcem do dalszego rozwijania aktywności,

W czasie próbnego wykonywania pracy szkolony z reguły popełnia sze­reg błędów, które w miarę powtarzania prób zanikają. Instruktor nie powinien zbyt wcześnie ingerować i dokonywać korekty do­strzeżonych usterek wykonawczych. Ingerencja ta jest niezbędna,

gdy szkolony nie przestrzega podstawowych wytycznych wykonywania pracy, zwłaszcza dotyczących bezpiecznego postępowania.

Niezmiernie ważne na tycz etapie szkolenia jest zapobiegać nie powstawaniu szkodliwych nawyków wpływających ujemnie na wynik pracy. W razie stwierdzenia u szkolonego zarysowujących się znacznych odchyleń od prawidłowego wykonywania pracy instruktor powinien otoczyć go specjalną opieką i dodatkowo przerobić z nim odpowiednie fragmenty procesu pracy.

Ad. 5.4. Samodzielna praca pracownika pod nadzorem instruktora.

Jeżeli szkolony poczynił wystarczające postępy i potrafi już pod nadzorem zadowalająco wykonywać nową czynność, na leży powierzyli mu samodzielną pracę ds. wykonania. Instruktor nie po­winien w żadnym wypadku stać obok szkolonego i w sposób ciągły obserwować jego pracę. Dyskrecja, ograniczenie interwencji do najbardziej niezbędnych taktowne i przyjazne odnoszenie się do szkolonego - to podstawowe zasady postępowania w trakcie szkolenia. Sprzyjają one powstawaniu poczucia pewności siebie szkolonego.

Trzeba jednak pamiętać, że i na tym etapie szkolony musi mieć możność zwrócenia się do określonej osoby z prośbą o wyjaśnienie nasuwających się wątpliwości.

Ad 5.5 Omówienie i ocena przebiegu wykonywania pracy przez pracownika.

Szkolenie pracowników zakłada pełną aktywizację jego uczestników w poznaniu zasad bezpiecznej pracy i nabywaniu umiejętności wykonania pracy. Celowi temu służą różnorodne metody organizowania zajęć ale przede wszystkim metoda sprawdzianu wiedzy i umiejętności. Sprawdzian taki powinien być wycinkowy, związany z własnym stanowiskiem pracy, dający możliwość zrozumienia i upraktycznienia wiedzy wynikającej z odbytego szkolenia. Cel taki można osiągnąć formułując słuchaczom konkretne pytania problemowe, na przykład:

1/Czy na twoim stanowisku pracy występu je uciążliwy hałas? Jeżeli tak, to skąd uzyska się informację o jego natężeniu?

2/ Czy na twoim stanowisku pracy występuje zapylenie? Jeśli tak, to jakie metody pracy i działania obronią przed jego szkodliwością?

3/ Czy twoje stanowisko pracy odpowiada wymaganiom bezpieczeństwa i higieny pracy?

Uwagi końcowe.

W czasie szkolenia stanowiskowego należy zwracać baczną uwagę nie na szybkość, lecz na jakość wykonywania czynności. Nie oznacza to, że można nadmiernie przedłużać szkolenie. Przeciwnie - dążenie do jakości w trakcie ćwiczeń powinno umożliwić stawianie później większych wymagań co do szybkości wykonywania prasy tak, aby stopniowo szkolony osiągnął wydajność pracownika wykwalifikowanego.

Od początku szkolenia należy wytwarzać właściwe nawyki, unikać utrwalania w pamięci motorycznej pracowników ruchów nie- prawidłowych, których trudno będzie się później pozbyć. Należy poprawiać ruchy złe! prostować błędy. Omawiając pracę szkolonych, należy zacząć od zwrócenia uwagi na jej udaną część, a następnie przejść do wykrywania błędów i wyciągnięcia odpowiednich wniosków.

Instruktor powinien pamiętać o konieczności urozmaicenia ćwiczeń. Szkolony nie powinien długo skupiać uwagi na jednym tylko przedmiocie, zwłaszcza wtedy, gdy chodzi o ruchy proste. Przy pojawianiu się oznak znużenia należy pobudzać uwagę przez zmianę rodzaju ćwiczeń.

Między okresami wytężonej uwagi należy stworzyć uczestnikom szkolenia możność odprężenia się w początkowym okresie dobrze jest stosować 5-minutowe przerwy co godzinę. Należy też organizować na przemian ćwiczenia wymagające dużej uwagi i ćwiczenia wymagające wydatkowania energii mięśniowej, Nigdy nie powinno się wymagać od uczestnika szkolenia pracy, której się jeszcze nie nauczył, gdyż wykonując ją może nabrać złych nawyków, trud­nych do wykorzenienia w przyszłości..

Szkolenie powinno łączyć się z wychowaniem. Instruktor -wychowawca stale musi pamiętać o potrzebie wyrabiania umieję­tności współżycia w zespole, starać się wyrobić solidarność grupową uświadamia jąć szkolonym, że ich praca wiąże się z pracą, innych osób, Gdy zachodzi potrzeba, należy tępić zarozumialstwo oraz ośmielać i dodawać otuchy najskromniejszym. w działalności wychowawczej instruktor musi wystrzegać się kaznodziejstwa, sloganowego pouczania, natomiast przez stałe oddziaływanie w czasie pracy wyrabiać w szkolonych dodatnie cechy osobowościowe.

6. Zakres materiału niezbędny do bezpiecznej pracy hydraulika.

MIKROKLIMAT

Warunki mikroklimatyczne w pomieszczeniu pracy wyznaczają cztery parametry:

• promieniowanie cieplne;

• temperatura powietrza;

• wilgotność względna powietrza;

• prędkość ruchu powietrza

Wszystkie te czynniki oddziałują na człowieka kompleksowo i po­zostają ze sobą w ścisłym związku. Warunki mikroklimatyczne w po­mieszczeniu roboczym wpływają w dużym stopniu na zdrowie zatrudnio­nych i ich samopoczucie, a pośrednio na jakość i wydajność pracy. Człowiek jest istotą stałocieplną i jego organizm toleruje zmiany temperatury ciała tyko w dość wąskich granicach. Pomiędzy organizmem człowieka, a otoczeniem zachodzi stała wymiana ciepła. W temperaturze powietrza powyżej 35^oC oddawanie ciepła z organizmu odbywa się nie­mal wyłącznie przez parowanie potu. Nadmierne wydzielanie potu jest niekorzystne dla organizmu. Jeżeli pracownik nie uzupełnia wody wy­dzie­lonej z organizmu ulega on odwodnieniu. Utrata wody w ilości 1% masy ciała powoduje zmiany w krążeniu krwi, a 12% masy ciała stanowi gra­nicę krytyczną odwodnienia ciała, po przekroczeniu której grozi śmierć. Dlatego ważne jest picie napojów, zwłaszcza gdy praca połączona jest z dużym wysiłkiem fizycznym. Jako środki profilaktyczne przeciwdziałające ujemnym skutkom od­działywania niekorzystnych warunków mikroklimatu na organizm stosuje się: wentylację i klimatyzację ogólną lub lokalną, ograniczenie wysiłku fi­zycznego, odpowiednią odzież, podawanie napojów przy pracy w wyso­kich temperaturach i posiłków profilaktycznych przy pracy w zimnie.

OGRZEWANIE

Jednym z parametrów określających warunki środowiska pracy jest temperatura powietrza. Powinna ona być dostosowana do przeznaczenia pomieszczenia oraz czynności w nim wykonywanych. Temperaturę tą powinno mieć po­wietrze znajdujące się w przestrzeni roboczej sięgającej 2 m ponad pod­łogę. Temperatury niższe niż 10 ^oC (283 K) należy traktować jako temperatury ze­wnętrzne wymagające stosowania odzieży ochronnej i za­bezpieczającej przed zimnem.

Temperatury pomieszczeń ogrzewanych

Przeznaczenie pomieszczeń	Temperatura
Pomieszczenia do pracy ciężkiej	14 ^oC (287 K)
Pomieszczenia do pracy lekkiej	16 ^oC (289 K)
Pomieszczenia do pracy siedzącej, biurowej	18 ^oC (291 K)
Pomieszczenia do pracy precyzyjnej	20 ^oC (293 K)
Biura	20 ^oC (283 K)
Jadalnie	18^oC (291 K)
Szatnie ogólne	16^oC (289 K)
Szatnie przy umywalniach	18^oC (291 K)
Umywalnie	20^oC (293 K)
Natryski	23^oC (296 K)
Szatnie przy natryskach	23^oC (296 K)
Ustępy ogólne	15^oC (288 K)

WENTYLACJA

Zasadniczym celem wentylacji jest wytwarzanie i podtrzymywanie w pomieszczeniach stanu środowiska atmosferycznego odpowiadającego wymaganiom higieny pracy. Za pomocą wentylacji wywołuje się wymianę powietrza. Przy ciągłej wymianie powietrza odbywa się stałe usuwanie zanieczyszczeń. Intensywność zastosowanej wentylacji musi być dosto­sowana do ilości wydzielanych w pomieszczeniu zanieczyszczeń. Wymaganą ilość czystego powietrza do pomieszczenia można doprowadzić w sposób naturalny lub sztuczny. Rozróżniamy też wentylację ogólną i miej­scową. Powietrze doprowadzane do pomieszczeń pracy z zewnątrz za pomocą wentylacji nawiewnej powinno być oczyszczone z pyłów i substancji szkodliwych dla zdrowia. Strumień powietrza pochodzący z urządzeń wentylacji nawiewnej nie powinien być skierowany bezpośrednio na stanowisko pracy. Wentylacja nie powinna powodować przeciągów, wyziębienia lub przegrzewania pomieszczeń pracy. Nie dotyczy to wentylacji awaryjnej. Maksymalna temperatura nawiewanego powietrza nie powinna przekraczać 70°C (343K) przy nawiewie powietrza na wysokości nie mniejszej niż 3,5 m od poziomu podłogi stanowiska pracy i 45°C (318 K) - w pozostałych przypadkach.

Wentylacja naturalna

Wentylacją naturalną nazywa się wymianę powietrza wewnątrz po­mieszczenia, odbywającą się bez zastosowania jakichkolwiek środków mechanicznych. Zwykle wentylacja taka następuje wskutek różnicy tem­peratury powietrza na zewnątrz i wewnątrz budynku, a także pod wpły­wem wiatru. Powietrze chłodne jest cięższe od ciepłego, więc przedostaje się z zewnątrz przez otwory wentylacyjne i wypycha lżejsze ciepłe powie­trze znajdujące się wewnątrz pomieszczenia, które uchodzi przez specjal­nie urządzone otwory np. wywietrzniki. Rozmieszczenie otworów wenty­lacyjnych powinno zapewniać przepływ powietrza w po­mieszczeniu zgodnie z potrzebami.

Wentylacja mechaniczna

Przy tego rodzaju wentylacji ruch powietrza wywołuje się za po­mocą wentylatora mechanicznego zwykle o napędzie elektrycznym. Wentylacja mechaniczna ma szereg za­let w po­równaniu z wentylacją naturalną:

• pobieranie czystego powietrza może być dokonywane z do­wolnego miejsca, gdzie powietrze ze względu na swój skład najlepiej odpo­wiada wymaganiom higieniczno-sanitarnym;

• powietrze zanim zostanie doprowadzone do pomieszczenia może, być oczyszczane, ogrzane lub nawilgocone;

• dopływowe powietrze można łatwiej rozprowadzić wewnątrz bu­dynku i doprowadzić je bezpośrednio do stanowisk robo­czych;

• wentylacja miejscowa umożliwia usuwanie szkodliwych wy­dzielin bezpośrednio z miejsc, w których one powstają.

Przy wietrzeniu w ogóle, a więc i przy wietrzeniu mechanicznym, dużą rolę odgrywa rozprowadzanie powietrza w pomieszczeniu. Łączna powierzchnia otworów nawiewnych powinna być dostateczna dla dopro­wadzenia wymaganej ilości powietrza z taką prędkością, aby na stanowi­skach pracy nie odczuwało się za dużego ruchu powietrza. Rozmieszczenie otworów powinno zapewnić równomierne rozprowadzenie powietrza w pomieszczeniu. Niedopuszczalne jest, aby powietrze z otworu nawiewnego przechodziło do wywiewnego nie wentylując przy tym po­mieszczenia. Bardzo często zdarza się, że przez złe rozmieszczenie otwo­rów nawiew­nych i wywiewnych nie można uzyskać dobrej wymiany powietrza. Dla­tego otwory wentylacyjne nawiewne i wywiewne rozmieszcza się w całej hali, przeważnie na przeciwległych ścianach.

Wentylacja miejscowa

Przy wielu operacjach w warsztatach wydzielają się znaczne ilości zanieczyszczeń. Usuwanie tych nieczystości przy pomocy wentylacji ogól­nej często jest niemożliwe. W takich przypadkach stosuje się wentylację miejscową. Powinna ona być tak zainstalowana, aby współdziałała z wentylacją ogólną. Ssawki wyciągów instalacji miejscowej montuje się możliwie blisko źródła wydzielania się zanieczyszczeń. Działanie każde-go urządzenia wyciągowego polega na wywołaniu w miejscu wydzielania się zanieczyszczeń przepływu powietrza o takiej prędkości, aby zanieczysz­czenia te mogły być usuwane wraz z powietrzem, a nie rozprzestrzeniały się w pomieszczeniu.

OŚWIETLENIE

Oświetlenie pomieszczeń pracy wywiera bardzo istotny wpływ na przebieg pracy i jej wyniki. Dobre oświetlenie przynosi wiele korzyści:

• umożliwia uzyskanie najwyższego poziomu pracy pod wzglę­dem jej ilości i jakości;

• zmniejsza ryzyko wypadku;

• zapobiega potrzebie nadwerężania wzroku;

• ułatwia eksploatację i konserwację maszyn i urządzeń;

• ułatwia właściwe rozróżnianie barw w otoczeniu;

Racjonalne wykorzystanie światła nie jest sprawą prostą. Nieumie­jętne korzystanie ze światła może być przyczyną wypadków przy pracy, może też być przyczyną chorób oczu. Chcąc jak najlepiej wykorzystać światło należy oświetlenie przystosować do właściwości wzroku czło­wieka.

W pomieszczeniach stałej pracy należy zapewnić oświetlenie dzienne, chyba że jest to niemożliwe lub niewskazane ze względu na technologię produkcji, a na stosowanie oświetlenia wyłącznie elektrycznego pracodawca uzyskał zgodę właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego wydaną w porozumieniu z okręgowym inspektorem pracy.Stosunek wartości średnich natężenia oświetlenia w pomieszczeniach sąsiadujących ze sobą, przez które odbywa się komunikacja wewnętrzna, nie powinien być większy niż 5 do 1.Przy wyjściu z pomieszczeń, w których ze względów technologicznych praca jest wykonywana w ciemności (np. ciemnie optyczne), powinny być zapewnione warunki umożliwiające stopniową adaptację wzroku. W pomieszczeniach i miejscach pracy, w których w razie awarii oświetlenia mogą wystąpić zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników, należy zapewnić oświetlenie awaryjne o odpowiednim natężeniu.

Oświetlenie dzienne

Najbardziej racjonalne ze względu na czynność narządu wzroku jest oświetlenie dzienne. Dlatego każde pomieszczenie pracy powinno być oświetlone bezpośrednim światłem dziennym. Oświetlenie dzienne na poszczególnych stanowiskach pracy powinno być dostosowane do rodzaju wykonywanych prac i wymaganej dokładności oraz powinno spełniać wymagania określone w Polskiej Normie.Wymiary otworów oświe­tleniowych i ich rozmieszczenie powinny być tak dobrane, aby zapewnić wystarczające natężenie oświetlenia na stanowisku pracy.Aby uzyskać w pomieszczeniach natężenie oświetlenia dostoso­wane do wykonywanej pracy stosunek powierzchni okien do powierzchni pod­łogi powinien wynosić nie mniej niż 1:12 w pomieszczeniach przezna­czo­nych na czasowy pobyt ludzi i nie mniej niż 1:8 w pomieszczeniach prze­mysłowych (powierzchnia okien co najmniej 1 m² ). Stanowiska pracy, przy których pracownicy wykonują stale swe czynności nie powinny znajdować się w większej odległości od okien niż dwukrotna ich wysokość. Wysokość okna mierzy się do poziomu stano­wi­ska pracy.

Oświetlenie sztuczne

Niezależnie od oświetlenia dziennego w pomieszczeniach pracy należy zapewnić oświetlenie elektryczne o parametrach zgodnych z Polskimi Normami. Będzie ono stosowane w porze nocnej i w przypadkach, gdy oświetlenie naturalne jest niewystarczające. Należy stosować oświetlenie sztuczne odpowiadające potrzebom użytkowym, wykonane w sposób nieszkodliwy dla wzroku pra­cujących oraz nie powodujące olśnienia. Oświetlenie pomieszczeń pracy przeznaczonych na stały pobyt ludzi wyłącznie światłem sztucznym jest do­puszczalne tylko w wyjątkowych przypadkach (np. gdy ze względów technologicznych pomieszczenie nie może mieć okien). Poza oświetleniem sztucznym ogólnym w pomieszczeniach pracy często stosuje się oświetlenie miejscowe, służące do wytwarzania dużych natężeń oświetlenia w określonych miejscach przy małym zużyciu energii elektrycznej. Lampy takie umieszcza się bezpośrednio na obrabiarkach lub stołach warsztatowych i są one zaopatrzone zwykle w przeguby umożli­wiające skierowanie światła na przedmioty pracy. Aby zapobiec nadmier­nej nierównomierności oświetlenia pogarszającej warunki pracy niedo­puszczalne jest stosowanie wyłącznie oświetlenia miejscowego.

BARWY Odpowiednio dobrane barwy mogą być skutecznym środkiem w służbie ochrony pracy. Mogą one też odgrywać bardzo ważną rolę przy:

• ułatwianiu pracy dzięki kształtowaniu optymalnych warunków wi­dzenia, spostrzegania i obserwacji;

• zmniejszaniu możliwości wypadku dzięki informowaniu o za­groże­niu;

• poprawie samopoczucia dzięki podnoszeniu kultury pracy i estetyki wnętrz.

Barwy występujące w miejscu pracy nie są dla pracownika obojętne. Mogą stworzyć warunki dobrego samopoczucia i sprzyjać dobrej wydajnej oraz bezpiecznej pracy, zmniejszając zmęczenie. Mogą też działać nieko­rzystnie doprowadzając do osłabienia, a nawet ciężkich nerwic.

Barwy pomieszczeń

Na ustalenie ogólnej kolorystyki wnętrza największy wpływ ma barwa korpusów urządzeń technicznych. We wnętrzu stanowi ona jedną z dominujących barw. Drugą barwą, w jakimś sensie narzuconą, jest barwa zastosowana do oznaczania tych elementów wnętrza, które w pewnych sytuacjach mogą się przyczynić do powstania wypadków. Podstawowym kryterium doboru barw w pomieszczeniach muszą być przede wszystkim zasady prawidłowego rozkładu jaskrawości w polu wi­dzenia i całym pomieszczeniu.

Sufit z reguły maluje się w kolorach jasnych, zwykle na biało, ja­sno-niebiesko czy bladozielono ze względu na:

• odbicie światła padającego przez świetliki, okna, czy ze źródła świa­tła sztucznego;

• wrażenie lekkości związane z barwami jasnymi.

Konstrukcje podstropowe maluje się w barwie sufitu.

Ściany również muszą być jasne, ale optymalny współczynnik odbi­cia światła mieści się w granicach 50 ÷ 70%. Uzasadnia to konieczność stwarzania właściwych kontrastów z sufitem, maszynami i podłogą.Słupy nośne, jeżeli stanowią część ściany, nie powinny się różnić od niej barwą.Ramy okienne powinny możliwie najmniej kontrastować z jasnością otworu, a więc maluje się je na biało lub w kolorze jasnych ścian.Drzwi maluje się barwami nasyconymi, dość ciemnymi, aby były do­brze widoczne.Podłogi powinny być niezbyt ciemne ze względu na prawidłowy kon­trast z resztą elementów we wnętrzu (mogą odbijać nawet ok. 25% świa­tła).

Barwy bezpieczeństwa

Barwy powinny być tak dobrane, aby akcentowały te elementy, które ze względu bezpieczeństwa i informacji powinny ułatwiać oriento­wanie się w środowisku pracy.

Kolorystyka funkcjonalna opiera się na systemie czterech barw o na­stępującym znaczeniu:

Barwa czerwona

• sygnalizuje kategoryczny zakaz wykonywania określonych czynno­ści, np. zakaz palenia, zakaz przejścia itp.;

• wskazuje urządzenia przeciwpożarowe i miejsca ich umiesz­czenia, np. miejsce umieszczenia gaśnic;

• sygnalizuje urządzenia do wyłączania w razie niebezpieczeń­stwa, np. wyłącznik awaryjny;

Barwą kontrastową dla barwy czerwonej jest barwa biała.

Barwa żółta

• Sygnalizuje ostrzeżenie przed niebezpieczeństwem, np. ozna­cza się nią wewnętrzne płaszczyzny osłon ruchomych części maszyn, obrze­żenia włazów.

• Barwą kontrastową dla barwy żółtej jest barwa czarna

Barwa zielona

• sygnalizuje miejsca bezpieczne, np. drogi ewakuacyjne;

• sygnalizuje miejsca przechowywania sprzętu pierwszej po­mocy, np. miejsce umieszczenia maski gazowej.

Barwą kontrastową dla barwy zielonej jest barwa biała.

Barwa niebieska

• Informuje, np. tablica informująca, że maszyna jest napra­wiana.

• Barwą kontrastową dla barwy niebieskiej jest barwa biała.

HAŁAS

Hałas jest to każdy dźwięk niepożądany z punktu widzenia kul­tury i organizacji pracy oraz wypoczynku. Przez dźwięk należy rozu­mieć wra­że­nie słuchowe wywołane drganiami ciał stałych, ciekłych lub lotnych. Część energii tych ciał przekazywana jest do otaczającego je środowiska powietrznego, dzięki czemu dociera do ucha ludzkiego i jest odbierana przez nie jako dźwięk. Przy wielu pracach hałas występuje łącznie z wi­bracją. Skutki działania hałasu na organizm człowieka zależą od intensyw­ności, częstotliwości i czasu ekspozycji. Szkodliwy wpływ intensywnego hałasu odbija się przede wszystkim na narządzie słuchu. Szkodliwe działanie hałasu zależy także od czasu przebywania w śro­dowisku hałaśliwym. Przy długotrwałym przebywaniu w środowisku ha­łaśliwym wpływ hałasu nie ogranicza się tylko do narządu słuchu, lecz sprzyja także rozwojowi chorób o podłożu nerwicowym, powstawaniu cho­rób przewodu pokarmowego i ogólnie zmniejszonej odporności. Człowiek za pomocą narządu słuchu odbiera jako dźwięki słyszalne drgania o częstotliwości 16 ÷ 16 000 Hz (teoretyczny zakres często­tliwości słyszalnych 16 ÷ 20 000 Hz). Próg słyszalności określono do­świadczalnie na 0 dB. Za górną granicę przyjęto natężenie dźwięku wy­wo­łujące uczucie bólu i określono ją liczbą 130 dB.

Dopuszczalny natę­żenie hałasu w środowisku pracy określono na 85 dB.

Natężenie hałasu przy różnych pracach w przybliżeniu wynosi:

• próg słyszenia - 0 dB

• szept - 30 dB

• głośna rozmowa - 40 dB

• praca tokarki - 75 dB

• praca wiertarki elektrycznej - 95 dB

• nitowanie pneumatyczne - 105 dB

• praca młota mechanicznego - 110 dB

Zapobieganie skutkom hałasu polega przede wszystkim na zwalcza­niu samego hałasu i jego źródeł. Stosowanie środków ochrony osobistej (różnego rodzaju ochron narządu słuchu) nie zawsze jest skuteczne. Długotrwała praca w środowisku gdzie występują duże natężenie hałasu może być przyczyną głuchoty pracownika. Pracownikom zatrudnionym w środowisku hałaśliwym należy za­pewnić odpowiednio długie przerwy wypoczynkowe.

WIBRACJA

Jeżeli ciało styka się z jakimkolwiek ośrodkiem elastycznym, przeka­zuje mu drgania. Bezpośrednie udzielanie drgań z materiału drga­jącego bez udziału środowiska powietrznego nazywamy wibracją.Przy wielu pracach wibracja i hałas występują łącznie.Zjawisko wibracji występuje przy częstotliwości drgań mniejszej od 16 Hz np. bezpośrednio podczas posługiwania się narzędziami pneuma­tycznymi lub pośrednio jako drgania podłóg, ścian, albo części takich urzą­dzeń jak wstrząsarki. Drgania te mogą być przyczyną poważnego schorze­nia zawodowego - choroby wibracyjnej. Wywołuje ona poważne schorze­nia systemu nerwowego, układu krwionośnego, narządów we­wnętrznych, lecz przede wszystkim kości i stawów. Zaniedbanie zmian wywołanych chorobą wibracyjną w początkowej jej fazie powoduje nie­odwracalne zmiany w organizmie człowieka i może wywołać trwałe ka­lectwo. W celu ochrony przed skutkami wibracji na organizm człowieka stosuje się spe­cjalne ochrony przeciw wibracyjne: rękawice, pasy, po­duszki, rękawy, klęczniki i obuwie. Najskuteczniejszym sposobem ochrony przed skutkami wibracji jest eliminowanie źródła ich powsta­wa­nia.

ORGANIZACJA PRAC BUDOWLANYCH

Narzędzia

Wszystkie narzędzia na stanowisku pracy powinny mieć swoje stałe miejsce. Układanie narzędzi jednych na drugich i wyciąganie jednego spod drugiego jest niedopuszczalne. Również niedopuszczalne jest roz­rzucanie narzędzi na stanowisku pracy. Do przenoszenia narzędzi do na­praw poza stanowiskiem pracy należy używać specjalnie do tego celu przeznaczonej torby lub skrzynki narzędziowej. Narzędzia zawsze po­winny być utrzymywane w stanie nie stwarzającym zagrożeń. Narzędzia uszkodzone należy bezwzględnie wycofać z użycia.

Młotki

Najprostszym narzędziem jest młotek. Prawidłowo przygotowany do pracy młotek powinien być skutecznie zabezpieczony przed spadnięciem z trzonka. W tym celu należy go starannie zaklinować wbijając w trzonek klin płaski w kształcie litery Z lub S , który rozepchnie trzonek. Klin nie może być zbyt gruby aby podczas wbijania nie spowodował pęknięcia trzonka. Trzonek powinien być wykonany z drewna suchego, twardego, sprę­żystego i niełupliwego np. młodego jesionu, akacji lub wiązu. Nie wolno używać trzonków pękniętych, czy związanych drutem. Należy pamiętać, że wskutek długotrwałego używania stal młotków zmienia swoją strukturę i staje się krucha. Przy uderzeniu takim młot­kiem powstają odpryski, które mogą skaleczyć pracownika. Co pewien czas należy przeprowadzać kontrolę młotków i wadliwe naprawić lub wy­cofać z użycia.

Przecinaki

Przecinak należy do ręcznych narzędzi udarowych, które powodują największą ilość wypadków. Wynika to stąd, że tnąca część przecinaka jest hartowana, a górna pozostaje miękka i łatwo ulega rozklepaniu, przy czym tworzy się typowy dla przecinaka „grzybek”. Przy uderzeniu młot­kiem od grzybka odpryskują z dużą siłą części, które mogą spowo­dować skaleczenie twarzy, a w szczególności oczu. Grzybki z przecina­ków na­leży bezwzględnie usunąć przez zeszlifowanie. Zdarza się, że do oczu wpadają odpryski przecinanego metalu, dlatego wskazane jest uży­wanie okularów ochronnych.

Pilniki

Pilnik jest najprostszym narzędziem skrawającym wykonanym ze stali węglowej hartowanej na wskroś co powoduje, że jest on kruchy i mało odporny na uderzenia. Pilnik należy osadzić w rączce z dobrze wygładzonego, twardego drewna (jak dla młotków). Koniec rączki, w którym znajduje się otwór do osadzania pilnika należy zaopatrzyć w jednolity dobrze dopasowany me­talowy pierścień w celu ochrony jej przed pęknięciem. Do pracy należy używać pilników ostrych i nieuszkodzonych. Nad­pęknięty pilnik, jak również uszkodzona rączka lub jej brak mogą być przyczyną skaleczenia. Przed użyciem należy sprawdzić pilnik przez lek­kie uderzenie nim o przedmiot metalowy o dużej masie. Pilnik nieusz­ko­dzony wydaje czysty metaliczny dźwięk.

Wkrętaki

Rączka wkrętaka powinna być cała i wykonana tak samo jak rączka pilnika. Może też być w całości odlana z tworzywa sztucznego. Pod względem bezpieczeństwa wkrętaki nie są narzędziami tak bezpiecz­nymi, jak się często uważa. Kaleczą się nimi najczęściej ci pra­cownicy, którzy nieprawidłowo stosują te narzędzia, np. zamiast dłuta lub przeci­naka, albo też jako dźwignię do podważania. Inną przyczyną urazów przy po­sługiwaniu się wkrętakiem jest jego wyśliźnięcie się z przecięcia wkręta. Wkrętak należy tak dobierać aby dokładnie pasował do długości i szerokości przecięcia wkręta. Krawędź robocza wkrętaka nie może być wyszczerbiona, zaokrąglona oraz musi być prostopadła do osi wkrętaka.

Klucze

Klucze do nakrętek należy używać tylko do celu, do jakiego są prze­znaczone. Klucze należy dostosowywać dokładnie do wymiaru nakrętek. Jeżeli rozwarcie klucza jest za duże nie wolno między szczęki klucza, a nakrętkę wkładać podkładek lub klinów. Nie wolno przedłużać kluczy jeśli trafi się na trudności w odkręceniu nakrętki. Klucze powinny być wykonane ze stali, a nie z żeliwa, które jest kru­che i łamliwe. Klucze ze zużytymi lub pękniętymi szczękami należy bezwzględnie wycofać z użycia.

Wiertarki

Wiertarki mają bardzo szerokie zastosowanie zarówno w przemyśle jak i w niewielkich warsztatach. Używane są przede wszystkim do wyko­nywania otworów w metalu, drewnie i tworzywach sztucznych. Pomimo dość prostej konstrukcji wiertarek stwarzają one duży stopień zagrożenia. Aby zmniejszyć zagrożenie powstania wypadku konieczne jest stosowa­nie podstawowych zasad bhp:

• praca powinna odbywać się w odzieży obcisłej, niepodartej i zapiętej na wszystkie guziki, w obcisłym nakryciu głowy (szczególnie osoby mające długie włosy);

• obowiązuje bezwzględny zakaz noszenia podczas pracy krawatów, szalików oraz pracy w rękawicach czy z rękami owiniętymi banda­żem;

• instalacja elektryczna powinna być utrzymana w należytym stanie, szczególnie przy ręcznych wiertarkach przenośnych;

• przy pracy na wiertarkach stacjonarnych przedmiot obrabiany po­wi­nien być bezwzględnie zamocowany;

• na stanowisku pracy powinien być stale utrzymywany porządek.

Podczas pracy na wiertarce najczęściej mają miejsce następujące wy­padki:

• pochwycenie przez wirujące wrzeciono wiertarki odstających części ubrania, włosów itp.;

• uderzenie przez klin pozostawiony we wrzecionie lub klucz pozo­stawiony w uchwycie wiertarskim;

• uderzenie przez przedmioty wyrwane z uchwytów;

• urazy spowodowane przez wióry i emulsję chłodzącą.

Miejsce pracy

Żeby praca z wiertarką była bezpieczna i wydajna trzeba dobrze zorganizować stanowisko robocze. Zarówno przedmioty przeznaczone do wiercenia, jak i narzędzia oraz urządzenia pomocnicze muszą się znajdo­wać w zasięgu rąk, przy zachowaniu normalnej pozycji stojącej lub sie­dzącej. Wszystkie ruchome części wiertarki, z wyjątkiem samego wiertła powinny być osłonięte (chyba, że zastosowano osłonę teleskopową). Do usuwania drobnych wiórów z miejsc trudno dostępnych stosuje się przyrząd z namagnesowaną końcówką lub podciśnieniowe urządzenie pneumatyczne. W żadnym wypadku nie wolno wiórów wy­dmuchiwać ustami lub usuwa palcami. Odzież robocza wiertacza powinna składać się ze spodni i bluzy lub jednoczęściowego kombinezonu. Rękawy bluzy nie mogą być za długie, muszą być obcisłe i jeśli sięgają do nadgarstka muszą być zapinane. W czasie pracy wiertacz nie może mieć luźno zwisających części ubioru np. krawata. Niezbędne jest także nakrycie głowy, żeby włosy nie wysu­wały się spod niego.

Narzędzie

Wiercenie otworów odbywa się za pomocą wierteł. Przy wszystkich zabiegach obróbczych narzędzie wykonuje ruch obrotowy i posuwowo prostoliniowy, a obrabiany przedmiot jest nieruchomy. Wiertła, zależnie od przeznaczenia i konstrukcji, można podzielić na: kręte, piórkowe, do głębokich otworów i specjalne. Najbardziej roz­po­wszechnione są wiertła kręte. Najważniejszymi dla pracy wiertła są kąt wierzchołkowy wiertła i kąt pochylenia rowka śrubowego. Dobiera się je w zależności od gatunku obrabianego tworzywa. Trwałość ostrza wiertła zależy od konstrukcji i materiału wiertła, szybkości skrawania i rodzaju cieczy chłodząco-smarujacej. Praca wier­tłem stępionym wymaga dużo większego wysiłku a ponadto pogarsza ja­kość obrabianej powierzchni. Nie wolno wiercić otworów na głębokość większą od długości rowka nacięcia, gdyż wtedy wióry nie mogą być odprowadzane na ze­wnątrz. Podczas wiercenia otworów w metalach ciągliwych należy często wyj­mować wiertło i oczyszczać je z wiórów, aby uniknąć urazów rąk i twarzy spowodowanych przez wiór ciągły obracający się razem z wier­tłem.

Mocowanie wiertła

Mocowanie wiertła zależy od jego konstrukcji. Odbywa się bezpo­średnio w gnieździe wrzeciona, bądź za pomocą tulei redukcyjnych, lub w uchwytach wiertarskich samocentrujących.

Bezpośrednio we wrzecionie lub za pośrednictwem tulei mocuje się wiertła z chwytem stożkowym (stożek Morse'a). W górnej części gniazda stożkowego umieszczonego we wrzecionie znajdują się podłużne otwory przelotowe, prostopadłe do osi wrzeciona, które służą do wybijania z gniazda wrzeciona, przy pomocy specjalnego klina, narzędzia lub za­kleszczonej tulei. Wiertła z chwytem walcowym mocuje się w uchwytach wiertar­skich. Zaciskanie i rozluźnianie szczęk uchwytów odbywa się za pomocą spe­cjalnego klucza. Przed uruchomieniem wiertarki po zakończeniu czynności moco­wa­nia bądź wyjmowania wiertła lub tulei należy pamiętać o wyjęciu klu­cza, czy też klina.

Używanie przedłużaczy klucza jest niedozwolone.

PROWADZENIE ROBÓT REMONTOWO-BUDOWLANYCH

I ROZBIÓRKOWYCH

Zagospodarowanie terenu budowy lub rozbiórki powinno być wykonane przed rozpoczęciem robót budowlanych i obejmować w szczególności:

• umieszczenie tablicy informacyjnej

• ogrodzenie terenu

• wyznaczenie stref niebezpiecznych

• zapewnienie oświetlenia naturalnego i sztucznego

• wykonanie dróg, wyjść i przejść dla pieszych

• doprowadzenie mediów (energii elektrycznej i wody)

• urządzenie składowisk materiałów i wyrobów

Budownictwo w przeciwieństwie do stałych zakładów pracy charak­teryzuje się zmiennością stanowisk roboczych, pracą w wykopach i na wysokości, na otwartej przestrzeni, w zmiennej temperaturze i warunkach atmosferycznych. Z tych względów w budownictwie najbardziej groźne w skutkach i zarazem najliczniejsze są wypadki przy pracy spowodowane:

• upadkiem osób i przedmiotów z wysokości;

• przygnieceniem przez przedmioty;

• zasypaniem ziemią w wykopach;

• wpadnięciem do otworu;

• porażeniem prądem elektrycznym.

Roboty budowlano-montażowe powinny być wykonywane z zasto­sowaniem prawidłowej technologii robót oraz przestrzegania przepisów i zasad bezpiecznej pracy. Przy wykonywaniu robót na wysokości powy­żej 2 m wszystkie stanowiska pracy i przejścia powinny być zabezpie­czone barierą ochronną o wysokości 1,1 m. Na każdym stanowisku pracy może być zatrudniony wyłącznie pra­cownik który:

• posiada kwalifikacje przewidziane dla danego stanowiska pracy;

• uzyskał orzeczenie lekarskie o dopuszczeniu do określonej pracy (szczególnie na wysokości).

Pamiętać również należy o zapewnieniu pracownikom właściwych warunków higieniczno sanitarnych i socjalnych.

Zagospodarowanie placu budowy

Plac budowy powinien być przygotowany zgodnie z obowiązują­cymi wymaganiami, a zagospodarowanie placu budowy powinno być spraw­dzone przed rozpoczęciem robót budowlanych przez specjalną ko­misję. Teren budowy powinien być, w miarę potrzeby, zabezpieczony ogrodzeniem o wysokości min. 1,5 m wykonanym tak aby nie stwarzało zagrożenia dla ludzi. W ogrodzeniu powinny być wykonane bramy i furtki osobno dla ruchu pieszego i samochodów. Drogi dojazdowe do bu­dowy i ciągi komunikacyjne na placu budowy powinny być utwar­dzone. Przejścia dla pieszych powinny być wyznaczone w miejscach za­pewnia­jących bezpieczeństwo. Wokół wszystkich obiektów pozostających w budowie powinna być wyznaczona strefa niebezpieczna, w której istnieje źródło zagrożenia np. z powodu spadania z góry przedmiotów lub materiałów. Strefa niebez­pieczna nie może wynosić mniej niż 1/10 wysokości, z której mogą spadać przedmioty lecz nie mniej niż 6 m. Musi ona być ogrodzona po­ręczami i oznakowana. Nad przejściami znajdującymi się w strefie nie­bezpiecznej muszą być wykonane szczelne daszki (ze spadkiem w stronę budynku).Na placu budowy muszą być wyznaczone miejsca do magazynowa­nia materiałów budowlanych (magazyny lub składowiska). Składowiska powinny być wykonane w sposób zabezpieczający przed możliwością wywrócenia, zsunięcia i rozsunięcia się składowanych materiałów i ele­mentów.

Przy składowaniu materiałów budowlanych należy przestrzegać następujące zasady:

• zabronione jest opieranie składowanych materiałów i elementów o płoty, słupy energetycznych linii napowietrznych oraz o budynki wznoszone i tymczasowe (baraki).

• materiały powinny być składowane na terenie wyrównanym do po­ziomu.

• materiały drobnicowe powinny byc składowane do wysokości max. 2 m.

• materiały workowane powinny być układane krzyżowo do wysoko­ści max. 10 warstw.

• prefabrykaty powinny być układane zgodnie z instrukcją producenta.

• wchodzenie i schodzenie ze stosu dozwolone jest wyłącznie przy pomocy drabin.

Wyciąganie materiałów z dolnych warstw stosów oraz podkopywanie zwałów sypkich jest zabronione.

Miejsca pracy, drogi dojścia, dojazdy powinny być oświetlone zgod­nie z obowiązującymi normami. Urządzenia elektryczne powinny być podłączone i eksploatowane zgodnie z obowiązującymi przepisami. Ka­ble i przewody tymczasowej instalacji elektrycznej powinny być za­bezpie­czone przed przypadkowym uszkodzeniem (umieszczone w kana­łach lub podwieszone na odpowiedniej wysokości). Zabronione jest organizowanie stałych stanowisk pracy, składowisk materiałów i elementów budowlanych lub maszyn i urządzeń budowla­nych bezpośrednio pod napowietrznymi liniami energetycznymi lub w odległości mniejszej niż (licząc w poziomie od skrajnych przewodów):

• 2 m - dla linii do 1 kV;

• 5 m - dla linii do 15 kV;

• 10 m - dla linii powyżej 15 kV.

Na każdej budowie powinno być zorganizowane zaplecze higie­niczno-sanitarne. Na każdych 7 pracowników najliczniejszej zmiany po­winno być w umywalni jedno stanowisko do mycia. Ustęp powi­nien po­siadać co najmniej jedno oczko ustępowe na 25 zatrudnionych. Na każ­dego zatrudnionego należy dostarczyć minimum 20 litrów wody prze­zna­czonej do picia i celów higieniczno-sanitarnych.

Odległość stanowisk pracy nie powinna przekraczać:

• 125 m - od ubikacji;

• 200 m - od jadalni;

• 500 m - od szatni.

Roboty ziemne

Roboty ziemne sprowadzają się do wykonywania wykopów wąsko­ przestrzennych, wykopów szerokoprzestrzennych, studni itp. Wykopy wy­konywane w miejscach dostępnych dla osób niezatrudnionych przy tych robotach oraz w sąsiedztwie ciągów komunikacyjnych na budowie po­winny być zabezpieczone barierą ochronną o wysokości 1,1 m i usta­wioną w odległości nie mniejszej niż 1 m od krawędzi wykopu.

Wykopy o ścianach pionowych mogą być wykonywane bez zabez­pie­czenia (obudowy ścian) jeśli ich głębokość nie przekracza:

• 2 m - dla skał zwartych jednorodnych;

• 1 m - w pozostałych gruntach.

Zabezpieczenie ścian pionowych w postaci ażurowej można stoso­wać tylko w gruntach zwartych. W pozostałych gruntach stosuje się za­bezpieczenie pełne. Zabezpieczenia ażurowego nie wolno stosować w okresie zimowym. Rozstaw podparcia lub rozparcia zabezpieczenia ścian wykopów powinien wynosić w układzie poziomym do 1,5 m lecz na dłu­gości desek zabezpieczających powinny być co najmniej trzy rzędy roz­pór. Jeżeli wykop osiągnie głębokość większą niż 1 m od poziomu terenu należy wykonać bezpieczne zejścia dla pracowników (drabiny, schody). Odległość między zejściami nie może przekraczać 20 m. Nie wolno schodzić do wykopów po rozporach.

Zabronione jest składowanie urobku i materiałów:

• w odległości mniejszej niż 1m od krawędzi wykopu, gdy jego ściany są obudowane;

• w granicach klina odłamu gruntu, jeżeli ściany wykopu nie są umoc­nione.

Ruch środków transportu i rozmieszczenie sprzętu do mechanicz­nego wykonywania wykopów powinny być zlokalizowane poza klinem odłamu gruntu.

Prace w studni powinny być wykonywane w sposób zapewniający pracownikom pełne bezpieczeństwo. Wykonywanie prac w studni przez pojedynczego pracownika dozwolone jest po wyposażeniu go w sprzęt ochronny i dodatkowym zabezpieczeniu przez innego pra­cownika znajdującego się na zewnątrz studni. Każdorazowo przed podjęciem prac w wykopach i studniach należy bezwzględnie sprawdzić jakość wykonanych zabezpieczeń.

Rusztowania budowlane

Większość prac budowlanych wykonywana jest ponad poziomem gruntu. Do tego celu używane są rusztowania, które powinny:

• posiadać konstrukcję dostosowaną do przeniesienia działających obciążeń;

• posiadać pomost roboczy o powierzchni wystarczającej dla zatrud­nionych oraz do składowania narzędzi i niezbędnej ilości materia­łów;

• posiadać pomost zabezpieczający pod pomostem roboczym;

• zapewniać bezpieczną komunikację pionową i swobodny dostęp do stanowiska pracy;

• stwarzać możliwość wykonywania pracy w pozycji nie powodującej nadmiernego wysiłku.

Rusztowania typowe powinny być wykonane zgodnie z wymaga­niami norm, a nietypowe zgodnie z projektem. Rusztowanie z rur stalo­wych powinno być uziemione i posiadać instalację odgromową. Użytko­wanie rusztowań dopuszczalne jest po dokonaniu odbioru przez nadzór techniczny, potwierdzonego zapisem w dzienniku budowy. Przy wznoszeniu lub rozbiórce rusztowań należy wyznaczyć strefę niebezpieczną (zgodnie z zasadami określonymi w p. 7.1.). Wznoszenie i rozbieranie rusztowań w sąsiedztwie napowietrznych linii energetycznych może być wykonywane wyłącznie wtedy gdy linie te usytuowane są poza strefą niebezpieczną, w przeciwnym razie przed rozpoczęciem robót linie napowietrzne należy wyłączyć spod napięcia.

Zabronione jest ustawianie i rozbieranie rusztowań:

• po zmroku, jeżeli nie zapewniono oświetlenia dającego dobrą wi­doczność;

• w czasie gęstej mgły, opadów deszczu i śniegu oraz gołoledzi;

• podczas burzy i wiatru przekraczającego 10 m/s.

Używanie beczek, skrzyń, cegieł, bloków betonowych itp. przedmio­tów jako rusztowań lub podpór dla pomostów rusztowań jest zabronione. Przy montażu rusztowań na kozłach, opieranie kozłów na cegłach i in­nych materiałach lub przedmiotach jest zabronione. Każde rusztowanie powinno mieć wykonane piony komunikacyjne. Wchodzenie i schodzenie z rusztowań powinno odbywać się w miejscach do tego przeznaczonych. Wspinanie się po stojakach, podłużnicach, leż­niach i poręczach rusztowań jest zabronione.

Roboty murowe i tynkowe

Organizując stanowisko pracy do robót murowych materiały na­leży układać tak aby pozostawiały pracownikowi pełną swobodę ruchów. Stanowisko robocze należy stale utrzymywać w czystości, a rozlaną za­prawę murarską niezwłocznie usuwać. Poziom pomostu roboczego rusz­towania powinien znajdować się zawsze poniżej wznoszonego muru co najmniej o 0,3 m. Wykonywanie robót murowych i tynkowych z drabin przystawnych jest zabronione.

Wszelkie otwory pozostawione podczas wykonywania robót np. drzwi balkonowe, otwory szybów windowych, otwory w stropach, otwory w ścianach wychodzących na zewnątrz lub inne otwory, których dolna kra­wędź znajduje się niżej niż 0,8 m od poziomu stropu należy zabezpie­czyć barierą znajdującą się na wysokości 1,1 m od poziomu stropu. Chodzenie po świeżo wykonanych murach, przesklepieniach, pły­tach, stropach, przykryciach otworów i niestabilnych deskowaniach oraz wychylanie się poza krawędź konstrukcji i opieranie się o bariery jest za­bronione.

Roboty ciesielskie

Roboty ciesielskie na budowie sprowadzają się do wykonywania prostych konstrukcji zabezpieczających wykopy lub niezbędnych do wy­konania elementów betonowych.

Prace ciesielskie z drabin przystawnych zabezpieczonych można wykonywać tylko do wysokości 3 m. Ręczne podawanie w pionie mate­riałów długich np. desek lub bali jest dozwolone tylko do wysokości 3 m. Przy rozbiórce deskowania należy podjąć środki zabezpieczające przed możliwością zawalenia się elementów deskowania, runięcia pod­trzymujących rusztowań lub konstrukcji usztywniających. Roboty związane z zabezpieczeniem drewna przed zagrzybieniem powinny być wykonywane przez pracowników zapoznanych z występują­cymi zagrożeniami i takich, u których nie występują objawy uczulenia na środki chemiczne.

W czasie wykonywania robót impregnacyjnych zabronione jest:

• palenie tytoniu;

• spożywanie posiłków i picie napojów;

• dotykanie rękami ciała, zwłaszcza oczu.

Źródła wody znajdujące się w pobliżu miejsc, w których wykony­wane są roboty impregnacyjne należy zabezpieczyć przed zanieczysz­czeniem środkami impregnacyjnymi.

Roboty zbrojarskie

Roboty zbrojarskie wykonywane są w zależności od potrzeb w warsztatach zbrojarskich lub bezpośrednio na placu budowy. Więk­szość zbrojeń wykonywanych jest w warsztatach, w których stoły warsz­tatowe i maszyny zbrojarskie powinny być ustawione w pomieszcze­niach za­mkniętych lub pod wiatami. Stoły warsztatowe muszą być mocno zbu­dowane i przytwierdzone do podłoża. Stanowiska pracy zbrojarzy znajdu­jące się po obu stronach stołu należy oddzielić umieszczoną nad stołem siatką o wysokości 1 m, o oczkach nie większych ni 20 mm.

Poszczególne rodzaje elementów zbrojenia powinny być składo­wane oddzielnie na wyrównanym odwodnionym podłożu. Zabronione jest składowanie elementów zbrojenia na pomostach roboczych przeznaczo­nych wyłącznie do pracy zbrojarzy. W czasie montażu zbrojenia, jeśli ma to miejsce w pobliżu krawędzi zewnętrznych budynku, pracownicy muszą być skutecznie zabezpieczeni przed upadkiem. Niedozwolone jest chodzenie bezpośrednio po zbroje­niach. Wyjątkowo, jeśli zachodzi taka konieczność, dopuszcza się poru­szanie po położonych na zbrojeniu dostatecznie wytrzymałych i sztyw­nych kładkach z desek.

Roboty dekarskie

Roboty dekarskie wiążą się z wykonywaniem prac na wysokości w warunkach narażenia na upadek z wysokości. Pracownik wykonujący te prace musi być skutecznie zabezpieczony przed upadkiem z wysoko­ści. Jego zdolność do wykonywania prac na wysokości musi być potwier­dzona wykonaniem wymaganych specjalistycznych badań lekarskich.Na dachach krytych elementami, których wytrzymałość nie zapew­nia bezpiecznego przebywania na nich pracowników należy układać przeno­śne mostki zabezpieczające. Materiały składowane na dachu na­leży za­bezpieczyć przed zsunięciem. Przy stosowaniu do pokrycia dachu mas bitumicznych kotły do ich podgrzewania powinny być zaopatrzone w pokrywy. Kotły i zbiorniki do podgrzewania i ręcznego transportu mas bitumicznych mogą być wypeł­nione najwyżej do 3/4 wysokości. Przewóz mas bitumicznych powinien odbywać się w szczelnie zamkniętych zbiornikach.

Roboty szklarskie

Szkło w razie nieostrożnego obchodzenia się z nim może kaleczyć pracowników. Wobec tego na terenie budowy powinien być urządzony warsztat szklarski. Pomieszczenie na warsztat szklarski powinno być od­powiednio duże, suche, dobrze oświetlone, ogrzewane, wentylowane i połączone bezpośrednio z magazynem szkła. Podstawowym warunkiem bezpiecznej pracy jest wyposażenie warsztatu szklarskiego w odpowied­nie stoły o gładkiej powierzchni, obite suknem lub filcem oraz dobre na­rzędzia pracy. Szklarze muszą być wyposażeni w odpowiednie ochrony osobiste, m.in. w fartuchy brezentowe lub nabrzuszniki ochronne, okulary przeciwodpryskowe, rękawice brezentowe. Duże zagrożenia powstają przy transporcie szkła. Do przenoszenia pojedynczych szyb konieczne jest używanie specjalnych pasów, uchwy­tów lub pojemników. Przy transporcie dużych szyb konieczne jest wy­zna­czenie takiej liczby pracowników, aby na każdego z nich przypadała masa nie większa niż 25 kg.Przy wykonywaniu robót szklarskich bezpośrednio w obiektach, a także obsadzaniu gotowych, oszklonych w warsztacie elementów, na­leży kierować się następującymi zasadami:

• roboty szklarskie wolno wykonywać tylko przy dobrej widoczności (oświetleniu);

• stanowisko pracy powinno być równe i nie zatarasowane, nie może też ograniczać swobody ruchów;

• nie wolno wykonywać robót szklarskich w tym samym pionie na róż­nych kondygnacjach lub poziomach rusztowania;

• prace wykonywane na wysokości na stanowiskach nie zabezpieczo­nych poręczami należy wykonywać przy innym skutecznym zabez­pieczeniu przed upadkiem (np. szelkami z liną zabezpieczającą);

• szklenie z drabin jest dopuszczalne tylko wówczas, gdy rodzaj dra­biny lub jej zamocowanie dają pełną gwarancję bezpieczeństwa.

Roboty wykończeniowe

W końcowej fazie budowy obiektu prowadzone są roboty wykoń­cze­niowe do których zalicza się:

• roboty izolacyjne;

• wykonywanie posadzek, podłóg, elewacji;

• układanie płytek ceramicznych na ścianach;

• malowanie i lakierowanie elementów konstrukcji i ścian.

Podczas prowadzenia prac wykończeniowych wewnątrz pomiesz­czeń używane do nich materiały powinny być przygotowywane na ze­wnątrz i dostarczane w stanie gotowym do użycia. Jeśli do tych prac uży­wane są substancje palne, wybuchowe lub zawierające rozpuszczalniki to na czas wykonywania tych robót oraz wyparowywania rozpuszczalni­ków należy:

• usunąć wszystkie otwarte źródła ognia na odległość co najmniej 30 m od tych pomieszczeń;

• przestrzegać zakazu palenia tytoniu;

• wyłączyć oświetlenie, a gdy jest to niemożliwe wykonać instalację elektryczną hermetyczną;

• zapewnić dostateczną wentylację;

• używać obuwia nie powodującego iskrzenia;

• nie rzucać narzędzi metalowych.

Jeżeli ze względów technologicznych używany jest kwas solny lub inne materiały żrące to przelewanie ich powinno być dokonywane przy użyciu specjalnych urządzeń i zachowaniu specjalnych środków bezpie­czeństwa. W pomieszczeniach, w których prowadzone są roboty malarskie roztworami wodnymi, należy wyłączyć instalację elektryczną. Malowanie farbami zawierającymi trujące składniki dozwolone jest tylko pędzlem.

Roboty rozbiórkowe

Przed rozpoczęciem robót rozbiórkowych teren powinien być ogro­dzony, a od rozbieranego obiektu powinny być odłączone instalacje: ga­zowa, cieplna, elektryczna, wodociągowa, kanalizacyjna i inne.Pracownicy biorący udział w pracach rozbiórkowych powinni być za­poznani z ich zakresem i poinstruowani o bezpiecznych sposobach wy­konania prac rozbiórkowych. Usuwanie jednego elementu nie może wy­woływać nieprzewidzianego spadania lub zawalenia się innego. W czasie rozbiórki zabronione jest przebywanie ludzi na niżej położonych kondy­gnacjach oraz składowanie gruzu na stropach, balkonach, klatkach scho­dowych.Obalanie ścian przez podkopy i podcinanie jest zabronione. Przy obalaniu obiektu sposobami zmechanizowanymi pracowników i maszyny należy usunąć poza strefę niebezpieczną. Jeżeli istnieje zagrożenie obalenia rozbieranych elementów przez wiatr prace rozbiórkowe należy natychmiast przerwać. Przy prędkości wiatru większej niż 10 m/s prowadzenie prac rozbiórkowych jest niedo­zwolone.

MAGAZYNOWANIE

Wymagania ogólne

Materiały i inne przedmioty, powinny być magazynowane w pomieszczeniach i miejscach do tego przeznaczonych. Pomieszczenia magazynowe powinny spełniać wymagania bezpieczeństwa, stosownie do rodzaju i właściwości składowanych w nich materiałów z uwzględnieniem podziału na asortymenty. Materiały przechowy­wane na wolnym po­wietrzu należy, w miarę możliwości i jeśli zachodzi taka potrzeba, przechowywać w miejscach osłoniętych przed wpływem warunków at­mosferycznych. Często magazyny mieszczą się w budynkach wielokondygnacyj­nych. W takim przy­padku należy zapewnić bezpieczny transport prze­chowywa­nych materiałów między poszczególnymi kondygnacjami, a na każdej kondygnacji musi być podane obciążenie stropu, którego nie wolno prze­kraczać. W całym magazynie (również w poszczegól­nych pomieszcze­niach magazynowych) muszą być wyznaczone drogi komuni­kacyjne i przejścia, których nie wolno zastawiać. Przedmioty przechowywane w magazynach należy składować uwzględnia­jąc ich wła­ściwości, cechy indywidualne oraz zalecenia pro­ducenta. Materiały cięż­kie należy składować nisko, a lekkie wyżej.

Dla zabezpieczenia bezpieczeństwa należy:

• określić dla każdego rodzaju składowanego materiału miejsce, sposób i dopuszczalną wysokość składowania;

• zapewnić, aby masa składowanego ładunku nie przekraczała dopuszczalnego obciążenia urządzeń przeznaczonych do składowania (regałów, podestów itp.);

• przestrzegać, aby masa składowanego ładunku, łącznie z masą urządzeń przeznaczonych do jego składowania i transportu, nie przekraczała dopuszczalnego obciążenia podłóg i stropów, na których odbywa się składowanie;

• wywiesić czytelne informacje o dopuszczalnym obciążeniu podłóg, stropów i urządzeń przeznaczonych do składowania;

• zapewnić, aby regały miały odpowiednio wytrzymałą i stabilną konstrukcję oraz zabezpieczenia przed ich przewróceniem się;

• zapewnić, aby szerokość odstępów między regałami powinna być odpowiednia do stosowanych środków transportowych oraz powinna umożliwiać bezpieczne operowanie tymi środkami i ładunkami.

Przy składowaniu poszczególnych przedmiotów należy kierować się nastę­pującymi zasadami:

• drobne elementy należy przechowywać w odpowiednio dobranych po­jemnikach;

• długie elementy (pręty, rury) należy przechowywać na stojakach w po­zycji poziomej materiały w kręgach (druty, kable) należy przechowywać na pod­kła­dach ustawione skośnie lub ułożone w stosy do wysokości 1,5 m.;

• blachy cienkie przechowuje się ułożone w stosy na regałach, a grube sko­śnie ustawione na stojakach;

• beczki przechowuje się w pozycji:

• stojącej - można układać tylko w 1 warstwie;

• leżącej na podkładach - można układać max. w 3 warstwach;

• leżącej na stojakach - można układać max. w 5 warstwach;

beczki na stojakach wolno układać tylko przy pomocy wózków (nie wolno w ten sposób przechowywać płynów łatwopal­nych);

• duże i ciężkie opony należy ustawiać na stelażach;

• materiały w workach wolno układać do wysokości maks. 10 warstw;

• materiały sypkie należy przechowywać w pojemnikach mających z góry otwór do wsypywania, a z dołu otwór do pobierania;

• materiały sypkie w większych ilościach przechowuje się w pry­zmach o wysokości max. 2 m.;

• materiały w opakowaniach zbiorczych i na paletach należy prze­cho­wy­wać do wysoko­ści podanej przez producenta;

• palety z materiałami cięższymi należy składować w niższych war­stwach;

• palety należy układać w stosy mające obrys trapezu;

• materiały szkodliwe, łatwopalne i niebezpieczne muszą być prze­chowy­wane w szczelnych i nieuszkodzonych opakowaniach;

• materiały wybuchowe, niebezpieczne, łatwopalne, szkodliwe dla zdro­wia, żrące itp. należy przechowywać w oddzielnych odpo­wied­nio przy­gotowanych magazynach;

• sposób układania materiałów na regałach i ich zdejmowania nie może stwarzać zagrożeń dla bezpieczeństwa pracowników;

• przedmioty łatwo tłukące się, niebezpieczne substancje i preparaty chemiczne oraz materiały o największej masie powinny być składowane na najniższych półkach regałów;

• przedmioty, których wymiary, kształt i masa decydują o ich indywidualnym sposobie składowania, powinny być ustawiane lub układane stabilnie, z uwzględnieniem położenia ich środka ciężkości, tak aby zapobiec ich wywróceniu się lub spadnięciu.

Przy składowaniu materiałów w stosach i na paletach należy zapewnić:

• stateczność stosów poprzez składowanie na wysokość uzależnioną od rodzaju materiałów (ich wymiarów, masy, kształtu) oraz wytrzymałości opakowań;

• wiązanie między warstwami;

• układanie stosów tak, aby środek ciężkości przedmiotów składowanych pozostawał wewnątrz obrysu stosów;

• zachowanie odległości między stosami, umożliwiającej bezpieczne układanie i przemieszczanie materiałów.

Rozładunek stosów powinien być prowadzony kolejno począwszy od najwyższych warstw.

Niedopuszczalne jest wyjmowanie materiałów ze środka stosów.

Przy składowaniu materiałów sypkich luzem należy zapewnić:

• powierzchnię składową, która przy zachowaniu kąta zsypu naturalnego umożliwi zachowanie przejść lub przejazdów wokół hałdy lub zwału;

• wytrzymałość zapór odpowiednią do parcia składowanego materiału sypkiego;

• w miarę potrzeby wynikającej z ochrony sąsiednich stref pracy oraz technicznych możliwości - szczelne obudowanie miejsca przeładunku i urządzeń przeładunkowych oraz połączenie ich z urządzeniami odciągającymi pył w miejscu jego powstawania;

• bezpieczne metody pracy, szczególnie przy ręcznym pobieraniu i przenoszeniu materiałów.

Wchodzenie pracowników na zwały materiałów sypkich grożących zasypaniem dozwolone jest jedynie w przypadkach wyjątkowej konieczności z zastosowaniem pomostów lub innych urządzeń zapewniających bezpieczeństwo, a także przy zapewnieniu asekuracji przez drugiego pracownika oraz odpowiedniego nadzoru. W magazynach musi znajdować się w wystarczającej ilości pod­ręczny sprzęt i narzę­dzia pomocnicze używane w transporcie wewnątrz­ magazynowym. Pracownicy maga­zynowi powinni być wyposażeni w od­powiednią odzież roboczą i ochronną. Przy układaniu, przenoszeniu i wy­dawaniu przedmiotów, które mogą spowodować skale­czenie rąk (np. blach, szkła itp.) muszą być oni wyposażeni w rękawice ochronne. Przesypywanie i przelewanie materiałów żrących i niebezpiecznych powinno być wyko­nywane przy użyciu specjalnego sprzętu i zastosowa­niem odpowied­nich środków ochrony osobistej. Magazyny powinny być wyposażone w umywalnie, w których pra­cownicy mogą się umyć np. przed spożyciem posiłku. W magazynach, w których prze­chowywane są substancje żrące, trujące itp. musi być za­pew­niona możliwość neutralizacji w przy­padku skażenia nimi ciała pra­cow­nika.

23

---