Damasio, Błąd Kartezjusza

Zarówno działanie, jak i brak emocji i uczuć wpływa na procesy rozumowania; pewne aspekty procesów emocjonalnych i uczuciowych są niezbędne do funkcjonowania racjonalności.

Umysł ludzki opiera się na kilku systemach mózgowych, które współpracują ze sobą na licznych płaszczyznach struktury neuronowej.

Wg Damasio uczucia są bezpośrednią percepcją określonego obszaru - obszaru ciała, a nie ulotnym zjawiskiem umysłowym związanym z jakimś obiektem.

Funkcjonowanie uczuć opiera się na limbicznych strukturach mózgu, przedczołowych i tych integrujących sygnały pochodzące z całego ciała.

Uczucia - czujniki reagujące na zgodność lub brak zgodności pomiędzy naturą człowieka a jego otoczeniem. Uczucia opierają się na aktywności pewnej liczby szczególnych systemów mózgu, które wchodzą w interakcję z organami ciała.

Założenia:

- ludzki mózg i ciało człowieka tworzą nierozłączny organizm, są połączone obwodami regulującymi,

- organizm wchodzi w interakcje ze środowiskiem jako jeden zespół,

- procesy fizjologiczne, które kryją się za działaniem umysłu wywodzą się z tego zespołu.

OATLEY, JENKINS, mózgowe mechanizmy emocji

Kartezjusz - idea łuku odruchowego. Modyfikacje: działania uruchamiane przez odruch nie są wyłącznie reakcjami; ludzie i zwierzęta mają zdolność tworzenia wzorców działania typu planów.

Wczesne badania

Cannon, Bard - lata 20. XX wieku - koty pozbawione kory nowej mają tendencję do nagłych ataków: „wściekłość pozorna”. MacLean - ludzkie przodomózgowie składa się z trzech odrębnych systemów, mózg ma strukturę częściowo modułową.

Układ prążkowany - planowanie i generowanie wyjściowych skryptów życia codziennego + modyfikacje. Prążkowie jest zaangażowane w programowanie charakterystycznych wzorców zachowania u ssaków, porównywalne do występujących u gadów.

Układ limbiczny - ma łączność z podwzgórzem, które kontroluje autonomiczny układ nerwowy (odpowiedzialny za zmiany somatyczne i kontroluje system hormonalny.

Zespół Kluvera-Bucy'ego - po usunięciu kory nowej płata skroniowego i pewnej części układu limbicznego (główne znaczenie ma tu ciało migdałowate) małpy stały się uległe, zjadały wszystko, straciły instynkt obronny, nieustająco i ze wszystkim kopulowały.

„autostymulacje” układu limbicznego.

Valenstein, Cox, Kakolewski - organizacja podwzgórza i układu limbicznego składa się z sieci stanowiących podstawę działań typowych gatunkowo.

Glickman, Schiff - teoria efektów stymulacji mózgu: a) stymulacja nie tylko aktywizuje mechanizmy odpowiedzialne za wzorce typowe gatunkowo, b) po ich aktywacji skojarzona z nimi nie/przyjemność zależy od tego, czy działanie polega ogólnie na zbliżaniu się czy wycofywaniu.

Układ limbiczny jest odpowiedzialny za działania społeczne, uczestniczy w subiektywnym doznawaniu emocji. Padaczka psychomotoryczna (wyładowania tylko w układzie limbicznym) - uczucia pragnienia, strachu, gniewu, smutku, podniosłe, serdeczności, poczucie pewności. MacLean - funkcją układu limbicznego jest łączenie bodźców ze świata zewn z bodźcami z wewnątrz ciała.

Emocje a kora nowa. (wyższe ssaki, ludzie - 80% mózgu)

Kora prawej półkuli silniej związana z przetwarzaniem wydarzeń emocjonalnych. Jak przecięto spoiwo wielkie to pacjenci potrafili rozpoznawać znaczenia emocjonalne na filmie tylko wtedy, gdy był on pokazywany prawej półkuli; gdy wyświetla się obrazy twarzy przez krótką chwilę na ekranie to rozpoznanie ekspresji emocjonalnej jest lepsze dla twarzy pokazywanych w lewej stronie ekranu. Wyższość w rozpoznawaniu mimicznej ekspresji emocji.

Okolice percepcyjne znajdują się w tyle kory, doznawanie i ekspresja emocji bliżej jej przodu. Prawa półkula odpowiedzialna za emocje negatywne, lewa za pozytywne? Davidson - zbliżanie się do czegoś wiąże się z sięganiem po coś prawą ręka -> aktywizacja lewej półkuli. Asymetria aktywacji mózgu dotyczy i długotrwałych i krótkotrwałych emocji.

Davidson - „style afektywne” - genetyczna asymetria mózgu. Dzieci zahamowane - prawa półkula.

Odrębna organizacja mechanizmów mózgowych wynika z układu limbicznego, lateralizacji korowej

Ciało migdałowate - odpowiedzialne za powstawanie emocji, za ocenę poznawczą. otrzymuje inf z kory wzrokowej i słuchowej a także informacje wzrokowe i słuchowe bezpośrednio przez wzgórze, czyli z pominięciem rozpoznania. LeDoux - tylko szczury z ciałem migdałowatym mogły uczyć się emocji, nawet jak usunięto korę, tak więc CM może odbierać inf sensoryczną nieprzetworzoną przez korę.

Neuroprzekaźniki, hormony, neuromodulatory.

Odrębne systemy emocjonalne korzystają z specyficznych przekaźników chemicznych.

Lek L-Dopa - przywraca funkcje przekaźnika w układzie prążkowanym

Peptydy - cholecystokinina (CCK) wywołuje ataki paniki, działa modulująco na wpływ przekaźników, układ limbiczny.

Hormony okołoporodowe - estradiol, prolaktyna, reaktywna jest na nie okolica przedwzrokowa podwzgórza. Zachowania macierzyste: działania charakterystyczne gatunkowo, których sieci są zlokalizowane anatomicznie, emocjonalne odpychanie i przyciąganie, sygnały zmysłowe. Mechanizmy te mają podstawę Genet, pozostają pod wpływem hormonów oraz uczenia się. .

Obecność w ewolucji emocji staje się wyraźna wraz z rozwinięciem układu limbicznego.

OATLEY, JENKINS, ZROZUMIEĆ EMOCJE

R. 1 PODEJŚCIA TEORETYCZNE DO EMOCJI

1. Karol Darwin - podejście biologiczne

Zainteresowanie ekspresją emocjonalną jako ewentualnym źródłem dowodów ewolucji gatunku ludzkiego, ciągłości między zachowaniem ludzkim a zachowaniem innych zwierząt oraz fizycznych podstaw umysłu.

Jako pierwszy zastosował obrazy ludzkich twarzy w kontekście ekspresji emocji.

Utworzył taksonomię, nadając nazwy podstawowym ekspresjom emocjonalnym.

Wg Darwina ekspresje emocjonalne to wzorce działania wywodzące się z nawyków, które były użyteczne w naszej przeszłości ewolucyjnej/indywidualnej. Emocje jako łączniczki z przeszłością.

2. William James- podejście somatyczne

Emocja jest percepcją zmian w naszym ciele w reakcji na dostrzegany fakt wywołujący pobudzenie; jest odczuwaniem naszych reakcji cielesnych na to, co postrzegamy. Emocje to tylko doznania związane z symptomami cielesnymi. „Emocje szorstkie”.

- nacisk na ucieleśnienie emocji; symptomy cielesne mogą przyczyniać się do ich natężenia

- emocje nadają doświadczeniu barwy i temperatury

3. Zygmunt Freud - podejście psychoterapeutyczne

Teoria urazów emocjonalnych - pewne zdarzenia, zazwyczaj natury seksualnej, mogą być tak szkodliwe, że pozostawiają blizny psychologiczne, które oddziałują na resztę życia.

Badał ataki paniki, strachu, lęku. Wykazał, że emocje nie zawsze są proste. Przyp Kathariny.

Symptomy - kłopotliwe emocje, intensywniejsze od zwykłych, często niezrozumiałe.

ZAPLECZE FILOZOFICZNE I LITERACKIE

Arystoteles

Jako pierwszy powiązał emocje/afekty z działaniem i ich zależność od naszych przekonań. Emocje wg Arystotelesa mają podstawę poznawczą: można je rozłożyć na części oparte na tym, co wiemy i w co wierzymy; Emocje są przyjemne bądź nieprzyjemne; zawierają bodziec do działania; mają skutki natury poznawczej.

Wzruszenie, litość, strach, katharsis - klaryfikacja, oczyszczenie z przeszkód.

Rene Descartes (Kartezjusz) i Baruch Spinoza: podejście filozoficzne

Kartezjusz omówił emocje na tle ich podstawy neurofizjologicznej, przedstawił 6 podstawowych emocji (uczuć pierwotnych) - zaciekawienie, pożądanie, radość, miłość, nienawiść, smutek i omawia ich aspekty cielesne; ukazuje, w jaki sposób tych 6 emocji łączy się i tworzy różne kombinacje. Według Kartezjusza emocje mówią nam, co jest ważne w naszej duszy, dla naszego prawdziwego „Ja”.

Połączenie wytłumaczenia mechanizmu emocji z ideą funkcji. Nasze wyposażenie biologiczne zapewnia nam emocje, które są funkcjonalne, ale niekiedy mogą być dysfunkcjonalne

Spinoza

Wyróżnił emocje aktywne, oparte na miłości do tego, co jest oraz emocje bierne, które opierają się na pomieszaniu idei. Emocje oparte są na wartościowaniac. Idea akceptacji i zrozumienia emocji jako kroku w kierunku uwolnienia się spod ich przymusu.

George Eliot: podejście literackie

XX wiek

John Harlow, Walter Hess. Pierwszy badał zaburzenia emocjonalne po uszkodzeniu mózgu, drugi badał skutki stymulacji mózgu - wszczepiał elektrody do mózgu kotów. Odkrył „afektywną reakcję obrony” i wyraził, że pewien obszar podwzgórza jest wyspecjalizowany w organizacji reakcji walki i ucieczki. Stymulacja innego obszaru podwzgórza spowalniała akcję serca. Niektóre obszary mózgu „niższe”, są związane z emocjami i są pod kontrolą „wyższych” części mózgu.

Magda Arnold - emocje opierają się na ocenie poznawczej zdarzeń; emocja ustosunkowuje „ja” do przedmiotu, ma naturę relacyjną - emocja to odczuwana tendencja. Plus podział na emocje impulsywne (jeśli nie ma trudności w uniknięciu/zbliżeniu się do obiektu) oraz „emocje sporu” - jeśli trudności są.

Sylvan Tomkins - koncepcja afektu jako pierwotnego systemu motywacyjnego; emocje jako „wzmacniacze” sygnałów określonych popędów. Twarz i jej ekspresje są pierwotnymi wzmacniaczami emocji u ludzi - koncentracja badań na mimice

Alice Isen, Gordon Bower - badała eksperymentalnie skutki emocji; badanie reakcji społecznych (zadowolenie a pomoc), badanie skutków poznawczych (zadowolenie usprawnia organizację poznawczą), hipoteza przypominania zgodnego z nastrojem. Wykazanie, że emocje mogą mieć znaczny wpływ na pamięć, interakcje społ. itp.

Goffman - emocje są negatywne bądź pozytywne zależnie od tego, jak mocno jesteśmy zaangażowani w naszą rolę w życiu codziennym, w to, co robimy.

Arlie Hochschild - teoria „reguł emocjonalnych”; badała pracę związaną z budowaniem emocji w sobie, by wywołać je u innych - „robota emocjonalna”

GOLEMAN D. (1997). Inteligencja emocjonalna. Mechanizm powstawania strachu

Centralna rola w powstawaniu strachu - ciało migdałowate.

Droga nerwów (interpretacja dźwięku) - ucho -> pień mózgu -> wzgórze -> ciało migdałowate oraz okolice słuchowej kory mózgowej

1. Nie wiadomo, co to za dźwięk? Wtedy ciało migdałowate włącza alarm, pobudza podwzgórze, pień mózgu, autonomiczny układ nerwowy (lęk, niepokój). Różne części ciała migdałowatego odbierają różne sygnały; ciało migdałowate jest połączone ze wszystkimi ważniejszymi częściami mózgu:

Podwzgórze - hormon uwalniający kortykotropine - reakcje ciała na sytuacje krytyczne.; Ciało prążkowane - ośrodki ruchowe; Autonomiczny układ nerwowy - reakcje w układzie sercowo-naczyniowym, mięśniowym, trawiennym; Istota szara środkowa - regulacja pracy mięśni dużych szkieletowych; Miejsce sinawe w pniu mózgu - wytwarzanie noradrenaliny - zwiększenie wrażliwości ośrodków czuciowych na docierające impulsy.

2. Nieświadomy niepokój przebija się do świadomości - strach. Ciało migdałowate instruuje mózg, wraz z podwzgórzem reguluje wydzielanie neuroprzekaźników, wysyła sygnały do ośrodków czuciowych; przetrząsa korowe zasoby pamięci

LeDOUX J. (1998). Mózgowe reakcje poznawczo-emocjonalne. W: P. Ekman i R. J. Davidson (Red.) Natura emocji

Trzeba rozważać konkretne procesy poznawcze, nie ogólny termin „poznanie”. I „emocję” i „poznanie” nie należy traktować jako funkcję mózgu, ale jako pewne zbiory ściśle powiązanych funkcji mózgowych. Interakcja poznania i emocji musi się odbywać na poziomie neuronalnym.

Sekwencyjna organizacja sieci obejmujących podstawowe obszary recepcyjne + ciągi obszarów skojarzeniowych, z których każdy może być również zorganizowany sekwencyjnie.

Monomodalne obszary skojarzeniowe -> polimodalne obszary skojarzeniowe (integracja danych pochodzących od różnych zmysłów) -> supramodalne. Reprezentacja bodźca staje się coraz bardziej abstrakcyjna i odległa od pierwotnej informacji.

Ciało migdałowate jest silnie uwikłane w funkcje emocjonalne mózgu, a korowe pola skojarzeniowe w funkcje poznawcze. Jak na siebie oddziałują?

Ciało migdałowate wpływa też na zapamiętywanie znaczeń emocjonalnych, szczególnie bodźców lękotwórczych. Może oddziaływać na przetwarzanie informacji zarówno bezpośrednio przez połączenia z korą, jak i pośrednio, przez połączenia z niespecyficznymi systemami pnia mózgu.

Inicjacja pobudzenia: istotną rolę odgrywa cholinergiczny system pnia mózgu odpowiedzialny za regulację wstępującej informacji zmysłowej

EYSENCK, podzielony mózg

Epoka kamienna - trepanacja czaszki (wywiercenie dziury, żeby złe opary wyleciały)

1935 - Jacobsen, Fulton - usunięcie płatów czołowych -> obniżenie poziomu pobudzenia

Moniz - lobotomia przedczołowa (przecięcie <za pomocą noża - leukotoma> włókien nerwowych biegnących od płatów czołowych do innych części mózgu). okazało się, że ma wiele negatywnych skutków, m.in. apatia, nieodpowiedzialność, śpiączka, obniżenie sprawności intelektualnej.

Zaczęto interesować się systemem limbicznym mózgu, którego częścią jest ciało migdałowate związane z regulacją gniewu i agresji.

Arthur Kling - amygdalotomia (przecięcie ciała migdałowatego; wwiercanie cienkiej diody i impulsy elektryczne niszczą) - małpom obniżyła się agresja, stały się bardziej przyjazne, ale straciły zdolność do życia z innymi (zalęknienie, zagubienie). Tragiczne skutki (L.S, Thomas R.)

Roger Sperry - pacjenci z ciężką postacią epilepsji. Przecięcie spoidła wielkiego przez Vogla i Bogena - operacja „rozszczepienia mózgu”, bo stwierdzono, że wtedy napady padaczkowe ograniczą się do jednej półkuli -> zaniknięcie napadów epileptycznych. Krótkotrwały zanik pamięci po operacji. Bardzo małe długotrwałe skutki uboczne.

Pacjenci mieli dwa odrębne wewnętrzne światy wizualne (uprzednio pokazane lewej półkuli przedmioty, były potem, gdy pokazane prawej półkuli, odbierane jako nowe) (kiedy prezentowano słowo „heart”, a „art” prezentowano lewej półkuli, to pacjenci mówili, że widzieli słowo „art.” (lewa półkula odpowiedzialna za mowę), jednak jak mieli wskazać lewą ręką co widzieli, wskazywali „He” (prawa półkula odp. za lewą rękę). Materiał wzrokowy prezentowany lewej półkuli pacjenci umieli opisać w mowie i piśmie, jak był prezentowany prawej, mówili, że nic nie widzą ale jak mieli wskazać lewą ręką odpowiedni obiekt, robili to bez problemu.

Lewa półkula - werbalna; Prawa półkula - przestrzenna, emocjonalna (pacjenci Sperry'ego nie potrafili prawą ręką układać klocków). Czy są to zupełnie odrębne światy?

LeDoux, Wilson, Gazzaniga - badania Paula S. wynik: każda półkula może posiadać swój własny, unikatowy system oceniania wartości ludzi i wydarzeń?

U zdrowych ludzi półkule nie są zupełnie oddzielne, więc lepiej harmonizować i zestrajać ich funkcję niż stawiać na rozwój funkcji z 1 określonej półkuli.

Jak można badać zróżnicowanie funkcjonowania półkul mózgowych u ludzi zdrowych?

- rejestrowanie fal mózgowych wywoływanych przez określone bodźce -> mierzenie „potencjałów wywołanych”. Badanym dawano jakieś zadanie np. werbalne (test słownikowy) i zaobserwowano zwiększoną aktywność półkuli lewej; odwrotnie w zadaniach przestrzennych.

Półkule działają zwykle w sposób asymetryczny, co jest korzystne, jeżeli starasz się robić dwie różne rzeczy w tym samym czasie

Cezary Biele, Joanna Sweklej, Psychofizjologiczne metody badania reakcji emocjonalnych.

Emocje są przeżywane świadomie i uzależnione od procesów poznawczych. Struktury limbiczne wraz z podwzgórzem i śródmózgowiem stanowią funkcjonalną całość o zasadniczym znaczeniu dla reakcji emocjonalnych.

1. Psychofizjologiczne metody badania reakcji emocjonalnych.

Pomiary psychofizjologiczne dotyczą takich reakcji, jak zmiany w pracy serca, zmiany przewodnictwa elektrycznego skóry, szybkość i głębokość oddechu, zawartość CO2 w wydychanych powietrzu, zmiany w mięśniach i trzewiach. Neuroobrazowanie.

1. Techniki pomiaru reakcji skórnej i mięśniowej

i) reakcja elektroedermalna/ aktywność elektryczna skóry (EDA)

Zmiany przewodnictwa elektrycznego skóry, wywołane zmianami aktywności ekranowych gruczołów potowych. Stopy, dłonie. Przewodnictwo wzrasta, kiedy gruczoły napełniają się. Zmiany mogą mieć charakter fazowy lub toniczny. Wolne i długotrwałe zmiany toniczne naz. Zmianami poziomu przewodnictwa skóry (SCL); szybkie zmiany fazowe - reakcja przewodnictwa skóry (SCR).

- elektromiografia powierzchniowa (EMG) - pozwala na pomiar elektrycznej aktywności mięśni poprzecznie prążkowanych (szkieletowych). Niski poziom zakłóceń - możliwa rejestracja mikroruchów mięśni. Zainteresowanie głównie mięśniem jarzmowym większym (podnoszący kąciki ust) i mięśniem marszczącym brwi.

2. EMG A POMIARY AFEKTU

Badania dot percepcji ekspresji emocjonalnych i towarzyszących jej reakcji mięśniowych - wykrycie, że reakcje mimiczne pojawiają się bardzo szybko i w sposób automatyczny a także, że niemożliwe jest sprawowanie pełnej świadomej kontroli nad ekspresją emocjonalną. Hipoteza - system automatycznego reagowania afektywnego jest jednym z najbardziej podstawowych; reakcje mięśni twarzy kontrolowane są przez szybko działające i posiadające podłoże biologiczne tzw. Programy afektywne

1. Mimiczne sprzężenie zwrotne

Hipoteza - aktywność mięśni twarzy wiąże się z odczuwaniem emocji

Teoria zarażenia emocjonalnego - ludzie automatycznie naśladują spostrzegane ekspresje emocjonalne oraz reakcje te na zasadzie sprzężenia zwrotnego uczestniczą w procesach powstawania emocji

2. Techniki badania pracy mózgu

1. Perspektywa historyczna: Mosso - ukrwienie mózgu zmienia się w zależności od wykonywanych zadań (równoważnia, zadania poznawcze)

2. Metody wykorzystywane współcześnie; opierają się na pomiarach przepływu krwi w mózgu, metabolizmu oraz aktywności elektrycznej mózgu.

Funkcjonalny rezonans magnetyczny (fMRI) - Felix Bloch, Edward M. Purcell - zastosowanie fal radiowych w silnym polu magnetycznym, które zmienia właśc. magnetyczne atomów (zwiększone stężenie tlenu w danym obszarze = większa aktywność). Metoda ta ma dobrą rozdzielczość przestrzenną, ale słabą czasową; nie można badać klaustrofobików.

Pozytonowa tomografia emisyjna (PET) - E. J. Hoffman, M. Phelps. Inwazyjność, wysokie koszta, konieczność utrzymania badanego w bezruchu (podobnie jak w fMRI).

Elektroencefalografia (EEG) - ograniczenie obszaru objętego pomiarem do zewnętrznych partii kory; dokładność czasowa.

Spektroskopia optyczna w bliskiej podczerwieni (NIRS)

3. Percepcja emocji w badaniach neuroobrazowania.

Strach - jądro migdałowate, przyśrodkowe części płata skroniowego.

4. Technika potencjałów wywołanych (ERP).

Potencjały wywołane - duże fale mózgowe, pojawiające się np. w związku z ekspozycją bodźca sensorycznego, aktywnością motoryczną/poznawczą. ERP nadaje się do badania przebiegów procesów poznawczych zaangażowanych w percepcję i rozpoznawania twarzy oraz analizy ruchów twarzy i ekspresji mimicznej.

Hipoteza walencji - w przetwarzanie bodźców nacechowanych pozytywnie zaangażowana jest prawa półkula

5. Przezczaszkowa stymulacja magnetyczna (TMS).

Obszar stymulacji ograniczony do kory mózgowej.

! Aktywacja danego obszaru dowodzi ZWIĄZKU Z (a nie zaangażowania w) zadaniem. TMS może pomóc w odkryciu struktur ZAANGAŻOWANYCH.

Większość prostych procesów wartościowania zachodzi w całości poza naszą świadomą kontrolą. Istnieje droga dolna (nieangażująca kory mózgowej). Badania nad funkcjonowaniem mózgu dostarczają danych o mózgowych korelatach procesów psychicznych

CYKL II

Cacioppo, Gardner „Emocje”

Emocje - doświadczanie, zachowania, rozwój społeczny, procesy biologiczne.

Elliot (Damasrio, 1994) - uszkodzenie przedczołowych obszarów kory, brak emocji, nieumiejętność podejmowania racjonalnych decyzji.

Shizgal - afektywna wartość bodźca zależy od warunków fizjologicznych i ekologicznych; działanie systemu afektywnego nie jest w pełni kontrolowane przez obiektywne cechy bodźca.

Schwarz, Strack - efekt kontrastu jest prawdopodobny wtedy, gdy jakieś ekstremalne zdarzenie służy jako standard, z którym porównywany jest bieżący stan rzeczy, podczas gdy efekt asymilacji prawdopodobny jest wtedy, gdy jakieś ekstremalne zdarzenie stanowi przedmiot oceny sam w sobie (np. kłótnia oceniana bardziej pozytywnie gdy poprzedzała ją śmierć kogoś niż gdy nie poprzedzała).

Emocje są też determinowane przez oczekiwania, przez kontekst, odległość od celu.

Teorie ocen poznawczych - ocena ważności bodźca związana z „znaczeniem relacyjnym” - wagą znaczenia w połączeniu z warunkami środowiskowymi i określonymi celami, poglądami.

Ohman - dwa typy warunkowania emocjonalnego: 1, gdy reakcje autonomiczne zachodzą w czasie, gdy kształtuje się oczekiwanie, że bodziec warunkowy następuje po bezwarunkowym; „uczenie się oczekiwania”, dostępne świadomości, rola hipokampa; 2 - warunkowanie wisceralne, wiedza o powiązaniu bodźców jest utajona; utajone warunkowanie emocjonalne, rola ciała migdałowatego.

Ocenianie poznawcze odgrywa ważniejszą rolę w przyczynowym warunkowaniu autonomicznym gdy jest oparte na wiedzy jawnej, niż gdy jest oparte na utajonej.

Aktywacyjne podłoże siły motywacji (siła motywacji tym większa, im bliżej cel). Dla emocji podłoże aktywacyjne stanowi percepcja.

Moduł w systemie afektywnym wyznaczający postawy, preferencje, działania czerpie z => dwóch wyspecjalizowanych kanałów ewaluacji (system negatywnej informacji z wrażeń) i (pozytywne); jest wiele wariantów aktywacji ewaluatywnej, możliwa jest niezależność aktywacji pozytywnej i negatywnej.

Afekt nie jest nie jest niezmiennie zorganizowany na zasadzie dwubiegunowej bądź dwuczynnikowej; na strukturę reakcji afektywnych ma wpływ typ aktywacji emocjonalnych. Funkcjonują wyspecjalizowane kanały przetwarzania inf pozytywnych i negatywnych, ale ich wpływu integrują się. ISTNIEJĄ 2 SYSTEMY MOTYWACYJNE, ROZDZIELNE I ZARAZEM POWIĄZANE ZE SOBĄ.

Efekt pozytywności - przy niskich poziomach wyjściowego pobudzenia afektywnego konsekwencje pozytywności są bardziej rozległe niż konsekwencje negatywności. Tendencja do słabych pozytywnych motywacji typu zbliżanie się, przy neutralnym punkcie wyjścia. „nierealistyczny optymizm”, efekt samej ekspozycji. Tendencja do zachowań eksploracyjnych.

Efekt negatywności - Podwyższona wrażliwość na informacje negatywne, przyrost siły unikania jest szybszy, zdarzenia negatywne wywołują silniejsze reakcje emocjonalne, fizjologiczne…

DOLIŃSKI, ŁUKASZEWSKI - TYPYMOTYWACJI

1. Motywacje oparte na zasadzie przywracania i zaburzania istniejącej równowagi

1. Zasada przywracania równowagi

Homeostaza - proces, w którym organizm przejawia reakcje ukierunkowane na utrzymanie względnej stałości swego wewnętrznego środowiska.

Hipoteza Cannona - organy peryferyjne (żołądek, jama ustna), reagują na przedłużający się stan deprywacji i wysyłają sygnały do OUN, to wytwarza uczucia głodu/pragnienia, to prowadzi do dążenia do redukcji deficytów. FAŁSZYWA.

Głód - glukoza. Stellar - ośrodek odpowiedzialny za krótkotrwałą regulację głosu znalazł w podwzgórzu. Okazało się, że reaguje on tylko na drastyczne zmiany poziomu glukozy.

System regulacji krótkotrwałej jest oparty na mechanizmach monitorowania stężenia glukozy.

System regulacji długotrwałej - na mechanizmie monitorowania zasobów tłuszczowych.

I w wypadku jedzenia i w wypadku picia chodzi tu o zapobieganie pojawienia się stanu zaburzenia homeostazy, nie jest zaś reakcją na tę sytuację.

2. Motywacje oparte na zaburzeniach równowagi.

1. Motywacje hedonistyczne

Dążenie do doświadczania pozytywnego i unikania negatywnego afektu.

MARIA JARYMOWICZ - DOCIEKANIA NAD NATURĄ EMOCJI: O EMOCJACH POZA ŚWIADOMOŚCIĄ I EMOCJACH POZA SPONTANICZNOŚCIĄ.

Emocje - wszelkie procesy mniej lub bardziej doraźnych czy trwałych ustosunkować o charakterze podmiotowych lub pozapodmiotowym (automatycznym - to nie moja wola decyduje o reakcji).

leDoux - emocje - różne procesy powiązane z odmiennymi funkcjami mózgu

1. O afektach pozaświadomych i świadomych

Bodźce suboptymalne - o czasach ekspozycji tak krótkich, że podmiot nie może sobie uświadomić, że podlegał jakiejkolwiek stymulacji.

Bodźce oboczne - umykające w danej chwili uwadze

Na świadome oceny i osądy wpływają również nieuświadomione bodźce, a wpływ może dotyczyć też obiektów niezwiązanych z bodźcem (Murphy, Zajonc, chińskie znaki; Maison - wpływ manipulowania wielkością źrenic modela/ki). Funkcjonowanie nieświadome nie dotyczy tylko mechanizmów obrony ego!!!

Źródła zróżnicowania właściwości emocji.

Pojęcie „pięter regulacji” - struktury biologiczne, zdolności umysłowe.

Zróżnicowanie struktur nerwowych ze względu na funkcje:

1. Funkcje apsychiczne - uniwersalne gatunkowo , rdzeń kręgowy i rdzeń przedłużony

2. Afektywne - zw. ze strukturami starego mózgowia, powtarzalne czynności zaopatrujące i podtrzymujące

3. Poznawcze - zw. ze strukturami nowego mózgowia; najbardziej podatne na doświadczenia osobnicze; często czynnościom towarzyszą zrozumienie i wola.

LeDoux rozróżnia między emocjami typ I (reakcje bezpośrednie, automatycznie wywoływane i przejawiane; wzbudzenie ich jest poza kontrolą, można zgodnie z wolą nie dopuszczać do całkowitego spełnienia się) oraz typ II (reakcje wtórne, wzbudzane dzięki pośrednictwu innych procesów psychicznych.

Cztery poziomy regulacji wg Rado:

1. Hedonistyczny - podporządkowanie zachowań doraźnej zmysłowej stymulacji i doznawanej przykrości (unikanie) bądź przyjemności (zbliżanie się).

2. Emocji zwierzęcych - zdolność do reagowania na bodźce „z dystansu”

3. Myślenia emocjonalnego - nowe jakości emocji; pojawiają się nowe zdolności umożliwiające bardziej odległe antycypacje, programowanie, selektywność zachowań; pojawia się możliwość wyparcia

4. Myślenia emocjonalnego - emocje nie są konieczne, mogą być atrybutem motywacji

Greenwald - mechanizm samooszukiwania.

Polega na powstrzymaniu procesu przetwarzania informacji na którymś z poziomów (reakcji sensorycznej/ rozpoznawania obiektów/ rozumienie ich znaczeń/ oparte na nim wnioskowanie). Wywołany bodźcem impuls powstrzymania percepcji istnieje szybciej, niż jego odzwierciedlenie w świadomości

• Afektywny charakter regulacji pozaświadomej

świadomość minimalna(zjawiska pozaświadome) <-> świadomość percepcyjna(świadome)

Najpierw jest recepcja bodźców sensorycznych, dopiero potem percepcja. Reakcja na bodziec może wystąpić przed świadomym rozkodowaniem bodźca. Impuls zmysłowy ma bliżej do ośrodków podkorowych niż korowych, ale ośrodki podkorowe uczą się reagowania na znaczenia pozasensoryczne dzięki połączeniom z korą.

Pośrednictwo procesów poznawczych. Np. pośrednictwo pamięci związków S-R umożliwiające bezpośrednią reakcję na bodzieć.

Reakcje afektywnie pierwotne - reakcje bezpośrednie; mają charakter spontaniczny, pojawiają się automatycznie; wiążą się z reakcjami wegetatywnymi.

Kluczowym obszarem mózgu różnicującym afektywne znaczenia bodźców jest ciało migdałowate.

Odkryto bezpośredni dostęp od wzgórza do ciała migdałowatego długości jednej synapsy.

„emocje, jako kody orientacji” - dana stymulacja prowadzi na poziomie przedświadomym do automatycznych reakcji afektywnych, bezpośrednio ukierunkowujących zachowania.

Struktury podkorowe nie mogą czytać słów (rozpoznać, czy były ukazywane suboptymalnie, jaka wielkość liter itp.), ale potrafią odkodować ich znaczenie i nacechowanie afektywne (zdolność odczytywania znaczeń nie zależy od stopnia intensywności bodźców).

Osiem pierwotnych jakości afektywnych Plutchika - naturalne zdolności reagowania na bodźce: 1. Strachem, 2. Gniewem, 3. Smutkiem 4. Radością 5. Wstrętem 6. Pożądaniem 7. Zaskoczeniem 8. Oczekiwaniem. Z podstawowych jakości tworzą się mieszanki.

• O afektywnych wyznacznikach regulacji świadomej i trwałych przekonań

Regulacja afektywna pozaświadoma: podmiot nie jest świadom obecności bodźca, jego źródła, jego wpływu na funkcjonowanie

Regulacja afektywna świadoma: podmiot jest świadom bodźca i jego źródła, ale nie jest świadom jego wpływu na funkcjonowanie.

Na procesy poznawcze wpływają mechanizmy obrony ego (wypieranie/projekcje/dysocjacje); „efekt aureoli”;

Adorno - koncepcja osobowości autorytarnej - związek pomiędzy afektywną genezą pewnych przekonań, dogmatyzmem w myśleniu i skłonnością do przemocy. Lęk w wychowaniu -> powiązanie przekonań z lękiem.

Skojarzenia opierają się na zgodności afektywnej, stąd afekt generuje niezachwianą pewność własnych racji. Dominacja afektu oznacza nieintencjonalny brak dystansu wobec własnych przekonań

• Pod wpływem pobudzenia fizjologicznego z dowolnego źródła (np. wysiłek fizyczny) badani wykazują wzrost zainteresowania osobami płci przeciwnej - „pobudzenie konieczne do przeżycia namiętności do partnera wcale nie musi być faktycznie przez owego partnera wywołane”

ZAJONC, MURHY - „AFEKT, POZNANIE…”

Hipoteza o pierwszeństwie afektu - już minimalna stymulacja może wywołać reakcje afektywne (nie musi być uprzedniej mediacji poznania). Globalne reakcje afektywne są bardziej bezpośrednie i w mniejszym stopniu podlegające kontroli wolicjonalnej. Paradygmat ekspozycji.

Eksperymentalny paradygmat poprzedzania. Bodźce poznawcze - figury geometryczne. Bodźce afektywne - twarze wyrażające emocje. Bodźce właściwe - chińskie ideogramy. Manipulacja czasem dostępu do bodźca

Badanie 1 - hipoteza: globalne rozróżnienia pozytywnego i negatywnego afektu mogą być dokonywane poza świadomością i mogą one poprzedzać i wpływać na percepcję jednostki. Poprzedzanie ideogramów bodźcami afektywnymi suboptymalnie i optymalnie.

Wynik: gdy poprzedzano bodziec właściwy pozytywnymi suboptymalnymi bodźcami poprzedzającymi, oceny ideogramów były wyższe („+” 3,46; „-„ 2,7; brak/neutra - ok. 3). Afektywne poprzedzanie w warunkach optymalnych nie wywołało istotnych zmian.

Optymalne bodźce pozytywne poprzedzające prowadziły do nieco niższych ocen niż optymalne bodźce negatywne.

W warunkach suboptymalnych na ocenę ma wpływ afektywność ale nie atrakcyjność bodźca.

Badanie 2 jak w badaniu w/w z tym, że nie pytano o to, czy podobają im się ideogramy, ale o to czy sądzą, że ideogramy przedstawiają „dobre” czy „złe” obiekty.

Wyniki podobne do tych, jak w badaniu 1 z tym, że nie znaleziono żadnych istotnych różnic między średnimi ocen w warunkach ekspozycji optymalnych (a w badaniu 1 była reaktancja). Badani dokonywali ocen w kierunku zgodnym z afektem przekazywanym im przez bodce poprzedzające eksponowane w warunkach optymalnych

• Hipoteza kontinuum świadomości

Wnioski - pewne bodźce emocjonalne, których nie jesteśmy świadomi, mogą ubarwiać sądy.

Badanie 3 - tylko bodźce emocjo, czy też afektywnie neutralne a powiązane znaczeniowo? Bodźcami poprzedzającymi były tym razem duże i małe okręgi i kwadraty. Za nieistotne bodźce poprzedzające przyjęty twarze o emocjonalnie obojętnych wyrazach. Badani mieli ocenić czy ideogram oznacza duży, czy mały przedmiot.

Bodźce różniące się wielkością nie wywołały istotnych zmian w sądach, gdy eksponowane były suboptymalnie. Przedstawiane w warunkach optymalnych istotnie wpłynęły na oceny wielkości ideogramów.

Badanie 4 - bodźce poprzedzające symetryczne lub niesymetryczne figury. Badani oceniają symetryczność samych ideogramów. Badani w warunkach optymalnych ulegli wpływowi, w suboptymalnych w ogóle. Ale sądy dot. symetryczności były wyznaczone przez obiektywną rzeczywistość. Sprawdza się hipoteza kontinuum świadomości.

Badanie 5 - czy każda inf komunikowana przez twarz ma przewagę percepcyjną? Bodźce - twarze neutralne damskie/męskie, ocena kobiecości/męskości. Suboptymalne nieefektywne, optymalne efektywne.

Poprzedzanie afektywne wykazuje efekty działania przy bardzo krótkim ekspozycjach, podczas gdy poprzedzanie nieefektywne przy dłuższych ekspozycjach

- afekt może być wywoływany bez udziału świadomości;

- nieświadomy afekt jest bardziej podatny na przemieszczanie i rozpraszanie, „rozlewa” się;

- zmiany w sądach niewartościujących wyst. przy optymalnych bodźcach poprzedzających;

* dowody neuroanatomiczne

- prozopagnozja (PA) - reakcje afektywne na znajomość obiektów bez udziału ich świadomego rozpoznania. Obustronne lezje uszkadzają przednie szlaki wzrokowo-limbicze, oszczędzając tylne połączenia wzrokowo-limbiczne, co pozwala na wstępną analizę znaczenia emocjonalnego.

- agnozja prozowo-afektywna (PAA) - deficyty w rozróżnianiu emocji, brak deficytów poznawczych

- ślepota psychiczna/ syndrom Kluver-Bucy - po usunięciu ciała migdałowatego (obustronna uprzednia lobotomia. j/w.

Afektywno-poznawcza niezależność + pierwszeństwo afektu (dzięki bezpośredniemu dostępowi od wzgórza do ciała migdałowatego, co umożliwia reakcję szybszą o 40 ms.

+ najprawdopodobniej dla bardziej zróżnicowanych emocji, takich jak gniew lub strach, konieczne jest pojawienie się pewnego rodzaju oceny poznawczej.

ZAJONC, UCZUCIA A MYŚLENIE: NIE TRZEBA SIĘ DOMYŚLAĆ, BY WIEDZIEĆ, CO SIĘ WOLI. 

Uczucia bardziej uzależnione od procesów energetycznych, myśli od informacyjnych, Zajonc: emocje zawsze towarzyszą myślom, myśli nie zawsze towarzyszą emocjom.

Decyzje - w większości przypadków informacje, którymi dysponujemy nt każdej z alternatyw, służą nam nie tyle do podejmowania decyzji, ile do ich późniejszego usprawiedliwiania

Osgood - komponenty emocjonalne znaczenia - wartościowanie, siła, aktywność. To część ogólnego znaczenia pojęć - „wydźwięk emocjonalny” pojęć.

Reakcje emocjonalne są nieuniknione, nie kontrolujemy odczuwania emocji. Na procesy emocjonalne wpływa bardziej kontekst otoczenia i są one bardziej całościowe.

Sądy emocjonalne mają tendencję do bycia nieodwołalnymi; bo „odczuwamy”, że są one dobrze usprawiedliwione, wierzymy naszym reakcjom

W sądy emocjonalne zamieszane jest „ja”; reakcje emocjo są trudne do zwerbalizowania, komunikowanie emocji zależy bardziej od kanałów niewerbalnych.

Reakcje emocjonalne nie muszą zależeć od procesów poznawczych

• Efekt ekspozycji - wzrost atrakcyjności obiektu po kilku powtarzających się ekspozycjach

Wilson - metoda dychotomicznego słyszenia; bodźce słyszane obiektywnie (niezależnie od rozpoznania) podobały się bardziej, niż bodźce nowe.

Znacząca rola emocji w procesach przetwarzania informacji. Hyde, Jenkins - lista wyrazów, różne polecenia, potem polecenie odtworzenia. Najwięcej odtworzeń miała grupa dokonująca ocen na wymiarze przyjemne-nieprzyjemne. Dzieje się tak dlatego, że zawartość semantyczna materiału werbalnego jest silnie związana z emocjami.

Lepiej rozpoznawane przymiotniki przy poleceniu odnoszenia ich do” ja”. Keenan, Bailett: przymiotniki odnoszone do „ja” są najlepiej rozpoznawane i w najkrótszym czasie.

Oddzielenie emocji od procesów poznawczych może mieć solidne podstawy psychologiczne i biologiczne. + emocje powstają bez wysiłku, nie można ich uniknąć, są nieodwołalne, całościowe, trudniejsze do werbalizacji, a łatwiejsze do zakomunikowania i zrozumienia.

Miejsce szczególnie wrażliwe na procesy emocjonalne - miejsce sinawe. Reakcje emocjonalne mają pierwszeństwo w ontogenezie i filogenezie; dziwnym byłoby więc, gdyby były całkowicie uzależnione od poznania, które wykształciło się później.

Dwie klasy nieświadomych procesów - 1: gdy na zachowanie wpływają jedynie czynniki emocjonalne, tak jak w przypadku możliwości różnicowania bodźców przy braku procesów poznawczych; 2: przeuczenie, a stąd zautomatyzowanie się pewnych sekwencji procesu przetwarzania informacji

HILGARD - MECHANIZMY OBRONNE

Mechanizm obronny - nawykowe sposoby radzenia sobie z powtarzającymi się lub długotrwałymi konfliktami i frustracjami.

Cele: pozytywne: utrzymanie/podniesienie szacunku dla siebie; negatywny: ucieczka/obrona przed lękiem.

Odrzucanie wspomnień, które mogłyby wywołać w nas lęk; ukrywanie swoich prawdziwych motywów (racjonalizacja) czy cech (projekcja); tu też „reakcje upozorowane” i „substytucje”.

1. Racjonalizacja: wynajdywanie logicznych powodów lub wyglądających wiarygodnie usprawiedliwień dla tego, co zrobiliśmy impulsywnie np. składanie winy na okoliczności. Nie musi być świadoma, z czasem może stać się faktyczną przyczyną.

2. Projekcja: nieświadomy mechanizm broniący nas przed przyznaniem się do niepożądanych cech; przypisujemy je innym w przesadnych rozmiarach.

3. Identyfikacja: uznajemy pożądane cechy innych za własne.

4. Reakcja upozorowana: tendencja do ukrywania przed sobą jakiegoś motywu poprzez dobitne wyrażanie motywu przeciwnego. Np. branie udział w cenzurze pornografii, gdy tak naprawdę jesteśmy nią zafascynowani

5. Dysocjacja: rozczepienie ogólnej aktywności.

- czynności przymusowe, wykonywane kompulsywnie i automatycznie. Rytualna czynność zastępuje coś innego, z czego dana osoba nie zdaje sobie sprawy.

- nadmierne teoretyzowanie

6. Wyparcie (represja): kultury supresyjne opierają się na wstydzie, jako na środku kontroli społ., kultury represyjne opierają się na poczuciu winy. Nieuświadamiane sobie nieakceptowanego przez siebie motywu + brak zachowania wypływającego z faktu tego motywu.

7. Substytucja: cele nieaprobowane są zastępowane aprobowanymi.

- sublimacja: motywy nieuznawane społecznie znajdują wyraz w formie społ. akceptowanej.

- kompensacja: usilne dążenie do powetowania sobie niepowodzenia/ słabych wyników w jednej dziedzinie działania przez wybicie się w pokrewnej lub odmiennej dziedzinie. Tu też: nadkompensacja: próba zaprzeczenia swojej słabości poprzez próby wybicie się w tej dziedzinie, w której jesteśmy najsłabsi. Np. dyktatorzy- słabi fizycznie, niscy - nadkompensują sobie to w walce o moc polityczną.

REYKOWSKI, EKSPERYMENTALNA PSYCHOLOGIA EMOCJI

Włączenie komponentów emocjonalnych prowadzi do modyfikacji procesu spostrzegania w kierunku zaakcentowania tych elementów otoczenia, które mają znaczenie emocjonalne. (?)

Teza o percepcyjnej obronności (upośledzenie percepcyjnym bodźców emocjonalnych):

McGinnies: ekspozycja słów, w tym słów tabu; tabu wymagały dłuższego czasu ekspozycji i wywierały większy wpływ emocjonalny: słowa angażujące emocjonalnie trudniej rozpoznać niż neutralne, przy czym te trudności nie muszę być świadomie zauważane przez podmiot (?).

Howes, Solomon: zgodnie z teorią percepcji czas rozpoznawania zależy od częstości używania słowa w języku, a słowa tabu pojawiają się rzadziej.

Postman - czas rozpoznawania popularnych tabu od neutralnych nie różni się. Więc: może i istnieje zjawisko obronności percepcyjnej, ale nie jest ono silne ani powszechne.

Zajonc: to zakłócenia wykonania, nie spostrzegania warunkują efekt obronności percepcyjnej.

Jak zbadać, czy wys. zjawisko obronności percepcyjnej? 1 - Może należy badać sfery ważne emocjonalnie 2 - może to nie jest zjawisko powszechne (Byrne: obronność percepcyjna cechuje ludzi mających skłonność do posługiwania się wyparciem i zaprzeczaniem); 3 - może obronność percepcyjna wys. tylko wobec sygnałów niebezpieczeństwa, którego NIE jesteśmy w stanie uniknąć.

Spostrzeganie a stan emocjonalny: Murray - stan ekscytacji modyfikuje spostrzeganie

CYKL III

DOLIŃSKI, ŁUKASZEWSKI - TYPY MOTYWACJI

Mechanizmy char człowieka: poszukiwanie złożoności, nowości; poznawcza ciekawość.

Kruglanski - motywacja epistemiczna: ukierunkowana na poszukiwanie i uzyskiwanie informacji i wiedzy.

Ludzie różnią się między sobą potrzebą poznania - skłonnością do angażowania się w przetwarzanie informacji i czerpania z tego przyjemności (Cacioppo, Petty)

White - motywacja kompetencji - posiadania zdolności do efektywnej interakcji z własnym środowiskiem, do wywierania wpływu na bieg zdarzeń. Przyczyną jest tu między innymi potrzeba kontroli; Ellen Langer: „iluzja kontroli”

• Koncepcja Mowrera: motywacje oparte na strachu n nadziei

Wzrost popędu -> strach. Kojarzenie emocji z bodźcami towarzyszącymi (warunkowanie): bodźce ->motywacje do przejawiania zachowań redukujących strach. Gdy znikają sygnały strachu, pojawia się ulga

Spadkowi popędu towarzyszy emocja nadziei, co wiąże się z uczeniem się unikania. Gdy nadzieja się nie spełni, pojawia się rozczarowanie

• Motywacja zadaniowa

Trzy etapy działania ludzkiego: preparacyjny (tworzenie reprezentacji zadań i formułowanie celów do osiągnięcia + tworzenie reprezent. przebiegu działania - planowanie), realizacyjny (wykonywanie operacji sprawczych podporządkowanych celowi i kontrolowanych przez plan) i ewaluacyjny (procedury oceny osiągniętego wyniku, analiza konsekwencji itp.).

Zadanie: wynik, jaki ma być osiągnięty bądź wyobrażenie wyniku, jaki ma być osiągnięty i któremu przypisana jest określona wartość.

Cel: zadanie, któremu towarzyszy uruchomiona tendencja do jego osiągnięcia.

Zadania mogą być:

Ze względu na cechy (m.in.):

(1) wymyślone przez siebie samego, (2) wypracowane wspólnie z innymi, (3) zapożyczone od innych drogą naśladownictwa, (4) narzucone przez innych. W wypadku (4) może się pojawić konflikt motywacyjny - konflikt między dążeniem i unikaniem.

Mogą mieć charakter (1) indywidualny, (2) zbiorowy jednorodny lub zróżnicowany;

Mogą być (1) losowe (znamy rodzaj czynności, nie znamy jej wyniku), (2) sprawnościowe;

Carol Dweck: zadania ukierunkowane na mistrzostwo (char. rozwojowy) oraz ukierunkowane na przewagę nad innymi (określone cechy wyniku, wynik podlega ocenie zewnętrznej). Różnice w sposobie definiowania sukcesu, rozumieniu sensu celu, w mierniku zadowolenia z siebie (zwycięstwo vs postęp), w interpretacji błędów

Zadania proste/złożone; łatwe/trudne

Zadania z pełną informacją o wyniku/ zadania niezawierające pełnej informacji o wyniku

Zadania konstruktywne (wynikiem jest powstanie nowej jakości) / destruktywne (wynikiem jest zniszczenie istniejącego stanu rzeczy);

Zadania o charakterze ogólnym/ o charakterze konkretnym; Zadania zaprojektowane (ustanowione przez siebie)/ napotykane, narzucające się; Zadania bliskie/dalekie.

Ze względu na skutek wykonania:

Związane z satysfakcją i zaspokojeniem/ dostarczające przyjemności/ zw. z osiągnięciami/ zw. z ochroną i zabezpieczeniem/ o charakterze instrumentalnym (np. zawołanie taksówki).

Zadanie jest sytuacją rozbieżności, a celem jest osiągnięcie stanu korzystnego z perspektywy standardów podmiotu

Plany działania

Cztery rodzaje programów zachowania (Kreitler):

1. Biologicznie uwarunkowane pogramy, 2. Programy wrodzone, modyfikowane przez uczenie się, 3. Ukształtowane przez uczenie się i socjalizację, 4. Wytwarzane przez ludzi plany postępowania dot. zachowań intencjonalnych.

Plany wolicjonalne: psychiczna reprezentacja czynności, zachowania, działania…

Funkcje planów: - sposób psychicznego wyprzedzania; - narzędzie sterowania zachowaniem - narzędzie koordynacji zachowania; - stanowią przesłankę oceny efektywności działania; - stanowią podstawę decyzji o kontynuacji/ zaniechaniu działania.

Klasyfikacja planów wg Paula Gollwitzera

Plany kompletne / plany niekompletne (np. najpierw zróbmy to a potem pomyślimy);

Plany złożone (zw. char hierarchiczny i warunkowy / proste (char alternatywy i warunkowy);

niespecyficzne(uniwersalność, stosowalność w wielu sytuacjach) / specyficzne wobec celu;

plany elastyczne (dopuszczają możliwe odstępstwa) / plany sztywne;

+ otwarte (cel nie ma char finalnego i jest przesuwalny) / zamknięte (np. dojechać do x)

+ sprawcze / samospełniające się (niewymagające zaangażowania i własnej aktywności)

+ plany na wypadek niepowodzenia

Perspektywa czasowa w realizacji zadań

1. Lokalizacja celów w czasie

Beach: ludzie konstruują przyszłość przez tworzenie trojakiego rodzaju obrazów: (1) obrazów trajektorii (wyobrażeń celów do osiągnięcia); (2) obrazów strategii (planów osiągnięcia celów), (3) obrazów wartości (standardów dążenia i unikania).

Markus, nurius - przyszłość ma zawsze wymiar personalny, przyszłość = przyszłe „ja”.

2. Orientacja w czasie psychologicznym:

4 aspekty czasu psychologicznego: zdolność do chronologicznego lokalizowania w czasie siebie i zdarzeń zewnętrznych; do orientacji w czasie bez stosowania instrumentów; do oceny upływu czasu; do umiejscowienia siebie w perspektywie czasowej (lokalizacja na linii przeszłość - teraźniejszość - przyszłość).

Istnieje powiązanie między silną motywacją a orientacją na przyszłość. Przy silnej motywacji osiągnięć cele odległe lepiej organizują aktywność jednostek.

• Motywacje symultaniczne: równoległe/naprzemienne; równorzędne/hierarchiczne.

• Motywacje hierarchiczne: 1. Maslow: motywy ludzkiego działania mają powszechnie hierarchiczny charakter; 2: człowiek sam ustala hierarchie.

• Konflikty motywów

Trzy podstawowe rodzaje konfliktów wg Kurta Lewina:

1. Konflikt dążenie - dążenie: podmiot musi wybrać między dwiema pozytywnymi możliwościami, mającymi zbliżony stopień atrakcyjności;

2. Konflikt unikanie - unikanie: podmiot musi wybrać między dwiema negatywnymi możliwościami, mającymi zbliżony stopień awersyjności;

3. Konflikt dążenie - unikanie: określona możliwość decyzyjna wywołuje w podmiocie zarówno pozytywne, jak i negatywne uczucia

JARYMOWICZ, O EMOCJACH BEZ SPONTANICZNOŚCI

Poza automatycznym wartościowaniem afektywnym zachodzą procesy wartościowania świadomego, polegającego na odnoszeniu informacji do standardów oceniania (organizmalnych/ społecznych/ poznawczo-pragmatycznych/ aksjologicznych), które mogą być pochodne bądź względnie niezależne od afektu; ocenianie wywołuje afekty wtórne.

„impuls woli” (Arnold) - impuls do działań przemyślanych (dokonany na podstawie wartościowań opartych o abstrakcyjne i perspektywiczne rozważania).

Rozdzielenie systemu poznawczego i afektywnego. Amygdal jako zasadnicza struktura uwikłana w pamięć afektywnego znaczenia bodźców, zwłaszcza awersyjnych, które wzbudzają strach

• Czy półkula prawa jest odpowiedzialna za emocje w ogóle czy tylko za emocje negatywne? Czy też zróżnicowanie lokalizacji nie jest ze względu na znak ale na właściwości?

Różnicujące są główne emocje skrajne; ale chyba prawa półkula jest silniej zaangażowana

? „emocjonalna” półkula prawa związana jest z regulacją obronno-adaptacyjną, która polega na pojawianiu się napięć w odpowiedzi na wszelkie zakłócenia równowagi, których usuwanie wymaga aktywności podmiotu (bo tutaj kluczową rolę odgrywają afekty negatywne).

Orientacja ku złemu; motywacja do osiągnięć zw. z nastawieniem na unikanie niepowodzeń. Orientacja ku dobremu; do osiągnięć związana z nadzieją na sukces.

Stefański - półkula prawa a nie lewa różnicuje i asymiluje podprogowe sygnały afektywne. Ideogramy podobały się bardziej, gdy były eksponowane półkuli lewej (więc emocje pozytywne są raczej związane z półkulą lewą).

*

Emocje prekognitywne (leDoux) - emocje wyprzedzające myśl - impuls bezpośrednio ze wzgórza do ciała migdałowatego

Emocje postpoznawcze - przeżycia emocjonalne powstałe w wyniku procesów przetwarzania informacji. Są to emocje o komponencie afektywnej wtórnej powstałej w następstwie poznawczej oceny stanu rzeczy; nie pojawiają się bezwiednie ale w wyniku rozpoznania sytuacji jako „rozwijającej się pomyślnie”, czy „niepomyślnie”. Pojawienie się afektu można tu powstrzymać.

Gołąb, Reykowski - konstrukcja standardów wartościowania: przypisywanie wartości może przybrać formę 1. Reakcji afektywnej, 2. Sądu ewaluatywnego (przyznanie określonego stopnia pozytywności/negatywności zjawiskom)

Sąd ewaluatywny - świadome ustosunkowanie mające postać oceny formułowanej w oparciu o standard ewaluatywny. Standardy ewaluatywne - wymiary, których krańce są opisane w kat pozytywności/negatywności.

Poznawcze standardy oceniania: wizje będące zapisem praktyki życiowej; wizje stanów „idealnych”, pojęcia abstrakcyjne zw. z wartościami nadrzędnymi. Wymiar o dwóch krańcach: stan rzeczy pozytywny versus stan rzeczy negatywny. Mogą być spójne z doznaniami afektywnymi, ale może być też oparta na wiedzy wykraczającej poza osobiste doświadczenie, a nawet poza nabytą wiedzę deklaratywną - mogą być generowane przez umysł, mieć więc genezę intelektualną. Bardzo ważne jest umieć rozdzielić to, co odczuwamy od tego, co cenimy.

GOŁĄB REYKOWSKI: STANDARDY EWALUATYWNE: GENEZA ZASADY FUNKCJONOWANIA ROZWÓJ.

Teza: proces powstawania standardów ewaluacji może mieć trzy główne źródła:

- organizmalne - standardy powstają dzięki reakcjom afektywnym, stanowiącym naturalną odpowiedź organizmu na to, co dzieje się w trakcie kontaktów on - organizm.

- wpływy otoczenia społecznego

- funkcjonowanie poznawcze

Standardy różniące się pochodzeniem różnią się pod względem funkcji regulacyjnych.

1. Procesy organizmalne jako źródło standardów ewaluatywnych.

Standardy powstają jako rezultat poznawczego zarejestrowania reakcji afektywnych będących integralnym składnikiem dokonywanych przez organizm procesów (np. odbioru bodźców zmysłowych, wykonywania czynności motorycznych). Wczesne ontogenetycznie.

Formy poznawczej rejestracji reakcji afektywnych:

- powstawanie związków między wzorcami percepcyjnymi/ruchowymi a towarzyszącymi im reakcjami afektywnymi; - powiązanie pewnej konstelacji reakcji afektywnych z określonym przedmiotem („pierwotny wybór przedmiotu”)

Kodowanie doświadczeń afektywnych -> powstawanie kategorii i wymiarów oceny.

Standardy organizmalne/hedonistyczne - organizacje poznawcze, które nabrały cech walencyjnych dzięki powiązaniu z reakcjami afektywnymi wzbudzonymi przez zjawiska organizmalne. Stosujemy do zjawisk odbieranych jako przyjemne/przykre.

Funkcja: ochrona interesów organizmu jako całości i gatunku; mogą też nadawać pozytywne znaczenie zachowaniom prospołecznym, gdy np. zachowania te są przyjemne same w sobie. Zjawisko empatii może być przyczyną powstawania standardów ewaluatywnych dzięki którym zachowania prospołeczne są uznawane za przyjemne.

2. Oddziaływania społeczne jako źródło standardów.

Otoczenie dostarcza pewnych schematów poznawczych wraz z zawartością ewaluatywną. Dokonuje się to poprzez warunkowanie za pomocą kar i nagród, poprzez modelowanie lub poprzez stosowanie przymusu.

Warunkowanie może poszerzać i zmieniać repertuar standardów organizmalnych

Modelowanie - obserwowanie cudzego zach. nadaje walencje czynnościom, miejscom itp.

Organizowanie sytuacji z blokowaniem alternatywy (narzucanie standardów).

Stosowanie przemocy (w wczesnych stadiach rozwoju tendencje do utożsamiania tego, co silne z tym, co dobre, „identyfikacja z agresorem”. Osoba obdarzona mocą narzuca standardy ewaluatywne przez stosowanie przymusu i „manipulację aprobatą”)

Poprzez oddziaływanie otoczenia tworzą się standardy normatywne działające na zasadzie konformizmu. Tutaj pierwotny jest standard, afekt jest wtórny.

Autorytet jako źródło standardów - implikuje relacje hierarchiczne.

Grupa odniesienia - implikuje relację równości, wymagania = „wola zbiorowa”.

3. Funkcjonowanie poznawcze jako źródło standardów.

Zjawiska afektywne jako rezultat zestawiania ze sobą treści poznawczych i zw z tym nie/zgodności; jako pochodna zmian w organizacji elementów poznawczych. Dzięki powstałym zjawiskom określone „wytwory poznawcze” np. pojęcia/kontrakty zostają walencyjnie oznaczone. Dwie klasy zasad wg których powstają standardy ewaluatywne:

3. 1 - organizacje konkretne: pragmatyczne standardy ewaluatywne”

Doświadczenie z obiektami jako z konkretnymi bytami, reprezentacje siebie i znaczących innych. Formujące się reprezentacje konkretnych obiektów otoczenia, w tym własnego „ja”, ujmowane są jako obiekty równowagi.

Standardy pragmatyczne - wytworzone ze względu na społeczną def dobra jakiegoś obiektu:

1. ipsocentryczne (egocentryczne) - gdy chodzi o dobro samego podmiotu;

2. allocentryczne - gdy chodzi o dobro jakiejś konkretnej osoby z otoczenia;

3. odnoszące się do ochrony pewnych całości składających się z osób/instytucji itp. są to standardy socjocentryczne

4. zadaniowe, będące rezultatem powstania struktur „celowościowych”

relacje między a-d: „całość-część”(ja ujmowane jako część większej całości, standardy tej całości dominują nad standardami ipsocentrycznymi); sprzężenia (źródłem standardów „dobro wspólnoty”); instrumentalności (inna osoba/y wtórne wobec „ja” lub „ja” wtórne wobec czegoś); uzależnienia (ważne dobro osobiste uzależnione od stosunków z określ przedmiotem)

1. - organizacje abstrakcyjne - standardy aksjologiczne

Przejście od stadium operacji konkretnych do stadium myślenia hipotetyczno-dedukcyjnego. Teza: systemy oparte na materiale poznawczym nasyconym walencją same nabywają walencyjnych właściwości a pojęcia, które koordynują takie systemy, stanowią uogólniony abstrakcyjny wyraz relacji implikujących ocenę.

Zasady ogólne posiadające cechy absolutności i uniwersalności - pryncypia. Standardy wyprowadzone z systemów pryncypiów - standardy aksjologiczne. Mogą dotyczyć wartości moralnych, wartości politycznych. Systemy aksjologiczne wyłaniają się „od wewnątrz” - są wytworem procesów uogólniania i integrowania informacji dokonywanych przez podmiot. Standardy aksjologiczne mają dedukcyjne pochodzenie, nie zawierają gotowych reguł.

Ale generalnie to przede wszystkim kultura generuje świat wartości.

KOFTA SAMOKONTROLA A EMOCJE

1. Miejsce problematyki samokontroli w psychologii

Jakie mechanizmy psychologiczne decydują o podejmowaniu czynności samokontroli?

1 - psychoanaliza: efektywność samokontroli zależy od cech ego;

2 - teorie autoregulacyjnej funkcji mowy Wygotski i Łuria - wszystkie czynności o charakterze samokontroli upośrednione są przez wewnętrzne werbalizacje;

3 - teorie uczenia się - samokontrola to specjalna kategoria zachowań sprawczych (są inicjowane w celu zmiany prawdopodobieństwa wystąpienia pewnych innych reakcji)

- teorie poznawcze, nowy model człowieka - aktywistyczno-poznawczy

2. Sposoby rozumienia terminu „samokontrola”:

Wg P. T. Younga: *Jest to tłumienie zewnętrznej ekspresji emocjonalnej poprzez mimikę, wypowiedzi słowne i wokalizację, gesty, większe działania; *Oznacza, że zachowanie człowieka nie ulega zakłóceniu przez silnie występujące emocje; *Jest to zdolność człowieka do świadomego, celowego unikania sytuacji wywołujących emocje.

Dziś:

1. Samokontrola jako właśc. osobowości człowieka - relatywnie stała i ogólna zarazem;

2. Samokontrola jako czynności kontrolujące;

3. Samokontrola jako mechanizm psychologiczny za pośrednictwem którego dochodzi do wystąpienia owych czynności (łańcuch wewn. procesów regulacyjnych decydujących o wystąpieniu pożądanych społecznie i podmiotowo form zachowania się.

3. Specyfika samokontroli emocjonalnej.

Zmniejszona podatność na regulację dowolną (np. fizjologiczne symptomy emocji). Skąd?

H. Mowrer - u człowieka są dwa mechanizmy: 1 - ujemnego sprzężenia zwrotnego (dla ego i super-ego) 2 - dodatniego sprzężenia zwrotnego (dla id) - tu bodźce przebiegają eksplozyjnie.

Kofta - ale są też procesy emocjonalne stanowiące składnik mechanizmów kontroli np. wstyd; są również takie stany emocjonalne, które nie mają eksplozyjnego charakteru np. smutek. Tak więc procesy emocjonalne dlatego są oporne na samokontrolę, bo wytwarzają w układzie nerwowym samoorganizujące się, wykazujące pewną odporność na wszelkie zakłócenia układy funkcjonalne. (antyentropijność)

Toniczny charakter procesów ośrodkowych + specjalny mechanizm psychofizjologiczny (obwodowe zmiany fizjologiczne będące następstwem zmian ośrodkowych rejestrowane są zwrotnie w świadomości człowieka, wpływają organizująco i podtrzymująco na rozwijającą się emocję.

Konorski - zdolność emocji do samo regeneracji związana z istnieniem organizacji cyrkularnej w ośrodkach emocyjnych i zachodzeniem dwukierunkowych połączeń między tymi ośrodkami a systemami gnostycznymi.

Właściwości samoorganizujące emocji (samoregulacja, samo-podtrzymywanie, -intensyfikacja)

Globalność oddziaływania procesów emocjonalnych, które prowadzą do równoczesnych, wielorakich zmian w pracy układu psychicznej regulacji zachowania, w sterowanych przesz niego zachowaniach i w pracy układów fizjologicznych organizmu. Równoczesność zmian utrudnia ich korygowanie.

Ogólne podwyższenie poziomu aktywacji: może wpływać destrukcyjnie na wyższe funkcje intelektualne, które to warunkują sprawny przebieg czynności samokontroli

4. Adaptacyjny charakter samokontroli.

Rola antycypacji w integrowaniu zachowania.

Kurt Lewin - podstawową zmianą psychologiczną związaną z rozwojem człowieka jest poszerzenia się jego psychologicznej czasoprzestrzeni.

Przewidywanie następstw własnych działań umożliwia sprawowanie kontroli nad własnymi procesami emocjonalno-popędowymi. Czyli dzięki możliwości „poruszania się w czasie” człowiek uniezależnia się od aktualnej sytuacji bodźcowej i napierających impulsów emocjonalnych.

Kontrola prospektywna, aktualna i retrospektywna

Antycypacja drogą do zapobiegania powstawania niepożądanych napięć emocjonalnych.

1. Prospektywna kontrola emocji (Zach przed wystąpieniem niepożądanego stanu emocjonalno-popędowego czy jakiegoś zachowania się):

Osłabimy/eliminujamy/wywołujemy emocje. Np. idziemy w góry, bo tam niebezpiecznie, alema to dla nas wartość, co stanowi czynnik motywacyjny

2. Aktualna kontrola emocjonalna

3. Retrospektywna kontrola (procesy występujące po zakończeniu się stanu e-p)

Człowiek wraca myślą do ubiegłych doświadczeń, analizuje swoje postępowanie, ustosunkowuje się do swoich sukcesów/porażek i wyciąga wnioski na przyszłość

W a) i b) regulowanie swojego stanu emocjonalnego może być celem bezpośrednim lub pośrednim

12 SZUSTER - DWA TYPY ALTRUIZMU: ORIENTACJE ENDO- I EGZOCENTRYCZNA

1. Kluczowe rozróżnienie wewnętrznych mechanizmów motywacji altruistycznej.

Jerzy Karylowski, Regulacyjna Teoria Osobowości; standardy JA, standardy poza-JA)

1. Podst. zał. koncepcji endo- vs egzocentrycznych mech zachowań prospołecznych.

Motywacja endocentryczna		Motywacja egzocentryczna
Cel	Podwyższenie dobrego mniemania o sobie;		poprawa sytuacji innego człowieka
Czynnik motywacyjny	Antycypacja pożądanych zmian w obrazie własnej osoby		Oczekiwanie poprawy sytuacji innego człowieka
Struktury uwarunkowania	Struktura JA		Struktura poza-Ja
Mechanizmy odpowiedzialne za wzbudzenie	Ukształtowanie się w strukt JA oczekiwań składających się na „ja” realne i „ja” idealne (chodzi o standardy prospołeczne)		Ukształtowanie stabilnych poznawczych reprezentacji obiektów społecznych innych niż własna osoba
Zasada uruchomienia	Dostrzeżenie rozbieżności: stan innej osoby/stan JA ->napięcie motywujące do przywrócenia równowagi		Rozbieżności między reprezentacjami pozna obiektu „poza-JA” określający jego stan normalny/idealny ->napięcie

2. Empiryczna weryfikacja koncepcji dwóch typów altruizmu.

Kwestionariusz Endo-Egzocentryzmu Moralnego „Dialog Wewnętrzny” wykorzystany w badaniach dot socjalizacyjnych determinant rozwoju mechanizmów altruizmu;

Koncentracja na JA może zwiększyć wielkość pozaosobistego zaangażowania, jeżeli ważny jest standard prospołeczności (przy sytuacji braku zależności partnera od osoby badanej).

Względna przewaga mechanizmów endocentrycznych sprzyja aktywizacji reaktancyjnych norm osobistych. Koncentracja na aspekcie JA odnoszącym się do bycia wolnym i niezależnym hamuje/osłabia działanie mające na celu realizację innego standardu JA, jakim jest pomaganie

3. Charakterystyka 2 typów orientacji prospołecznych w badaniach własnych

Zmiana terminologiczna: motywacja prospołeczna -> orientacja prospołeczna (szersze). Nie tylko zjawiska związane bezpośrednio z zaangażowaniem się w pomoc; też percepcja społeczna i wartościowanie.

Aktywizacja - koncentracja na sytuacji innej osoby.

Endocentryczne - koncentracja na standardach JA i nagroda wewnętrzna dla JA. Antycypacja wzmocnień wewnętrznych związanych z poczuciem własnej wartości.

Egzocentryczne - koncentracja na standardach poza-JA i nagroda dla INNEGO. Antycypacja wzmocnień wewnętrznych płynących z poprawy stanu innej osoby.

ANTYCYPACJA SATYSFAKCJI OSOBISTEJ NIE MUSI BYĆ WARUNKIEM KONIECZNYM WZBUDZENIA EGZOCENTRYCZNEGO ZAANGAŻOWANIA.

Poczucie osobistego sprawstwa - ważne w orientacji endocentrycznej.

Konieczność wykształcenia odmiennych przesłanek dyspozycyjnych: typów standardów, z którymi porównywana jest rzeczywistość (Endo- aktualizacja standardów osobistych, których realizacja stanowi wzmocnienie dla JA - bardziej uniwersalne, pojawiają się rozwojowo wcześniej); (EGZO - aktualizacja standardów poza-JA - bardziej zróżnicowanych międzyosobniczo, późniejsze).

Mechanizmy emocjonalne - źródłem motywacyjnym zachowań altruistycznych jest jakaś forma reakcji emocjonalnej na sygnały niosące informacje o stanie innego człowieka.

Mechanizmy poznawcze - źródłem rozbieżność w strukturach poznawczych




Reykowski, Hipoteza „wrodzonego altruizmu“. Rola emocjonalnej empatii.

1. zachowania prospołeczne u zwierząt.

Szczury - oznaczanie kałem/moczem trującego jedzenia; ale ostrzeganie ma tu charakter odruchowy, choć z pozoru jest nastawione na interes cudzy; pisk schwytanego królike -> pozorny altruizm - obiektywnie prospołeczne, ale wyłącznie odruchowe reakcje.

Ale są też prospołeczne nieodruchowe. Co wyzwala reakcje udzielania pomocy?

1. wrażliwość na sygnały specyficzne dźwiękowe, barwne, ruchowe np na żebrzące“, albo właściwe młodym osobnikom.

2. Sygnały cierpienia i podniecenia jako bodźce awersyjne np szczur uczy się naciskania dźwigni, jeżeli w wyniku tego pomaga innemu szczurowi. Wokalne i ruchowe reakcje osobników własnego gatunku, które znalazły się w opresji, można rozpatrywać jako silne bodźce emocjonalne o znaku ujemnym.

Dziecięcy wygląd, znajomość, przynależność do własnego stada; „wybiórcze blokowanie agresji” - tylko na niektóre sygnały;

Ekspresja cierpienia nie hamuje reakcji agresywności u zwierząt.

3. właściwości gatunkowe i właściwości indywidualne - reakcje pomocne uruchamiane przez określone sygnały tj przez „bodźce kluczowe“, w odpowiedzi na które pojawiają się wrodzone reakcje „występowania w obronie“. Na wyższych szczeblach drabiny filogenetycznej zachowania pomocne są mniej regularne. U szympansów zindywidualizowana forma zachowania pomocnego wobec znajomych osobników. Im wyższy rozwój, tym większy wpływ dostosowania do sytuacji czy indywidualnych relacji, bo pojawia się zdolność tworzenia reprezentacji przedmiotu jako pewnej szczególnej całości.

4. U zwierząt reakcje pomocne pojawiają się głównie jako odpowiedź na określone sygnały, zazwyczaj jest to posiadanie specyficznych cech wyglądu, zachowania dziecięcego, ekspresja strachu. Reakcje pomocne mogą się też wykształcić pod wpływem doświadczenia

Punktem wyjścia określonych reakcji był bodziec sensoryczny.

2. wrażliwość na stan innych ludzi. Jak powstaje emocjonalna empatia?

Wg Galperina dobór naturalny i rozwój społeczeństwa doprowadził do likwidacji instynktownej regulacji u człowieka. Ale może pozostała u nas wrażliwość na sygnały wysyłane przez ludzi?

a) wrażliwość na cudze cierpienie.

Zaobserwowano reakcje emocjonalne obserwatorów cierpienia innych ludzi. Na wielkość reakcji ma wpływ siła bodźca i stopień „widoczności” reakcji ofiary. Wrażliwość wrodzona czy nabyta?

• człowiek dziedziczy po przodkach wrażliwość na cudze emocje (Mc Dougall - dzięki wrodzonym mechanizmom emocjami można się zarazić - „sympatyzująca indukcja”). Małe dzieci reagują na sygnały emocji

b) znaczenie terminu empatia

• proces polegający na wstawieniu się w cudze położenie, a w związku z tym trafne rozumienie cudzych uczuć, myśli, pragnień i trafne przewidywanie cudzych reakcji: „empatia poznawcza”, tendencje do tego by „utożsamić się” z drugą osobą nie tracąc swojej odrębności.

• reakcja emocjonalna wywołana przez spostrzeżenie cudzych emocji; współodczuwanie, przeniesienie na siebie cudzych uczuć lub współczucie. Emocjonalna reakcja na emocje innej osoby, ale niekoniecznie taka sama jak tej osoby, „współczucie”. Wg m.in. Smitha, Darwina, Mazurkiewicza współczucie/empatia to wrodzone mechanizmy zapewniające zdolność do bezinteresownego działania na rzecz innych. Czy rzeczywiście wrażliwość jest wrodzona?

a) wrażliwość nowo narodzonych dzieci. „odruchowy płacz niemowląt” na płacz innych dzieci. Simner - niemowlęta płaczą częściej i dłużej poddane bodźcowi płaczu innego dziecka niż bez bodźca albo poddane bodźcowi białego szumu. Obserwowano też pobudzenie wegetatywne. Ale najsilniejszy efekt uzyskano, gdy eksponowano niemowlęciu jego własny głos, więc może to nie wrażliwość ale proces generalizacji?

b) hipoteza niespecyficznego pobudzenia

Schachter - wielkość i rodzaj emocji, jaką człowiek zareaguje w danej sytuacji zależy od tego, w jakim stopniu sytuacja ta pobudza go i jak ją odczyta. Podstawą emocji jest wegetatywne pobudzenie ale ma ono char niespecyficzny; znak i treść emocji są określane przez interpretację bodźców na poziomie poznawczym.

Im wyższy poziom agresji tym mniej zachowań prospołecznych (u dzieci z wysokim natężeniem agresji) oraz u dzieci z niskim natężeniem agresji - im wyższy poziom agresji tym więcej zachowań prospołecznych - empatia koreluje z agresywnością -> niespecyficzna wrażliwość, niespecyficzny charakter wrażliwości emocjonalnej.

Czy tylko niespecyficzna wrażliwość?

Ludzie też reagują na dziecięcość - czułością. Schemat dziecięcości wyzwala dodatnie emocje.

Im mocniej cechy dziecięce są natężone, tym bardziej silna jest emocja. Ludzie przejawiają preferencje dla kształtów odbiegających od naturalnych proporcji w kierunku wyolbrzymionych cech dziecięcych. Bardziej u kobiet. Raczej wrodzone. Więc wrażliwość specyficzna też jest u człowieka. A może…:

Hipoteza „emocjonalnego uczenia się” - „reakcja uśmiechu” pod wpływem konfiguracji percepcyjnych znanych; twarz jako bodziec percepcyjny, konieczny „wysiłek asymilacyjny”. Więc uśmiech nie jest gotowym odtwarzanym automatycznie schematem, ale powstaje pod wpływem kontaktu z otoczeniem. Najprawdopodobniej bardzo wcześnie formuje się mechanizm, który wiąże doświadczenie własnych dodatnich emocji z uśmiechaniem się swoim i uśmiechem drugiego człowieka. Oznaki cudzych emocji są kojarzone z własnymi. Kojarzenie przez podobieństwo.

Dlaczego ludzie są wrażliwi emocjonalnie na objawy emocji występujące u innych?

1 - istnieje wrodzona wrażliwość na objawy cudzych emocji ->wątpliwe

2 - istnieje niespecyficzna wrażliwość na sygnały emocji, przekształcana w reakcje

3 - reagujemy na stan innych dopiero wtedy, gdy kojarzy się nam z własnym

„emocjonalne zarażenie się” wskutek „społecznej facylitacji” (Allport)

Konkluzja: empatia emocjonalna (powstawanie emocjonalnego pobudzenia pod wpływem sygnałów emocjonalnych od innych osób i na widok sytuacji w jakich inne osoby się znajdują) istnieje, ale geneza tego zjawiska nie jest jasna. Wielkość pobudzenia zależy od siły stymulacji oraz od wrażliwości na stymulację tego rodzaju (wrażliwości empatycznej).

Stopień wrażliwości empatycznej. Zależy od:

Czynników temperamentalnych; m.in. reaktywności psychologicznej (wrażliwość na działanie bodźców i wydolność <maks siłę bodźca na którego zmiany jednostka jest jeszcze wrażliwa; słabnie pod wpływem silnych stymulacji (np. urbanizacji), zmienia się pod wpływem aktualnych doświadczeń np. efekt habituacji (przyzwyczajenia)) i sytuacyjnych.

Wpływ empatii na zachowanie:

- zahamowanie czynności własnych mogących wzbudzić emocjonalne reakcje u innych;

- niepokój, tendencja do uspokajania siebie (np. unikanie widoku cierpienia innych);

- uspokajanie osoby będącej źródłem przykrych emocji;

- atak na ofiarę, deprecjacja ofiary.

Empatia a zachowania prospołeczne. Związek ten nie jest prosty. Empatyczna wrażliwość może być wrodzona. Campbell - ewolucja działa przeciw altruizmowi, altruizm jest kształtowany społecznie, historycznie.

Wrażliwość empatyczna nie ukierunkowuje działania. Jest zdolnością, dopiero może przekształcić się w zachowania prospołeczne, które stają się formą redukowania podniecenia empatycznego.

Ograniczenia empatii jako zachowania prospołecznego. Jest uzależniona od bezpośrednich bodźców emocjonalnych - wielkie jest znaczenie sygnału emocjonalnego od osoby w potrzebie. Plus nie jest pewne, jaki będzie kierunek empatii w danej sytuacji (w stronę agresora czy ofiary?). ostatecznie więc empatia nie jest zbyt skutecznym zabezpieczeniem dla zachowań prospołecznych.

Raczej nie istnieje specyficzna (wrodz) wrażl na potrzeby innych mogąca prowadzić do zach. pros.

W12 Jarymowicz „O przejawach faworyzowania…” (identyfikacja z innymi, Otwartość na obcych)

1. afekt i intelekt w rozwoju mechanizmów wartościowania świata

pierwotny system afektywny: wyznacza reakcje emocjonalne automatycznie, tworzy się samoczynnie. Szybkie tempo reagowania, wyprzedzające świadomość i namysł. Powstawanie reakcji emocjonalnych na poziomie podkorowych warstw mózgu

system refleksyjny: ocenianie, namysł, obserwacja, świadomie. Tutaj kierujemy się standardami ewaluacji, które określają to, co złe i dobre, i z czym informacje o świecie są porównywane.

Doświadczenia afektywne; i/lub wiedza, intelekt-> standardy wartościowania
w wypadku intelektualnych mech wartościowania afekt pojawia się wtórnie.
Automat reagowanie afektywne jest najprostszą formą wartościowania rzeczywistości i wynika z konkretnych doświadczeń; potem pojawiają się pojęcia abstrakcyjne, wykraczające poza kody systemu afektywnego.

Więzi z innymi - rozmaite obiektywne związki i psychologiczne zależności, w dużej mierze nieuświadamiane. Efekt samej ekspozycji. (zjawisko familiarności = nacjonalizm banalny).

Identyfikowanie się z innymi - związane ze świadomością i wyborami, gotowością do zaangażowania się, więź mentalna dostrzegana i odczuwana. Może wynikać z afektu albo z rozumienia wspólnoty. MECHANIZMY IDENTYFIKOWANIA SIĘ:

• afektywne podstawy więzi i identyfikowania się

coś nas popycha do innych ale nie wiemy skąd się to wzięło. Mechanizmami motywacyjnymi są tu popędy (powstające w wyniku zakłóceń homeostazy) powodujące silne zdeterminowanie zachowań oraz podniety wywołujące automatycznie przyjemność/przykrość (mogą uzależniać). Ludzie traktowani przez pryzmat tego, jak się jawią zmysłom. Silne wyróżnianie swoich. Zdolność do empatii emocjonalnej, też nieświadomej (ale musi być zdolność do rezonansu, co wymaga podobieństwa doświadczeń)

• rola pojęć (zakres wyartykułowanego pojęcia MY) jako podstawa więzi i identyfikowania się
  rola mentalnych granic między kategoriami ludzi

MY grupowe - emocjonalne powiązania i systemy wzmocnień prowadzą do zależności psychol, uwewnętrznienia norm grupy. Z tych relacji tworzą się powinnościowe standardy JA. OBCY są mało ważni, nie są specjalnie narażeni na nieprzychylność. Grupy tworzą się samoczynnie.

MY kategorialne - mega moc regulacyjna, podstawa identyfikowania się z dużymi zbiorowości. definicja MY przez odróżnienie od INNYCH. Postrzeganie kategorialne, nie personalne. OBCY obiektem porównań społecznych niezbędnym do dookreślenia tożsamości. Traktowani jako tło, ich obraz podlega usztywnieniu i stereo typizacji. MY-nie-MY.

MY atrybucyjne - układem odniesienia dla tworzenia kategorii MY są właściwości JA. Podstawę identyfikowania stanowi wniknięcie we właściwości określonej osoby. Żeby się przekonać, że ktoś jest OBCY, też trzeba potraktować go personalnie. Ewentualna wrogość nie ma postaci automatycznej, bezwiednej.

MY atrybucyjne vs MY kategorialne: My-A nie przejawiały defaworyzacji obcych grup nieznanych, miał zdecydowanie wyższy stopień egzocentryzmu.

• Poza kategoryzacjami: wartości jako podstawa identyfikowania się

Poczucie wspólnoty z ludźmi w ogóle. Jakie czynniki determinują wpływ przekonań na funkcjono?

Szczególny sposób przyswojenia wartości. Ja-powinnościowe a Ja-idealne. Standardy osobiste dot. Własnej osoby (standardy JA) a dot. Świata zewnętrznego (standardy poza-JA).

Standardy kontridealne - wskazywanie na to, czego nie należy robić.
Standardy idealne - wskazywanie na to, co należy robić.

Asymetria pozytywno-negatywna: stopień niespójności jest większy w zakresie postaw negatywnych niż pozytywnych, efekt negatywności w sądach ewaluatywnych.

Rozróżnienie motywacji wewnętrznych w zależności od rodzaju oczekiwanej satysfakcji:

1. W postaci zadowolenia z siebie, standardy-JA; motywacje endocentryczne. W polu widzenia znajduje się zarówno INNY jak i JA

2. W postaci zadowolenia z poprawy drugiego człowieka, standardy poza-JA; egzocentryczne. Dostrzegamy syt INNEGO jako odbiegającej od standardów poza-JA -> warunkiem zredukowania napięcia poprawa sytuacji innego.

Wartości - wszystko to, co ludzie odczuwają i uznają subiektywnie za pożądane i ważne. Schwartz - uporządkował je w 7 kategorii.

aby stało się możliwe identyfikowanie się z ludźmi w ogóle, muszą zostać spełnione warunki:
- ukształtowanie w umyśle pojęcia „człowiek” odnoszącego się do wszystkich ludzi
- odnoszenia tego pojęcia do różnych ludzi
- powiązania tego pojęcia z systemem wartości w którym sformułowana jest idea, że różni ludzie zasługują na rozumienie, respekt, wsparcie. INACZEJ:

• Osobista refleksa nad wartościami

• Ich umiłowanie

Wspólnota duchowa wyraża się w MY-AUTONOMICZNYM: świadomością powiązań pomiędzy sobą a innymi ludźmi jako autonomicznymi podmiotami

Jarymowicz, Ohme Homo automaticus czy homo sapiens?

Barnheim, XIX w. - nieświadome asymilowanie informacji, ich nieświadomy wpływ na zachowanie, nieświadome mylne interpretowanie własnych zachowań. Mega wpływ podprogowych bodźców na zachowanie, ewaluację itp.

W pierwotnym systemie wartościowania bodźce są przetwarzane automatycznie a wyzwalają reakcje wartościujące i kierunkowe, w związku z czym późniejsze reakcje mogą być zaskakujące i mogą się pojawić racjonalizacje (zmyślone uzasadnienia własnych reakcji)

Jarymowicz - w człowieku istnieje i system automatyczny i refleksyjny, trzeba poszukiwać relacje między nimi. Procesy automatyczne są niezbywalną składową funkcjonowania mentalnego.

- regulacja automatyczna jest niezależna od podmiotu do momentu gdy nie rozwinie on systemu refleksyjnego

Czpiński - spotkanie dwóch tradycji: hedonizmu i eudajmonizmu.

---