5. RODZAJE KLASYFIKACJI DOKUMENTÓW

KLASYFIKOWANIEM NAZYWA SIĘ SYSTEMATYCZNY PODZIAŁ PRZEDMIOTÓW NA KLASY, DZIAŁY I PODDZIAŁY DOKONYWANY WEDŁUG OKREŚLONEJ ZASADY. ROZWÓJ SYSTEMOWYCH KLASYFIKACJI BIBLIOTECZNYCH ZAPOCZĄTKOWANY ZOSTAŁ W DRUGIEJ POŁOWIE XIX w. W STANACH ZJEDNOCZONYCH.

KLASYFIKACJA DZIESIĘTNA DEWEYA (KDD):

MELVIN DEWEY BYŁ ZAŁOŻYCIELEM JEDNEGO Z NAJSTARSZYCH CZASOPISM BIBLIOTEKARSKICH „The Library Journal”  I PIERWSZEJ W ŚWIECIE SZKOŁY BIBLIOTEKARSKIEJ. OPUBLIKOWAŁ ANONIMOWO SWÓJ SYSTEM W 1876r. KDD ZOSTAŁA OPRACOWANA NA POTRZEBY AMHERST COLLEGE, W KTÓRYM MELVIN DEWEY PRACOWAŁ. Z BIEGIEM LAT OBJĘTOŚĆ TABLIC WZRASTAŁA ZAŚ ICH WYDAŃ DO 1979r. BYŁO 19. PRACĘ TĄ M.DEVEY OPRACOWAŁ NA PODSTAWIE KLASYFIKACJI NAUK FRANCISA BACONA.

NAJISTOTNIEJSZĄ CECHĄ UKŁADU PRZYJĘTEGO PRZEZ DEWEYA STANOWI PODZIAŁ WIEDZY NA 10 DZIAŁÓW, DZIAŁY TE Z KOLEI DZIELĄ SIĘ NA 10 DZIAŁÓW DRUGIEGO STOPNIA- KAŻDY Z NICH MOŻE ULEC PODZIAŁOWI NA 10 PODDZIAŁÓW ITD. POMIĘDZY DZIAŁAMI I PODDZIAŁAMI ISTNIEJĄ ZWIĄZKI LOGICZNE. SYMBOLAMI UŻYWANYMI W KKD DLA OZNACZENIA DZIAŁÓW SĄ CYFRY ARABSKIE OD 0 DO 9, UZUPEŁNIANE ZERAMI TAK, ABY SYMBOL BYŁ ZAWSZE TRZYCYFROWY. DZIAŁY GŁÓWNE: 000-DZIEŁA TREŚCI OGÓLNEJ, 100- FILOZOFIA, 200- RELIGIA, 300- NAUKI SPOŁECZNE, 400- JĘZYK, 500- NAUKI PRZYRODNICZE, 600- NAUKI STOSOWANE, 700- SZTUKA, 800- LITERATURA, 900- GEOGRAFIA I HISTORIA. ROZWINIĘCIE DZIAŁU GŁÓWNEGO TO NP. 000- DZIEŁA TREŚCI OGÓLNEJ, 010- BIBLIOGRAFIE I KATALOGI, 020- BIBLIOTEKOZNAWSTWO ITD.

W CELU DOKŁADNIEJSZEGO OPRACOWANIA ZBIORÓW, M.DEVEY, OPRÓCZ TABLIC GŁÓWNYCH ZASTOSOWAŁ PODDZIAŁY WSPÓLNE DLA SCHARAKTERYZOWANIA FORMY DOKUMENTU, MIEJSCA I JĘZYKA. DODATKOWO WPROWADZIŁ INDEKS PRZEDMIOTOWY OBEJMUJĄCY WSZYSTKIE POJĘCIA WYSTĘPUJĄCE W TABLICACH. PEŁNE WYDANIE KKD SKŁADA SIĘ Z TABLIC GŁÓWNYCH, TABLIC POMOCNICZYCH I INDEKSU. KKD ZNALAZŁA ZASTOSOWANIE W BIBLIOTEKACH AMERYKAŃSKICH, SZCZEGÓLNIE PUBLICZNYCH I SZKOLNYCH. KKD JEST STALE UNOWOCZEŚNIANA, ZAJMUJE SIĘ TYM BIBLIOTEKA KONGRESU

KLASYFIKACJA BIBLIOTEKI KONGRESU (KBK):

RÓŻNI SIĘ OD INNYCH KLASYFIKACJI TYM, ŻE JEJ AUTORZY OPRACOWUJĄC SZKIELET HIERARCHICZNY TEJ KLASYFIKACJI NIE STARALI SIĘ PRZESTRZEGAĆ NAUKOWEGO CZY EWOLUCYJNEGO UKŁADU DZIAŁÓW, LECZ PODPORZĄDKOWALI GO ZASPOKAJANIU POTRZEB CZYTELNIKÓW BIBLIOTEKI KONGRESU. TABLICE KBK ZACZĘŁY UKAZYWAĆ SIĘ OD 1901r. W POSTACI ODDZIELNYCH ZESZYTÓW, OBEJMUJĄCYCH KOLEJNE DZIAŁY GŁÓWNE. DZIAŁY GŁÓWNE KBK OZNACZONE SĄ DUŻYMI LITERAMI ALFABETU ŁACIŃSKIEGO NP.: A- DZIEŁA OGÓLNE. POLIGRAFIA, B- FILOZOFIA. RELIGIA, C- HISTORIA- NAUKI POMOCNICZE ITD. KAŻDY DZIAŁ ZOSTAŁ TAKŻE PODZIELONY NP.: A- DZIEŁA OGÓLNE. POLIGRAFIA, AC- ZBIORY. SERIE. PRACE ZBIOROWE, AE- ENCYKLOPEDIE, AI- INDEKS ITD. PODDZIAŁY NIŻSZEGO STOPNIA SĄ OZNACZONE SYMBOLAMI CYFROWYMI, KTÓRE NIE STANOWIĄ UKŁADU HIERARCHICZNEGO, JEDYNIE WSKAZUJĄ KOLEJNOŚĆ. MOŻLIWOŚĆ UZUPEŁNIENIA I AKTUALIZACJI KLASYFIKACJI ZAPEWNIONO PRZEZ POZOSTAWIENIE WOLNYCH MIEJSC W OZNACZENIACH. W KBK NIE STOSUJE SIĘ ŻADNYCH PODDZIAŁÓW WSPÓLNYCH UŻYWANYCH DLA CAŁEGO SCHEMATU. INDEKS PRZEDMIOTOWY JEST OPRACOWANY OSOBNO DLA KAŻDEGO DZIAŁU. O KBK MÓWI SIĘ, ŻE JEST NAJGORSZĄ KLASYFIKACJĄ ŚWIATA, JEST JEDNAK CAŁY CZAS AKTUALIZOWANA, STANOWI PODSTAWĘ WIELU KATALOGÓW RZECZOWYCH W USA, KANADZIE I WIELKIEJ BRYTANII. W POLSCE TĄ KLASYFIKACJĄ POSŁUGUJE SIĘ JEDYNIE BIBLIOTEKA SGPiS.

KLASYFIKACJA BIBLIOGRAFICZNA BLISSA (KBB):

AUTOREM JEJ JEST HENRY EVELYN BLISS, AMERYKAŃSKI BIBLIOTEKARZ, KTÓRY OPUBLIKOWAŁ SWÓJ SCHEMAT W 1935r. JEDNĄ Z GŁÓWNYCH CECH KBB JEST UJĘCIE KAŻDEJ DZIEDZINY WIEDZY W CZTERECH ASPEKTACH: FILOZOFICZNYM, NAUKOWYM, HISTORYCZNYM I PRAKTYCZNYM. WSZYSTKIE 4 PRZEKROJE UMIESZCZA BLISS W KAŻDYM DZIALE NACZELNYM. UKŁAD DZIAŁÓW KBB SKŁADA SIĘ Z DWÓCH CZĘŚCI: PIERWSZYCH DZIESIĘĆ KLAS, OZNACZONYCH CYFRAMI ARABSKIMI, PRZEZNACZONYCH JEST DO KLASYFIKACJI RÓŻNYCH CZĘŚCI KSIĘGOZBIORU NP.: 1- KSIĘGOZBIORY PODRĘCZNO-INFORMACYJNE GROMADZONE W CZYTELNI, 2- BIBLIOLOGIA, DOKUMENTACJA I BIBLIOTEKI ITD. DALSZE DZIAŁY TWORZĄCE DRUGĄ CZĘŚĆ SCHEMATU, OBEJMUJĄ DZIEDZINY WIEDZY I OZNACZONE SĄ LITERAMI ALFABETU ŁACIŃSKIEGO NP.: A- FILOZOFIA I NAUKA W OGÓLNOŚCI, B- FIZYKA, C- CHEMIA ITD.

SCHEMAT DZIAŁÓW GŁÓWNYCH UZUPEŁNIONY JEST PRZEZ SZEROKO ROZBUDOWANY SYSTEM PODDZIAŁÓW WSPÓLNYCH. CZĘŚĆ  DZIAŁÓW POSIADA OGRANICZONY ZASIĘG I ODNOSI SIĘ TYLKO DO KILKU DZIAŁÓW. WE WSZYSTKICH MOŻNA NATOMIAST STOSOWAĆ:

- PODDZIAŁY WSPÓLNE MIEJSCA, OZNACZONE MAŁYMI LITERAMI ŁACIŃSKIMI

- PODDZIAŁY WSPÓLNE JĘZYKA I NARODOWOŚCI, OZNACZONE DUŻYMI LITERAMI ŁACIŃSKIMI POPRZEDZONYMI PRZECINKAMI.

- PODDZIAŁY CHRONOLOGICZNE, OZNACZANE DUŻYMI LITERAMI ŁACIŃSKIMI.

KBB ZNALAZŁA ZASTOSOWANIE GŁÓWNIE W BIBLIOTEKACH WIELKIEJ BRYTANII I KRAJÓW WSPÓLNOTY BRYTYJSKIEJ. JEST CIĄGLE ROZBUDOWYWANA I AKTUALIZOWANA.

KLASYFIKACJA DWUKROPKOWA RANGANATHANA (KDR):

STWORZYŁ TĄ KLASYFIKACJĘ  S. R. RANGANATHAN. NAZWA JEJ POCHODZI OD DWUKROPKA BĘDĄCEGO JEDYNYM ELEMENTEM ŁĄCZĄCYM SYMBOLE W PIERWSZEJ OPUBLIKOWANEJ W 1933r. WERSJI KDR. WERSJA TA OBEJMOWAŁA 32 DZIAŁY GŁÓWNE UŁOŻONE OD NAUK PRZYRODNICZYCH DO NAUK SPOŁECZNYCH. DRUGA WERSJA ZNACZNIE ZMIENIONA I UZUPEŁNIONA UKAZAŁA SIĘ W LATACH 50' I W PROWADZAŁA 42 DZIAŁY M.IN.: z- GENERALIA 1- WIEDZA OGÓLNA 2- BIBLIOTEKARSTWO, AZ- NAUKI MATEMATYCZNE ITD.

WERSJA TRZECIA MA ZOSTAĆ ROZBUDOWANA AZ DO 105 KLAS GŁÓWNYCH. KDR OPRÓCZ KLAS GŁÓWNYCH OPARTCH NA KLASYFIKACJI NAUK WPROWADZA DRUGI TYP PODZIAŁU, BĘDĄCY PODZIAŁEM NA KATEGORIE. SĄ NIMI:

- INDYWIDUUM- KATEGORIA OZNACZAJĄCA PRZEDMIOTY I POJĘCIA POSIADAJĄCE CECHY INDYWIDUALNE

- MATERIA- KATEGORIA DOTYCZĄCA WARTOŚCI I WŁAŚCIWOŚCI

- ENERGIA- KATEGORIA OZNACZAJĄCA DZIAŁANIE, METODĘ, ROZWÓJ

- MIEJSCE

- CZAS

Z KATEGORIAMI S. R. RANGANATHAN WIĄŻE CHARAKTERYSTYCZNE DLA JEGO SYSTEMU POJĘCIA FASET I IZOLAT. FASETA JEST TERMINEM TECHNICZNYM, DO KLASYFIKACJI TERMIN TEN PRZENIESIONO DLA OZNACZENIA ASPEKTÓW PRZEDMIOTÓW CHARAKTERYZOWANYCH W DOKUMENCIE. IZOLATAMI NAZYWA SIĘ SYMBOLE ELEMENTARNE WYLICZANE W RAMACH POSZCZEGÓLNYCH FASET. W KDR NIE MA GOTOWYCH SYGNATUR DLA POSZCZEGÓLNYCH PRZEDMIOTÓW I POJĘĆ, TWORZY SIĘ JE W TRAKCIE PROCESU KLASYFIKACYJNEGO, KORZYSTAJĄC Z PODANYCH PRZEZ TABLICE ELEMENTÓW: SYMBOLI KLAS GŁÓWNYCH, SYMBOLI POSZCZEGÓLNYCH KATEGORII I ŁĄCZĄCYCH JE WSKAŹNIKÓW. TYMI WSKAŹNIKAMI SĄ: PRZECINEK DLA KATEGORII INDYWIDUUM, ŚREDNIK DLA MATERII, DWUKROPEK DLA ENERGII, KROPKA DLA MIEJSCA I APOSTROF DLA CZASU.

KDR JEST KLASYFIKACJĄ ZDOLNĄ  DO WIELOKIERUNKOWEGO ROZWOJU. OPRÓCZ TWORZENIA SYMBOLI ROZWINIĘTYCH, ZNAKOWANIE ÓSEMKOWE( ZAMIAST DZIESIĘTNEGO) DAJE NIEOGRANICZONE MOŻLIWOŚCI POZIOMEJ ROZBUDOWY SCHEMATU. KDR JEST TRUDNIEJSZA DO ZASTOSOWANIA I I BARDZIEJ SKOMPLIKOWANA OD INNYCH KLASYFIKACJI. POZA BIBLIOTEKAMI INDYJSKIMI JEDYNIE NIEKTÓRE ANGIELSKIE BIBLIOTEKI ORIENTALISTYCZNE OPIERAJĄ NA NIEJ SCHEMATY SWYCH KATALOGÓW RZECZOWYCH. NAJWIĘKSZĄ ZALETĄ KDR JEST TO, ŻE WSKAZUJE NOWE DROGI I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU FASETOWYCH SYSTEMÓW KLASYFIKACYJNYCH I TEZAURUSÓW FASETOWYCH W KIERUNKU POGŁĘBIENIA CHARAKTERYSTYKI FRZECZOWEJ. PO ŚMIERCI RANGANATHANA NAD UDOSKONALENIEM KDR, PRACUJE OŚRODEK BADAŃ I SZKOLENIA W ZAKRESIE DOKUMENTACJI W BANGALORE PRZYGOTOWUJĄC KOLEJNĄ WERSJĘ TABLIC.

KLASYFIKACJA BIBLIOTECZNO BIBLIOGRAFICZNA (BBK):

JEST NAJMŁODSZĄ Z KLASYFIKACJI UNIWERSALNYCH. OPRACOWAŁ JĄ LICZNY ZESPÓŁ AUTORÓW BĘDĄCYCH PRACOWNIKAMI NAJWIĘKSZYCH BIBLIOTEK RADZIECKICH. JAKO GŁÓWNE IDEOLOGICZNE KRYTERIUM STOSOWALI MARKSISTOWSKO-LENINOWSKĄ KONCEPCJĘ NAUK. PIERWSZE PEŁNE WYDANIE BBK UKAZAŁO SIĘ W LATACH 1960-1968 W 30 TOMACH A NASTĘPNIE WYDANO WARIANTY SKRÓCONE DLA BIBLIOTEK PUBLICZNYCH, DZIECIĘCYCH ITD.

BBK DZIELI CAŁOŚĆ WIEDZY NA TRZY GRUPY: PRZYRODĘ, SPOŁECZEŃSTWO I MTŚL, DODAJĄC DO KAŻDEJ Z GRUP NAUKI O NIEJ. DZIAŁY GŁÓWNE TO M.IN.: A- MARKSIZM-LENINIZM, B- NAUKI PRZYRODNICZE W OGÓLNOŚCI, V- NAUKI MATEMATYCZNO- FIZYCZNE, G- NAUKI FIZYCZNE ITD. DZIAŁY DRUGIEGO STOPNIA OZNACZONE SĄ SYMBOLAMI CYFROWYMI (ARABSKIMI): A- MARKSIZM-LENINIZM, A1- DZIEŁA KLASYKÓW MARKSIZMU-LENINIZMU, A5- FILOZOFIA MARKSISTOWSKO-LENINOWSKA ITD.

BBK MA BARDZO SZEROKO ROZBUDOWANY APARAT PODDZIAŁÓW WSPÓLNYCH SŁUŻĄCYCH DO:

- OKREŚLANIA FORMY DOKUMENTÓW LUB CHARAKTERYZOWANIA LITERATURY NAUKOZNAWCZEJ,(JAKO SYMBOLE WYSTĘPUJĄ MAŁE LITERY ALFABETU ROSYJSKIEGO)

- OKREŚLENIA TERYTORIUM (CYFRY ARABSKIE, LITERY ALFABETU ROSYJSKIEGO, SKRÓTY NAZW GEOGRAFICZNYCH W NAWIASACH OKRĄGŁYCH)

- OKREŚLENIA JĘZYKA LUB POJĘĆ ETNICZNYCH ( DUŻE I MAŁE LITERY ROSYJSKIE DOŁĄCZONE ZA POMOCĄ ZNAKU RÓWNANIA DO SYMBOLI PODDZIAŁÓW TERYTORIALNYCH)

- OZNACZENIA CHRONOLOGII DOKUMENTU ( CYFRY ARABSKIE OD 2 DO 7, KONKRETNE DATY UJĘTE W CUDZYSŁÓW)

- OZNACZENIA POJĘĆ WSPÓLNYCH DLA DANEJ NAUKI (CYFRY ARABSKIE POPRZEDZONE MYŚLNIKIEM)

POSZCZEGÓLNE DZIAŁY TABLIC BBK OPATRZONE SĄ SZCZEGÓŁOWYMI INDEKSAMI PRZEDMIOTOWYMI. KLASYFIKACJA TA POPULARNA BYŁA W ZSRR, BYŁA TAKŻE STOSOWANA W NIEKTÓRYCH BIBLIOTEKACH BUŁGARII, WIETNAMU, NRD, CZECHOSŁOWACJI A TAKŻE POLSKI. DO ROKU 1985 RÓWNIEŻ „PRZEWODNIK BIBLIOGRAFICZNY” WZOROWAŁ SWÓJ UKŁAD NA BBK. KLASYFIKACJA TA NIE MOŻE BYĆ SZERZEJ ROZPOWSZECHNIONA GDYŻ M.IN. WYSTĘPUJĄ RÓŻNICE W TERMINOLOGII NAUKOWEJ.

UNIWERSALNA KLASYFIKACJA DZIESIĘTNA (UKD):

ZOSTAŁA OPRACOWANA NA PODSTAWIE KLASYFIKACJI DZIESIĘTNEJ DEWEYA PRZEZ DWÓCH BELGIJSKICH PRAWNIKÓW P. OTLETA I H. LA FONTAINEA NA POTRZEBY UNIWERSALNEJ BIBLIOGRAFII POWSZECHNEJ, KTÓRĄ POD KONIEC XIX w. POSTANOWIONO TWORZYĆ W MIĘDZYNARODOWYM INSTYTUCIE BIBLIOGRAFII W BRUKSELI. PIERWSZE WYDANIE UKD UKAZAŁO SIĘ W 1907r. UNIWERSALNEJ BIBLIOGRAFII POWSZECHNEJ NIE UDAŁO SIĘ OPRACOWAĆ ALE KLASYFIKACJA ZOSTAŁA. KOLEJNE WYDANIA ZNACZNIE ZMIENIONE I UZUPEŁNIONE POCHODZIŁY Z LAT 1927-1933.

MIĘDZYNARODOWY INSTYTUT BIBLIOGRAFII ZMIENIŁ NAZWĘ NA MIĘDZYNARODOWY INSTYTUT DOKUMENTACJI I STAŁ SIĘ SPADKOBIERCĄ UKD. W 1937r. MID ZMIENIŁ NAZWĘ NA MIĘDZYNARODOWĄ FEDERACJĘ DOKUMENTACJI I ZAJMUJE SIĘ WYDAWANIEM ORAZ AKTUALIZACJĄ TABLIC UKD.

STRUKTURA HIERARCHICZNA UKD ZACZERPNIĘTA ZOSTAŁA Z KLASYFIKACJI DZIESIĘTNEJ DEWEYA, DZIELI ONA CAŁOŚĆ WIEDZY NA 10 KLAS GŁÓWNYCH OZNACZONYCH SYMBOLAMI CYFROWYMI OD 0-9: O- ZAGADNIENIA OGÓLNE, 1- FILOZOFIA. PSYCHOLOGIA 2- RELIGIA. TEOLOGIA, 3- NAUKI SPOŁECZNE. PRAWO. ADMINISTRACJA. 5- MATEMATYKA. NAUKI PRZYRODNICZE, 6- NAUKI STOSOWANE. MEDYCYNA. NAUKI TECHNICZNE. ROLNICTWO, 7- SZTUKA. ROZRYWKI. SPORT, 8- JĘZYKOZNAWSTWO. NAUKA O LITERATURZE. LITERATURA PIĘKNA, 9- ARCHEOLOGIA. PREHISTORIA. GEOGRAFIA. BIOGRAFIE. HISTORIA.

OD 1962r. DZIAŁ 4 JEST WOLNY. WYSTĘPUJĄ  RÓWNIEŻ PODDZIAŁY NP.: 0- ZAGADNIENIA OGÓLNE, 02- BIBLIOTEKOZNAWSTWO. BIBLIOTEKARSTWO, 025- ORGANIZACJA WEWNĘTRZNA BIBLIOTEK I POSZCZEGÓLNYCH DZIAŁÓW ITD.

W UKD JEST MOŻLIWE TWORZENIE SYMBOLI ROZWINIĘTYCH JAK I ZŁOŻONYCH. W TYM CELU KORZYSTA SIĘ ZE ZNAKÓW  +(ŁĄCZY ODLEGŁE SYMBOLE) /(ŁĄCZY SYMBOLE, KTÓRE WYSTĘPUJĄ OBOK SIEBIE) :(ŁĄCZY SYMBOLE MIĘDZY KTÓRYMI WYSTĘPUJĄ PEWNE RELACJE) : :(ŁĄCZY SYMBOLE, KTÓRE TWORZĄ SYGNATURY DLA PRZEDMIOTÓW I POJĘĆ NIE WYSTĘPUJĄCYCH W TABLICACH) [ ](STOSUJE SIĘ PRZY SYMBOLACH ZŁOŻONYCH)

PEŁNE WYDANIE UKD LICZY 1200 SYMBOLI. MOŻNA UŚCIŚLIĆ KLASYFIKACJĘ OPRACOWYWANEGO DOKUMENTU DZIĘKI SYSTEMOWI PODDZIAŁÓW WSPÓLNYCH, KTÓRE MOGĄ BYĆ DOŁĄCZANE DO WSZYSTKICH SYMBOLI GŁÓWNYCH. WYRÓŻNIA SIĘ NASTĘPUJĄCE RODZAJE PODDZIAŁÓW WSPÓLNYCH OZNACZONYCH CYFRAMI ARABSKIMI I DODATKOWO OPATRZONYCH TZW. WSKAŹNIKAMI:

- PODDZIAŁ WSPÓLNY FORMY ZE WSKAŹNIKIEM (0…)

- PODDZIAŁ WSPÓLNY JĘZYKA ZE WSKAŹNIKIEM =…

- PODDZIAŁ WSPÓLNY MIEJSCA ZE WSKAŹNIKIEM (…)

- PODDZIAŁ WSPÓLNY GRUPY ETNICZNEJ ZE WSKAŹNIKIEM (=…)

- PODDZIAŁ WSPÓLNY CZASU ZE WSKAŹNIKIEM ”…”

- PODDZIAŁ WSPÓLNY PUNKTU WIDZENIA ZE WSKAŹNIKIEM .00…

- PORZĄDKUJĄCY PODZIAŁ ALFABETYCZNY A/Z

- PODDZIAŁ WSPÓLNY OSÓB ZE WSKAŹNIKIEM -05

- PODDZIAŁ WSPÓLNY MATERIAŁÓW ZE WSKAŹNIKIEM -03

KOLEJNYM UZUPEŁNIENIEM UKD JEST INDEKS PRZEDMIOTOWY, KTÓRY SKUPIA W JEDNYM MIEJSCU WSZYSTKIE SYMBOLE ODNOSZĄCE SIĘ DO TEGO SAMEGO PRZEDMIOTU LUB POKĘCIA. MIĘDZYNARODOWĄ FEDERACJĘ DOKUMENTACJI WYDAJE I AKTUALIZUJE TRZY PODSTAWOWE WERSJE TABLIC:

- WYDANIA PEŁNE, OBEJMUJĄCE WSZYSTKIE AKTUALNE SYMBOLE

- WYDANIA POŚREDNIE ZAWIERAJĄ  OK. 50% SYMBOLI Z WYDANIA PEŁNEGO

- WYDANIA SKRÓCONE ZAWIERAJĄ WYBÓR SYMBOLI DOSTOSOWANY DO POTRZEB OKREŚLONYCH ODBIORCÓW.

WYDAWANE JEST CZASOPISMO „UKD. ZMIANY I UZUPEŁNIENIA”. TABLICE UKD ZOSTAŁY PRZEŁOŻONE NA OK. 20 JĘZYKÓW I STANOWIĄ NAJPOPULARNIEJSZY I NAJSZERZEJ STOSOWANY UNIWERSALNY JĘZYK INFORMACYJNY O ZASIĘGU ŚWIATOWYM. ZALETY: UKD ZAWIERA PROSTY JĘZYK, BOGACTWO ŚRODKÓW UŻYWANYCH DO TWORZENIA ROZBUDOWANYCH SYSTEMÓW, CYFROWE OZNACZENIE ZROZUMIAŁE NA CAŁYM ŚWIECIE, PRECYZYJNIE KLASYFIKUJE SKOMPLIKOWANE POJĘCIA, MA NIEOGRANICZONĄ MOŻLIWOŚĆ PIONOWEJ ROZBUDOWY, ŁATWY DO DOSTOSOWANIA DO POTRZEB BIBLIOTEK RÓŻNYCH TYPÓW. WADY: SZTYWNE ZASTOSOWANIE PODZIAŁU DZIESIĘTNEGO WYKLUCZA WPROWADZENIE NOWYCH DYSCYPLIN NAUKOWYCH ZGODNIE Z OBOWIĄZUJĄCĄ HIERARCHIĄ NAUK, KLASY ZOSTAŁY ROZBUDOWANE NIEPROPORCJONALNIE, SCHEMAT STARZEJE SIĘ I NIE NADĄRZA ZA ROZWOJEM WSPÓŁCZESNEJ NAUKI.

W POLSCE UKD JEST KLASYFIKACJĄ  OBOWIĄZUJĄCĄ PRZY TWORZENIU KATALOGÓW RZECZOWYCH W BIBLIOTEKACH PUBLICZNYCH I SZKOLNYCH.

OPIS BIBLIOGRAFICZNY - jest to charakterystyka pozwalająca jednoznacznie określić dany dokument. W opisie wymienia się cechy formalne danej publikacji. Występują różne stopnie szczegółowości opisu w zależności od jego przeznaczenia. Opis bibliograficzny zasadniczy (rejestracyjny) zawiera główne cechy wydawnicze, zawarte w tytulaturze. Podstawowe dane pobiera się z głównej strony tytułowej. Jeżeli jest to konieczne do prawidłowej identyfikacji dokumentu czerpie się je również z następujących źródeł (na zasadzie substytutu strony tytułowej) w podanej kolejności: ->z okładki, nagłówka, metryki wydawnictwa; ->z innych preliminariów, z obwoluty, z żywej paginy, z innych części: wstępu, przedmowy, spisu treści, załączników; ->spoza opisywanego wydawnictwa. W uzasadnionych przypadkach opis może być uzupełniony o adnotacje wyjaśniające lub zawartościowe. Skrócony opis wymienia tylko niezbędne elementy, umożliwiające identyfikację dokumentu. Obecnie, opisując poszczególne typy dokumentów, stosuje się odpowiednie arkusze norm. Strefy opisu bibliograficznego: 1. strefa tytułu i oznaczenia odpowiedzialności, 2. wydania, 3.nie ma zastosowania przy opisie książek, stosujemy ja przy opisie czasopism. 4. adresu wydawniczego, 5. opisu fizycznego, 6. serii, 7. uwag, 8. ISBN. 

DOKUMENT BIBLIOTECZNY- Przedmiotem zainteresowania biblioteki jest każdy materialnie utrwalony wyraz myśli ludzkiej przeznaczony do rozpowszechniania, niezależnie od nośnika fizycznego i sposobu zapisu treści. Dokumenty gromadzone w bibliotece dzielą się na: ->piśmiennicze (książki, czasopisma, przepisy prawne) ; -> niepiśmienni cze (encyklopedie multimedialne, programy komputerowe, płyty CD) Dokumenty biblioteczne podzielone są na działy grupujące pozycje o podobnej tematyce. Podstawą podziału jest treść książki. Na półkach umieszczone są stosowne napisy informujące o zawartości działu.  
Książki zaopatrzone są w specjalne znaki wskazujące dział, do którego dana pozycja została zakwalifikowana.  
W działach publikacje winny być ułożone alfabetycznie wg nazwisk ich autorów lub tytułu książki (jeśli nie ma nazwiska autora lub autorami danej pozycji jest więcej niż 3 osoby).  
Książki tego samego autora ustawione są alfabetycznie wg tytułów.

N O R M Y DOTYCZĄCE OPISU BIBLIOGRAFICZNEGO

Opis bibliograficzny:

Arkusz 0: PN-82/N-011.52.00 Opis bibliograficzny - Postanowienia ogólne

Arkusz 1: PN-82/N-011.52.01 Opis bibliograficzny - Książki

Arkusz 1: PN-N-011.52-1/A1:1997 Opis bibliograficzny - Książki (Zmiana A1)

Arkusz 2: PN-N-011.52-2:1997 Opis bibliograficzny - Wydawnictwa ciągłe

Arkusz 3: PN-87/N-011.52.03 Opis bibliograficzny - Dokumenty normalizacyjne

Arkusz 4: Dokumenty ikonograficzne

Arkusz 5: PN-N-011.52-5:2000 Opis bibliograficzny - Dokumenty kartograficzne

Arkusz 6: PN-83/N-011.52.06 Opis bibliograficzny - Druki muzyczne

Arkusz 7: PN-85/N-011.52.07 Opis bibliograficzny - Dokumenty dźwiękowe

Arkusz 8: PN-N-011.52-8:1994 Opis bibliograficzny - Stare druki

Arkusz 9: Dokumenty niepublikowane

Arkusz 10: PN-91/N-011.52.10 Opis bibliograficzny - Dokumenty techniczno-handlowe

Arkusz 11: Dokumenty patentowe - z opracowania tej normy zrezygnowano

Arkusz 12: PN-N-011.52-12:1994 Opis bibliograficzny - Filmy

Arkusz 13: PN-N-011.52-13 Opis bibliograficzny - Dokumenty elektroniczne

Arkusz 14: Mikroformy

Hasło opisu bibliograficznego

PN-N-01228:1994 Hasło opisu bibliograficznego - Forma nazw geograficznych

PN-N-01229:1998 Hasło opisu bibliograficznego - Hasło osobowe

PN-N-01230:2001 Hasło opisu bibliograficznego - Hasło korporatywne

PN-N-01231:2001 Hasło opisu bibliograficznego - Hasło tytułowe

Katalog bibl. - rejestr dok. bibliotecznych w sposób uporządkowany, ułatwiający ich odszukanie, podający ich cechy indywidualne i bibliograficzne oraz miejsce przechowywania.

Katalog a opis bibliograficzny - katalog oprócz opisu bibliograficznego zawiera hasło i nagłówek. Hasło pełni metodę wyszukiwawczą i jest elementem szeregowania.

Katalog a bibliografia - katalog to realny zbiór w bibliotece, polega na opisie egzemplarza zbioru istniejącego rzeczywiście. Katalog to nic innego jak system informacyjno-wyszukiwawczy. Natomiast bibliografia to spis wydań druków w oderwaniu od przynależności do danego miejsca w bibliotece.

RODZAJE:

1) FORMALNY dzieli się na - alfabetyczny, tytułowy i inne.. To grupa katalogów, które porządkują informacje o zbiorach bibliotecznych według cech nie  związanych bezpośrednio z treścią dokumentu (książki, kasety czy czasopisma), a więc według cech formalnych. Możemy z nich korzystać, jeśli znamy cechy formalne dokumentu (autora, tytuł).

Najłatwiej korzysta się z KATALOGU ALFABETYCZNEGO. Karty katalogowe są w nim ułożone w porządku alfabetycznym według haseł autorskich i tytułowych (hasła tytułowe mają dokumenty będące pracami zbiorowymi lub anonimowymi). Obowiązuje alfabet polski z dodaniem liter X, Q, V. W katalogu tytułowym hasłem jest tytuł dokumentu. Karty katalogowe są również szeregowane alfabetycznie.

2) RZECZOWY - katalog rzeczowy grupuje dokumenty według ich treści (tematu lub dziedziny). Korzystamy z niego, jeśli poszukujemy dokumentów na określony temat. W obrębie działów obowiązuje kolejność alfabetyczna. Korzystamy z niego, gdy nie znamy autora lub tytułu dokumentu. Zwykle mają one charakter cząstkowy, to znaczy nie obejmują całych zbiorów biblioteki.

1. rzeczowy-systematyczny - uporządkowany wg dziedzin wiedzy, dyscyplin naukowych wyznaczonych przez schemat klasyfikacyjny przyjęty przez bibliotekę,

2. rzeczowy-przedmiotowy - uporządkowany wg haseł przedmiotowych określających zawartość dokumentu, formułowanych podobnie jak w encyklopedii - skupia tematy,

3. rzeczowy-działowy - posiada kilka lub kilkanaście działów treściowych i nie wprowadza dalszego zróżnicowania, opisy katalogowe w obrębie działów uszeregowane są abecadłowo, chronologicznie lub przedmiotowo,

4. rzeczowy-klasowy - grupuje opisy w obrębie klas(dziedzin wiedzy) ułożonych alfabetycznie. Uznawany za prototyp katalogu przedmiotowego,

3) krzyżowy - łączący układ alfabetyczny i rzeczowy,

4) centralny - rejestruje zbiory dwu lub więcej bibliotek,

5) topograficzny - katalog biblioteczny, wykaz, rejestr obiektów, uszeregowany zgodnie z magazynowym ich porządkiem, wg sygnatur. Stanowi uzupełnienie inwentarza przy systematycznym ustawieniu zbiorów. Przy ustawieniu wg numerus currens funkcję katalogu topograficznego pełni inwentarz z numeracją bieżącą.

6) dziesiętny - podzielony jest na dziesięć głównych działów określających wiedzę, które z kolei są podzielone na dalsze poddziały. Jest to najbardziej powszechny system katalogowania.

Rodzaje klasyfikacji dokumentów Klasyfikowaniem nazywa się systematyczny podział przedmiotów na klasy, działy i poddziały dokonywany według określonej zasady. Rozwój systemowych klasyfikacji bibliotecznych zapoczątkowany został w drugiej połowie xix w. W stanach zjednoczonych.

Klasyfikacja dziesiętna Deweya (KDD): Melvin dewey był założycielem jednego z najstarszych czasopism bibliotekarskich „the library journal” i pierwszej w świecie szkoły bibliotekarskiej. Opublikował anonimowo swój system w 1876r. Kdd została opracowana na potrzeby amherst college, w którym melvin dewey pracował. Z biegiem lat objętość tablic wzrastała zaś ich wydań do 1979r. Było 19. Pracę tą m.devey opracował na podstawie klasyfikacji nauk francisa bacona.

Najistotniejszą  cechą układu przyjętego przez deweya stanowi podział wiedzy na 10 działów, działy te z kolei dzielą się na 10 działów drugiego stopnia- każdy z nich może ulec podziałowi na 10 poddziałów itd. Pomiędzy działami i poddziałami istnieją związki logiczne. Symbolami używanymi w kkd dla oznaczenia działów są cyfry arabskie od 0 do 9, uzupełniane zerami tak, aby symbol był zawsze trzycyfrowy. Działy główne: 000-dzieła treści ogólnej, 100- filozofia, 200- religia, 300- nauki społeczne, 400- język, 500- nauki przyrodnicze, 600- nauki stosowane, 700- sztuka, 800- literatura, 900- geografia i historia. Rozwinięcie działu głównego to np. 000- dzieła treści ogólnej, 010- bibliografie i katalogi, 020- bibliotekoznawstwo itd.

W celu dokładniejszego opracowania zbiorów, m.devey, oprócz tablic głównych zastosował poddziały wspólne dla scharakteryzowania formy dokumentu, miejsca i języka. Dodatkowo wprowadził indeks przedmiotowy obejmujący wszystkie pojęcia występujące w tablicach. Pełne wydanie kkd składa się z tablic głównych, tablic pomocniczych i indeksu. Kkd znalazła zastosowanie w bibliotekach amerykańskich, szczególnie publicznych i szkolnych. Kkd jest stale unowocześniana, zajmuje się tym biblioteka kongresu

Klasyfikacja biblioteki kongresu (KBK): Różni się od innych klasyfikacji tym, że jej autorzy opracowując szkielet hierarchiczny tej klasyfikacji nie starali się przestrzegać naukowego czy ewolucyjnego układu działów, lecz podporządkowali go zaspokajaniu potrzeb czytelników biblioteki kongresu. Tablice kbk zaczęły ukazywać się od 1901r. W postaci oddzielnych zeszytów, obejmujących kolejne działy główne. Działy główne kbk oznaczone są dużymi literami alfabetu łacińskiego np.: a- dzieła ogólne. Poligrafia, b- filozofia. Religia, c- historia- nauki pomocnicze itd. Każdy dział został także podzielony np.: a- dzieła ogólne. Poligrafia, ac- zbiory. Serie. Prace zbiorowe, ae- encyklopedie, ai- indeks itd. Poddziały niższego stopnia są oznaczone symbolami cyfrowymi, które nie stanowią układu hierarchicznego, jedynie wskazują kolejność. Możliwość uzupełnienia i aktualizacji klasyfikacji zapewniono przez pozostawienie wolnych miejsc w oznaczeniach. W kbk nie stosuje się żadnych poddziałów wspólnych używanych dla całego schematu. Indeks przedmiotowy jest opracowany osobno dla każdego działu. O kbk mówi się, że jest najgorszą klasyfikacją świata, jest jednak cały czas aktualizowana, stanowi podstawę wielu katalogów rzeczowych w usa, kanadzie i wielkiej brytanii. W polsce tą klasyfikacją posługuje się jedynie biblioteka sgpis.

Klasyfikacja bibliograficzna blissa KBB): Autorem jej jest henry evelyn bliss, amerykański bibliotekarz, który opublikował swój schemat w 1935r. Jedną z głównych cech kbb jest ujęcie każdej dziedziny wiedzy w czterech aspektach: filozoficznym, naukowym, historycznym i praktycznym. Wszystkie 4 przekroje umieszcza bliss w każdym dziale naczelnym. Układ działów kbb składa się z dwóch części: pierwszych dziesięć klas, oznaczonych cyframi arabskimi, przeznaczonych jest do klasyfikacji różnych części księgozbioru np.: 1- księgozbiory podręczno-informacyjne gromadzone w czytelni, 2- bibliologia, dokumentacja i biblioteki itd. Dalsze działy tworzące drugą część schematu, obejmują dziedziny wiedzy i oznaczone są literami alfabetu łacińskiego np.: a- filozofia i nauka w ogólności, b- fizyka, c- chemia itd.

Schemat działów głównych uzupełniony jest przez szeroko rozbudowany system poddziałów wspólnych. Część działów posiada ograniczony zasięg i odnosi się  tylko do kilku działów. We wszystkich można natomiast stosować:

- poddziały wspólne miejsca, oznaczone małymi literami łacińskimi

- poddziały wspólne języka i narodowości, oznaczone dużymi literami łacińskimi poprzedzonymi przecinkami.

- poddziały chronologiczne, oznaczane dużymi literami łacińskimi.

Kbb znalazła zastosowanie głównie w bibliotekach wielkiej brytanii i krajów wspólnoty brytyjskiej. Jest ciągle rozbudowywana i aktualizowana.

Klasyfikacja dwukropkowa ranganathana (KDR):

Stworzył tą  klasyfikację s. R. Ranganathan. Nazwa jej pochodzi od dwukropka będącego jedynym elementem łączącym symbole w pierwszej opublikowanej w 1933r. Wersji kdr. Wersja ta obejmowała 32 działy główne ułożone od nauk przyrodniczych do nauk społecznych. Druga wersja znacznie zmieniona i uzupełniona ukazała się w latach 50' i w prowadzała 42 działy m.in.: z- generalia 1- wiedza ogólna 2- bibliotekarstwo, az- nauki matematyczne itd.

Wersja trzecia ma zostać  rozbudowana az do 105 klas głównych. Kdr oprócz klas głównych opartch na klasyfikacji nauk wprowadza drugi typ podziału, będący podziałem na kategorie. Są nimi:

- indywiduum - kategoria oznaczająca przedmioty i pojęcia posiadające cechy indywidualne

- materia- kategoria dotycząca wartości i właściwości

- energia - kategoria oznaczająca działanie, metodę, rozwój

- miejsce

- czas

Z kategoriami s. R. Ranganathan wiąże charakterystyczne dla jego systemu pojęcia faset i izolat. Faseta jest terminem technicznym, do klasyfikacji termin ten przeniesiono dla oznaczenia aspektów przedmiotów charakteryzowanych w dokumencie. Izolatami nazywa się symbole elementarne wyliczane w ramach poszczególnych faset. W kdr nie ma gotowych sygnatur dla poszczególnych przedmiotów i pojęć, tworzy się je w trakcie procesu klasyfikacyjnego, korzystając z podanych przez tablice elementów: symboli klas głównych, symboli poszczególnych kategorii i łączących je wskaźników. Tymi wskaźnikami są: przecinek dla kategorii indywiduum, średnik dla materii, dwukropek dla energii, kropka dla miejsca i apostrof dla czasu.

Kdr jest klasyfikacją  zdolną do wielokierunkowego rozwoju. Oprócz tworzenia symboli rozwiniętych, znakowanie ósemkowe( zamiast dziesiętnego) daje nieograniczone możliwości poziomej rozbudowy schematu. Kdr jest trudniejsza do zastosowania i i bardziej skomplikowana od innych klasyfikacji. Poza bibliotekami indyjskimi jedynie niektóre angielskie biblioteki orientalistyczne opierają na niej schematy swych katalogów rzeczowych. Największą zaletą kdr jest to, że wskazuje nowe drogi i możliwości rozwoju fasetowych systemów klasyfikacyjnych i tezaurusów fasetowych w kierunku pogłębienia charakterystyki frzeczowej. Po śmierci ranganathana nad udoskonaleniem kdr, pracuje ośrodek badań i szkolenia w zakresie dokumentacji w bangalore przygotowując kolejną wersję tablic.

Klasyfikacja biblioteczno bibliograficzna (BBK):

Jest najmłodszą  z klasyfikacji uniwersalnych. Opracował ją liczny zespół autorów będących pracownikami największych bibliotek radzieckich. Jako główne ideologiczne kryterium stosowali marksistowsko-leninowską koncepcję nauk. Pierwsze pełne wydanie bbk ukazało się w latach 1960-1968 w 30 tomach a następnie wydano warianty skrócone dla bibliotek publicznych, dziecięcych itd.

Bbk dzieli całość wiedzy na trzy grupy: przyrodę, społeczeństwo i mtśl, dodając do każdej z grup nauki o niej. Działy główne to m.in.: a- marksizm-leninizm, b- nauki przyrodnicze w ogólności, v- nauki matematyczno- fizyczne, g- nauki fizyczne itd. Działy drugiego stopnia oznaczone są symbolami cyfrowymi (arabskimi): a- marksizm-leninizm, a1- dzieła klasyków marksizmu-leninizmu, a5- filozofia marksistowsko-leninowska itd.

Bbk ma bardzo szeroko rozbudowany aparat poddziałów wspólnych służących do:

- określania formy dokumentów lub charakteryzowania literatury naukoznawczej,(jako symbole występują  małe litery alfabetu rosyjskiego)

- określenia terytorium (cyfry arabskie, litery alfabetu rosyjskiego, skróty nazw geograficznych w nawiasach okrągłych)

- określenia języka lub pojęć etnicznych ( duże i małe litery rosyjskie dołączone za pomocą znaku równania do symboli poddziałów terytorialnych)

- oznaczenia chronologii dokumentu ( cyfry arabskie od 2 do 7, konkretne daty ujęte w cudzysłów)

- oznaczenia pojęć wspólnych dla danej nauki (cyfry arabskie poprzedzone myślnikiem)

Poszczególne działy tablic bbk opatrzone są szczegółowymi indeksami przedmiotowymi. Klasyfikacja ta popularna była w zsrr, była także stosowana w niektórych bibliotekach bułgarii, wietnamu, nrd, czechosłowacji a także polski. Do roku 1985 również „przewodnik bibliograficzny” wzorował swój układ na bbk. Klasyfikacja ta nie może być szerzej rozpowszechniona gdyż m.in. Występują różnice w terminologii naukowej.

Uniwersalna klasyfikacja dziesiętna (UKD):

Została opracowana na podstawie klasyfikacji dziesiętnej deweya przez dwóch belgijskich prawników p. Otleta i h. La fontainea na potrzeby uniwersalnej bibliografii powszechnej, którą pod koniec xix w. Postanowiono tworzyć w międzynarodowym instytucie bibliografii w brukseli. Pierwsze wydanie ukd ukazało się w 1907r. Uniwersalnej bibliografii powszechnej nie udało się opracować ale klasyfikacja została. Kolejne wydania znacznie zmienione i uzupełnione pochodziły z lat 1927-1933.

Międzynarodowy instytut bibliografii zmienił nazwę na międzynarodowy instytut dokumentacji i stał się spadkobiercą ukd. W 1937r. Mid zmienił  nazwę na międzynarodową federację dokumentacji i zajmuje się wydawaniem oraz aktualizacją tablic ukd.

Struktura hierarchiczna ukd zaczerpnięta została z klasyfikacji dziesiętnej deweya, dzieli ona całość wiedzy na 10 klas głównych oznaczonych symbolami cyfrowymi od 0-9: o- zagadnienia ogólne, 1- filozofia. Psychologia 2- religia. Teologia, 3- nauki społeczne. Prawo. Administracja. 5- matematyka. Nauki przyrodnicze, 6- nauki stosowane. Medycyna. Nauki techniczne. Rolnictwo, 7- sztuka. Rozrywki. Sport, 8- językoznawstwo. Nauka o literaturze. Literatura piękna, 9- archeologia. Prehistoria. Geografia. Biografie. Historia.

Od 1962r. Dział  4 jest wolny. Występują również poddziały np.: 0- zagadnienia ogólne, 02- bibliotekoznawstwo. Bibliotekarstwo, 025- organizacja wewnętrzna bibliotek i poszczególnych działów itd.

W ukd jest możliwe tworzenie symboli rozwiniętych jak i złożonych. W tym celu korzysta się  ze znaków +(łączy odległe symbole) /(łączy symbole, które występują obok siebie) :(łączy symbole między którymi występują pewne relacje) : :(łączy symbole, które tworzą sygnatury dla przedmiotów i pojęć nie występujących w tablicach) [ ](stosuje się przy symbolach złożonych)

Pełne wydanie ukd liczy 1200 symboli. Można uściślić klasyfikację opracowywanego dokumentu dzięki systemowi poddziałów wspólnych, które mogą być dołączane do wszystkich symboli głównych. Wyróżnia się następujące rodzaje poddziałów wspólnych oznaczonych cyframi arabskimi i dodatkowo opatrzonych tzw. Wskaźnikami:

- poddział wspólny formy ze wskaźnikiem (0…)

- poddział wspólny języka ze wskaźnikiem =…

- poddział wspólny miejsca ze wskaźnikiem (…)

- poddział wspólny grupy etnicznej ze wskaźnikiem (=…)

- poddział wspólny czasu ze wskaźnikiem ”…”

- poddział wspólny punktu widzenia ze wskaźnikiem .00…

- porządkujący podział  alfabetyczny a/z

- poddział wspólny osób ze wskaźnikiem -05

- poddział wspólny materiałów ze wskaźnikiem -03

Kolejnym uzupełnieniem ukd jest indeks przedmiotowy, który skupia w jednym miejscu wszystkie symbole odnoszące się do tego samego przedmiotu lub pokęcia. Międzynarodową federację dokumentacji wydaje i aktualizuje trzy podstawowe wersje tablic:

- wydania pełne, obejmujące wszystkie aktualne symbole

- wydania pośrednie zawierają ok. 50% symboli z wydania pełnego

- wydania skrócone zawierają  wybór symboli dostosowany do potrzeb określonych odbiorców.

Wydawane jest czasopismo „ukd. Zmiany i uzupełnienia”. Tablice ukd zostały przełożone na ok. 20 języków i stanowią najpopularniejszy i najszerzej stosowany uniwersalny język informacyjny o zasięgu światowym. Zalety: ukd zawiera prosty język, bogactwo środków używanych do tworzenia rozbudowanych systemów, cyfrowe oznaczenie zrozumiałe na całym świecie, precyzyjnie klasyfikuje skomplikowane pojęcia, ma nieograniczoną możliwość pionowej rozbudowy, łatwy do dostosowania do potrzeb bibliotek różnych typów. Wady: sztywne zastosowanie podziału dziesiętnego wyklucza wprowadzenie nowych dyscyplin naukowych zgodnie z obowiązującą hierarchią nauk, klasy zostały rozbudowane nieproporcjonalnie, schemat starzeje się i nie nadąrza za rozwojem współczesnej nauki.

W polsce ukd jest klasyfikacją  obowiązującą przy tworzeniu katalogów rzeczowych w bibliotekach publicznych i szkolnych.

Strefy i stopnie szczegółowości opisu

Występuje 8 podstawowych stref:

1. Tytułu i oznaczenia odpowiedzialności: odnosi się do tytułu dzieła oraz jego autorstwa (osoby lub zbioru osób). Podstawowym źródłem danych dla uzyskania tych wiadomości jest strona tytułowa lub jej substytut (czyli każde inne miejsce w książce, które spełnia rolę tej strony). W kolejności najpierw wpisujemy tytuł a następnie po : dodatek do tytułu. Tytuł równoległy zapisujemy po znaku =(tytuł równoległy to tytuł podany w innym języku), po / występuje oznaczenie odpowiedzialności. Wpisujemy najczęściej imię i nazwisko autora a jeżeli jest ich kilku to rozdzielamy ich przecinkiem. Jeżeli na stronie tytułowej znajduje się tłumacz, ilustrator, redaktor, autor wstępu i przemowy to ich także wymieniamy rozdzielając średnikami i poprzedzając ich skrótami czynności, które wykonali: tł. Il. Red. Znak [ ] oznacza kategorię dokumentu np.: [tekst], [nuty].

2. Strefa wydania: wykorzystujemy informacje ze strony tytułowej lub spoza niej(wtedy podaje się je w nawiasie kwadratowym np. [wyd. 3]). Zasadą jest aby używać cyfr arabskich oraz ogólnie przyjętych skrótów np. Uzup. Wpisujemy każde inne wydanie niż pierwsze.

3. Strefa specjalna: nie występuje przy opisie książek, stosujemy ją przy opisie czasopism. Wpisujemy w niej rok, z którego pochodzi czasopismo a po przecinku jego numer

4. Strefa adresu wydawniczego: zawiera wiadomości na temat miejsca wydania. (po .- miejsce wydania ; nazwa wydawcy : data wydania dokumentu) jeżeli w książce podano kilka miejsc wydania to katalogujący ma 3 możliwości:

- podaje wszystkie miejsca wydania rozdzielając je średnikami

- podaje pierwsze miejsce wydania i skrót [i in.]

- podaje pierwsze miejsce wydania a po średniku właściwe miejsce wydania (zalecane)

Przy podawaniu nazwy opuszczamy słowo „wydawnictwo” chyba że jest integralną częścią nazwy. Jeżeli nie ma miejsca wydania zapisujemy [b.w]. Jeżeli nie ma podanej daty należy określić datę przypuszczalną „ok.”.

5. Strefa opisu fizycznego: informuje o cechach zewnętrznych dokumentu. Wpisujemy w niej ilość stron liczbowanych i nieliczbowanych np. 105, [4] s. Następnie po dwukropku zaznaczamy czy są ilustracje. Poemat podajemy po średniku zaokrąglając do pełnej cyfry wyższej. Obydwa wymiary ks. Podajemy, gdy ma ona nietypowy kształt np. 13x25cm.

W przypadku płyt dodatkowo wpisujemy ilość nośników i czas trwania np. 1 płyta (cd) (56 min.)

6. Strefa serii: strefę tą wpisujemy w nawiasie okrągłym. (zapisujemy tytuł serii, issn serii oraz numer serii)

7. Strefa uwag: zawiera informacje uzupełniające zależne od katalogującego. Wpisujemy tu informacje o dołączonych indeksach, bibliografii itd. Uwagę od uwagi rozdzielamy .-

8. Strefa isbn: (międzynarodowy, znormalizowany numer wydawnictw zwartych), jeżeli brak isbn, pierwszym elementem opisu jest cena książki.

Stopnie szczegółowości opisu:

Pierwszy stopień: jest najmniej szczegółowy, zawiera tylko elementy obowiązkowe. Zaliczamy do nich tytuł właściwy książki, pierwsze oznaczenie odpowiedzialności, oznaczenie wydania, miejsce i rok wydania.

Drugi stopień  szczegółowości: jest wykorzystywany np. W bieżących bibliografiach specjalnych a także w większości katalogów bibliotecznych. Zawiera elementy obowiązkowe oraz zalecane, które pozwalają na bliższą charakterystykę dokumentu poprzez wprowadzenie dodatku do tytułu, następnych oznaczeń odpowiedzialności, wydawcy, oznaczenie formy, formatu, ilustracji, serii, dokumentu towarzyszącego, numeracji serii oraz uwag

Trzeci stopień  szczegółowości: stosowany np. W bibliografii narodowej, zawiera wszystkie ( obowiązkowe i zalecane ) elementy opisu łącznie z tytułem równoległym dodatkiem do tytułu serii i oznaczeniem odpowiedzialności serii.

UKD 0 (Uniwersalna Klasyfikacja Dziesiętna ) - to międzynarodowy i powszechnie używany system liczbowego kodowania tematyki książek, by móc je jednoznacznie skatalogować i zakwalifikować do odpowiedniego działu tematycznego.

BUDOWA UKD - UKD dzieli całość wiedzy na 10 działów głównych (pierwszego stopnia) oznaczonych cyframi arabskimi 0 - 9 (0 Dział ogólny, 1 Filozofia. Psychologia, 2 Religia. Teologia. Religioznawstwo, 3 Nauki społeczne. Prawo. Administracja, 4 dział pusty, 5 Matematyka. Nauki przyrodnicze, 6 Nauki stosowane. Medycyna. Nauki techniczne. Rolnictwo, 7 Sztuka. Rozrywki. Sport, 8 Językoznawstwo. Nauka o literaturze. Literatura piękna, 9 Archeologia. Geografia. Biografie. Historia). Każdy z działów głównych ulega dalszemu podziałowi (również na 10) działów drugiego stopnia, znakowanych dwucyfrowo przez dopisanie do symbolu działu głównego jednej z cyfr od O do 9. Te z kolei działy dzieli się na 10 działów trzeciego stopnia i oznacza je symbolami trzycyfrowymi, powstającymi przez dopisywanie cyfr (i tak dalej w głąb, aż do wyczerpania podstawy klasyfikacji).

TABLICE UKD - Praca z UKD odbywa się na podstawie tablic klasyfikacji. Tablice UKD podają zakresy, znaczenia oraz interpretację symboli w ten sposób, że każdy symbol zamieszczony w tablicach ma swój opis, odpowiednik słowny, ujmowany następnie alfabetycznie w indeksie.  

Tablice UKD

1.   Wydania pełne - obejmują wszystkie symbole klasyfikacji obowiązujące w dniu ukończenia opracowania edycji.  

2.  Wydania pośrednie - liczą ok. 30% symboli wersji pełnej. 

3.  Wydania skrócone - zawierają ok. 10% symboli wydania źródłowego 

4.  Wydania bardzo skrócone, inaczej skondensowane - ograniczają się do ok. 2% symboli.

5.  Wydania specjalne (branżowe) - obejmują symbole obliczone według potrzeb danej specjalności.  

Rodzaje tablic UKD: 

System UKD składa się z: tablic głównych, tablic pomocniczych, indeksu przedmiotowego.

Tablice główne UKD:

- służą do uściślenia klasyfikacji opracowywanego dokumentu

- dzielą się na trzy części:

* tablice Ia i Ib - podają znaki łączące wraz

z informacjami o ich stosowaniu

* tablice Ic-Ik - zawierają poddziały wspólne i podziały A/Z

* tablica II - omawia poddziały analityczne i syntetyczne

Tablice pomocnicze UKD: szereguje alfabetycznie słowne odpowiedniki symboli zawartych w danym wydaniu.

SYMBOLE UKD:

Symbole główne i pomocnicze UKD

1. Symbole główne - zawarte są w tablicach głównych UKD, oznaczają zasadnicze treści i przedmioty klasyfikowanych dokumentów

2. Symbole pomocnicze - służą do sprecyzowania, "dookreślenia” pod różnymi względami symboli głównych i mogą występować tylko w połączeniu z tymi symbolami.

Symbole pomocnicze UKD:  

1. Symbole poddziałów wspólnych - znakują formalne i rzeczowe aspekty wspólne dla ogółu piśmiennictwa

* poddziały wspólne języka - wskazują język, w jakim dokument jest napisany lub z jakiego i na jaki jest przetłumaczony

* poddziały wspólne formy - wskazują formy piśmiennicze i wydawnicze dokumentów 

* poddziały wspólne miejsca - oznaczają lokalizację przestrzenną przedmiotów treści, miejsca zdarzenia, pochodzenia opisywanych obiektów   
* poddziały wspólne rasy, narodowości i grupy etnicznej - oznaczają aspekt narodowościowy, etniczny lub grupy ludności, których dotyczy treść dokumentu

* poddziały wspólne czasu - służą do oznaczania wszelkich charakterystyk chronologicznych określających przedmiot treści dokumentu

* poddziały wspólne punktu widzenia i sposobu ujęcia tematu - określają aspekt omówienia tematu czy przedmiotu treści

* poddziały wspólne punktu widzenia - wskazują na obiektywny punkt widzenia, aspekt ogólny, z którego rozpatrywany jest temat

* poddziały wspólne sposobu ujęcia tematu - oznaczają aspekty subiektywny, np.: punkt widzenia autora związany z jego światopoglądem, specjalizacją zawodową,

przeznaczeniem czytelniczym dokumentu itp.

* poddziały wspólne materiałów i osób

* poddziały wspólne materiału - określają surowiec lub składniki, z jakich zostały wykonane przedmioty omówione w dokumencie w przypadkach, gdy dany materiał nie jest głównym przedmiotem rozważań

* poddziały wspólne osoby - oznaczają zagadnienia dotyczące osób, ich charakterystyk, w przypadku, gdy zagadnienia te nie stanowią głównego przedmiotu dokumentu lub gdy dla tych charakterystyk nie przewidziano symboli głównych lub analitycznych

* poddział alfabetyczny A/Z (podział A/Z) - jest podziałem alfabetycznym, który umożliwia wprowadzenie do symbolu UKD (przez użycie liter i słów) nazwy własnej obiektu, stanowiącego przedmiot dokumentu

2. Poddziały analityczne - występują we wszystkich niemal działach UKD oraz w niektórych poddziałach wspólnych. Wyrażają one cechy charakterystyczne dla wielu lub wszystkich obiektów danej dziedziny  

3. Poddziały syntetyczne - symbole poddziałów syntetycznych z apostrofem 'l/'9 stanowią specyficzny rodzaj symbolu rozwiniętego. Stosuje się je do tworzenia symboli dla pojęć złożonych, wymagających scalenia co najmniej dwóch symboli. Apostrof zastępuje powtarzającą się część symbolu, odnoszącą się do wszystkich symboli scalonych. 

RODZAJE SYMBOLI UKD ze względu na strukturę (budowę):  
1. Symbol prosty - to symbol główny lub pomocniczy, do którego nie dołączono żadnego innego symbolu, np. 34 - Nauki prawne. Prawo 

2. Symbol rozwinięty - to symbol, który zawiera jeden symbol główny oraz co najmniej jeden symbol poddziałów pomocniczych, np. 82(091) - Historia literatury 

3. Symbol złożony - symbol składający się co najmniej dwóch symboli prostych lub rozwiniętych, powiązanych odpowiednim znakiem łączącym, wskazującym na relacje zachodzące między tymi symbolami, np. 3.001:172:282 - Katolicka nauka społeczna  

ZNAKI ŁĄCZĄCE: + (plus), / (kreska ukośna), : (dwukropek), :: (dwukropek podwójny)  

Znak, [ ] włączenia i grupowania
Strefa 1. Strefa tytułu i oznaczenia odpowiedzialności (pole 245)
Tytuł właściwy
[ ] Określenie typu dokumentu
UWAGA! ELEMENT OBOWIĄZKOWY
: Dodatek do tytułu
/ Pierwsze oznaczenie odpowiedzialności
; Następne oznaczenie odpowiedzialności
Strefa 2. Strefa wydania (pole 250)
. - Oznaczenie wydania
/ Pierwsze oznaczenie odpowiedzialności dotyczące wydania
Dodatkowo strefa specjalna , Strefa 3, jeśli da się określić, że dany dokument elektroniczny to jednocześnie:
wydawnictwo ciągłe - Strefa numeracji (pole 362)
druk muzyczny - Strefa postaci zapisu muzycznego (pole 254)
dokument kartograficzny - Strefa danych matematycznych (skala) (pole 255)
Strefa 3. Szczegółowe oznaczenie rodzaju i wielkości dokumentu (pole 256)
. - Oznaczenie rodzaju dokumentu
Uwaga: Element obowiązkowy w opisie dokumentów o dostępie zdalnym.
Strefa 4. Strefa adresu wydawniczego (pole 260)
. - Pierwsze miejsce wydania
: Nazwa wydawcy
, Data wydania
Uwaga: Jeśli nie mamy danych o miejscu wydania, wydawcy i daty wydania, podajemy następujące elementy w nawiasie okrągłym:
( Miejsce sporządzenia kopii
: Nazwa sporządzającego kopię
, ) Data sporządzenia kopii
Strefa 5. Strefa opisu fizycznego (pole 300)
. - Określenie formy i liczby nośników fizycznych
Stosowane tylko w dokumentach o dostępie lokalnym
: Oznaczenie innych cech fizycznych
; Wymiary
Stosowane tylko w dokumentach o dostępie lokalnym
+ Oznaczenie dokumentu towarzyszącego
Strefa 6. Strefa serii (pole 440, 490)
. - ( Tytuł serii lub podserii
, ISSN serii lub podserii
; ) Numeracja w obrębie serii lub podserii
Uwaga: Dane o serii oddziela się od danych o podserii znakiem kropki.
Strefa 7. Strefa uwag (pola 5xx)
. - Uwagi Uwaga: Elementami obowiązkowymi są uwagi o źródle tytułu właściwego i źródle oznaczenia wydania (jeśli jest ono inne niż poprzednie), uwaga zawierająca datę aktualizacji/ nowelizacji dokumentu oraz uwaga o wymaganiach systemowych - w przypadku dokumentów elektronicznych o dostępie lokalnym i o trybie dostępu - w przypadku dokumentów elektronicznych dostępnych zdalnie.
Wymagania systemowe (pole 538) - element występujący przed innymi typami uwag. Lokalizacja elektroniczna i sposób dostępu do dokumentu elektronicznego (pole 856) - element końcowy opisu formalnego dla dokumentów dostępnych zdalnie.
Strefa 8. Strefa międzynarodowego znormalizowanego numeru (pola lokalne 920, 922, 924)
. - Międzynarodowy znormalizowany numer

Co to jest BIBLIOGRAFIA?  
Bibliografia - wywodzi się od greckich słów: biblion (biblos) - książka oraz graphein - pisać, opisywać  
Bibliografia - to uporządkowany spis dokumentów dobranych według ustalonych kryteriów, spełniający zadania informacyjne.

 Bibliografia załącznikowa powinna być opracowana zgodnie z normami:

•        PN-ISO 690: 2002 - Dokumentacja - Przypisy bibliograficzne - Zawartość, forma i struktura.

•        PN - ISO-2:1999 - Informacja i dokumentacja - Przypisy bibliograficzne - Dokumenty elektroniczne  i ich części.

Bibliografię załącznikową należy umieszczać na końcu pracy.

Opisy powinny być uporządkowane  w kolejności alfabetycznej lub w kolejności cytowania w tekście i kolejno ponumerowane.

Literatura podmiotu - czyli spis tekstów kultury, które wykorzystałeś - np. utwory literackie (wiersze, powieści), plastyczne (np. reprodukcje obrazów, ilustracje rzeźb), muzyczne, filmy

Literatura przedmiotu - czyli spis dokumentów dotyczących Twojego tematu prezentacji (np. książki, prace w wydawnictwach zbiorowych, artykuły z czasopism, artykuły zamieszczone w Internecie)  

 OPIS BIBLIOGRAFICZNY KSIĄŻKI

Elementy opisu: 
Nazwisko i imię autora: Tytuł. Wydanie. Miejsce wydania: Wydawca, rok wydania. ISBN. 

Przykład: 
Kapuściński Ryszard: Heban. Wyd. 7. Warszawa: Czytelnik, 2003. ISBN 83-07-02948-1.  

Pamiętaj, by pisać w ciągu - od marginesu do marginesu!
 Zwracaj uwagę na znaki przestankowe - Stosuj je konsekwentnie!!! Każdy element opisu należy wyraźnie oddzielić od następnych przyjętym znakiem interpunkcyjnym:

Kapuściński Ryszard: Heban. Wyd. 7. Warszawa: Czytelnik, 2003. ISBN 83-07-02948-1.

Informacji na temat książki szukaj najpierw na stronie tytułowej, a nie na okładce!

Autor:

Można zamiast imienia podać tylko inicjał, jeżeli nie utrudni to identyfikacji osoby, np. "Lutosławski W." - to: Lutosławski Wincenty czy Witold? 

Jeżeli autorów jest więcej niż trzech podajemy pierwszego i dopisek    i in. 

Jeżeli autorów jest dwóch lub trzech - podajemy ich personalia oddzielając od siebie przecinkami. 

Jeżeli opracowujemy pracę zbiorową pod redakcją opis rozpoczynamy od tytułu.

Pomijamy w opisie autora informacje o jego stopniach naukowych, funkcjach: nie piszemy, że ktoś jest czy był: księdzem, profesorem, biskupem, doktorem, zakonnikiem etc. 

Tytuł:  

Można skracać zbyt długi tytuł. Wyrazy pominięte zaznacz wielokropkiem: (...)

Pamiętaj, że jedynym elementem opisu bibliograficznego, który umieszczamy w cudzysłowie jest tytuł czasopisma!! - Tytuł książki podajemy bez cudzysłowu.

Wydanie:  

Jeśli to jest wydanie pierwsze lub nie ma w książce informacji, które to jest wydanie - ten element opisu pomijamy!  Informację o zmianach dokonanych w wydaniu należy skrócić: Wyd. 5  popr. uzup. zmien. skr.  

Miejsce wydania:

To nazwa miejscowości, w której mieści się wydawnictwo. Jeśli wydawnictwo ma kilka siedzib - podajemy pierwszą nazwę miejscowości z wymienionych.

Wydawnictwo:  

Można skracać nazwę wydawcy Np.:

• PWN zamiast  
  Państwowe Wydawnictwo Naukowe

• Ossolineum zamiast  
  Zakład Narodowy im Ossolińskich

• WSiP zamiast  
  Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne

Rok wydania:

To element obowiązkowy. Jeśli nie jest podany w książce, trzeba go określić - korzystając z katalogu biblioteki lub podać przybliżoną datę: [ok. 2006].

Numer ISBN:

 ISBN - ang. International Standard Book Number - Międzynarodowy Znormalizowany Numer Książki 
- dziesięciocyfrowy symbol zawierający zakodowane informacje o książce:  o kraju: 83 - Polska  
o wydawcy: 02 - WSiP i o książce.

Numer ISBN znajdziesz w książce wydanej po roku 1978. Jeśli go nie ma w książce - ten element opisu pomijamy.

Krajowe Biuro ISBN informuje, że z dniem 1 stycznia 2007 r. weszło w życie zaktualizowana międzynarodowa norma ISO 2108, zgodnie z którą numery ISBN zmienia się z 10-cyfrowych na 13-cyfrowe. Numery są poprzedzone prefiksem 978.

OPIS BIBLIOGRAFICZNY pracy zbiorowej: 

Kompendium wiedzy o ekologii. Red. Jan Strzałko i Teresa Mossor-Pietraszewska. Wyd. 2 popr. i uzup. Warszawa: PWN, 2001. ISBN 83-01-13589-1.

OPIS BIBLIOGRAFICZNY  jednego tomu wielotomowej pracy zbiorowej: 

Poezja polska 1914-1939: antologia. Wybór i oprac. Ryszard Matuszewski, Seweryn Pollak. Cz. 1. Wyd. 3 poszerz., Warszawa: Czytelnik, 1984. ISBN 83-07-00395-4.

OPIS BIBLIOGRAFICZNY  fragmentu (rozdziału, opowiadania, wiersza) książki:  

Opis całości książki (gdy cała książka jest tego samego autorstwa) jak poprzednio - dodatkowo tytuł rozdziału, strony zajęte przez rozdział.

Przykład: 

Hutnikiewicz Artur: Od czystej formy do literatury faktu. Wyd. 5. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1988. ISBN 83-7052-804-X.  Ekspresjonizm, s.70-92.

 Tak sporządzamy również opis wiersza (czy opowiadania) ze zbioru jednego autora. 

Lipska Ewa: Ja. Kraków: Wydawn. Literackie, 2004. ISBN 83-7889-57-67. A jednak miłość, s. 41.  

OPIS BIBLIOGRAFICZNY  fragmentu (rozdziału) książki Z  PRACY ZBIOROWEJ:

Nazwisko i imię autora rozdziału: Tytuł rozdziału. W: Opis książki, w której zawarty jest rozdział, strony zajęte przez rozdział.

 Przykład 1:

Hutnikiewicz Artur: Badania nad literaturą Młodej Polski. W: Rozwój wiedzy o literaturze polskiej po 1918 roku. Warszawa: Czytelnik, 1986. ISBN 83-4567-37-87, s. 192-224.

 Przykład 2 : Wiersz z antologii wielu autorów:

Stachura Edward: Wielki Testament. W: Od Kochanowskiego do Szymborskiej: antologia poezji polskiej. Wybór Marek Wawrzkiewicz. Warszawa: Książka i Wiedza. 1999. ISBN 83-6754-23-56, s. 380-381.

OPIS BIBLIOGRAFICZNY  WSTĘPU do książki:

Nazwisko i imię autora wstępu: Tytuł wstępu. W: Opis książki, w której zawarty jest wstęp, strony zajęte przez wstęp.

Przykład:

Drawicz Andrzej: Wstęp. W: Bułhakow Michaił: Mistrz i Małgorzata. Wyd.15. Warszawa: MUZA, 1990. ISBN 83-73199-00-4, s. V - LXXXIV.

 OPIS BIBLIOGRAFICZNY ARTYKUŁU Z CZASOPISMA:

 Elementy opisu: 

Nazwisko i imię autora artykułu: Tytuł artykułu. "Tytuł czasopisma" rok, numer czasopisma, numery stron zajęte przez artykuł.

 Przykład: 

Jaworski Marcin: Różewicz - ostatni modernista. "Polonistyka" 2005, nr 5, s. 18-24.

 Opis bibliograficzny RECENZJI: 

Nazwisko i imię autora recenzowanej książki: Tytuł recenzowanej książki. Wydanie, Rok wydania, ISBN. Rec. Imię i nazwisko autora recenzji: Tytuł recenzji. "Tytuł czasopisma" rok, numer czasopisma, strony zajęte przez recenzję.

 Przykład: 

Kuczok Wojciech: Gnój. Warszawa 2003. Rec. Piotr Śliwiński: Normalni, wydrążeni, źli. "Tygodnik Powszechny" 2004, nr 32, s. 11.

Opis bibliograficzny WYWIADU:  

Nazwisko i imię osoby, która udziela wywiadu: Tytuł wywiadu. Rozm. przepr. Imię i nazwisko osoby prowadzącej wywiad. "Tytuł czasopisma" rok, numer, numery stron.

 Przykład:

Kuczok Wojciech: Jestem bardzo pokrzywiony. Rozm. przepr. Barbara Pietkiewicz. "Polityka" 2004, nr 3, s. 58- 59.

OPISY BIBLIOGRAFICZNE DOKUMENTÓW ELEKTRONICZNYCH:

Książka na płycie CD-ROM:

Kopaliński Władysław: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych [CD-ROM]. Wersja 1.03.16. Łódź: Promedia CD, 1998. ISBN 83-7231-3.

Książka w Internecie:

Hłasko Marek: Ósmy dzień tygodnia [online]. [dostęp 19 września 2005]. Dostępny w Internecie: http://www.literatura.za pis.net.pl/okresy/wspolczesnosc/hlasko/osmy.htm. 

Strona www:

Skórka Stanisław: Wirtualna historia książki i bibliotek [online]. Kraków: Akademia Pedagogiczna, Instytut Informacji  Naukowej [dostęp 4 lutego 2005]. Dostępny w Internecie:: http://www.ap. krakow.pl/whk/.

Artykuł w czasopiśmie internetowym:

Karpiel Anna: Motyw szatana w literaturze romantycznej. W: "Konspekt" 2005, nr 2 [online]. [dostęp 22 września 2005]. Dostępny w Internecie: http://www.wsp.krakow.pl/konspekt/22/Karpiel.htm. ISSN 1509-6726. 

OPIS BIBLIOGRAFICZNY INNYCH TEKSTÓW KULTURY

 OPIS BIBLIOGRAFICZNY REPRODUKCJI OBRAZU (rzeźby, dzieła architektury): 

Jak opis rozdziału z książki:

Velasquez Diego: Infantka Małgorzata [il.]. W: Rzepińska Maria: Siedem wieków malarstwa europejskiego. Wyd. 2 popr. i uzup. Wrocław: Ossolinem,1986. ISBN 83-5768-35-X, nr il. XLVI.

 OPIS BIBLIOGRAFICZNY  FILMU:

Cudzoziemka [film]. Reż. Ryszard Ber [kas. wiz. VHS], Warszawa: AGF, 1986.

1.      OPIS PRZEDMIOTOWY tworzą hasła, których ilość uzależniona głównie od liczby uwzględnionych przedmiotów dzieła. Waha się zwykle od 1 do kilku (maksymalnie 5 - 6). Po przekroczeniu tej liczby należy rozważyć zastosowanie tematu uogólniającego dla całości lub wybranej grupy przedmiotów.

 

2.      FUNKCJA OPISU :

Ø     adnotacja dokumentu (w tej funkcji kolejność elementów hasła nie odgrywa większej roli; poszczególne słowa kluczowe informują o zawartości dzieła, choć go nie precyzują)

Ø     element systemu JHP (w tej funkcji opis funkcjonuje wśród innych opisów; ma wśród nich jednoznaczne określoną pozycję [miejsce w zbiorze]; istotnego znaczenie nabiera tu określona kolejność składników hasła, gdyż jhp BN ma gramatykę pozycyjną)

 

3.      SYNONIMIA.

Konstruując hasła narażamy się na synonimię :

Ø      synonimię leksykalną (np. Myślistwo = Łowiectwo)

Ø      synonimię składniową (np. Polska - handel = Handel - Polska)

M   Problemy te rozwiązujemy korzystając konsekwentnie ze Słownika JHP i sięgając do Instrukcji... J. Sadowskiej; nadto kontrolując bieżące rozwiązania np. w „Przewodniku Bibliograficznym”.

 

4.      OPIS WIELOKROTNY

Konieczność sporządzenia opisu wielokrotnego wynika w zasadnie z analizy dokumentu (zob. przypadki niżej); bywają jednak liczne odstępstwa. Najczęstsze przypadki, kiedy musimy stworzyć opis wielokrotny:

Ø    Istnieje KILKA PRZEDMIOTÓW GŁÓWNYCH (np. Przewodnik po Grecji i Turcji):

1. Grecja - przewodnik 2. Turcja - przewodnik

 

Ø      Istnieją ISTOTNE PRZEDMIOTY POBOCZNE (np. w książce R. Gervazo : Borgiowie prócz tytułowego rodu omówione zostało wyczerpująco życie Aleksandra VII):

1. Borgiowie 2. Aleksander VII, papież

 

Ø    Istnieje JEDEN PRZEDMIOT UJĘTY Z WIELU PERSPEKTYW (dziedzin) np. książka o szczęściu rozpatrująca przedmiot wielostronnie (policzalna ilość ujęć):

1. Szczęście - psychologia 2. Szczęście - etyka 3. Szczęście - teologia ...

lub 1.Śląsk - historia 2. Śląsk - etnografia 3. Śląsk - budownictwo

 

Ø      Istnieje jeden przedmiot OMÓWIONY POD SZCZEGÓLNYM KĄTEM, DLA KTÓREGO W SŁOWNIKU BRAK OKREŚLNIKA, np. książka na temat instynktu u zwierząt drapieżnych (brak określnika „instynkt” lecz istnieje temat „Instynkt”) postąpimy następująco :

1. Zwierzęta drapieżne - psychologia 2 . Instynkt

[brakujący określnik uogólniamy: „instynkt” = „psychologia” oraz dodajemy temat w brzmieniu brakującego określnika „Instynkt”]

 

Ø      Istnieje jeden PRZEDMIOT (temat) JEDNOSTKOWY MAŁO ZNANY I NIESAMODZIELNY, np. opracowanie dzieła literackiego, które zawsze kojarzone jest z jego autorem . Postępujemy wówczas następująco : przedmiot ów traktujemy jako określnik do tematu przynależnego oraz tworzymy dodatkowo temat klasowy będący jego uogólnieniem . Przykładowo opracowanie „Kordiana” J. Słowackiego tematujemy następująco:

1. Słowacki Juliusz - „Kordian” 2. Dramat polski - historia - 19 w.

Opis przedmiotowy to zestaw haseł przedmiotowych przydzielonych jednemu dokumentowi. Każdy dokument powinien otrzymać tyle haseł, aby wyczerpały one informacje o jego treści

Opis jednokrotny to opis przedmiotowy złożony z jednego hasła przedmiotowego. Jedno hasło oznacza, że dokument przedstawia jeden przedmiot omawiany ogólnie lub w jednym aspekcie

Opis wielokrotny to opis złożony z dwóch lub więcej haseł przedmiotowych. Tworzymy go wówczas, gdy dokument omawia więcej niż jeden przedmiot główny lub omawia jeden przedmiot, ale w różnych aspektach bądź przedmiotem jest osoba, obiekt, organizacja, instytucja

Katalog przedmiotowy jest rodzajem katalogu rzeczowego, w którym opisy bibliograficzne dokumentów ułożone są alfabetycznie według przydzielonych im haseł przedmiotowych 

Celem opracowania przedmiotowego jest przedstawienie po dokładnej analizie zawartości treściowej opracowywanej pozycji. Opracowanie to ma odzwierciedlać poruszane w danym dokumencie zagadnienia

20

---