Socjologia religii

22.02.2009

I termin 6.06.2009 (ostatnie zajęcia)

II termin 20.06.2009

Socjologia religii

3 grupy zagadnień

1. Przedmiotem analizy socjologii religii jest sama religia.

2. Uwarunkowania pozareligijne w religii - funkcjonowanie religii, powstawanie.

3. Wpływ religii na inne dziedziny życia rodzinnego.

Religia to zjawisko polegające na wierze w istnienie istot nadprzyrodzonych (Edward Tylor).

Definicje inne.

Religia to system wierzeń i praktyk, poprzez które ludzie rozpoznają oczywiste istnienie jednej lub większej liczby istot nadprzyrodzonych oraz kontrolować te istoty albo żyć w harmonii z nimi.

Wiara - pewna psychologiczne ugruntowana pewność odwołująca się do jakichś stanów przyszłych lub aktualnych, ale o których nie wiemy.

Religia to wiara.

Drugą postacią tej perspektywy jest koncepcja Durheim'a - przesuwa się obiekt wiary (Ynge - religia jest to co dotyczy człowieka w sensie ostatecznym, to co wyjaśnia nam takie zjawiska jak śmierć, życie po śmierci, nieszczęście, narodziny, utratę ludzi bliskich).

Johnston - religię można zdefiniować jako system wierzeń, praktyk, które grupy ludzi interpretują i zadają sobie pytanie do tego co uznają za nadnaturalne i święte.

Inaczej religia to system wierzeń, odnoszący się do sacrum, które czynią z grupy uczestników tych praktyk wspólnotę zwaną kościołem.

Durheim definiuje religię jako specjalną siłę, niematerialną, która przenika rzeczywistość i która może być dla wiernych źródłem wsparcia albo ich zniszczenia.

Wszystko co ludzie uważają za nadzwyczajne, święte może być nazwane sacrum.

Wielu wodzów w pierwotnych społeczeństwach było traktowanych przez ich podwładnych jako nadludzie, jako istoty obdarzone nieprzeciętną, ponadnaturalną mocą. Kult takiego wodza jest sacrum, jest pierwotna formą religii.

Religiami możemy nazywać wiele zjawisk świeckich np. nacjonalizm, czysto świecka doktryna polityczna. Religiami możemy nazwać również kult np. kibice Lecha.

Wg Durkheima bez religii społeczeństwo by się rozpadło.

Przykładem zastosowania funkcjonalnej religii jest koncepcja zaproponowana przez amerykańskiego Roberta Bellah - religia obywatelska. Zespół, symboli, wierzeń, ideałów i rytuałów, które legitymują system społeczny, które Torza pewną solidarnośc społeczną, które mobilizują społeczność do realizacji wspólnych celów społecznych. Składa się z:

- tradycji neochrześcijańskiej

- pewnych elementów historii USA (wojna domowa itp.)

- wartości świeckich z konstytucji

- flaga, święto niepodległości.

Według niego religia obywatelska pełni rolę spójności wspólnoty.

Z czego religia się składa (wewnętrzna struktura):

- system wierzeń, wierzenia to idee które wyjaśniają naturę rzeczy świętych i relacje rzeczy świeckich do rzeczy świętych

Pierwsza dziedzina wierzeń - kosmologia, to pewna ogólna teoria wszechświata jak całości składającej się z części świętej i świeckiej (bostwo lub hierarchię bóstw, opisuje niebo, piekło, życie, śmierć, stworzenie świata)

Druga -to wartości, czyli to, co jest dobre a co złe, pożądane, nie pożądane.

Rytuały, praktyki jako drugi składnik religii. Zasadniczym sensem rytuałów jest oddawanie czci siłom boskim bądź sacrum, które są przedmiotem wiary. Są to działania wymagane od wiernych.

Druga funkcją rytuałów jest przypominanie wiernym o zasadach wiary, o treści wierzeń np. pacierz).

Przypisane mają sankcje - nagrody za ich spełnianie i kary za niespełnianie. Jest to przymus psychiczny lub tzw. przymus hierokratyczny, a więc za niedopełnienie pewnego rytuału otrzymamy pokutę.

Kanonizacja to rytuał w kościele katolickim. Niektóre rytuały wymagają przejścia w pewien stan psychiczny, zbliżony do transu, albo pozwalający sięgnąć do innych dziedzin psychiki za pomocą środków odurzających lub taniec.

Obrzędy (formalne akty religijne i rytuały, których spełnianie jest powinnością wszystkich wyznawców np.udział w niedzielnym nabożeństwie; są publiczne) i praktyki dewocyjne (mają charakter niepowszechny i prywatny, są nieformalne, spontaniczne, spontaniczne śpiewanie pieśni, modlitwa).

Trzecim elementem religii są symbole religijne. Symbol to pewien obiekt materialny, wyobrażenie albo słowo, które reprezentuje co innego niż samym jest. Są to rzeczy które reprezentują wierzenia lub rytuały. Te symbole stają się osobnym elementem religii.

Czwarty termin to doświadczenie religijne - doświadczenie wynikające z kontaktu z siłami nadzwyczajnymi. Poczucie bezpośrednio kontaktu z bytem nadprzyrodzonym, z bogiem.

Doświadczenie religijne może mieć też postać łagodniejszą, człowiek czuje się opanowany przez emocje religijne.

Odczucie ponownych narodzin, jakie towarzyszy ceremonii chrztu wśród dorosłych.

Piąty element religii - organizacja religii. Teorie organizacji Religi dotyczą organizacji zbiorowych działań wyznawców. Religia oprócz części doktrynalnej zawiera również element społeczny. Stosunek społeczny to organizacja religijna.

Max Weber, Ernest Troeltsch, Richard Niebuhr - stworzyli oni koncepcje dwóch przeciwstawnych typów organizacji religijnych - to sekta i kościół. Sekta to niewielka luźno zorganizowana grupa skupiona wokół charyzmatycznego przywódcy nazywanego prorokiem. Charakteryzuje się on niewielkim stopniem sformalizowania i dużym stopniem zaangażowania jej uczestników w życie religijne. Przywódca religijny, prorok, posiada autorytet płynący z jego osobistych cech, z jego charyzmy, tym samym ma on szerokie, nieograniczone możliwości władzy, którą sprawuje. Sekta rekrutuje swoich członków spośród nieuprzywilejowanych środowisk społeczeństwa, z ludzi biednych, nie mających dostępu do ważnych społecznych zasobów.

Przeciwna formą, jest kościół. Organizacja wielka, sformalizowana, jasno wyodrębnione obowiązki jej członków, istnieje hierarchia, której stopnie są ściśle określone. Na czele kościoła stoi kapłan lub kapłani. Ludzie, których władza, wynika z urzędu a nie z osobistych cech. Kościół to jednocześnie grupa w której dominującą rolę odgrywają ludzie zamożni, dobrze sytuowani, grupa ustabilizowana.

Zdaniem Webera i Niebuhra pierwotną formą kościoła jest sekta. Sekta rozwijając się przekształca się w kościół. Dalszym etapem rozwoju życia religijnego, jest wykształcenie się w obrębie kościoła nowej sekty. Powstaje ona dlatego, że zmiana wewnętrzna jej struktury społecznej doprowadza do różnych form niezadowolenia, co jest wynikiem powstania sekty.

Schizma - to nowa interpretacja pisma świętego, świętych pism, niezgodna z interpretacją obowiązującą. Oznacza ona także krytykę istniejącej wykładni doktryny i tym samym jest źródłem zgromadzenia zwolenników, którzy stworzą sektę podobną do tej, z której się kościół wywodził.

Taka sekta, jeśli jest wystarczająca silna, wychodzi z kościoła i tworzy organizacje poza jego obrębem pozostając w stosunkach wrogości. Sekta taka w dalszym swoim rozwoju podlega takim samym etapom jak kościół.

Współcześni socjologowie zakwestionowali powyższy podział na sektę i kościół, powyższą typologię.

Zwrócono uwagę na istotną różnicę jaka występuje wśród kościołów w stosunku do siebie nawzajem oraz do systemu społecznego w obrębie którego te organizacje powstają. Istnieje dosyć istotna różnica w interpretacji doktryny. Kościoły interpretowały swoją doktrynę - poza kościołem nie ma zbawienia. Oznacza to tezę o monopolu na zbawienie. Taką koncepcje głosił kościół chrześcijański, islam, wszyscy którzy nie są w naszym kościele są poganami, nie będą zbawieni, tylko my dysponujemy właściwą interpretacją pisma, które umożliwi zbawienie.

Są takie kościoły dziś na świecie, które twierdzą wielość dróg zbawienia np. kościoły protestanckie. Kościoły protestanckie nie uważają, że to oni mają monopol na zbawienie.

Stosunek do systemu społecznego, do porządku społecznego. Kościoły mają taka cechę, że aprobują istniejący porządek społeczny, nie są w stosunku do niego krytyczne. Są kościoły, które mają monopol we wpływie na strukturę władzy - religia państwowa np. w Polsce, ma duży wpływa na edukację, kulturę, media, prowadzenie polityki.

Socjologowie anglosascy ogłosili zasadę denominacji. Mówili o wyłączności zbawienia oraz że ma pewien monopol wpływu na życie społeczne, a denominacja nie głosi zasady wyłączności zbawienia, nie obejmuje większości członków społeczeństwa i jednocześnie nie ma wpływu na życie polityczne i społeczne.

Zauważono jeszcze jedną różnicę do klasyczno-niemieckiej, że istnieją także nieformalne organizacje religijne dzielą się na dwa typy:

1. Sekta, która wywodzi się jakiegoś kościoła, tradycji, ze schzimy

2. Nowa - doktryna, która jest przeszczepiona z innego społeczeństwa.

Kult - nieformalna grupa wyznaniowa skupiona wokół przywódcy o cechach proroka, która oparta jest na nowym źródle doktrynalnym jak np. buddyzm. Zwrócono uwagę, że do kultów rekrutuje się młodzież z zamożnych środowisk.

Są to formy organizacji religijnych: sekta, kościół, denominacje, kulty.

Są to typy idealne, które mogą występować w postaci mieszanej.

W kościołach, kler jest wyspecjalizowany, zawodowy. Kościół jest konserwatywny i sprzymierzony ze środowiskami rządzącymi i uprzywilejowanymi, stąd też jego konserwatyzm. Denominacja średnie rozmiary, aprobata aktualnego porządku i kultury, kler wyspecjalizowany, członkowie pochodzą ze średniej i wyższej klasy, źródłem członków jest przystępowanie ludzi dorosłych albo późniejsza akceptacja poprzez chrzest. Sekta małe rozmiary, charyzmatyczne przywództwo, wysoki stopień zaangażowania religijnego, kler nie wyspecjalizowany i nie mający zawodowego charakteru. Źródło członkostwa - nieuprzywilejowani, dorośli, ceremoniał o charakterze nieformalnym. Sekta kieruje się doktryną - zbawienie tylko my możemy zapewnić. W sekcie istnieje bardzo ścisły nadzór i dyscyplina.

Przy nieprzestrzeganiu norm członkowie mogą być wydaleni z seksty. Kult małe rozmiary, krytyczny wobec społeczeństwa i kultury, kultu aprobują różne drogi do osiągnięcia zbawienia. Kler charyzmatyczny, nie przygotowany, bez specjalistycznego wykształcenia, nie mający charakteru zawodowego. Doktryną jest nowa niezależna tradycja. Członkostwo z klasy średniej i ludzi wykształconych. Nacisk kładzie się na przeżycie swojego życia zgodnie z pewnymi wartościami, podstawowymi dogmatami. Nie ma ścisłej dyscypliny w sensie formalnym. Przynależność do kultu przejawia różne sposoby członkostwa.

MAGIA

Magia ma wiele cech wspólnych z religią, ale traktowana jest odrębnie. Pojęcie magii pojawiło się w XIXw. James Fraizer (antropolog angielski) - magia jest pierwotną preleligijną formą wiary. Magia wg niego to koncepcja która odrzuca tezę o istnieniu osobowych bytów nadprzyrodzonych, co jest jego zdaniem cechą religii. Magia nie przyjmuje istnienia tego bytu, lecz istnienie pewnych sił niedostępnym zmysłom, sił niematerialnych, przynajmniej niematerialnych w potocznym sensie, które przenikają cały świat, przyrody i świat ludzki i stanowią fundamentalny element porządku. Jeżeli poznamy naturę tych sił i uzyskamy możliwość wpływu na nie to uzyskamy możliwość wpływania na rzeczywistość. Siły te mają charakter niematerialny i wprawienie ich w ruch wymaga symbolicznych działań np. tańca, wymówienia zaklęcia, gestu, specyficznego zachowania bądź myśli, wykonania określonego utworu muzycznego, te wszystkie elementy mają związek przyczynowo-skutkowy i umożliwiają uruchomić określoną siłę. Rytuał musi być wykonany niezwykle dokładnie, aby magia zadziałała i nie przyniosła szkody.

Zdaniem Frazea istnieją dwa prawa na których opiera się funkcjonowanie magii:

1. Prawo podobieństwa i magia oparta na przeświadczeniu - jest to magia podobieństwa. Podobne powoduje podobne np. magia voodoo, przekłuwanie kukiełki.

2. Magia kontaktowa albo prawo kontaktu, cokolwiek pozostawało ze sobą kiedykolwiek w kontakcie fizycznym lub przestrzennym pozostaje dalej w tym kontakcie magicznym pomimo oddalenia np. włosy, część garderoby, chusteczka, przedmiot.

3. Trzecia zasadą magiczną jest, że część reprezentuje całość. Wypowiadanie pewnych słów, czynienie gestów.

Magia występuje również w obrębie religii. Wg Durkheima, jeśli jakiś rytuał ma charakter czysto mechaniczny, to może być to magią np. owinięcie skórą rąk w zawarciu aktu małżeństwa.

Magia i jej trwałość była również przedmiotem analizy socjologów. Próbowano wyjaśnić trwałość i pozorną skuteczność magii (Taylor).

4 źródła trwałości magii wg Tylora:

1. Za znaczną ilością zabiegów magicznych stoją pewne racjonalne zabiegi. Towarzyszą one magii. Np. zalecenie 12 razy przebiec się dookoła domu

2. Element psychiczny, przekonanie o tym że jakieś zalecenie będzie miało na nas dobry wpływ, pobudza nasz organizm do realizacji tego czego oczekujemy.

3. Istnieje często przypadkowa zbieżność z wykorzystywaniem zabiegu magicznego. Na jeden z 10 zaklęć dzieje się to co jest oczekiwane. Jest to przesłanka skuteczności.

4. Sam charakter magii umożliwia do pewnego stopnia jej samo potwierdzający się charakter. Bardzo łatwo jest wyjaśnić nieskuteczność magii poprzez zrzucenie winy na niedotrzymanie rytuału, jego warunków.

Durkheim wprowadził inną definicję magii. Magia różni się od religii tylko tym, że jej wyznawcy nie tworzą wspólnoty, że istnieje sacrum, że istnieją rzeczy święte, istnieją praktyki dotyczących tych rzeczy świętych, ale nie ma wspólnoty. Magia jest wykonywana indywidualnie.

Religia jest faktem społecznym. Mamy większą lub mniejsza swobodę działania.

Religijność wg Władysława Piwowarskiego ma siedem wymiarów:

1. Globalne wyznanie wiary, głębokość wiary, czy ktoś mówi `głeboko wierzę' bądź niegłęboko powierzchownie

2. Doświadczenie religijne, przeżywanie pewnej ostatecznej, ponademiprycznej rzeczywistości

3. Wiedza religijna, znajomość dogmatów wiary, podstaw, pism a także wiedz o organizacji religijnej do której się należy

4. Przekonania religijne, sposób rozumienia i akcentacji doktryny religijnej, czy jest ona liberalna, czy pogłębiona, czy raczej formalna.

5. Praktyki religijne, wykonywane i postrzeganie z punktu widzenia praktykującego, jak się zachowuje

6. Moralność religijna, nie normy obowiązujące i należące do doktryny religijnej, tylko te, które rzeczywiście realizują

7. Wspólnotowo-instytucjonalny, czyli współdziałanie z członkami wspólnoty.

Różnica między magią a religią polega na tym, co wiąże się z cechą - że w Religi trzeba prosić o jej istotę, przychylność, łaskę. A magia tego stosunku nie wymaga, wystarczy ją uruchomić w odpowiedni sposób.

Wg Webera pierwotne formy religii zakładały, że również bóstwom, czy też bytom duchowym, rozkazuje się.

Pierwotne religie.

XIX w. antropolodzy poszukiwali pierwocin, najwcześniejszych form religii. Taylor, Spencer, Freiser, Laboc, Bernet zajmowali się opisem pierwotnych form religii.

Freiser uznał że pierwotną formą była magia. Pierwotne formy Religi to animizm, kult przodków, totemizm, wiara w mana.

Animizm (Taylor)to zespół wyobrażeń, wierzeń, w istnienie dusz zwierząt, roślin, przedmiotów w otaczającym człowieka świecie.

Te dusze żyją dłużej niż same materialne postacie tych bytów i mogą się czasem materializować.

Mogą wywierać wpływ na ludzi w nie wierzących, więc trzeba dojść z nimi do jakiegoś konsensusu np. poprzez składanie ofiar lub domniemane życzenia.

Dzisiaj ta koncepcja występuje w wierzeniach plemiennych.

Kult przodków, rozpowszechniony w Afryce i Chinach. Istnieją dwa najczęściej spotykane formy kultu przodów

1. Kult przodków rodziny - duchy rodziny mieszkają w domu, lub w otoczeniu i zapewniają pomoc rodzinie

2. Kult przodków większych zbiorowości, plemion, klanu - kult ludzi, którzy odegrali, ważną, historyczna rolę, wielcy wodzowie, wielcy czarownicy, wybitni myśliwy itp.

Koncepcja ta nazywa się socjologią euhemeryzmu. Bogowie powstali z pewnych cech, przekształcenia cech, których przypisywano królom bądź władcom.

Wg Spencera jest to pierwotna forma religii, w opozycji do Tylora, sądził on, że w ten sposób wywodziły się formy religijne.

Totemizm (Durkheim) - to system religijny, który kult odnosi się do pewnej kategorii rzeczy, zwłaszcza zwierząt i roślin które są uznane jako przodkowie tego klanu. Klan może mieć kilka totemów.

Każdy totem jest przedmiotem kultu. Świadomość tworzy więź społeczną pomiędzy członkami klanu.

Totemizm oznacza, że plemię jest podzielone na kilka klanów.

Wiara w mana, to magiczna siła o charakterze duchowym, która wyraża się poprzez rzeczywisty świat. (pigmeje, masaje). Tłumaczy się to pojęcie

Przynosi ona korzyść temu, kto potrafi się dobrze z nią obchodzić. Mana to pewna siła, która przemieszcza się, przysługuje pewnym przedmiotom a innym nie. Np. łódź, która posiada mana, łowi ryby, a ta która nie, nie łowi. To samo dotyczy ludzi.

Mana może przysługiwać bogom i duchom. Mana to moc, która dobrze wykorzystana służy, źle wykorzystana zagraża.

Późniejsze formy religii, to wiara w istoty, które są niezależnymi od ludzi, bogowie lub bóg, znajdujący się poza światem i mający na ten świat wpływ. Współwyznaczają jego losy.

Człowiek może wywrzeć wpływ na te istoty poprzez modlitwę i pokutę.

Takie działania/wierzenia, są półmagiczne - składanie ofiar. Przekonanie, że im więcej się da mu złota, tym bardziej będzie łaskawy, przychylny.

Religijność

Religijność jest niezwykle ważną dziedziną w soc. religii. W polskiej soc. religii jest to przedmiot większości badań.

Religijność w Polsce wywodzi się z klasycznych badań, przeprowadzonym w okresie międzywojennym przez Stefana Czarnowskiego. Czarnowski badał religijność wiejską. Posługiwał się terminem kultury religijnej. Czarnowski był uczniem szkoły durkheimowskiej i francuska socjologia odegrała dużą rolę w formowaniu badań.

Gabriel Le Bras, francuski socjolog badający religijność. Badania przeprowadzał w ścisłej kooperacji z kościołem. Dechrystianizacja była silna wśród robotników, kościołowi zależało na tym, aby gruntownie zbadać przyczyny tego zjawiska, aby można było temu przeciwdziałać.

Le Bras zorganizował bardzo szeroko zakrojone badania na terenie całej Francji. Przyjął koncepcję ogólną religii: praktyka religijna jako nieodłączną część, oraz , że zanik praktyk oznacza osłabienie wiary, oraz że religia jest elementem życia społecznego i wywiera wpływ na cale życie społeczne.

Le Bras, praktykować katolicyzm, to przyjąć postawę kulturalną i moralną, sentymentalną zgodnie z naukami kościoła. Pełne podporządkowanie.

Le Bras podzielił wyznawców religii:

- Konformiści okresowi -to ci którzy praktykują tylko jednorazowo chrzest, komunia, ślub, ostatnie namaszczenie, pogrzeb

- Praktykujący zwyczajni - to ci którzy praktykują powtarzalnie, msza niedzielna, wielkanocna spowiedź.

- Gorliwi, to ci którzy przyjmują raz w miesiącu komunie, lub częściej, z własnej woli przychodzą do kościoła poza mszą

- Niepraktykujący - ci którzy w ogóle nie wykonują jakichkolwiek praktyk

- Raczej powstrzymujący się od praktyk

Le Bras zakładał, że istnieje związek między religią a różnymi dziedzinami życia społecznego - praktykami. Praktyki podtrzymują wierzenia. Po drugie wpływają one również na sztukę (sztuka sakralna), na dziedzinę ekonomiczną (brak pracy w niedzielę), stan higieny społecznej (kąpiel w sobotę, porządki świąteczne, jak obowiązek katolika), wpływają na stan rodzinny, na poziom moralny społeczeństwa, na postawy.

Czarnowski opierał się w badaniach na wtórnych materiałach polskiej wsi. Posługiwał się pojęciem „kultura religijna” jako odpowiednik religijności. Z definicji zrelatywizowana do makrostruktury społecznej. Kultura religijna - jest to stopień i sposób w jaki pewna warstwa społeczna przyswoiła sobie podawane jej przez kościół nauki, po drugie sposoby przystosowania materialnego i duchowego, po trzecie wyobrażenia z występującymi w kulcie nazwami rzeczy, charakteru nabożności i jej przejawy.

Religijność powstała przez zetknięcie się ze środowiskiem nowym. Należało ją dostosować do specyficznych warunków warstwy. Wzajemne dostosowanie się środowiska religii i doktryn do wyobrażeń i warunków tego środowiska. Środowisko wiejskie to środowisko niezwykle ważne.

To środowisko najliczniejsze. Po I wojnie światowej, w okresie uprzemysłowienia, znaczna część mieszkańców wsi przeniosła się do wielkich miast, przenosząc jednocześnie wzory religii wiejskie. Przeniknęły one do miasta polskiego.

Kultura religijna to niejako wzór ogólny, który jest zdefiniowany przez kościół, wierzenia i praktyki wraz z odchyleniami w poszczególnych warstwach społecznych.

Cechy kultury religijnej wsi polskiej:

- społeczny charakter, przejawia się w tym, że religia jest dla mieszkańców wsi elementem życia zbiorowego a nie jednostkowego, uczestnictwo w praktykach jest uczestnictwem całej zbiorowości.

- charakter chłopski, religijność jest powiązana z narodowością. Narodowości są jednoznaczne z typem religijności, Niemiec - Luter, Rosjanie - prawosławie, Polak - chrześcijaństwo.

Nacjonalizm religijny - uznanie własnej religii jako wyżej sytuowanej w stosunku do innych.

Udział praktyczny w kulcie jedynie jako członek społeczności sąsiedzkiej, terytorialnej, czy samej okolicy. Ma to wymiar duchowy (np. dla patrona parafii) jak i praktyczny. Na religijnych uroczystościach spotykają się chłopi z różnych wsi, a potem biorą udział w zabawie, tańcach.

W czasie świąt lub niedziel, przyjeżdżają do kościoła indywidualnie, (w kościele kobiety stoją osobno, mężczyźni osobno, młodzież obok kościoła, osobno panny, mężatki, ustawiają się według hierarchii) a z kościoła wychodzi się grupami (tak jak w kościele) do wsi. W czasie wielkich zebrań obejmujących całą okolicę (kilkanaście parafii), idzie się na te uroczystości kompaniami według ustalonego porządku.

Czarnowski zwraca uwagę, że w ten sposób tworzy się więź społeczna, duża więź społeczna. Rozmawiają ze sobą na wiele tematów, zapoznają się. Religia podtrzymuje więź społeczną. Pielgrzymki pełnią tę samą funkcję, ludzie udają się tam zbiorowo. Wracając z pielgrzymki zdaja relacje, rozdają obrazki, medaliki. Pielgrzymki są zjawiskiem o charakterze społecznym, nie indywidualnym. Pielgrzymami są często żebracy, to osoby, które zbierają zlecenia religijne z wielu wsi i zanoszą je do miejsc świętych. Mieszkańcy wsi uznają księdza za urzędnika, chłop nie ma zaufania do księdza. Ksiądz jest bogaty, dobrze sytuowany. Ksiądz nie ma brać pieniędzy za swoje usługi. Chłop da pieniądze na kościół, ale nie lubi, kiedy ksiądz chce pieniędzy od niego. Żebrak jest lepiej postrzegany niż ksiądz.

Szczególną rolę odgrywa pielgrzymka do Częstochowy. Do Częstochowy przybywają pielgrzymi ze wszystkich stron Polski. Ludzie poznają się nawzajem.

Wiejski charakter religijności wg Czarneckiego wynika i jest związany z charakterem pracy narodu, z rolnictwem, głównym zajęciem życiowym mieszkańców wsi. Polska wieś cechuje się niewielka rolą i znaczeniem religii. Rolnicy mają kult miejski. Pamiętają jedynie o swoim patronie, o świętych, którzy są patronami zdrowia itp. Kierują modlitwy do konkretnych świętych.

Samodzielnie występuje tylko święta rodzina, a w szczególności Jezus. Jezusa wyobrażają sobie chłopi jako skromna osobę, dobroczyńcę oraz odkupiciela. Matka Boska w wyobrażeniach chłopskich funkcjonuje jako panienka z dworu, uśmiechnięta, pomagająca ludziom, miła. Są to wyobrażenia z czasów pańszczyzny.

Specyficzną rolę odgrywa arystokratyzm, pewna uległość wobec natury pańskiej, władcy, który był ich panem.

Sensualizm, czyli zmysłowy charakter myślenia o religii. Wyobrażenia religijne są kształtowane w oparciu o doświadczenia codziennego życia. Postacie święte w objawieniach pojawiają się w postaci osobowej. Podobnie wyobrażane są słowa świętych, polecenia o bardzo praktycznych celach np. idź na pielgrzymkę, daj jałmużnę.

Sensualizm wyraża się też w traktowaniu obrazów świętych. Na wsi mają bardzo duże znacznie. Obrazy, nawet jeśli są to kopie, traktowane są w sposób spersonifikowany, jeśli modlitwy do jakiegoś świętego nie skutkują, obracają obraz do ściany lub na niego plują, za karę. Obraz jest źródłem łaski lub określonego działania.

Wg chłopów te obrazy także mają inne cechy osób żywych - np. pocą się, płaczą. Chłopi utożsamiają obrazy z rzeczywistymi sytuacjami aby łatwiej im było zrozumieć świętość.

Kalwaria, odwzorowanie drogi krzyżowej, przejście przez wszystkie stacje jest formą pokuty.

Przejaw struktury społecznej wsi w życiu religijnym. Są zasady regulujące obowiązki w poszczególnych wsiach.

Praktyki niedzielne, małe dzieci nie mają obowiązku w praktykach religijnych oprócz dziewczynek, które sypią kwiaty w Boże Ciało. Dzieci zabierane są na nabożeństwa, ponieważ nie mają co z nimi zrobić.

Druga kategoria - młodociani, adolescencja. Również od nich nie wymaga się w dziedzinach religijnych.

Trzecia kategoria - młodzież męska. Zachowuje się ona dosyć obojętnie religijnie. W niedzielę, są na mszy, ale nie wchodzą do kościoła. Pokazują swą religijną niezależność. Dojrzałe dziewczęta, wchodzą do kościoła, ale wymaga się od nich umiarkowanej pobożności. Dziewczyna, która nie chodzi do kościoła, będzie miała trudności ze znalezieniem męża, ale jeśli będzie chodziła za często, to tak samo będzie miała problem ze znalezieniem męża.

Rodzice mają obowiązek uczestnictwa w nabożeństwach. Kobiety mogą być na nabożeństwa, ale nie kosztem obowiązków wiejskich.

Starzy ludzie, to tacy którzy oddają gospodarstwo dzieciom, pozostają w domu i są utrzymywani przez dzieci, a ci którzy nie mają dzieci, stają się żebrakami, pielgrzymują za innych.

Element religii wiążący się z sensualnością to różne elementy magii, które związane są z działalnością rolniczą, z przekonaniem, że za pomocą magii można opanować przyrodę.

Aspekt rytualistyczny - czyli magiczne elementy wierzenia, wyrażają się szerszym stosunkiem, tj. rytuał jest ważniejszym elementem niż wiara. Religijność to dla chłopa obrzędy, obrzędy muszą odbyć się w określonej postaci, w określonej długości.

Głównym religijnym obowiązkiem, przed zawarciem małżeństwa, była znajomość pacierza.

Chłop odróżnia różne religie nie według kryterium doktrynalno-duchowych, ale obrzędowych. Luter, to ten, który nie zachowuje postu i nie czci matki Boskiej. Prawosławny, to taki gdzie ksiądz ma żonę i nie ma organów. To są wyznaczniki religii dla chłopa.

Moralność religijna, przestrzeganie przykazań. Wg Czarnowskiego nie da się wyprowadzić tezy, że religia jest źródłem moralności. Wynika to na wsi z tradycjonalizmu - „nie zabijam, nie kłamię, nie oszukuję, bo moim rodzice tak nie robili” a nie ze względu na to, że przykazania zakazują czyny niemoralne. Poziom refleksji duchowej na wsi, jest cząstkowy.

Florian Znaniecki, który też pisał na temat chłopów i ich religijności, uważał, że na wsi polskiej występuje nie tylko magia, ale kult duchów, coś w rodzaju animizmu. Istnieje wiara w świat duchów, częściowo użytecznych, częściowo nieużytecznych. Istnieją duchy dobre i złe, duchy o wyższym charakterze, stosunek do duchów zły ma charakter magiczny, a do dobrych religijny.

Drugim źródłem religijności polski współczesnej jest religijność szlachty. Ma ona wspólne cechy z religijnością chłopską, pierwszą z nich jest nacjonalizacja kultu religijnego. Nadawano treściom religijnym postać narodową a także czysto-szlachecką np. w kazaniach XVIII w. pełno jest starostów, biskupów, hetmanów. Wybór Chrystusa na króla, poprzedziła go narada trójcy świętej, tak jakby na naradzie w sejmiku. Świętym nadawano herby. Mojżesza nazwano hetmanem pospolitego poruszenia. Niektórzy szlachcice przyznawali się do pokrewieństwa ze świętymi. Przy malowaniu obrazów świętych umieszczano rodzinę fundatora obrazu.

Diabła ubierano w strój niemiecki, uważano za heretyka.

Szlachta, która miała w Polsce wielkie prawa, nie była skora zgodzić się z funkcją Boga. Bóg miał być tylko patronem nad sejmem szlacheckim, nad stanem szlacheckim.

Matka Boska była ukoronowana na matkę Polski. Wieszano w kościołach obrazy świeckie, obrazy bitew, nadając im jednocześnie charakter święty. Do życia świeckiego wkroczyły elementy religijne. Obowiązki religijne szlachcica stawiane przez kościół - najważniejsze z nich to obowiązki finansowe, fundowanie świątyni, klasztorów, uiszczanie dziesięcin. Wzorowy szlachcic to hojny płatnik. Sprawy religijności na drugim miejscu.

Kult maryjny. W czasie rozbiorów było ok. 400 ośrodków kultu maryjnego. Pielgrzymowali do nich chłopi i szlachta, ale osobno. Szlachta fundowała kalwarię, pierwotnie dla siebie, potem odwiedzał je lud. Szlachta nie przestrzegała norm etycznych.

Przesunięcie się punkt ciężkości z Boga na świętych nastąpiło u szlachty w XVII wieku. Pojawiali się ulubieni święci. Podczas kontrreformacji szlachta doprowadziła do wpływu szlachty i kościoła katolickiego na ukształtowanie się religijności i duchowieństwo. Szlachta wnosi do kościoła różne swoje negatywne cechy, chciwość, pieniactwo, brak wrażliwości umysłowej, niechęć do intelektualnego pogłębiania religijności. Doktryna kościelna zostaje sprowadzona do praktyk religijnych, małą rolę odgrywa mistycyzm. Głębsza refleksja zostaje wyeliminowana, zastępuje ją umartwianie się cielesne (posty, wstępowanie do klasztorów - w tym widziano religijność).

Religijność polskiego mieszczaństwa, okresu zaborów i okresu międzywojennego. Mieszczaństwo wywodziło się z Niemców. Czarnowski napisał, że życie włoszczańskie wsi nosi piętno religijności XVII w. po wojnach szwedzkich.

Dzisiejsza religijność wsi polskiej, nazwana tradycyjną religijnością wiejską nosiła następujące cechy (lata 60.):

- głębokie i emocjonalne przywiązanie do ojców, brak własnej refleksji, przyjmowanie zarówno pewnych elementów wiary jak i obrzędów, jako elementu odziedziczonego

- postawa fideizmu, tzn. wiary w nieprzewidywalną wole boską, pewnego irracjonalizmu, bez większej podbudowy intelektualnej.

- tradycjonalizm oparty na automatyzmie bierności braku refleksji i wiedzy. Wystarczy coś robić, żeby uzyskać skutek, bez mistycyzmu,

- brak przeżyć religijnych, odrzucenie religii lub przejście z jednej religii do drugiej

- masowe uczestnictwo w praktykach religijnych związanych z czczeniem osoby matki Boskiej

- silna więź z parafią jako wspólnota lokalną, kościołem narodowym

- swoista moralność zasadzająca się na nakazach kościoła, czyli przykazania i kazania księdza są źródłem moralności.

W okresie między wojennym religijność chłopska była dominująca w całym społeczeństwie. Ponieważ większość mieszkańców miast pochodziła ze wsi.

W miastach istniała klasa robotnicza, która wchodziła we wzajemne relacje i oddziaływała na religijność wiejską. Na wsi solidarność jest prawie niepotrzebna, każdy chłop jest samowystarczalny. Robotnik w mieście, jest narażony na bezrobocie. Robotnik ma inną religijność. Zastanawiano się nad wpływem religijności wsi na kupców, na robotników.

Badania powojenne odróżniły spojrzenie na religijność miast i wsi. Piwowarski badał okręg koniński powstały z ludności wiejskiej. Badał religijność miejską tego okręgu.

Zdaniem Piwowarskiego trzeba opisać procesy, które wpłynęły na religijność.

Trzy procesy na to wpłynęły:

- specjalizacja

- racjonalizacja

- desakralizacja

Tworzy się tzw. mentalność techniczna.

8.03.2009

Społeczne warunki pracy i życia stają się podstawa pewnych zmienionych form religijności.

Zdaniem Piwowarskiego religia jest kształtowana przez typ mentalności ludzi miasta, że nowe środowisko oddziałowuje nie bezpośrednio na praktyki religijne. Dokonuje się pośrednio poprzez sferę mentalną, mentalność techniczna.

Mentalność techniczna obejmuje 5 elementów, które na wsi nie występują i oddziaływują na religię:

1. Świadomość możliwości ludzkiej w opanowywaniu przyrody. W środowisku sztucznym/miejskim człowiek nabiera przekonania, że siły są do opanowania, a wiejskim nie. Życie społeczne rozwija się w oparciu o opacznośc boską.

2. Przekonanie że człowiek jest twórcą swojego przeznaczenia, że przyszłość będzie taka jaką my ukształtujemy, a nie będzie zależna od sił przyrodniczych, bądź nadprzyrodzonych. Na wsi odnoszono się do sił nadprzyrodzonych, jako usprawiedliwienie lenistwa, nieodpowiedzialności.

3. Przekonanie, że wolność i wszelkie cele życiowe nie osiąga się przez indywidualny ale przez zbiorowy wysiłek. Element społeczny nabiera szerszego charakteru, mieszkańcy miast dostrzegają swoje związki i związki między powodzeniem i działalnością z innymi ludźmi nawet w skali międzynarodowej. Na wsi ograniczał się jedynie do wsi, parafi a czasami pielgrzymek.

4. Mistyka skuteczności, przekonaniem, że wszelkie działalność intelektualna nie służy samej sobie, lecz ma przeznaczenie jako element modyfikujący praktykę, np. wiedza techniczna, socjologiczna, psychologiczna, one służą do panowania nad światem.

5. Autentyzm, który wyrasta z buntu przeciwko pewnym tradycyjnym uważanym za oficjalne i dominujące nad człowiekiem normami społecznymi. Ludzie mają te techniczna mentalność mają odwag stawiać pytania, kwestionować utratę normy, prawa, nie jakby dla nich świętości.

Piwowarski zauważył, że wszystkie te zmiany w niewielkim stopniu obniżają poziom religijności. Poprzez związek katolicyzmu z polskością, narodowością, co w świadomości tych mieszkańców, może wyrażać stopień patriotyzmu.

Wpływ tradycyjnie nastawionego duszpasterstwa, kler.

Pewne elementy specyfiki ustroju socjalistycznego przyczyniają się do tego:

- odebranie majątku kościołowi

- okres powojenny 50. 60. Był to w socjalizmie był to okres pierwotnej industrializacji, okres trudnym, zbiorowego wysiłku, prace kierowane są względami ideowymi, praca dla wszystkich pokoleń, to dawało wzmocnienie uczuć religijnych. Czasy trudne sprzyjały pogłębianiu religijności.

W środowisku miejskim występują zmiany charakterystyczne dla zindustrializowanych… postawy religijne ulegają osłabieniu, rozluźnieniu, religia ulega indywidualizacji, która ma dwie postacie - pogłębienie religijności, druga selektywności w wyborze tych zasad dogmatycznych i obrzędowych które uważa się za słuszne i inne które się świadomie pomija. Odmianą tego jest przekształcenie religii w sprawy czysto prywatne, medytacja, pacierz, czytanie psalmów, odejście od instytucji.

Dominujący jest aspekt industrializacji, która wyraża się w laicyzacji postaw, nie tyle ateistycznych, ale w pewnej obojętności. W życiu codziennym wiara przestaje odgrywać dużą rolę.

Druga tendencja to pogłębienie religijności, jest spowodowane różnorodnością konfliktów w mieście wynikają ze zderzenia dwóch kultur, norm należących do dwóch środowisk, co powoduje napięcie wewnętrzne, zerwanie ze środowiskiem rodzinnym we wsi, z powodu niemożności znalezienia wspólnego języka.

Hipotezy szczegółowe:

1. Im krótszy okres pobytu w mieści tym niższy poziom religijności

2. Ktoś kto dłużej przebywa w mieście reaktywuje swoją religijność która wraca później na wysoki poziom

3. Religijność zależy od pochodzenia danego imigranta, nie przechodzi dynamicznych przemian.

4. Nie tylko środowisko wiejskie ma wpływ na środowisko miejskie.

Badania religijność w Polsce są często badane. Silnym ośrodkiem badawczym jest Instytut Socjologii w Krakowie, CBOS (Centrum Badania Opinii Społecznej).

Religijność polski jest na bardzo wysokim poziomie. Jest to sytuacja, która charakteryzowała ją w altach 70. I całym okresie powojennym i która charakteryzuje ją także dzisiaj. Wg najnowszych badań 96% deklaruje się jako katolicy, reszta jako wyznawcy innych religii lub niewierzący. Spośród całej populacji badanej 69%, o 27% mniej uznaje się za osoby religijne. Religijność badani utożsamiają z praktykowaniem religii, 24% określa się, że są bardzo zaangażowani w praktykowaniu religii.

Te dane zmieniają się w bardzo niewielkim stopniu. W 1989 r. badania były przeprowadzone na reprezentatywnej próbie, praktykujący systematycznie wyliczony był na 50%.

Doświadczenie religijne, w latach 90. nastąpił jego wzrost o 11%, różnych form doświadczenia religijnego. Poziom wiedzy religijnej jest bardzo słaby, 40% rozumie w co wierzy, reszta nie wie w co wierzy. Ich wiara polega na mechanicznym przyjmowaniu form, i haseł religijnych. Nie jest przesiąknięta wiarą. Ma charakter redukujących ich do praktyk, niepogłębionego charakteru wiedzy.

10% nie zna w ogóle nauk kościoła. Badania wykazują niewielką rolę zjawisk parareligijnych, alternatywnych form religijnych wiary, wiary w kabałę, bioenergoterapię, jogę.

Aspekt moralności, który podlegał badaniom to dylemat - wpływ religii i jego wpływ na moralność na społeczeństwo i w jakim stopniu odchodzenie od moralności wiąże się z odchodzeniem od religii.

Wykazywały, że wzrasta w latach 90. odsetek wierzących akceptujących zachowania moralne niezgodne z katolickim modelem (seks, małżeństwo, rozwody). Z drugiej strony bardzo silnie zmalała akceptacja przerywania ciąży. Zmniejszyła się liczba osób akceptujących stosowanie środków antykoncepcyjnych.

Praktyki powtarzalne - wielkanocne (74%) i niedzielne (ok. 60%) utrzymują się na tym samym poziomie (1990-2000). Praktyki pobożnościowe, również są na tym samym poziomie.

Więź parafialna - w 90. nie odnotowano zmiany do 2000r., ale w 2007 już słabnie.

W 90. Zmniejszyła się też grupa polaków nieczytających książek religijnych. Najważniejsza lektura to biblia, beletrystyka o charakterze religijnym potem poezja religijna, proroctwa i przepowiednie.

W 90. malała oglądalność i słuchalność audycji radiowych i telewizyjnych.

W Polsce była i jest zależność religijności w stosunku do wieku. Religijność jest wprost proporcjonalna do wieku.

Druga ważna cecha, to wykształcenie, im wyższy stopnień komunikacji tym niższy stopień religijności.

Trzeci to płeć. Kobiety są w wyższym stopniu religijne w porównaniu do mężczyzn.

4. miejcie zamieszkania., Im większa miejscowość tym religijność niższa

5. poglądy polityczne, Religia jest ważniejsza i religijność osiąga wyższy poziom u osób o poglądach prawicowych niż centrowych, a jeszcze bardziej o poglądach lewicowych.

Sposób oceny religijności przez wierzących. Poprzez deklaracje. Na pytanie które wartości w życiu, są dla ciebie najważniejsze jako wskazówki działań i decyzji, Religia jest na 8 miejscu. Najwyższa wartość uzyskało zachowanie zdrowia, jako przesłanka do podejmowania decyzji (80%), potem szczęście rodzinne, dalej uczciwe życie (53%), praca zawodowa, szacunek innych ludzi i spokój (40%), religia (28%). Za bardzo ważną uznają ją 40%, za raczej wżną 33%, 23% ważna ani nie ważna, 8% nie ważna 4% w ogóle nie ważna.

Najważniejsze ceremonie według badanych to: chrzest, ślub (80%), pogrzeb (90% uważa, że musi tu towarzyszyć religia), tradycja jest również bardzo ważnym czynnikiem.

Badanie nad religią prowadzone przez socjologów doprowadziły do powstania terminu religijność z wyboru.

Soroczyńska - religijność z wyboru to tyle co katolicyzm selektywny. Stosunek do praktyk, autorytetów. Jej zdaniem religijność s jest po II wojnie światowej stała się religijnością dominująca w Polsce. W 90. to ponad 60%. Oznacza ona rozluźnieni więzi z instytucjami religijnymi. Katolicy nie czują się odłączeni od kościoła, choć w pełni w kościele religii nie są.

Drugi rodzaj religijności o jeszcze większym stopniu osłabienia, to religijność szczątkowa. Wyraża się w prywatnych modlitwach, przestrzeganiu tylko niektórych tradycji religijnych i akceptacji tylko pewnych w

kościoła.

Trzeci - religijność pogłębiona - zapotrzebowanie na autentyczność, na głębię przeżyć religijnych, także na związane ze wspólnotą drogę do wiary, dochodzenie do wiary, oznacza pogubienie religijności w życiu codziennym (15% katolików), pozostałe 25% obejmuje tych szczątkowych katolików.

Wg Janusza (piwowarskiego?) w warunkach polskich odchodzenie od praktyk jest równoznaczne z osłabieniem wiary. Wysoki poziom praktyk (60%) oznacza wysoki stopień wiary.

Praktykowanie pozwala zachować wiarę, ale nie wpływa na jej pogłębienie. Praktyki nie zawierają bodźców do pogłębiania swojej wiary.

Część uczestników praktyk kieruje się aspektami poza religijnymi, w praktykach uczestniczyli też niewierzący chcący zamanifestować swoje przekonania moralne, protest przeciwko instytucjom socjalistycznym.

Część ludzi uczestniczy w praktykach ze względów tradycyjnych a nie ze względu na przekonania.

Po roku 1989 badania socjologiczne zauważyły pewną systematyczną tendencje do obniżania praktyk religijnych. Szczególnie do praktyk wielkanocnych.

Na dłuższą metę, nie można mieć wątpliwości, że religijność z roku na rok będzie się obniżała. Tak się dzieje w całej europie. Czynniki polityczne oddziałują na życie religijne. Polityczno-literacko-patriotycznne jeśli będą słabnąć to uczestnictwo w praktykach obniży poziom i intensywność wiary (według ks. Piwowarskiego). Odpadną poza religijne motywacje w praktykach. Praktyki zbiorowe, publiczne będą obniżone pod względem ich częstotliwości, co wpłynie negatywnie na podtrzymanie wiary. Będzie się zmniejszać poczucie sacrum, świadomość na to co sacrum a na to co świeckie.

Obniżenie poczucia wyjątkowości na to co świąteczne, i na to co codzienne.

Jego zdaniem spadek praktyk religijnym wiąże się z dysonansem afektywno-poznawczym. Wartości nakazywane przez kościół często nie dają się pogodzić z warunkami życia społecznego.

Młodzi jako pierwsi obniżają poziom praktyk religijnych.

W badaniach ankietowych 80% społ. polskiego to tzw. katolicy niedzielni, praktykujący we mszy raz w miesiącu, raz w roku.

Praktyki prywatne, wg deklaracji 2/3 polaków modli się codziennie lub prawie codzienni, 1/5 raz w tygodniu, 1/5 w ogóle się nie modli. Pojawia się własna modlitwa z użyciem własnych słów, pieśni, różaniec, medytacja. Te tendencje do selektywności religijnej bądź jej prywatyzacji dotyczą przede wszystkim młodzieży. Dla młodzieży, w l. 80. Bóg jawił się jako byt osobowy, czyli teizm, jako Bóg czuwający nad światem, troszczący się o człowieka, nagradzający, rzadziej każący.

Pojawiała się już tendencja wiary w Boga nieosobowego, bezosobowego. 71% wierzyło w Boga jako osobę, reszta jako przedmiot, bezosobowego.

Była to już religijność selektywna, tendencja moralności. Młodzież uważała pewne praktyki za uzasadnione a pewnie jako nieuzasadnione i w nich nie uczestniczyła.

Tendencja młodzieży do relatywizmu i niechęć do moralnego rygoryzmu. Odrzucenie standardów etycznych w zakresie życia seksualnego. Kwestionowanie autorytetu moralnego kościoła, że kościół nie będzie uczył nas jak mamy żyć, zarówno w życiu towarzyskim jak i zawodowym.

W latach 80. Istniały także elementy specyficzne w religijności młodzieży i nie młodzieży. Panowało przekonanie że w Polsce kościół i religia zachowają na długie lata swój autorytet. Przekonanie u młodzieży w 80. znikło. Uważali, że jego wpływ na życie społeczne jest zbyt duży i będzie się naturalnie zmniejszać. Procent deklarujących religijność zmniejszył się, przy zwiększeniu norm moralnych.

Socjologowie wskazywali na zanik wartości, anomię, duchowości młodzieży, na separację od kościoła.

Pojawiło się pojęcie pokolenia X w socjologii. Jest oto generacja która pojawiał się w 70. W 2000-2005, obejmowała ludzi w wieku 13-30 kilka lat.

Charakteryzują ją pewne sposoby działania:

- przyjmuje postmodernizm i jego zasady, taki porządek społeczny w którym dominującym znaczenie mają masmedia, styl kosztem treści, koniec podziału na sztukę wysoka i popularną, zburzenie i pomieszanie poglądów i pojęć czasu i przestrzeni, że są względne, schyłek tzw. metanarracji

- poczucie braku wartości, anomia

- brak autorytetów, pojawienie się wzorów, których rodzice nie akceptują, powstaje przepaść międzygeneracyjna, odrzucenie przyjętych wartości oraz stylu życia

- kształtowanie swoje stylu życia oraz celów życiowych i marzeń na wzór fikcji filmowych, niewielki poziom czytelnictwa, informacje o świecie czerpane z mediów

- przyjęcie postawy widza, niezbyt aktywne angażowanie się w działania społeczne, bardziej „ja” niż „my”, związane jest z tym poczucie pustki, samotności, brak rozmowy o swoich potrzebach. Powstaje potrzeba włączenia się do subkultur, sekt.

- rozdwojenie, niespójność panujących w tych pokoleniach wzorów - dążenie do sukcesów a z drugiej strony alienacja, apatia, brak celów

Pokolenie to nazywano także pokoleniem transformacji, pokoleniem 2000, pokoleniem Piotrusia Pana (ludzie niedorośli, nie mogący wziąć za siebie odpowiedzialność).

Badanie nad młodzieżą Warszawy, uczącą się i studiującą z 2003 roku. Wielkomiejskie.

87% deklaruje wyznanie rzymsko-katolicką wiarę

Głęboko wierzący 11%

Wierzący 48%

Niezdecydowani, ale przywiązani do tradycji 22%

Obojętni religijnie 11%

Niewierzący 6%

W Boga osobowego wierzy 48%, reszta jest niezdecydowana lub wierzy w bezosobowe byty.

4 dogmaty wiary akceptuje ok. 60% młodzieży.

28% wierzy we zmartwychwstanie. 59% wierzy w trójcę. 76% wierzy w Jezusa jako syna Bożego

Drugie badanie, nad młodzieżą akademicką w małym ośrodku w Cieszynie.

40% przestrzega norm religijnych

58% czasami

Nie przestrzegają norm kościoła, z którymi się nie zgadzają, z którymi są wg nich zbędne.

44% kontakt z kościołem daje poczucie bezpieczeństwa

Taki jest obraz selektywności wśród młodzieży.

Przeciętny pozom wiary wśród młodzieży nieznacznie odbiega od poziomu dorosłych.

Specyficzną formą religijności młodzieży jest religijność sekt, które nazwano w latach 80. religiami młodzieżowymi. Sekty w potocznym rozumieniu maja jedynie wyłącznie w bardzo silnym stopniu konotację jako grupy destrukcyjne, niszczące swoich członków na rzecz przywódców. W sensie socjologicznym sekta to zjawisko neutralne, może mieć charakter pozytywny, negatywny. Rozróżniane są jedynie sekty, kulty, ze względu na formę organizacji oraz charakterze doktryny.

Są to grupy nieliczne, kierowane przez charyzmatycznego przywódcę o bardzo wysokim poziomie zaangażowania religijnego, mający silną wewnętrzną dyscyplinę i silny nadzór,. W przypadku kultu, to organizacje, do których można się przyłącząć lub nie.

Nowe ruchy religijne NRR (New Religius Movements) , to okres lnie wzięło się, stąd, że to typ organizacji (w drugiej połowie XXw.), ,dostarczają one, proponują doktryn, ideologie, które są odpowiedzą na pytania filozoficzne, duchowe.

Wilson - typowe cechy NRR są następujące:

- egzotyczna prominencja - nowe, o niespotykanej doktrynie, wnoszą paradygmat kulturowy,

- poziom zaangażowania znacznie różniący się - wyżej niż w innych

- charyzmatyczne przywództwo

- wyznawcami są w większości ludzie młodzi, dobrze wykształceni, z klasy średniej

- umiejętność przyciągania uwagi społecznej - te grupy nie kryją się ze swoimi przekonaniami

- międzynarodowy zasięg - posiadają swoje organizacje córki

- aktywność dłuższa niż 15 lat

- transcendentalna wiedza

- dają swoim członkom odpowiedzi na ostateczne pytania, problemy, sens życia

Liczba tych ruchów religijnych była znaczna. W GB było ok. 600, w USA ok. 1500-2000 lub nawet ok. 5000. Intensywność tych sekt lub NRR w Azji lub w Afryce jest po kilka tysięcy. W miastach afrykańskich roi się od takich grup, po pracy każdy spieszy się do swojej sekty (w Afryce).

Poziom uczestnictwa jest różny, w zależności od zażyłości z NRR lub sektą. Spędzają tam wolny czas, zarobione pieniądze przeznaczają na potrzeby NRR. Inni mogą mieć luźny kontakt z tym ruchem.

W Polsce problem NRR jest przedmiotem wielu kontrowersyjnych debat. W 1996 było w Polsce 125 zarejestrowanych związków wyznaniowych. Kościół katolicki podaje że w Polsce jest ok. 350 sekt (wszystko to co jest poza kościołem katolickim).

Wśród 112 są normalne regularne kościoły, muzułmanie, gminy żydowskie itp. Nie są to jednak sekty.

Monika Purzycka twierdzi, że sekt może być od kilku do 300.

Źródła NRR, sekt:

- kościół, konkurencja dla kościoła

- media, aby zdobyć rozgłos.

Sekta Niebo, w Polsce, była czysto rodzinnego pochodzenia, skupiona wokół przywódcy który był uzdrowicielem, bioenergoterapeutą. Przystępowali do niej zamożni członkowie. Całkowicie zamknięta. Rodzące się dzieci były niezarejestrowane, nie chodziły do szkoły. Przywódca dokonywał selekcji par.

Zarzuty wobec tych grup NRR, sekty:

1. Zjawisko kontroli umysłu, nazywane psychomanipulacją. Pranie mózgu NRR polegające na: bombardowanie miłością, nieustanne okazywanie zainteresowania, sympatii, pomocy. Zachowanie przeciwne do niektórych zachować w rodzinie takich jak krzyk, odrzucenie. Zachodzi przez to poczucie obowiązku, odwzajemnienia w jakiś sposób.

2. Manipulowanie poczuciem winy - np. teraz u nas mieszkasz, więc powinieneś nam pomóc itp. Sytuacja ta ma prowadzić do stanu psychicznego poddaństwa, niepewności, aby przywódca podejmował decyzję za tą osobę.

3. Oszustwo - ukrywa się właściwe cele ruchu, a podaje się cele, które są łatwe do zrealizowania.

4. Prowadzą metody kontroli podprogowej, niezgodnej z prawem - wprowadza się do umysłu hasła, obrazy, formuły których jednostka świadomie nie postrzega. Badanie nad hipnozą mówią, że osoba nie wykona czegoś, co będzie niezgodne z wyznawanym systemem wartości. Jest to ograniczone wbrew potocznym twierdzeniom.

5. Pojawia się przemoc fizyczna - są takie NRR, które są zamknięte, nie ma dostępu dla niewtajemniczonych. Występują tam zjawiska absolutnej władzy przywódczej np. zamykanie ludzi, stosowanie form przemocy. Badania wskazują, że w zdecydowanej większości NRR takich przypadków nie stwierdzono.

6. Zachowania seksualne wykraczające poza normalne standardy. W niektórych NRR występują takie zjawiska jako bezwład płciowy, brak trwałych norm kontaktów seksualnych. Była to grupa o nazwie Dzieci boga. Nawiązywała do chrześcijaństwa, głosiła postulat że miłuj bliźniego jak siebie samego. Jeśli bliźni ma potrzebę seksualną to drugi bliźni powinien, jako dobry chrześcijanin, ją zaspokoić.

Zarzuty te są słuszne, (jeśli były one obiektywne), ale ważne kto te zarzuty wysuwał. Były one wysuwane przez kościół katolicki w Polsce bądź kościoły lub duże organizacje religijne w innych krajach. Zarzuty były wysuwane ze względu na konkurencję, zagrożenie odebrania członków innych kościołów. Rodzice członków sekt, opowiadają oni przeróżne historie na temat sekt. Występują w mediach i mówią o tym jak ich dzieci zostały zmienione przez sekty, że stracili swoje dzieci. Może być to wynikiem zaskoczenia odejścia dziecka w inne wierzenia. Często krytykują sekty, aby zasłonić swoje niedoskonałości wychowawcze.

Oceny są często stronnicze. Powyższe działania w sektach są spotykane w życiu codziennym, natomiast w innej intensywności. Krytyka powinna być jak najbardziej obiektywna.

Badania motywów wstępowania do sekt:

- uczestnicy sekt mówią że mają : poczucie głębszego kontaktu z Bogiem, że jest sympatyczne towarzystwo, że chcą tam być dla towarzystwa, że przynależność do tych grup daje im poczucie bezpieczeństwa, że sekta stawia im jakieś wyzwania a nie tylko rutynę. Część ludzi twierdzi, że dzięki NRR znalazła w życiu cel, skończyła z narkotykami. Dzięki NRR odnieśli sukces zawodowy.

NRR w USA organizują nawet kursy dla pracowników, którzy po nich zwiększają swój potencjał, entuzjazm, innowacyjność. Często organizują szkolenia dla więźniów, policjantów i dzieci.

Stwierdzono, że pewne NRR, potrafią poprawić stan zdrowia - medytacja transcendentalna.

Wspólnota jest motywem dla którego powstają NRR.

Wg dr Kubiszewskiej warunkiem konwersji, czyli zmiana wyznania religijnego, w nowych ruchach religijnych, jest wrażliwość religijna. Wyjątkiem jest sytuacja kiedy nawracającym jest bardzo bliska osoba, która namawia do zmiany przekonań religijnych. Jest to konwersja indywidualna.

Konwersja zbiorowa, mamy z nią do czynienia w ramach tego samego wyznania. Jest silnym umocnieniem w wierze pewnej grupy wyznawców, kolektywne konwersje, zmiana przekonań religijnych na głębsze.

Cechą neofity, osoby która jest nowo nawrócona, jest aktywniejszy od ustabilizowanych wyznawców, którzy są już od dawna członkami organizacji kościoła, sekty czy kultu, jest to rezultat chęci zdobycia akceptacji, zarówno poznania dogłębnego oraz uznania członków jako osoba nowa.

Asymilacja jest tym silniejszy im dramatyczne było zerwanie z rodziną. Jeśli społeczeństwo jest homogenicznie, nietolerancyjne, będzie wobec grupy wrogie.

Konwertyta, ktoś kto zmienił wyznanie, jest w nowej grupie religijnej, musi dokonać zmiany światopoglądu, sposobu życia, ale także zreinterpretować przeszłość. Dawne życie jawi się jako przygotowanie do nawrócenia. Jest niejako życiem zmarnowanym, błądzeniem. W stosunku do dawnej religii stają się bardziej krytyczni lub raczej pobłażliwi. Nawet ci, którzy uważali, że błądzili są pobłażliwi dla tych którzy jeszcze błądzą. Część z nich nabiera cech „ewangelistów”, stają się nawracający, pojawia się w nich chęć nawrócenia błądzących.

Konwertyci to bardzo aktywni członkowie grup, którzy poświęcają wiele czasu i wysiłków aby się zintegrować. Często znajdują w tych działaniach satysfakcję psychiczną oraz poprawę fizyczną, samopoczucia.

Dlaczego powstają nowe ruchy religijne? Poprzez motywy. Warunkiem ich powstawania jest ich istnienie zaspokajanie pewnych potrzeb ludzkich, które nie zostały zaspokojone w dotychczasowych kościołach.

W europie, monopol jednego wyznania, uniemożliwia swobodny wybór wyznania, zamyka drogi dla innych religii.

W latach 80. Kościół katolicki (Watykan) zorganizował szerokie badania (socjolodzy,psycholodzy), aby wyjaśnić przyczyny rozpowszechniania się nowych ruchów religijnych.

Powstały raporty watykańskie, które znalazły trzy grupy przyczyn:

1. Problemy osobiste młodych ludzi, które nie mogą być rozwiązywane poprzez istniejące organizacja, instytucje i struktury społeczne. Potrzeba przynależności do wspólnoty, która jest reakcja przeciwko anonimowym stosunkom współczesnego społeczeństwa, konkurencji, wrogości.

2. Potrzeb konkretnych odpowiedzi na pewne fundamentalne, życiowe pytania i poczucia bezpieczeństwa w zmieniającym się świecie, gdzie podstawowe wartości są ciągle podważane, kwestionowane.

3. Potrzeba społecznego uznania, uczestnictwa, zaangażowania, zwłaszcza w klasie upośledzonych.

4. Nowe ruchy religijne dają możliwość, w wielu przypadkach, ochronę etniczności, dowartościowania i rozwijania swojej kultury etnicznej.

Ruchy NRR znajdują zwolenników ponieważ istnieją potrzeby wśród ludzi:

- potrzeba osiągnięcia kontaktu z transcendencją, czyli doświadczenia bardzo głębokich doznań.

- poszukiwanie drogi duchowej w życiu, nauczyciela i przewodnika, kogoś, kto byłby w bezpośrednim kontakcie, kto mógłby pomóc w podejmowaniu wyborów życiowych, mentora, mistrza

- pytanie o przyszłość świata i poszukiwanie odpowiedzi pozytywnej na takie pytania, co będzie za 100, 200 lat, ludzi to interesuje, nadaje im sens życiu, że nastąpi lepsza era.

- druga grupa przyczyn wiąże się z kontrkulturą lat 60., wyrażała się ona w ruchu hipisowskim muzycznych, rewolucji seksualnej, nowych wartościach, były próbą krytyki istniejącej cywilizacji, poszukiwania sukcesu finansowego. Trwała krótko. W 70. Przekształciła się w karykaturę, a w 80. rozpadła się. Przyczyną upadku kontrkultury była sfera organizacyjna. Powstały komuny, które miały być samowystarczalne, ale tak się nie stało. Komuny rozpadały się po kilku miesiącach. Brak organizacji, wewnętrzne kłótnie.

Zdaniem tych raportów NRR stały się nową formą religijności. NRR składała się z osób, które przyszły z załamania się komun. Gdyby kontrkultury nie było to być może skuteczność, efektywność, powszechność NRR była by znacznie niższa.

Trzecia przyczyna to niepokoje polityczne i społeczne na świecie w drugiej połowie lat 60. Druga połowa XX w. To druga wojna światowa, która pozostawiła wielką traumę, poczucia niebezpieczeństwa, strachu i zagrożenia i związane z tym a także uświadamiane lęki, Wietnam, wybuch w Czernobylu, rewolucja w Iranie. Sytuacja polityczna, stwarzała wysoki poziom lęku, doprowadziła, że NRR było odcięciem się od tego świata, w politycznie niezaangażowanym kręgu.

Taki był obraz wynikający z raportów watykańskich.

Charles Glock, Richard Stark omawiali koncepcję powstawania NRR.

Glock zwracał uwagę na powstawanie NRR sekta-kościół, nie jest wystarczające. Sugerował żeby szukać innych wyjaśnień. NRR powstają czasami jako sekty, jako pewne nowe interpretacje, gromadzące wokół siebie niezadowolonych. NRR opierały się na warstwach ludzi zamożnych. Trzeba sięgnąć nieco szerzej. Wiele z tych sekt, NRR, kultów trwa bardzo krótko. NRR nie wykazują tendencji do przetrwania, przerodzenia się w kościół.

Stark i Glock odwołują się do niezaspokojeni potrzeb jako źródła powstawania NRR, nazywają ją terminem deprywacji (niezaspokojona potrzeba człowieka). Deprywacja to inaczej upośledzenie, poczucie upośledzenia w stosunku do innych. Deprywacja może być świadoma lub je przyczyny mogą być nieuświadamianie, to poczucie upośledzenia może być trafnie rozpoznawane, albo fałszywie uświadamiane, ich rzeczywista przyczyna może nie być odkryta, a tylko zdefiniowana błędnie.

Istnieje 5 typów deprywacji wg Glocka i Starka ruchów społecznych:

1. Ekonomiczna - nierówna dystrybucja dochodu i dostępu do dóbr i usług, może mieć charakter subiektywny, kiedy grupa ma ograniczony dostęp do tych grup, uważa, że jest pokrzywdzona, może mieć charakter obiektywny, jakaś grupa może mieć ograniczony dostęp do dóbr, ale tak nie uważa, nie uważa się za pokrzywdzonych.

2. Społeczna - zróżnicowanie prestiżu i statusu społecznego, nie środków finansowych i materialnych, uniemożliwia korzystanie z pewnych typów dróg, sytuacji. Dzisiaj mężczyźni mają więcej przywilejów niż kobiety, młodzi więcej niż starsi, biali w USA w stosunku do czarnych. Poczucie dyskryminacji.

3. Organiczna - upośledzenie fizyczne pewnych kategorii jednostek, stan zdrowia np. kalecy, niewidomi, cierpiący na depresję, chronicznie chorzy.

4. Etyczna - odnosi się do konfliktów wartości własnych z wartościami publicznymi czy też wartościami ogólnospołecznymi. Konflikt wartości, który jednostka może odkryć będąc w środowisku pracy, życiowym, w którym jednostka nie może odkryć innych wartości powstaje dylemat, odczuwa jakiś rodzaj konfliktu wartości, deprywacji. Wymaga się od niej czegoś, czego nie może spełnić, czego nie akceptuje.

5. Psychiczna - pojawia się ona w sytuacji kiedy jednostka nie ma żadnego systemu wartości, którą by uznawała i która pomogłaby rozwiązywać swoje życiowe zadania czy też podejmować w określonych sytuacjach określone decyzje. Niemożność podejmowania decyzji w sytuacjach życiowych, nie wie czym się kierować. Poszukiwanie jakiś wartości, poszukiwanie sensu i celu. Tacy ludzie są podatni na nowe, atrakcyjne wartości.

Autorzy, w uwzględnieniu powyższych twierdzeń, stawiają tezę:

1. jeżeli deprywacja jest odczuwalna wśród większej kategorii osób

2. Nie dostrzega się żadnych zinstytucjonalizowany form życia społecznego które mogłyby ją zaspokoić, rozwiązać

3. ktoś spośród tych osób, który ma cechy przywódcze, może pokierować grupą, może ją zorganizować.

Taki ruch może mieć charakter świecki lub religijny. Zdaniem tych socjologów, w przypadku deprywacji ekonomicznej, społecznej lub organicznej ruch może mieć charakter religijny w dwóch przypadkach:

1. Tam gdzie natura tej deprywacji nie jest adekwatnie postrzegana

2. Kiedy nie ma możliwości bezpośredniego oddziaływania skierowanego na jej usunięcie np. ludzie uważają, że źródłem choroby trędowatych jest zły duch, grzechy rodziców.

Rozwiązania religijne nie eliminują przyczyn, a są jedynie rekompensatą odczuć. Tam gdzie można oddziaływać na te przyczyny tam powstają ruchy świeckie np. przy deprywacji ekonomicznej - ruchy zawodowe, powstawanie związków zawodowych.

Przyczyny błędnie zidentyfikowane mogą przyczynić się do powstania ruchu świeckiego. Np. Niemcy w II wojnie światowej swoją złą sytuację upatrywali wśród społeczności żydowskiej.

Autorzy podsumowują dla: deprywacji etycznej - nowe ruchy mogą dostarczyć rozwiązania nowego typu wartości, które pozwoli usunąć jego obecne dylematy, a w psychicznej, w obliczu nowych wartości religijnych, może uporządkować swoje życie.

Przyczyny nowych ruchów.

Drugim działem badania są funkcje religii, czyli wpływ jaki wywiera pozareligijne dziedziny życia.

Funkcje religii można podzielić na czysto religijne i społeczne.

Czystoreligijne to: cześć oddawana Bogu. Kontrola naszego przeznaczenia, edukacja religijna, przekazywanie wskazówek dotyczących rytuałów, sposobów ich wykonywania.

Mają charakter religijny i społeczny, poprzez zachowania wobec innych ludzi poza kościołem. Reguluje działania i stosunki między ludźmi.

Funkcją zamierzoną religii w aspekcie społecznym jest f. wsparcia psychologicznego - wyjaśnienie przez wiernego, a jednocześnie psychologiczne opanowanie i zniesienie takich wydarzeń jak śmierć ludzi bliskich, przypadłości losowe oraz funkcję ogólno psychiczną, które pozwalają ogarnąć, zachować spokój, zapewnić równowagę psychiczną.

Kolejną funkcją jest to, że religia tworzy wspólnotę, która działa w specyficzny sposób. W aspekcie społecznym ludzi poza praktyką, rytuałem mogą wykorzystywać powstałe więzi w innych dziedzinach. Mają aspekt społeczny. Religia ma również f. ukryte, te oddziaływania religii, których sama religia nie definiuje, które dla podstawowego funkcjonowania religii są obojętne, mają duże znaczenie społeczne.

Te funkcje były przedmiotem zainteresowania socjologów.

Tezy klasyków socjologii:

August Comte - wyróżnił 3 funkcje religii o różnym znaczeniu społecznym

1. funkcja intelektualna - religia stawia przed wierzącym zadania intelektualne polegające na stworzeniu sobie i zrozumieniu pewnej ogólnej teorii świata. Gdyby nie religia człowiek nigdy by się nad tym nie zastanawiał (raj, sąd ostateczny, co to znaczy wszechobecność, piekło, potępienie). Te zagadnienia rozwijały intelekt ludzi.

2. Funkcja moralna - religia daje człowiekowi poczucie siły, potęgi, której bez owej religii z pewnością nie mógłbym sobie przypisać. Religia zapewniając człowieka, że wspiera go potężna siła boska, pozwala mu wierzyć, że wszelkie przeszkody są do pokonania. Religia pozwala ludziom podejmować działania które przekraczając realne możliwości uzyskania sukcesu. F. moralna jest główną funkcją współczesną.

3. Funkcja społeczna - polega na tym, że religia dostarcza społeczeństwo intelektualistów, są nimi duchowni, ludzie którzy zawodowo zajmują się rozwijaniem doktryny religijnej i jej nauczaniem. Drugą postacią funkcji społecznej jest to, że daje społeczeństwu przywódcę. Dawniej duchowny był pewnym alternatywnym wodzem, człowiekiem, który był przygotowany do sprawowania władzy świeckiej.

Herbert Spencer - przypisywał religii głównie funkcje intelektualne. Uważał, że religia jest potrzebna każdego człowiekowi, wykształconemu i nieuczonemu, pozwala opisać i wyjaśnić wszystko to czego nie potrafi opisać nauka. Człowiek religijny ma pełny obraz świata.

Rozwój nauki nie będzie powodował kurczenia się wiedzy religijnej, a będzie powodował raczej jej rozwój. Wraz z rozwojem nauki, tak część świata która nie jest poznana obiektywnie się zwiększa. Subiektywnie wiedza o tym czego nie wiemy zwiększa się, ponieważ pojawia się coraz więcej pytań do tego co już poznaliśmy.

Karol Marks - odciął się od Feuerbacha? od tezy, że człowiek stwarza boga na swój obraz i podobieństwo, a potem uzależnia się od swojego stworu, które zaczynają nim rządzić, dominować. Jest to formą alienacji od społeczeństwa.

Wg Feuerbacha religia jest źródłem nienawiści ludzi, ponieważ człowiek tworząc go oddał wszystkie swoje najlepsze cechy. Marks odrzuca tę koncepcję formułując tezę, że człowiek tworzy religię, a nie boga, wyjaśnia jednak relacje między ludźmi nie dlatego, że świat jest zły i ludzie w stosunku do siebie nieludzcy, że człowiek istnieje, tylko dlatego religia powstała, że świat jest nieludzki i religia ma spowodować, że uda się to zło pokonać. Religia jest opium ludu, uśmierza ból.

Walka z religią społeczeństwa podzielonego na klasy nie przyczyniła by się do niczego dobrego. Religia jest nadzieją „znieczulenia” tych nierówności.

Religia pełni funkcję konserwacyjną społeczeństwa, łagodzi bunty społeczne, umożliwia trwanie struktury społecznej w jej radykalnie nierównych dla poszczególnych ludzi, warunkach.

Marks w późniejszym okresie zrewidował to stanowisko. Doszedł do wniosku, że religia może też pełnić funkcję elementu postępowego, prowadzącego do reformy rzeczywistości a nawet do rewolucji. Religia inne jej funkcje to, że jest ona pierwszą filozofią dla ludzi niewykształconych, że religia umacnia poczucie godności ludzi.

Religia może też mieć pozytywne funkcje dla rodziny, jej spójności, może pełnić f. pozytywne dla instytucji o charakterze świeckim, zwraca uwagę na to, że godzenie się ze złą rzeczywistością nie musi się zawsze dokonywać się za pomocą opium religijnego.

Emil Durkheim - nadaje religii olbrzymią rolę społeczną. Formułuje on tezę, że społeczeństwo bez religii nie może istnieć, że te, które nie posiadają religii są mniej efektywne.

Zbiorowe praktyki poprzez włączenie ich do religii uwzględnia element społeczny. Zbiorowa praktyka oznacza, że jeśli ludzie w ramach religii w czymś wspólnie uczestniczą to również poza nią zachowuje więzi, pełni funkcję integracyjną. Więź mechaniczna, solidarność mechaniczna.

D. zwraca uwagę, że religia nie jest wyłącznie zjawiskiem intelektualnym. Nawiązuje do funkcji moralnej Comte'a, że człowiek uczestniczący w zbiorowych rytuałach, daje mu poczucie pewnej siły, a źródłem siły jest uczestnictwo w mszy, pielgrzymce, zbiorowej modlitwie. Ta siła nie może pochodzić z intelektu. Ta siła wytwarza się u jednostek uczestniczących w zbiorowych praktykach.

Kolektywna psychika - dusza zbiorowa, wytwarza ją religia podczas zbiorowych praktyk

(jeśli ktoś nie jest religijny ma tylko indywidualną psychikę).

Nie tylko daje jednostce siłę, ona jest tez źródłem więzi społecznych, poczucia solidarności z innymi. Ta siła jest warunkiem spójnego funkcjonowanie grupy wyznawców, zarówno w grupie religii i poza nią. Bierze się ona z praktyk, poświęconych sacrum. Kult sacrum, w postaci boga, siły, totemu czy innej postaci, to nic innego jak zmistyfikowana forma kultu, którym członkowie grupy obdarzają samą grupę jako zintegrowaną całość. Rzeczywisty sens religii to kult grupy przez jej członków wyrażony w formie przekształconej, abstrakcyjnej, gdzie te grupę zastępuje jakiś bóg, totem, siła magiczna bądź inna postać upersonifikowanej grupy. Społeczeństwo musi mieć religię żeby się nie rozpaść. Religia jest fundamentem społeczeństwa.

Podsumowując kult boga, z punktu widzenia socjologicznego, to mechanizm dzięki któremu może istnieć grupa.

Źródłem wszystkich instytucji społecznych jest religia. Religia jest alfą i omegą życia społecznego.

Max Weber - Gospodarka i społeczeństwo. Koncepcja religii. Zasłynął jako twórca pracy o etyce protestanckiej w duchu kapitalizmu. Zajął się gospodarczą funkcją religii, przyczyniającą się do powstania kapitalizmu.

Luteranie zerwali z Rzymem i stworzyli nową sektę, która stała się trwałą organizacją religijną, a potem kościołem. Luter nawiązał do ewangelii. Jego koncepcja powrotu do ewangelii, która była nakierowana na bogaceniu się duchownych, mówiła o powrocie do pracy. Kalwin bardziej rozwinął te tezy. W Genewie stworzył zamknięte i rygorystyczne społeczeństwo religijne. Kalwini uzyskali nazwę purytanów. Purytanie w Anglii przegrali z kościołem anglikańskim, który był formą reformacji, kościół zerwał z Rzymem, ale zachował elementy doktryny chrześcijańskiej. Po przegranej purytanie, bogaci mieszczanie, rzemieślnicy założyli swoje osady purytańskie. „Kto nie pracuje ten nie je”.

Kościół katolicki interpretował tę zasadę w sposób, że dotyczy to tylko osób które nie miały źródeł utrzymania. Protestanci zrozumieli tę zasadę dosłownie. Niezależnie od statusu społecznego, czy jest się arystokratą czy rolnikiem.

W sensie kosmologicznym - człowiek dlatego powinien pracować, aby poprzez pracę wyrazić swoją wdzięczność i hołd bogu.

W sensie wartości religijnych - że każdy powinien pracować, ale wszystko to co nie służy pracy, regeneracji sił, zachowaniu ludzkiego życia i gatunku oraz modlitwie należy wyeliminować z życia codziennego.

Asceza wewnątrzświatowa - należy praktykować uczestnicząc na co dzień w stosunkach społecznych, w życiu rodzinnym (jest trudniejsza, ponieważ jest więcej pokus)

Asceza zewnątrz światowa - mnisi, asceci w odosobnieniu (jest łatwiejsza, bo są poza światem).

Koncepcja ascetyki protestanckiej, zdaniem Webera, u ludzi ją praktykujących wywarła pozytywny wpływ na ich działalność ekonomiczną. Zmuszała ona człowieka, ze względów religijnych, do oszczędności, do tego żeby ciężej i wytrwale pracować, nie otaczanie się zbytkami oznaczała oszczędność, pozostawianie w obrębie rodzin, pewnej ilości środków pieniężnych, mógł włożyć do banku lub zainwestować. Był to element który przyczyniał się do rozwoju gospodarki.

Max Weber sądził, że protestantyzm dobrze wpływał na rozwój gospodarki kraju (Niemcy, Anglia, Holandia, USA). Uważał, że ten wpływ dokonał się w specyficzny sposób, poprzez etykę protestancką u jej wyznawców. Wpłynęła na powstanie i umocnienia się ducha kapitalizmu. Każda gospodarka wymaga pewnego etosu, pewnego rodzaju przekonań na temat wartości różnych elementów gospodarki, co jest w gospodarcze ważne. Różne gospodarki wytwarzają różne etosy. Kapitalistyczna gospodarka ma następujące etosy - cenić pracę, cenić pieniądze, czas jest wartością, wartością jest własność prywatna. Protestanci poprzez swoją etykę wzmacniali etos kapitalizmu, dzięki ich religii.

Religia odegrała rolę zmieniającą społeczeństwo. Kapitalizm odegrał rolę dynamizmu społecznego.

Etyka protestancka wzmocniła ducha kapitalizmu.

Warunkiem powstania kapitalizmu, wg Webera, były warunki gospodarczo-społeczne, określony system władzy, a także pewien rodzaj rewolucji umysłowo-naukowej tj. racjonalistyczną perspektywę odejście od magii. Wzmocnienie wartości, praca, oszczędność, bogacenie się. Zdobywanie bogactwa zostało usankcjonowanie religijnie.

Weber badał religie innych narodów pod kątem jej funkcji na życie gospodarcze. Zauważył, że w Indiach i bliskim wschodzie, istniały pewne warunki powstania kapitalizmu, rozwijał się pieniądz, ale kapitalizm tam nie powstał. Chciał się dowiedzieć w jakim stopniu religia zahamowała te procesy.

W Chinach, w odróżnieniu od Indii, ich kultura była praktycznie całkowicie izolowana, ich kultura rozumiana jako myśl filozoficzna i społeczna, a także kontakty handlowe z innymi częściami Azji nie istniały.

Podstawą gospodarki były stosunki wiejskie oparte na rolnictwie. Wspólnoty w wioskach około 20 rodzin. Uprawiano ryż i proso. W życiu wsi wielką rolę odgrywało następstwo pór roku., Oddzielano prace męskie od prac kobiecych, pokrywało się to z porami roku. Okres sadzenia i żniw to okres męski, pozostałe okresy kobiece.

1. Podział na dwie zasady na jing i jang: Jang męskośc, słońce siła, jing wierność, łagodność. Z tej koncepcji związku życia człowieka z porami roku wynika pojęcie li - przyzwoitości (przestrzeganie tradycyjnych obyczajów, norm), porządku społecznego.

2. Hih - harmonia, harmonijność jest rezultatem przyzwoitości.

Konfucjusz. Konfukcjanizm był pewnym charakterem zachowania społecznego. Powstała hierarchia duchowieństwa. Język chiński nie znał słowa na oznaczenie religii. Zastępowało go słowo - rytuał.

Dotyczyło to zachowań religijnych i poza religijnych. Konfukcjanizm jako religia, która była w Chinach religią państwową, było to w V w. pne. Odprawiano kulty w celu uzyskania długiego, życia, uzyskania potomstwa, wyrażały też pomyślność zmarłych. Nie było doktryny zbawienia, wartości. Konfucjonizm odrzucał ascezę, magię, uważał że cnota przyświecała wszystkim celom.

Wzorem religii konfukcjanizmu jest jego zachowanie, ideał etyczny, pasja, radość, ktoś kto we wszystkich sytuacjach potrafi zachować harmonię. Ta koncepcja etyczna głosiła tezę, że problemy społeczne należy rozwiązywać działaniami społecznymi. Konfukcjanizm nie pochwala ekstrawagancji, ale też ascezy. Ideał harmonii wewnętrznej - nie czyń drugiemu co tobie nie miłe.

(Bariery kapitalizmu wg Webera)

Taoizm stworzył Laotsy. Powstał dzięki odejściu części idealistów konfukcjalistów i przejęciu przez nich religii ludowych, religii, które były reprezentowane przez czarowników, szamanów.

Jest to rodzaj połączenia konfucjanizmu oraz taoizmu. Koncepcja tao, oznacza porządek, drogę, porządek rzeczy, który należało realizować poprzez zachowanie w życiu postawy racjonalności, wstrzemięźliwości, szacunku dla innych i tradycji. Laotsy związał postawę człowieka jako postawę mityczną. Zjednoczenie ze światem tao było najważniejsze w tej religii.

Elementy wspólne z konfukcjanizmem - człowiek jest z natury dobry, że ma się uwolnić od namiętności, wiara w duchy. Taoiści podkreślali większe znaczenie charyzmy niż wykształcenia u władcy. Znaczenie taoizmu w mysli chińskiej polegało na tym, że dokonano systematyzacji wierzeń ludowych włączonych do doktryny magii, jako zjawiska obcego konfukcjonizmowi.

Taoizm chciał przełamać arystokratyzm konfukcjanizmu. Zwykły człowiek nie musi dążyć do wykształcenia. Taoizm obiecywał bogactwo, szczęście doczesne i wieczne. Nauki które miały służyć taoizmowi to gimnastyka, odżywianie.

Wg Webera jedną z charakterystycznych cech jest racjonalizm. W religii przejawiają się dwa wskaźniki:

1. Stopień uniezależnienia się od magii

2. Stopień spójności i koherencji, jaki religia buduje pomiędzy bogiem a człowiekiem.

Konfucjanizm był obojętny wobec magii.

Taoizm, magia pełniła w nim fundamentalną funkcję.

Te różnice utrudniały powstanie gospodarki, systemy magiczne inaczej traktują systemy techniczne. Był to element blokujący.

W purytanizmie, doktryna przeciwstawiania światu swoje wymagajże ideały etyczne. Człowiek który w życiu codziennym jest narażony na pokusy ze strony pieniądza, ze strony swojego lenistwa, musi je opanować i podporządkować się ideałom moralnym, etycznym wzorom religijnym powodujące stany napięcia.

W konfucjanizmie nie ma tego napięcia, świat istniejący jest dobry i nie trzeb go poprawiać.

Konfucjanizm nie znał pojęcia radykalnego zła, obce było pojęcie grzechu i zła. Sprzyjało to powstawaniu przedsiębiorczości.

Ascetyzm szczególnie w okresie pierwszym kapitalizmu jest ważny na początku działalność, należy na początku ograniczyć konsumpcję. Aby pozyskać środki inwestycyjne. Religijny obowiązek ascetyzmu sprzyja powstaniu mentalności, etosu przedsiębiorczości.

W konfucjamiznie nie było etycznego profetyzmu, tzn. proroków, którzy w imieniu Boga głoszą na ziemi jego zasady i skłaniają ludzi do przestrzegania zasad.

Kapitalizm zakłada wchodzenie w stosunki z innymi ludźmi, pewną dozę racjonalnego zaufania, w Chinach zaufaniem obdarzano tylko rodzinę. W protestantyzmie ważne było przełamanie więzów rodowych, aby kapitalizm mógł się rozwinąć.

Rolnictwo uprawianie w małych rodzinach, brak rozwoju pieniądza, rzemiosła nie sprzyjała rozwojowi kapitalistycznemu.

Elementy które zahamowały rozwój kapitalizmu:

- brak jednolitego systemu monetarnego

- samowystarczalne wspólnoty wiejskie

- zaspokajanie potrzeb państwa w formie podatku w naturze

- specyfika miast chińskich, które były przede wszystkim własnością księcia

- system lenny w Chinach, lenno było przywilejem rodów arystokratycznych, którzy podporządkowywali sobie miasta

- interesy biurokracji państwowej.

- urzędnicy byli wrogami jakichkolwiek zmian (ich wynagrodzenie brało się z podatków obywateli, a zmiana mogłaby być dla nich niekorzystna).

Hinduizm - nazwa nadana wielości religii Indii przez europejczyków.

Najważniejszy z nich to pierwotny hinduizm, nazywany braninizmem oraz późniejszy kult boga Brama, bramandzi. Powstał w środowisku książąt, panów.

Branini przysługiwała charyzma magiczna wynikająca ze znajomości wiedzy świętej, której nikt inny nie znał. Zło wyrasta z braku wiedzy. Branini odrzucali orgiastyczne postacie kultu i irracjonalne formy zbawienia. Ich różnica w stosunku do konfukcjanizmu była funkcja duchowa. Przeciwnikami branini byli anarocheci którzy praktykowali ascezę po to aby uzyskać magiczną władzę nad światem.

Jedną z technik osiągnięcia ekstazy jest joga. Było to niejako osiągnięcie świętości. W życiu branini ich etosie odgrywała forma ascezy. Byli oni podporządkowani autorytetowi nauczyciela, czystości, środki utrzymania pochodziły z jałmużny. Branin jeśli ujrzał swego wnuka wyruszał daleko aby kontemplować.

Wg Webera rola ascezy w zyciu braniniów i ich rola ekstazy w życiu anarochetów - problem zbawienia od świata. Hinduizm odrzucał koncepcję wiecznego przebywania w niebie. Po pewnym czasie człowiek wracał na ziemię. Egzystencja duszy. Karman - przeznaczenie, wyznaczone przez dotychczasowe losy, sansara to cykl wiecznych reinkarnacji. Wiara w karmę i sansare jest najwyższą formą zbawienia. Świat trzeba zatem odrzucić, nie dlatego że jest zły, tylko dlatego że przemijający.

Wieczny pierwiastek świata stanowi zasada bran - jedność wszechświata, zjednoczenie się z ta zasadą daje zbawienie. Trzeba jednak przejść przez inne wcielenia, aby go doznać.

Dobre i złe uczynki pozostawiają osady na duszy. W zależności od ich charakteru dusza się zmienia (dobre i złe). Po wszystkich wcieleniach dusza osiąga szczyt swojej wędrówki. Niszczy karman i osiąga stan emancypacji.

Konpcecja hinduizmu oparta na pierwotnych pismach Indii pozostawała w sprzeczności życia z krzaktryjska (rycerska) w której:

- pojawił się osobowy bóg

- koleje życia nie zależą tylko od dobrych i złych uczynków człowieka, lecz są tez uzależnione od woli boga, który kieruje losami ludzi.

- muszą oni odrzucić, jako rycerze, doktrynę odłączenia się od świata

Sumienne wykonywanie obowiązków pozwala uzyskać zbawienie.

Należy Myślec o bogu, je poświęcać swojego działania (Kriszna).

Warunki niesprzyjające powstawania kapitalizmu w hinduizmie:

- brak doktryny równości ludzi, kapitalizm wymaga aby każda posiadał możliwe szanse na uczestnictwo w obywatelskich czynnościach

- tylko kasty miały prawa na organizowanie przejawów działalności

- nauki hinduistyczne hamowały naukę, tłumiła wrażliwość na fakty

- zasada odwrócenia się od świata, obojętności wobec świata

Normy regulujące porządek kast mają sankcję magiczną. Branini mają najwyższą pozycję w systemie kastowym.

Wiara w karmę i sansarę jest elementem systemu kastowego. Cały system kastowy i możliwości przejescia pomiędzy granicami kast w świadomości kast warunkowany w świadomości ludzi jako możliwości awansu na wyższy poziom (poprzez reinkarnację)

Dżinizm - powstał w czasie rozwoju miast. Członkami byli w większości kupcy. III-VIII w. Ne.

Dżinizm odrzucał autorytety pism i cały system. Dżiniści uzyskali poparcie książąt. Odrzucali braninów.

Twórcami byli wędrowni mnisi, asceci. Idea zbawienia jest dostosowana do życia i potrzeb ascetów. Odrzucenie świata, zredukowanie działalności w świecie - jest to droga do nirwany.

Dżinizm detronizuje bogów. Wprowadza kult wielkich ascetów, z tym kultem wiąże się zasada ochrony życia. Dżinizm rozpowszechnił się wśród warstw miejskich, kupcy, bankierzy.

Istoty żywe, które są szkodliwe dla działalności gosp. muszą być usunięte.

Nie należało się wyrzekać dóbr materialnych a tylko nadmiernego bogactwa. Oszczędzanie. Dżinista mógł się bogacić, ale musiał prowadzić surowy tryb życia. Można się bogacić, ale nie należy z tego korzystać.

Normy religijne zalecały działania o charakterze altruistycznym (troskę o głodnych, spragnionych, zwierzęta). Dżinista musiał poświęcać 48 minut dziennie na medytację. Etyka religijna zapewniała wyparcie się kłamstwa. Religijna sankcja i działań kupieckich. Dżinizm ma zbliżone elementy do etyki protestanckiej. Sprzyja duchowi kapitalizmu. Wg Webera, zasada, że uczciwość jest najlepszą zasadą kupiecką i uświęconą przez religię uniemożliwiły zdobywanie bogactwa poprzez działalność polityczną. Dżinista musiał być uczciwy i nie mógł działać za wszelką cenę. Kapitalizm polityczny był dla dżinistów nieosiągalny.

Dżiniści zostali wyłączeni z działalności czysto przemysłowej, w różnych sytuacjach przemysł niszczy przyrodę, a dżiniści nie mogliby się na to zgodzić. Pozostali w sferze tylko kupieckiej i bankowej.

Buddyzm - religia Indii, trzecia co do wielkości,. Nie uznawał autorytetu wszystkich ksiąg, porządku kastowego, bogów. Podstawowa doktryna - doświadczenie buddy, czyli istoty przebudzonej. Budda urodził się ok. 550 roku pne. Ogłosil 4 zasady, mające doprowadzić ludzi do tego doświadczenia:

Cztery prawdy o cierpieniu

1. Wszystko jest cierpieniem, istnieją wprawdzie radości, ale sam fakt, że sa to radości krótkie też powoduje cierpienie, w samej radości więc też jest cierpienie, starość, rozłąką,

2. Źródłem cierpienia jest pragnienie - przetrwania, śmierci

3. Pragnienie można przezwyciężyć, unicestwić

4. Jak unicestwić pragnienie. Można przez praktykowanie cnót w życiu oraz dzięki praktyce koncentracji i równowagi duszy, kształtowania umysłu. Nirwana - uwolnienie.

Materia, uczucia świadomość, postrzeżenia świata i dyspozycje psychiczne - rozdzielenie tych elementów pozwoli na oddzielenie się od świata, znalezienie postawy wyzwolonej.

Buddyzm ma dwie główne formy

1. Mała droga - tradycyjny buddyzm, hinajan

2. Duża droga - mahajana ukształtował się bardziej liberalny, wprowadza do buddyzmu bogów oraz czci buddę, kult buddy przekształca w kult boga.

Buddyzm to typowa religia apolityczna. Nie miał na celu przekształcania społeczeństwa. Odrzucał kasty, ale odrzucał też ideę walki z systemem kastowym. Pierwotnie była to religia wędrownych mnichów. Zbawienie może być dokonane poprzez osobiste dążenia. Wyrzeczenie się działalności zewnętrznej, kontemplacja, wędrówka, osiągalne było praktycznie tylko przez mnichów.

Świeccy ludzie, we wczesnym okresie buddyzmu, nie mogli być buddystami.

Obowiązkiem normalnego wyznawcy było wsparcie wędrownych mnichów oraz zasady mówienia prawdy, braku picia alkoholu itp. Dzięki temu po ponownych narodzinach nie zdegraduje się, a osiągnie lepszą pozycję.

Doktryna buddyzmu wczesnego, małej drogi, nie miała gospodarczych norm czy też przykazań, bądź zaleceń. Nie kontrolowała działań gospodarczych i życia świeckiego. Buddyzm wymagał wykształcenia, zrozumienia tych czterech zasad. Buddyzm się na pewien czas religią dominującą. Odbyło się to poprzez stworzenie wspólnot klasztornych, miały swoją siedzibę, oraz otrzymały poparcie arystokratyczne w dużych miastach. Buddyzm odrzucał braninów, to podobało się arystokratom oraz odrzucenie magii.

Buddyzm stał się dużą religią 3 w pne a 2 w ne. Powstał system oparty na buddyzmie. Buddyzm zakładał równość. Klasztory przejęły funkcje kształcenia mas ludzi. Buddysta jako dziecko idzie do klasztoru aby uczyć się wiedzy o świecie, retoryki, rozumowania oraz buddyzmu. Ten system panuje do dzisiaj.

Buddyzm został wyparty z Indii do innych krajów Azji, jest religią marginalną. W nowych krajach buddyzm przekształcił się w ciekawy sposób, szczególnie buddyzm japoński. Jest to buddyzm zen, którego Weber nie analizował, ale który dziś jest analizowany - w zakresie jaki zen odegrał w rozwoju gospodarki. Zen jako pozytywny przykład oddziaływania na gospodarkę.

Zanim Buddyzm zen pojawił się w Japonii był wcześniej kult przodów, wielkich bohaterów, wiara w duchy, kult fallusa, magia. Buddyzm oznaczał złamanie tradycyjnych religii. Wg mistrzów zen, to co nazywamy myśleniem to jedynie kojarzenie pojęć, także medytacja w wersji hinduistycznej stosowana przez braniniów to forma ucieczki od życia, zen uczy panować nad umysłem, dzięki pewnym specyficznym formom myślenia mający charakter paradoksem, zwanym kołem. Rozwiązania paradoksu miałko oznaczać oświecenie umysłu. Medytacje taka można stosować w formie zen( rozwiązywanie zagadek umysłowych) , lub tradycyjną ruchu, lub też można kontemplować w ruchu wykonując codzienne czynności. Zen nie wymaga ucieczki od świata, jego przyjemności.

Został wprowadzony element duchowości do ekonomicznych działań. Uprawianie zen jest źródłem sukcesu japońskiej przedsiębiorczości, pozwalający osiągnąć harmonię w codziennej medytacji przy rozwiązywaniu problemów.

Badania nad rolą buddyzmu zen, które prowadzone są współcześnie, z innymi rolami religii.

Miszra w swojej książce stawia tezę, że hinduizm w Indii sprzyja w rozwoju przedsiębiorczości w rozwoju postaw oraz instytucjonalny w zakresie kast, rozszerzonej rodziny (składająca się z trzech pokoleń), praktyka nie wychodzenia za mąż przez wdowy.

Aspekt związany z postawami przez hinduizm sprowadza się do pytania - do jakiego stopnia cel ostateczny jakim jest ponowne narodzenie, osiągnięcie stanu nirwany warunkuje nasze cele doczesne?

Czy „ciężary” które mamy na plecach zachęcają nas do polepszenia warunków czy wręcz przeciwnie, utrudniają nam osiąganie celu.

Prawo karmy, życie jest określone przez dawne działania i perspektywa zmiany kolejnego życia nie budzi w ludziach specjalnych bodźców do działania, ponieważ w życiu doczesnym nie są w stanie niczego zmienić.

Ascetyzm, jest zalecany wszystkim, którzy mogą go uprawiać do zmniejszania konsumpcji kosztem akumulacji (inwestycjom). W skrajnym przypadku ascetyzm może zablokować inicjowanie ruchów przedsiębiorczości.

W hinduizmie przeznaczanie dużych środków finansowych na cele poza gospodarcze (świątynie) również spowalnia rozwój gosp.

Działania religijne również mają wpływ na działania ekonomiczne. Święte krowy - blokuje rozwój przemysłu spożywczego.

System kastowy uniemożliwia mobilność, ogranicza uprawianie określonego zawodu, ponieważ inny zawód należy do innej kasty.

Kasty są hierarchiczne, jednostki z niższych kast nie mają bodźca do działania, ponieważ wiedzą, że nie przekroczą granic kast. Kasty wyższe, nie mają bodźców aby zwiększać swój prestiż, ponieważ mają oni to zagwarantowane, wiedzą, że niższe kasty im nie zagrażają.

Istnieją instytucje zajmujące się podziałem majątku, sankcjonowane przez mintuizm. Dziedziczenie oznacza równy podział bogactwa pomiędzy potomków męskich, niezależnie od tego co w życiu dokonali. Zdolni nie mają motywacji aby się starać, skoro bardziej ułomni dostają tyle samo co oni.

Hinduizm zakłada wzrost populacji jako ważnego warunku ekonomicznego. Zakaz małżeństwa wdów pojawia się wtedy, kiedy gospodarka nie potrzebuje dopływu siły roboczej i odwrotnie.

Funkcje społeczne religii:

1. Sekularyzacja - teza, że rola religii maleje. Zwiększenie roli świeckiej kosztem sfery religijnej. Teza ta istnieje od XIX w. W XX w. teza o sekularyzacji zwiększyła swoje znacznie, wzrost demokracji, nauki, produkcja, technicyzacja wypycha religię do tylko jej wąskiej dziedziny. Inni socjologowie współcześni przeczą tej tezie, twierdzą, że sekularyzacja jest tylko tendencją, wrażeniem a nie faktycznym zjawiskiem.

Inne problemy sekularyzacji:

Tezy o sekularyzacji:

1. Nowoczesność wypiera religię, anonimowość życia społecznego - to sprawi, że religia stanie się sprawą prywatną. W USA, w kraju o najwyższym stopniu cywilizacji, religijność nie spada (stopień wiary). Religijność amerykanów wzrasta, od 1863 roku do lat 60. XX w. liczba osób praktykujących podwoiła się.

2. Religijność średniowieczna była mitem, nie była oparta na faktach. Twierdzono, że na wsi, kościół nie zwracał zbyt dużej uwagi na praktykowanie. Kościoły były małe i nie w każdej wsi.

3. Teza o sekularyzacji odwołuje się do praktyk oficjalnych, polegających na uczęszczaniu do kościoła. Tymczasem ludzie są religijni w nieco szerszym sensie. Maja poczucie religijności, doznawania wsparcia przez Boga, co odgrywa rolę w ich życiu, tymczasem nie wyraża się w praktykach.

Wyraża się to także w niesłabnącej liczbie małżeństw, chrztów i pogrzebów. Niektórzy socjologie mówią, że powstają nowe formy religijności, nowe ruchy religijne.

Tezy o spadku religijności sformułował Jose Casanova, teza o deprywatyzacji religii. Uważa, że teza o sekularyzacji jest tezą wieloznaczną, w tym pojęciu łączy się wiele zjawisk, które mają odmienną naturę, trzeba oddzielić odmienne elementy tego procesu i przyjrzeć się im oddzielnie, ponieważ niektóre z nich nie są prawdziwe. Jego zdaniem zjawisko sekularyzacji ma 3 części/etapy:

1. Oddzielenie się sfery religijnej od sfer świeckich życia społecznego - normy i instytucje religijne są niezależne od instytucji i norm poza religijnych. Teorie socjologiczne, które można odnieść do soc. funkcjponaloistycznej - teza Parsonsa, który uważał, że cechą nowoczesności jest instytucjonalizacja wszystkich dziedzin życia społecznego we wzajemnej autonomii w stosunku do siebie, istnienia dyferencjacji instytucjonalnej (niezależne od siebie). Rezultatem tego zjawiska jest prywatyzacja religii, występuję dlatego, że skoro religia jest oddzielona od innych podsystemów funkcjonalnych a jednocześnie istnieje pluralizm. Parsons zdaje sobie sprawę, że istnieją religie nadrzędne, np. religia obywatelska. W ZSSR komunizm był religią, wyznaczał wartości, co jest dobre a co złe itp. W USA religia obywatelska to symbole amerykańskie, hymn, wartości wzięte z konstytucji.

Nicolas Luhmann reprezentował nurt funkcjonalistyczny. Aprobuje tezę o funkcjonalnej i instytucjonalnej dyferencjacji społeczeństwa oraz, że podstawowe tożsamości indywidualne są różnorodne w tym społeczeństwie. Sekularyzacja jest skutkiem niezależności poszczególnych systemów. Sprawia to, że religia jest osobną dziedziną życia społecznego. Wprowadził podział na profesjonalnych i uzupełniających. Jednostki reprezentują pewną rolę profesjonalną a pozostałe role uzupełniające. Ta sytuacja uniemożliwia uzyskanie religii dominującego wpływu. Role uzupełniające nie mogą być wprowadzane do ról profesjonalnych.

Religia jest tylko podsystemem społecznym.

2. Uczestnictwo w praktykach religijnych i ich poziom. Poziom wierzeń i praktyk systematycznie spada. Nie da się tego zatrzymać. Tempo spadku w różnych krajach jest nierównomierny.

3. Religia staje się zjawiskiem prywatnym, następuje prywatyzacja religii. Tj. zamknięcie religii czysto w sferę prywatną. Istnieje też deprywatyzacja. Publiczna rola religii może rosnąć. W Polsce, w późnym okresie komunizmu. W momencie powstania Solidarności, kościół został przyjęty jako źródło inspiracji, uznano go za sojusznika, a religia za źródło więzi, którą Solidarność wytworzyła.

Wzrost znaczenia islamu na świecie jest drugą tezą. Wielu francuzów przeszło na islam. Ma pewne specyficzne wartości związane ze wzajemną pomocą.

Sekularyzację mierzy się poprzez zmniejszenie odsetek wydatków na kościół. Spadek powołań liczby księży. Spadek obyczajowości. Spadek y powodu nowych ruchów religijnych.

Wpływ religii na inne dziedziny życia społecznego. Nowe formy.

Podział:

1. ruchy polityczno-religijne i społeczno-religijne.

Ich charakter zależy od panującego wśród danych wiernych kościoła, sposobu ujmowania religii. Zależy od tego w jaki sposób duchowieństwo rozumie religię.

Pogląd konserwatywny, konserwatywna opcja, myślenia o religii.

2. Opcja liberalna dokonuje interpretacji zła. Cechą religii europejskich jest wyraźne oddzielenie tego co dobre od tego co złe. Jak wytłumaczyć to, że Bóg dopuszcza w świecie zło. Więc trzeba to zdefiniować, w takim razie jest Bóg i szatan. Należy oddzielić to co jest tworem Boga a co szatana. Opcja liberalna w religii ten problem zaczyna reinterpretować., Zło istnieje wprawdzie w świecie, ale trudno jest je zlokalizować. Mówią na pewno złem nie jest pluralizm. Różne kościoły prowadzą do Boga. Złem jest raczej nietolerancja. Przywódcy są ekumeniczni. Funkcją religii jest świadczenie usług tym, którzy ich potrzebują, a nie nawracanie. Koncepcja Boga - Bóg nie jest zły, nie jest mściwy, jest tylko dobry, wybaczający, tolerancyjny. Zło to brak dobra.

3. Opcja konserwatywna - oznacza trwanie przy tradycyjnym rozumieniu religii, jest opozycyjna do nowoczesności. Wyraźnie formułuje ona pojęcie zła i wskazuje co jest złe. Bóg jest Bogiem także każącym, który nie wszystko wybacza. Kościół nie ma tutaj funkcjo wyłącznie usługowej. Ma prawo nakłaniać ludzi, ponieważ działa na rzecz ich dobra. Istnieje krytyka społeczeństwa i globalizacji.

Te dwie opcje wygenerowały nowe ruchy społeczne. Opcja liberalna stała się podstawą teologii wyzwolenia, opcja konserwatywna ruchu fundamentalistycznego protestanckiego. Teologia wyzwolenia za cel stawiała sobie równość społeczną i pokój. Cele społeczne sprawiły, że przeciwstawiono sobie biednych i bogatych. Teoria wyzwolenia odwołała się do teorii kapitalistycznej (marksistowskiej) jako źródła zła. Uważano, że ewangelia powstała w społeczności ludzi równych. W kapitalizmie nie można praktykować chrześcijańska we właściwy sposób.

Fundamentalizm chrześcijański bądź islamski. Fundamentalizm pojawił się w pierwszych latach XXw. Był to ruch teologiczny w obrębie kościoła protestanckiego, którego celem była walka modernizmem.

Modernizm miał dostosować religię do świata współczesnego. Reakcją na ten ruch był tzw. fundamentalizm. Jego główną tezą było, że treści pisma świętego są literalnie prawdziwe. Wiązała się z tym doktryna z rychłym nadejściem Jezusa i zapanowaniu tysiącletniej ery panowania Chrystusa na ziemi. Głoszono te tezy na seminariach, potem powstała cała seria książek Fundamentalia które zawierały tezy dotyczące krytyki tez nauki. Fund był ruchem czysto teologicznym, interpretującym wiarę. Połączył się z ruchem w USA tzw. ruchem świętości.

Fundamentalizm polityczny nawiązywał do fund. religijnego i kierował swoje działania na instytucje edukacyjne w USA w szczególności walki z darwinizmem w szkołach. W 1925 r. doszło do procesu, w którym nauczyciel biologii został skazany za nauczanie o ewolucji.

Fundamentalizm odrodził się w latach 40. Miał pewne sympatie polityczne - antysemityzm, antykomunizm. Organizacja moralna większość wspierająca Regana w wyborach prezydenckich.

5 problemów które należy rozwiązać:

- aborcja

- homoseksualizm

- pornografia

- humanizm

- rozpad rodziny.

W latach 80. pojawił się rząd Homeiniego, który przejął rząd w Iranu. Powstało zjawisko nazwane fundametalistem islamskim, ma on swoje historyczne źródła w stosunkach do zachodu. W XVIII-XIX w. europejczycy zdobyli i skolonizowali ziemie arabów (islam). Arabowie uznali to za klęske islamu i rozpoczął się ruch antyeuropejski zmierzający do odrzucenia europy. W XIXw. ruch ten także obejmował wiele krajów, Ameryka Południowa i środkowa Azja.

Ruchy społeczno-religijne, źródłem opcja liberalna bądź konserwatywna. Te ruchy społ-relig. to część tzw. nowych ruchów społecznych, nowych ruchów religijnych. Ich głównym celem jest walka o pokój, walka z energią nuklearną w jej wszelkich postaciach, feminizm o który trzeba walczyć oraz cele ekologiczne. Te kierunki działań stały się atrakcyjne dla liberalnie myślących przywódców.

Przedmiotem działalności jest przekonanie że źle działają instytucje publiczne, które w rzeczywistości nie realizują polityki społecznej.

Te ruchy również w końcu się zinstytucjonalizują np. Green peace, kiedyś był tylko ruchem, dziś jest organizacją. Ruchy te zaliczane są do ruchów New age. Ruchy te pełnią w społeczeństw ważne role. Zwracają uwagę społeczeństwa na problemy społeczne i są traktowane jako antysystemowe.

Działalność tych ruchów polega na wywieraniu wpływu na instytucje społeczne.

Inne formy oddziaływania religii na zjawisko globalizacji

Religia i globalizacja to problem. Dominująca teza w socjologii religii to - udział religii w procesie globalizacji jest minimalny. Globalizacja ma całkowicie charakter świecki. Religia jest niedostrzegalna w tej dziedzinie. Najważniejsza rolę próbuje się znaleźć w pewnych typach ruchu anty-globalizacyjnego. Ruchy antyglabalizacyjne odrzucają globalizacje w imię tradycyjnych wartości tj. rodzina, niewielkie wspólnoty, autonomia jednostki. Alterglobalizacyjne zaś dopuszczają częściowo wartości globalizacji, które mogą tworzyć więzi. Kwestionują narzucanie kultury masowej o niskim poziomie, co prowadzi do wypierania kultury lokalnej, do uzależniania peryferiów od centrum świata.

W 2006 Clinton podpisał ustawę o pomocy zagranicznej, która anulowała znaczną część długów krajów ubogich. Biskupi katoliccy ogłosili publicznie, że to myśmy wygrali tę batalię. Przypisali sobie to zwycięstwo. Był to wyjątek, kiedy kościół wsparł globalizację, ale tylko w tym wąskim i konkretnym przypadku.

Ruch jubileuszowy - to taki ruch, organizowany przez kościół polegający na odpuszczeniu grzechów. Ten pomysł został przeniesiony na rzecz walki międzynarodowej z zadłużeniami krajów biednych. Ruch jubileuszowy zmierzał do spowodowania, aby kraje bogate anulowały zadłużenia krajom biednym. Odbyło się to m.in. w roku 2000.

Druga dziedzina, jeśli chodzi o ruchy antyglobalizacyjne, to neoliberalizm i wychodzi od JP2.

Są to elementy encyklik papieża. Na mszy, na Kubie, wygłosił tezy dotyczące formalnie religii. Jego zdaniem religia nie może zostać sprowadzona do sfery prywatnej. Religia powinna mieć miejsce w życiu publicznym. Odniósł się do neoliberalizmu, elementu sił rynkowych i uzależnienie człowieka od jego trybu. Dokonał krytyki kapitalizmu. Potępił fakt, że grupa bogatych krajów zdobywa swoje bogactwa wyzyskując kraje biedne.

Podobne tezy jak JP2 sformułowana światowa rada kościołów w 1998r.

Wpływ religii na życie społeczne poza religijne

Finansowanie parafii.

W parafii odbywają się wydarzenia z najróżniejszych dziedzin życia, również poza religijne.

Wg prawa kanonicznego parafię nazywamy grupę wiernych w granicach jakiegoś terytorium albo też niezależnie od terytorium z własnym kościołem nad którą z mocy kościoła sprawuje kapłan.

Parafianie to ci którzy świadomie stosują się do przepisów prawa kanonicznego.

Funkcje parafii (czym się parafia zajmuje):

- podstawowa - religijna, dotyczy głoszenia słowa Bożego, czyli zasad religii i wiary, sprawowanie liturgii, chrześcijańska diakonia (działania wynikające z zasad chrześcijańska, dotyczą pomocy biednym),

- ekstensywna, uzupełniająca - funkcje skierowane na realizację potrzeb środowiska parafian, czy też członków parafii np. funkcja opiekuńczo-zabezpieczająca, ma ona częściowo charakter religijny i poza religijny. Diakonia to wyraz miłosierdzia chrześcijańskiego. Pomoc świadczy się przez członków charytatywnych parafii lub młodzież do sprawowania opieki.

- kulturalno-oświatowa - to wychowanie kulturalne/estetyczne tj. koncerty, wystawy, projekcje filmów, prowadzi działalność oświatową, prowadzi kursy językowe itp.

- administracyjno-gospodarcza - konserwacja i zachowanie w odpowiednim stanie materialnej sfery obiektów należącej do parafian (kościoła, cmentarza, krzyży, krzewów, drogi, szat liturgicznych itp.) , handel, wynajmowanie sal parafialnych,

- rekreacyjna - wychowanie fizyczne, gry zespołowe, wycieczki piesze, rowerowe, wycieczki krajoznawcze, zimowiska, obozy wędrowne

- doradczo-interwencyjna - udzielanie parafianom pomocy w dziedzinach informacji doradztwa, pomocy w kłopotliwych sytuacjach, rozwiązywaniu pewnych zagadnień.

Polskie parafie

Badania 2008 r. w porównaniu do badań z 2005 r.

Nastąpił spadek działalności lokalnej parafii w Polsce, spadek wspólnot modlitewnych, zespołów charytatywnych, kół i rad ekumenicznych (od 4 do 10%).

Tylko 2/5 ankietowanych zostali oni poinformowani o wydatkach i dochodach parafii. Co drugi respondent nie ma żadnej informacji o finansach. Znacznie w mniejszym stopniu o (16%) mniejsze zaangażowanie w dofinansowanie działalności na rzecz dzieci, osób starszych oraz pielgrzymek (o kilkanaście procent).

Osłabienie więzi z parafią, które postępuje dalej. Parafialna rada duszpasterska występuje dwukrotnie częściej na wsi.

Ocena duchownych odgrywa istotną rolę. Wg badań przeprowadzonych w 1998 roku przez OBOP.

Bardzo duże zaufanie do proboszcza Wrocław 16%, Łódź 20%, duże ok. 18%, niskie zaufanie 16%, Łódź 12%. Duże i bardzo duże zaufanie w dużych miastach reprezentuje niecałe 60%, 18 % średnie, niskie i brak zaufania ok. 15%.

Urząd księdza uzyskuje się stopniowo w Polsce, od odkrycia powołania do nadania mu praw i obowiązków.

Główne zadania kapłana:

-utwierdzanie w wierze

- Składanie ofiar

- Wychowywanie za pomocą słowa i przykładu

- Obowiązek nakłaniania niewierzących

Role kapłana wg Ciupaka:

Filozof, stróż prawa boskiego, jest nauczycielem i kontrolerem techniki medytacji, organizatorem nabożeństw publicznych i indywidualnych, nauczyciel i wychowawca, jest sędzią, który wymierza kary religijne, jest przywódcą formalnej grupy (parafii), nieformalny przywódca grup religijnych, jest mediatorem i administratorem w sprawach świeckich. W badaniach z połowy lat 90. 63% polaków twierdzi, że proboszcza zna sprawy i problemy mieszkańców parafii. 40% sądziło, że nie przywiązuje zbyt dużej uwagi do swojej sytuacji materialnej. 64% sądzi, że podchodzi on zaangażowaniem do swoich obowiązków. 70% twierdzi, ze proboszcz nadmiernie wtrąca się w życie osobiste wiernych.

48% parafian uważa że księża cieszą się szacunkiem parafian, 41% uważało, że nie cieszą się szacunkiem, 11% nie miało zdania.

65% respondentów potwierdziło że otacza szacunkiem kapłana (jest to niezgodne do osiągniętych wcześniej wyników). Najbardziej krytycznie nastawione są osoby z wyższym wykształceniem i o poglądach lewicowych.

Sposób kierowania parafią: opinie parafian wskazują na autorytatywny styl kierowania. Zdaniem prof. Mariańskiego istnieje tu pewna analogia do typów władzy świeckiej, która w tamtym czasie panowała. Istniała też analogia karność w stosunku do wyższych hierarchii kościelnych. Duszpasterstwo nie oparte na demokratycznych zasadach. Kościół dominował w życiu parafian.

Kościół uchodził za ostoję wolności, słowa, zaufania i autorytetu. W latach 90. Kościół w znacznej mierze zachował ten styl i struktury kleru.

W badaniach międzynarodowych w innych karach EUR-wsch. są bardziej sceptyczni do dopuszczenia w rządzeniu rad parafialnych. Parafia jest pewną organizacją terytorialna, w którego obrębie istnieje mniejsze stowarzyszenie, o jej żywotności świadczy ilość wewnątrzparafialnych stowarzyszeń.

Rozwijały się w Polsce w poł. Lat 80. I nie są i nie były zjawiskiem masowym. Były to: akcja katolicka, kola radia Maryja, kręgi biblijne, duszpasterstwo akademickie, gazetka parafialna, koła AA, ruch światło-życie, zespoły muzyczne. Do organizacji tych należy mniejszość parafian, ale są one lokomotywą, dynamiką parafian. Są aktywnym czynnikiem zmian na najniższym szczeblu.

Dzięki tym ruchom powstaje kapitał społeczny, więzi pomiędzy samymi parafianami, bez których parafia nie może przekształcić się w wspólnotę.

Próżnia społeczna (lata 80.) między poziomem rodzinnym i narodu ludzie nie angażowali się, jedynie wypełniali obowiązki. Było to nazwane próżnią społeczną.

Najciekawszy jest ruch oazowy, został założony przez księdza Blachnickiego w końcu lat 70. Oazy mają być koncepcją złamania bariery pomiędzy sacrum a profanum. Przepełnienie życia świeckiego religią. Były oazy duchowe, młodzieżowe.

Oazy młodzieżowe: 15-25 lat, 30-100 uczestników podzielone na 5-10 osobowe grupy formacyjne. Organizują aktywności modlitewne, ale również rozrywkowe i społeczne i inne.

Ksiądz Blachnicki pozostawił szczegółowe schematy działań dotyczące rozwoju osobowości religijne, które grupa miała realizować. Generalnym celem jest to, aby grupa czuła związek z parafią.

Jest tam przywódca która ustala czas i miejsce spotkań, dba o tym aby rzeczywista działalność nie odbiegała od charakteru formalnego.

Zadaniem członków jest poszukiwanie nowych członków. Miejsca spotkań: kościół, dom, plebania, plac przed kościołem, punkty na osiedlu gdzie przechodzą pielgrzymki, kaplica, biblioteka.

Z badań wynika, że początkujący uczestnik spędza niewiele czasu w parafii, ale im dłużej przebywa w oazie tym więcej czasu spędza w parafii.

Są też wydarzenia okazjonalne, wyjazdy, rekolekcje itp.

Oazy niosą również pewne zagrożenia tj. zbytnie zbliżenie profanum do sacrum. Wg Durkheima powinna być znacząco widoczna bariera oddzielająca sacrum od profanum. Wg badaczy oazy mogą osłabiać religię, że jest zbyt powszechna.

Rola religii w tworzeniu, umacnianiu i otrzymywaniu tzw. kapitału społecznego.

Działalność kościołów na terenach parafii prowadzi do wzmacniania więzi nieformalnych, ustalają pewne nowe więzi formalne, wzmacniają więzi przyjacielskie, sąsiedzkie, dostarczają tematy religijne i niereligijne, powstają role przywódcze, informują ludzi o działalności kościoła, pośredniczą w przekazywaniu informacji z poza kościoła, zapewniają opiekę społeczną, zbliżają do siebie przedstawicieli środowisk. Nieformalne więzi parafialne określane są mianem kapitału społecznego.

Powstaje pytanie, czy zjawisko sekularyzacji nie osłabia kapitału społecznego istniejącego w danym społeczeństwie.

Kapitał społeczny wg definicji Jamesa Colmana i Patnema oznacza związki między jednostkami, tzn., sieci powiązań społecznych i wynikające z nich normy społeczne. Zdaniem tego autora powstawanie w społ. obywatelskim struktur horyzontalnych, wytwarza więzi sąsiedzkie, przyjacielskie, które wytwarzają strukturę wzajemnych powiązań a także do wytwarzania dóbr publicznych. Ważną rolę odgrywają dobrowolne organizacje: komitety rodzicielskie, kluby. Tak powstały kapitał społeczny może w dziedzinie prywatnej powiększać stopień zadowolenia jednostki oraz jej stanu zdrowia i inne.

Rola kapitału społecznego w aspekcie religijnym.

Przeprowadzono badania w jaki sposób przynależność do parafii wywiera wpływ na działalność aktywną w innych sferach oraz w jaki sposób wywiera wpływ zaangażowanie religijne na inne aktywności. Próbowano sprawdzić, czy te osoby wykazują większą skuteczność w dziedzinie polityki.

Wg Engelharda (ogólnoświatowe badania wartości - gospodarka światowa). W okresie 10 lat starał się odpowiedzieć na ww. pytania.

Wartości światowe

Badano związek udziału w praktykach religijnych i przynależności do stowarzyszeń religijnych. Badania wskazały, że przynależność do organizacji religijnych jest skorelowana także z innymi cechami społecznymi - wzrasta ona wraz z wyższym wykształceniem, z poziomem rozjem społeczno-politycznego, im kraj i jednostka jest bardziej zamożna, ilość wolnego czasu im większa tym częstsze są decyzje o wstąpieniu. Ilość organizacji pozarządowych, im większa jest liczba tych stowarzyszeń tym wyższy stopień uczestnictwa w przystąpień do stowarzyszeń. Płeć nie ma tutaj wpływu.

Regularne uczęszczanie do kościołów ma istotny wpływ na liczbę członków religijnych.

Stwierdzono, że udział w praktykach religijnych ma też związek z przynależnością do innych dobrowolnych organizacji. Wśród protestantów była najwyższa. W przypadku katolików i prawosławnych jest niższe niż przeciętne.

Zaangażowanie obywatelskie, jak uczestnictwo w nabożeństwie i częstotliwość praktyk wpływa bądź nie na aktywność w dziedzinie obywatelskiej. (Wiece polityczne, uczestnictwo w wyborach.)

Zaufanie jest jednym z najważniejszych elementów kapitału społecznego.

Uczęszczanie do kościoła wiążą się ze znacznie niższa niż przeciętna częstotliwością brania udziału w dyskusjach politycznych.

Nie ma danych czy sekularyzacja obniża lub nie aktywność w grupach zaangażowania.

Badanie wpływu religii rozumianej jako religijność, przynależność do kościoła. Społeczne uwarunkowanie polityki, którego religia byłaby tylko częścią.

Kierunki polityczne dzielono na lewicę i prawicę. Uważano, ze regionalne zróżnicowanie społeczeństwa, i walki klasowe oraz różnice religijne wpływały na to czy wyborca decydował się na opcję lewicową czy prawicową. Od lat 70. ta relacja zaczyna się zacierać. Wynika to z przyczyn pozapolitycznych (zmiana struktury społecznej, która stopniowo doprowadzała do powstania partii masowej integracji, znaczne podwyższenie się dobrobytu pracujących) jak i politycznych.

Partie zmieniły się w partie masowej integracji, stały się partiami o programie ogólnonarodowym skierowanym do wszystkich obywateli bez wskazywania na konkretną opcję. Partie konkurowały ze sobą specjalistami, projektami ustaw. Podział na lewice i prawicę zaczął się zacierać aby pozyskać jak największą liczbę wyborców.

Kościołom w szczególności chrześcijańskim, udało się utworzyć duże sieci powiązań organizacyjnych i stworzyć partie chadeckie, które wspierane są bez żadnego kamuflażu i tym samym stają się naturalnymi obiektami wyboru członków tych kościołów. Kościół jest i był związanymi z partami prawicowymi, nawet jeśli te partie nie były chadeckie.

Tradycyjne wartości dzielące partie: tradycyjna moralność, małżeństwo i rodzina jako fundamentalne wartości. Homoseksualizm, seksualności i wolności seksualnej i równouprawnienia płci wytworzyło oś podziału kościoła. W USA bez partii chadeckich kościół związał się z partią republikańską, wytworzył on ruchy fundamentalistyczne przeciwko homoseksualności. W Polsce, Irlandii, Włoszech kościół również wyrażał negatywna postawę w sprawie aborcji i antykoncepcji. Kościół utożsamiano jako ruch przeciwko ZSRR i komunistycznej ideologii, stał się narzędziem politycznym.

Chadecja po wojnie miała wielkie sukcesy, były największymi partiami w dziedzinie polityki.

W Wlk. Bryt. istniał podział religijny, co osłabiało polityczny wpływ kościoła.

W latach 80. powstają nowe typy partii - etniczne, ekologiczne (partia zielonych), antymigracyjne (partia austryjacka, holenderska, Leppena we Francji). Religia nie miała wpływu na poparcie tych partii. Zbadano 37 krajów, aby sprawdzić jak wygląda to współcześnie. 3/4 osób najbardziej religijnych głosowało na partie prawicowe, mniej religijne na partie głosowała połowa.

W społeczeństwach przemysłowych religijność była większa, w społeczeństwach rolniczych mniejsza.

Poparcie dla partii w ostatnich latach spadło ponieważ odnotowano obniżenie regularności uczestnictwa w mszy.

W USA polityka i życie religijne jest ze sobą związane w przeciwieństwie do Europy.

Najbardziej gwałtowne poparcie dla partii religijnych było w Belgii, we Włoszech, Portugalii a spadek w Holandii.

Islam w świecie współczesnym

Zagadnienie tezy o zderzeniu cywilizacji (Samuel Hantington).

Zakłada, że dzisiejsze wydarzenia polityczne związane z konfliktem politycznym na świecie gdzie zamieszany jest islam są efektem zderzenia kulturowego. W szczególności stosunek do demokracji.

Różnice dotyczą innych elementów życia społecznego, roli kobiet w życiu społecznym.

Problem demokracji jest największy, społeczeństwa islamskie nie są w stanie zaaprobować. Oddzielenie władzy świeckiej i religijnej i autonomia władzy od religii jest niemożliwa oraz istnienie parlamentu i ochronę praw jednostki oraz swoboda obywatelska. W wyniku tej odmienności powstaje konflikt zbrojny, konflikty pomiędzy państwami dla których najważniejszą kategorią są konflikty etniczno-religijne. Pogląd ten był dosyć wcześnie podważany. Ponieważ znawcy kultury islamskiej uważali, że nie jest on żadnym monolitem, całością spójną wewnętrznie.

Inni badacze uważali, że nie ma czegoś takiego jak kultura zachodu podważając teorie Hantingtona. Stwierdzili również, że w koranie nie ma twierdzeń, które nie byłby do pogodzenia z demokracją.

Teza o zderzeniu cywilizacji w oczach badawczy reprezentuje radykalny pogląd polityczny, że niektórym nawet zależałoby na tej odmienności (USA -> Afganistan).

Pojawiły się interpretacje konfliktu islamskiego i chrześcijańskiego, że przyczyny konfliktu nie tkwią w religii tylko w zróżnicowaniach religijnych.

Inne publikacje próbowały odnaleźć inne elementy kontrowersyjne, typy wartości islam-demokracja, byłoby to równouprawnienie, które nie mogłoby być przyjęte w islamie. To samo dotyczy zagadnienia seksualności, liberalizacja (seks przedmałżeński, rozwody, aborcja) jest nie do pogodzenia w islamie.

Postanowiono zbadać to zjawisko. Badanie oparte na ogólnoświatowym badaniu wartości (wspomniane wcześniej).

Kategorie krajów ze wspólnotą kulturową:

1. Kraje protestanckie

2. katolickie (europejskie), USA i Kanada,

3. kraje islamskie

4. prawosławne

5. kraje europy środkowej

6. kraje azjatyckie

3 zagadnienia - poparcie planów ideałów demokracji. Stosunek do przywódców politycznych. Poparcie do równouprawnienia płci i zagadnień seksualności.

Porównanie z badań do ww. czynników.

Stosunek do demokracji - społ. zachodu i muzułmanie nie różniły się znacznie od siebie pod względem poparcia dla demokracji i jej funkcjonowania i silnego przywództwa.

W krajach europy wschodniej i środkowej i Ameryce łacińskiej, poparcie demokracji było niższe niż w krajach muzułmańskich.

Skandynawia, Niemcy i Austria wyraziły aprobatę dla demokracji oraz Egipt, Bangladesz i Azerbejdżan.

Równouprawnienie płci i liberalizacja seksualności. Odkryto ogromne podziały społeczne. Niemcy, Szwecja silnie popierają równouprawnienie kobiet oraz popierają homoseksualizm. Egipt, Bangladesz i inne kraje muzułmańskie wykazują negatywny stosunek do tych kwestii.

---