1) Pojęcie administracji

administracja (łac. ministrare, administratio, administrare - wykonywać, zarządzać, służyć, posługiwać) - pojęcie używane w różnych znaczeniach, rozumiane jako pewne działanie, albo jako pewna wyodrębniona organizacja o szczególnych cechach. Można ją utożsamiać z wszelkim zarządzaniem, kierowaniem, zawiadywaniem, służeniem, a nawet z gospodarowaniem

„…to czego nie umiem nazwać, to jest administracja” (Lorenz von Stein)

W odniesieniu do organizacji i działań podejmowanych przez organy państwa - mówimy o administracji państwowej. Ponieważ państwo może realizować swoje zadania za pośrednictwem innych, odrębnych od państwa podmiotów, którym przekazuje część swoich uprawnień, wprowadzamy pojęcie administracji publicznej. Obejmuje ono administrację państwową (w jej ramach możemy wyodrębnić administrację rządową) oraz administrację samorządową. Obok administracji publicznej możemy mówić o administracji prywatnej (np. administracji prywatnych szkół, zakładów opieki zdrowotnej), ale jej zakres w porównaniu do administracji publicznej jest niewielki.

„… pojmowanie administracji państwowej jako istoty swej swobodnej, twórczej działalności w ramach ustaw (…) jest określeniem odpowiadającym stanowi prawnemu i poglądom (…) okresu przejściowego między tzw. państwem „policyjnym” a państwem „praworządnym” (Zimmermann) (administracja państwowa)

„administracja publiczna jest sługą ustroju i aparatem wykonawczym władzy politycznej, cała jej działalność polega na wykonywaniu prawa i na prawie się opiera” (H. Izdebski, M. Kulesza) (administracja publiczna)

„administracja stanowi tą część działalności państwa, która nie jest ani ustawodawstwem, ani sądownictwem” (W. Jellinek, O. Mayer)

„administracja państwowa jest działalnością znamienną wykonywaniem zadań, które państwo uznaje za swoje, z wyłączeniem działalności parlamentarnej i sądowej” (E. Iserzon)

administracja (od strony podmiotowej) - osoby lub zespoły osób wykonujące funkcje administracyjne, organy administracyjne i inne jednostki administrujące

administracja (od strony przedmiotowej) - aktywność tych osób i zespołów osób, organów i jednostek administrujących bądź działalność państwa i innych podmiotów władzy publicznej

Definicje podmiotowe:

a) ”administrację łączy się z zespołem ludzi powiązanych w pewną całość z uwagi na wspólne cele, wyposażonym w pewien zakres uprawnień władczych i zawiadowczych, dysponującym określonymi środkami rzeczowymi z „planowym zgrupowaniem ludzi w służbie pewnej misji publicznej, a dopiero potem - poprzez tych ludzi - sumą urządzeń, którymi dysponują” (J. St. Langrod)

b) „administracja to system podmiotów utworzonych i wyposażonych w kompetencje prowadzenia organizatorskiej i kierowniczej działalności” (W. Dawidowicz)

Definicje przedmiotowe:

a) ”administracja to nie tylko wykonywanie ustaw, ale także twórcza działalność” (W. L. Jaworski)

b) ”administracja to organizatorska działalność państwa” (J. Starościak)

c) ”administracja to jedna z realizacji funkcji państwa, polega ona na bezpośredniej, praktycznej realizacji zadań państwa” (M. Jaroszyński)

d) ”administracja to wszelka zorganizowana działalność zmierzająca do osiągania pewnych celów” (E. Ochendowski)

Definicja przedmiotowo-podmiotowa (mieszana):

administracja - zarazem określona struktura i szczególne działanie;

a) ”administracja publiczna - zespół działań, czynności, przedsięwzięć organizatorskich organizatorskich wykonawczych, prowadzonych na rzecz realizacji interesu publicznego przez różne podmioty, organy, instytucje, na podstawie ustawy i w określonych prawem formach” (H. Izdebski, M. Kulesza)

b) ”administracja - system złożony z ludzi zorganizowanych w celu stałej, systematycznej, skierowanej ku przyszłości realizacji dobra wspólnego jako misji publicznej, polegającej głównie (choć nie wyłącznie) na bieżącym wykonywaniu ustaw, wyposażonych w tym celu we władztwo państwowe oraz środki materialno-techniczne” (I. Lipowicz)

2) Funkcje administracji

a) funkcja „policji administracyjnej” (znaczenie historyczne - działania prawne i faktyczne podejmowanie przez administrację dla odsunięcia niebezpieczeństwa grożącego takim dobrom, jak spokój, bezpieczeństwo i porządek publiczny

b) funkcja reglamentacyjna (reglamentacyjno-porządkowa) - wykonywanie ustaw oraz stosowanie prawa w formie aktów administracyjnych, zabezpieczone systemem gwarancji praw obywateli z sądownictwem administracyjnym na czele, administracja - „stróż nocny”, gwarant porządku prawnego

c) funkcja zaspokajania podstawowych potrzeb bytowych ludzi, zwłaszcza w miastach, i organizowania usług w dziedzinie infrastruktury komunalnej, oświaty, kultury, w sferze socjalnej (administracja niewładcza-świadcząca, jako główny organizator usług publicznych, zobowiązany do tworzenia odpowiedniej bazy materialnej i świadczenia tych usług)

Funkcją administracji jest wykonywanie zadań publicznych, a nie organizowanie ich wykonywania, nie inspirowanie do wykonywania zadań publicznych , nie promowanie, sponsorowanie, czy sugerowanie podmiotom prywatnym, by przejęły określony zakres zadań publicznych. (A. Błaś)

3) Cechy administracji

a) działanie w imieniu i na rachunek państwa lub innego, odrębnego od państwa podmiotu władzy publicznej, któremu państwo przekazało część swojej władzy (imperium)

b) możność działania w formach władczych, zabezpieczonych możliwością zastosowania przymusu państwowego

c) działanie w interesie publicznym (w imię „dobra wspólnego”, interesu społecznego)

d) polityczny charakter - cele jej działania i jego rezultaty ocenia się w kategoriach politycznych, wpływają one na kształtowanie się stosunku obywateli do podmiotów administracji

e) działanie na podstawie ustaw i w granicach przez nie określonych (z tego względu w odniesieniu do działania administracji publicznej nie ma zastosowania zasada „co nie jest zabronione, jest dozwolone”)

f) aktywność, zwrócenie się ku przyszłości, możność podejmowania działania z własnej inicjatywy

g) działanie w sposób ciągły i stabilny

h) oparcie się (z reguły) na zawodowym personelu

i) charakter monopolistyczny (administracja działając w ramach powierzonej jej kompetencji, występuje jako wyłączny gospodarz w określonej kategorii spraw) i bezosobowy - w ramach jej struktur działają różne podmioty, lecz decyzję wydaje nie ktoś pełniący np. funkcję wojewody, ale organ administracji noszący tę nazwę

System podmiotów wykonujących zadania administracji publicznej tworzy pewną wyodrębnioną, kompleksową i jednolitą organizację, posługującą się ujednoliconymi procedurami.

Do cech administracji publicznej zalicza się także to, że jej celem nie jest dążenie do osiągnięcia zysku. Przy charakteryzowaniu administracji państwowej do jej cech zalicza się także zorganizowanie (oraz działanie), na zasadzie kierownictwa i podporządkowania.

4) Podział administracji.

Często stosowaną klasyfikacją administracji publicznej (poza powołanym już podstawowym podziałem na administrację państwową i administrację samorządową) jest podział z uwagi na siatkę podziału terytorialnego kraju na administrację centralną (ogólnopaństwową), administrację terytorialną - regionalną: samorządową wojewódzką i rządowo wojewódzką (zespoloną i niezespoloną) oraz lokalną (samorządową - powiatową i gminną).

Z uwagi na zakres zadań wyróżnia się administrację ogólną i administrację specjalną (o wąsko zakreślonym obszarze zadań)

5) Sprawa administracyjna i sprawa z zakresu administracji

sprawa administracyjna - pojęcie niejednolite, łączone z wynikającą ze stosunku administracyjnoprawnego możliwością jednostronnego określenia przez organ administracji praw i obowiązków innego podmiotu, byt sprawy administracyjnej ma charakter obiektywny, decyduje o nim prawo przedmiotowe

sprawa z zakresu administracji - pojęcie prawne, może determinować zakres prawa do sądu, ustalenie jego treści ma doniosłe znaczenie, choć może napotykać na trudności, gdyż przedstawienie szczegółowej i poprawne metodologicznie definicji sprawy z zakresu administracji publicznej nie wydaje się możliwe; ma charakter materialnoprawny i obejmuje sprawy należące do właściwości organu administracji, a istotnym kryterium przyjęcia, że konkretna uchwała została podjęta w sprawie z zakresu administracji, jest „przynależność norm prawnych stanowiących podstawę jej wydania do norm prawa administracyjnego i wynikający z tej normy charakter przedmiotu regulacji w drodze uchwały

6) Geneza prawa administracyjnego.

Idea powstania prawa administracyjnego jest związana z wyodrębnieniem wykonawczej funkcji państwa, kreowanej obok funkcji ustawodawczej i sądowniczej. Prawo to wywodzi się instytucjonalnego wyodrębnienia administracji w państwie, a następnie wyznaczenia granic prawnych jej działania, organizacji i trybu funkcjonowania. Za cel stworzenia tego prawa uznawano zabezpieczenie jednostki przed arbitralną i despotyczną władzą administracji publicznej. Prawo to służyć miało, jak to określał J. S. Langrod, „przekształceniu mandarynatu administracyjnego w zespół instytucji prawnych”. Z biegiem lat rozrost funkcji publicznych, a tym samym roli przypisywanej administracji publicznej (policyjna, świadcząca, organizatorska, czy zarządcy infrastrukturą) zadecydowały, że prawo administracyjne, pełniące początkowo funkcje hamulca dla administracji, stało się dodatkowo jej siłą napędową. Wbrew pozorom prawo administracyjne nie zostało stworzone z administracji. Nie jest to zatem prawo administracji. Spotykane w doktrynie określenie „prawo administracji” traktowano zwykle jako odrębną, szerszą semantycznie od prawa administracyjnego kategorię. Prawo administracyjne zrodziło się i ukształtowane zostało w interesie i dla potrzeb „administrowanego”, który - stanowiąc ogniwo w zorganizowanym w państwo społeczeństwie - poddany został „nadzorowi”, ale i oddany pieczy administracji służącej słusznemu interesowi publicznemu (dobru wspólnego) oraz dobru jednostki.

W prawie administracyjnym mieszczą się unormowania dotyczące: bezpieczeństwa i porządku publicznego, ochrony zdrowia, oświaty, nauki, szkolnictwa, wywłaszczeń, budownictwa, transportu i wiele innych. Regulacje administracyjnoprawne dotyczą wszystkich kategorii podmiotów: osób prawnych, jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej oraz osób fizycznych (obywateli polskich i cudzoziemców). Normy tego prawa wiążą zarówno administrujących jak i administrowanych. W prawie administracyjnym wyodrębniana jest też jego część ogólna (niekiedy podważa się jej istnienie) i część szczególna. Najczęściej spotykanym podziałem jest podział na prawo ustrojowe (normuje organizację i zasady funkcjonowania organów administracji publicznej), procesowe (reguluje obowiązki oraz uprawnienia uczestników procesu administracyjnego i szerzej kwestie związane z tym procesem) i materialne (obejmuje normy prawne zawarte powszechnie obowiązujących przepisach prawa administracyjnego, wyznaczających prawa i obowiązki adresatów tych norm). Prawo administracyjne jest swoistą gałęzią prawa, przepisy prawa administracyjnego zawierają najczęściej normy o charakterze bezwzględnie obowiązującym. Jest to prawo ściśle związane z polityką państwa. Zasięg i zróżnicowanie materii objętej prawem administracyjnym wyklucza możliwość jego skodyfikowania.

Prawo administracyjne może być ujmowane w definicję negatywną i pozytywną. W pierwszym przypadku (aspekt negatywny) będzie to prawo nie mieszczące się w ramach innych dyscyplin prawa. W ujęciu szerokim prawo to obejmuje wszelkie normy odnoszące się do ustroju, organizacji lub administracji bez względu na to, czy mają one charakter norm prawa publicznego, czy prywatnego. Prawo administracyjne rozumiane wąsko ogranicza się natomiast do norm publicznoprawnych, dostosowanych specjalnie do potrzeb i wymagań administracji, administrowania i swoistości tej płaszczyzny stosunków prawnych.

7) Porównanie prawa administracyjnego z innymi gałęziami prawa.

Najsilniejsze relacje łączą prawo administracyjne z prawem konstytucyjnym (nazywanym dawniej prawem politycznym). Wynika to z dwóch podstawowych przyczyn: prymatu Konstytucji (stanowi ona prawa podstawowe dla państwa i jest najwyższym prawem RP) i w części wspólnego przedmiotu objętego unormowaniami konstytucyjnym i administracyjnym, głównie w zakresie prawa ustrojowego, ale także np. statusu jednostki w państwie. Normy Konstytucji wyznaczają fundament różnych gałęzi prawa, w tym prawa administracyjnego. Część prawa administracyjnego, głównie przepisy ustrojowe, stanowi sui generis rozwinięcie i konkretyzację przepisów Konstytucji. Ścisłe związki łączą też prawo administracyjne z prawem karnym, zaliczanym również do prawa publicznego. Kwalifikacja czynu i związana z tym odpowiedzialność karna bazuje nierzadko na interpretacji przepisów zamieszczonych w aktach prawotwórczych zaliczanych do prawa administracyjnego. Orzeczenie organu sądowego w sprawie odpowiedzialności karnej nieraz determinowane jest uprzednim rozstrzygnięciem kwestii przez NSA lub organ administracji. Czasami rozstrzygnięcie o charakterze administracyjnym zależy od uprzedniego stanowiska zajętego przez organ ścigania lub od orzeczenia sądu w sprawie karnej. Prawo wykroczeń jest swoista kombinacją prawa administracyjnego i prawa karnego, stąd też nazywane jest często prawem karno-administracyjnym. Szczególne związki widoczne są pomiędzy prawem administracyjnym a prawem cywilnym stanowiącym trzon prawa prywatnego. Coraz częściej władcze formy administrowania zastępowane są formami niewładczymi, opierającymi się na co najmniej formalnym współpartnerstwie, a nie elemencie przymusu. Prawo administracyjne z prawem cywilnym łączy obecnie przede wszystkim wzajemna zależność poszczególnych elementów jednego prawa od elementów drugiego. Ścisłe związki i stosunek krzyżowania się zakresów prawa zachodzi także pomiędzy prawem administracyjnym a np. prawem ubezpieczeń społecznych czy prawem finansowym.

8) Stosunek administracyjnoprawny

stosunek administracyjnoprawny - stosunki prawne uznawane są z reguły za odmianę stosunków społecznych; stosunek prawny jest normowaną prawem relacją zachodzącą pomiędzy co najmniej dwoma podmiotami, gdzie zachowanie jednego podmiotu implikuje zachowanie drugiego; stosunek prawny występuje wówczas, gdy prawo przedmiotowe dla dwóch podmiotów prawnych ma takie znaczenie, że w określonych warunkach sytuacja prawna jednego podmiotu jest połączona w pewien sposób z sytuacją prawną drugiego; jeśli te stosunki ujęte są w normach prawa administracyjnego to mamy do czynienia ze stosunkiem administracyjnoprawnym

Stosunek administracyjnoprawny zachodzi pomiędzy podmiotem administrującym, dysponującym i posługującym się kompetencją normodawczą ewentualnie kompetencją do aktualizowania przez swoje działanie czyjegoś zachowania a podmiotem podległym tej kompetencji.

Do podstawowych elementów konstrukcyjnych stosunku administracyjnego zalicza się: przedmiot (sprawa z zakresu administracji mieszcząca się w sferze kompetencji administrującej), podmiot (minimum dwa podmioty, jednym z podmiotów musi być zawsze organ administrujący, dysponujący przyznaną mu kompetencją, a drugim administrowany, legitymujący się „osobowością prawa administracyjnego” - osoba fizyczna, osoba, prawna, jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej), treść (wynikające ze stosunku uprawnienia i obowiązki, jakie wobec siebie mają podmioty danego stosunku), układ prawnej sytuacji pomiędzy podmiotami (brak równorzędności).

Stosunki admininstracyjnoprawne charakteryzują się następującymi cechami:

a) mają charakter indywidualny

b) charakteryzują się władczością

c) powstają na podstawie wyraźnie dopuszczających takie rozwiązanie przepisów p. administracyjnego

d) rozstrzyganie konfliktów - konfliktów trybie procedury administracyjnej, lub z udziałem sądu administracyjnego

e) jako podmioty tych stosunków: stosunków jednej strony: organ administracji lub inna upoważniona jednostka, z drugiej: obywatel, grupa obywateli, inny organ nie związany organizacyjnie lub służbowo z administracją

Powstanie, zmiana i ustanie stosunku prawnego mogą wynikać bezpośrednio z mocy prawa, przy zaistnieniu doniosłych na gruncie prawa administracyjnego faktów (zdarzeń lub zachowań). Rozróżniamy stosunku administracyjnoprawne: elementarne i złożone, dwustronne i wielostronne (liczba podmiotów), zewnętrzne i wewnętrzne (usytuowanie podmiotów), potencjalne i rzeczywiste (kryterium zaistnienia), wywołujące następstwa wyłącznie w sferze prawa administracyjnego lub dodatkowo w sferze innej dyscypliny prawa.

9) Sytuacja administracyjnoprawna

sytuacja administracyjnoprawna - mieści się w szerszej kategorii określanej mianem „sytuacji prawnej”, będącej z kolei rodzajem sytuacji społecznej; zwrot „sytuacja prawna” jest synonimem położenia prawnego czy statusu prawnego, jest to każda sytuacja społeczna określonego podmiotu, której elementy składowe zostały ukształtowane prawnie w sposób bezpośredni lub pośredni, ze względu na konkretne zdarzenie faktyczne

O sytuacji prawnej danego podmiotu mówić należy zarówno wtedy, gdy dotyczy ona stanu, w którym jest on bezpośrednim adresatem aktu prawotwórczego lub aktu administracyjnego odnoszącego się do stanu, jak i wówczas, gdy nie jest on takim adresatem i nie bierze jakiegokolwiek udziału w procesie prawnym, ale którego efekt wpływa na tworzenie, modyfikację lub zniesienie jego sytuacji prawnej w całości lub w części. Jeśli sytuację faktyczną wyznaczają normy prawa administracyjnego, mamy do czynienia z sytuacją admininstracynoprawną.

Wyróżniamy sytuacje: potencjalne i realne, proste i złożone (z podgrupami), zamknięte (sytuacje ukształtowana ostatecznie) i otwarte (które mogą być zmienione lub zmieniane oraz takie, które zobowiązują lub uprawniają do podjęcia czynności cennych w sferze poza admininstracyjnoprawnej); sytuacje jednorazowe, okresowe i trwałe; sytuacje organizacyjnoprawne, materialnoprawne i procesowe (z podgrupami); sytuacje typu klasycznego, układu wewnętrznego i układu dla działań faktycznych.

10) Publiczne prawa podmiotowe

publiczne prawa podmiotowe - konsekwencja poddania określonej sprawy regulacji prawnej, zwłaszcza konstytucyjnej i administracyjnoprawnej; o publicznym prawie podmiotowym określonej osoby wobec władzy publicznej mówi się, jeżeli od zachowania tej osoby zależy, czy dla tej władzy powstanie obowiązek prawny (czyli oparty na prawie), prawo podmiotowe określane bywało także jako korzyść, która należy się określonej jednostce i może być przez nią skutecznie realizowana, co poręczone jest przez porządek prawny; o publicznym prawie podmiotowym mówimy wtedy gdy, podmiot działania w określonej sytuacji prawnej ma możność wyznaczenia zachowania się drugiego podmiotu

Publiczne prawo podmiotowe to uprawnienie udzielone władzy (służy państwu lub innej upodmiotowionej władzy publicznej) albo jednostce wskutek tego, że jest członkiem związku publicznoprawnego - państwa czy jednostki samorządu. Publiczne prawa podmiotowe nie regulują stosunków pomiędzy obywatelami. Podmiotami publicznych praw podmiotowych są osoby fizyczne, osoby prawne i państwo jako takie. Zrzeczenie się publicznych praw podmiotowych jest w zasadzie niedopuszczalne, choć można z nich nie korzystać.

Klasyfikacja praw publicznych podmiotowych:

a) negatywne prawa podmiotowe

b) pozytywne prawa podmiotowe

a') prawa polegające na roszczeniu o wydanie aktu o oznaczonej treści

b') prawa polegające na żądaniu od organu określonego prawem zachowania się

c') prawa polegające na domaganiu się określonych świadczeń pozytywnych

d') prawa o treści negatywnej, polegające na roszczeniu od władzy publicznej o zachowanie ingerencji w sferę uznanej uprzednio wolności lub przyznanego statusu

e') prawa do współdziałania z władzą publiczną w rozstrzyganiu spraw publicznych

a'') prawa wolnościowe

b'') prawa polityczne

c'') prawa do pozytywnych świadczeń ze strony władzy publicznej

Ochronę publicznych praw podmiotowych zapewnia NSA. Uprawnionym do wniesienia skargi jest każdy, kto ma w tym interes prawny, prokurator, RPO, organizacja społeczna w zakresie jej statutowej działalności, w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób.

11) Uznanie administracyjne

uznanie administracyjne - przejaw szerzej pojmowanej władzy dyskrecjonalnej, przeciwstawnej władzy związanej; to prawo wyznacza uznanie, jego podstawy i granice; imperatywem działania może być np. dobro prawne, granice uznania są też ściśle powiązane z polityką administracyjną państwa; byt prawny uznania administracyjnego uzasadniany jest przede wszystkim względami celowościowymi i barierami techniczno-legislacyjnymi

Natury uznania upatrywano w konstrukcji, w której:

Przepis prawa nie łączy z pewną sytuacją w sposób bezwzględny nastąpienia określonych skutków; powołanym do oznaczenia, czy i jakie skutki mają nastąpić, jest organ administrujący. Uznaniem nazywano tez część składową aktów woli podejmowanych w przypadku, gdy ustawa wnosi tylko upoważnienie na rzecz administracji do działania, szczególnie wówczas, gdy chodzi o podejmowanie autorytatywnych czynności prawnych skierowanych do podmiotów będących adresatami jej działań.

Uznanie administracyjne jako ostatni etap stosowania prawa występuje także wówczas, gdy norma prawna nie determinuje konsekwencji prawnych w sposób jednoznaczny, lecz pozostawia w sposób wyraźny dokonanie takiego wyboru organowi administracji. W szerokim rozumieniu uznanie administracyjne zachodzi zarówno wówczas, gdy mamy do czynienia z wyborem konsekwencji prawnych, jak i wtedy, gdy wchodzi w rachubę jedynie interpretacja użytych przez prawodawcę pojęć nieostrych. Zdarza się, że są one równocześnie połączone z możliwością dokonania wyboru konsekwencji prawnej.

Zasady wykonywania uznania:

1) Kierowanie się celem, dla którego kompetencja ta została jej przyznana

2) Postępowanie obiektywne i bezstronne, mające na uwadze wszystkie stosowne dla rozpatrywanego przypadku elementy

3) Przestrzeganie zasad równości wobec prawa, unikanie wszelkiej dyskryminacji

4) Zachowywanie właściwej relacji pomiędzy ingerencją w prawa, wolności lub interesy osób a urzeczywistnianym celem

5) Podejmowanie decyzji w rozsądnym wdanej sprawie terminie

6) Stosowanie ogólnych dyrektyw administracyjnych w sposób konsekwentny i stały, przy uwzględnieniu okoliczności danego przypadku

W orzecznictwie pojęcie uznania identyfikowane jest najczęściej z przyznaną prawem możliwością wyboru przez administrację następstwa prawnego czy sposobu rozstrzygnięcia sprawy.

12) Władztwo administracyjne

istota władztwa - państwo przekazuje organom administracji publicznej prawo narzucania swojej woli i egzekwowania go przy pomocy środków przymusu państwowego. Jako cechy (elementy) władztwa wskazuje się także domniemanie ważności oraz legalności i mocy powszechnie obowiązującej oraz autorytetowość konkretyzacji prawa dokonywanej przez organ administracji publicznej wyposażony we władztwo administracyjne. Podstawą wykonywania władztwa administracyjnego są normy prawa administracyjnego. Realizując te normy, uprawniony organ może stosować przymus wobec adresatów swoich władczych działań.

Władztwo administracyjne przejawia się w tych działaniach organów administracji publicznej, które są podejmowane w formie aktów publicznoprawnych, a więc zarówno indywidualnych aktów administracyjnych, jak i aktów generalnych o charakterze normatywnym. Wyróżnia się władztwo pełne i władztwo ograniczone (gdy element zagrożenia zastosowaniem przymusu państwowego może być wyłączony jako bezprzedmiotowy w pewnych dziedzinach).

13) Sankcja administracyjna

sankcja - związane z odpowiedzialnością ustaloną w konkretnej normie za naruszenie/niewykonanie normy prawnej i wynikającą z niej dolegliwością - majątkową, osobistą, polegającą na utracie praw, nieważności czynności lub aktu, lub innych niekorzystnych dla określonego podmiotu skutków prawnych, osobistych, ekonomicznych

Do zasad gwarantujących poszanowanie praw jednostki w związku z możliwością nałożenia na nią sankcji lub jej praktycznego zastosowania zalicza się:

a) ustawowe uregulowanie sankcji i okoliczności ich nakładania

b) zasada niepogarszania sytuacji sprawcy w wyniku zmiany ustawodawstwa

c) jednostka nie może być karana administracyjnie dwukrotnie za ten sam czyn na podstawie tej samej normy prawnej albo norm chroniących ten sam interes społeczny

d) wszelkie działanie władz administracyjnych powinno być podejmowane w rozsądnym terminie

e) wszelkie postępowanie mogące skutkować nałożeniem sankcji administracyjnej, jakie zostało wszczęte względem osoby, powinno prowadzić do decyzji kończącej postępowanie

f) ciężar dowodu spoczywa na władzy administracyjnej

g) akt nakładający sankcję winien podlegać - w charakterze wymagania minimalnego - kontroli ze strony niezawisłego i bezstronnego sądu prawnie ustanowionego

Do podstawowych przesłanek skuteczności sankcji zaliczamy: występowanie dolegliwości dla podmiotu naruszającego prawo, współmierność sankcji w stosunku do charakteru naruszenia prawa, nieuchronność jej wymierzenia.

W ramach sankcji administracyjnych wyróżnia się ich kategorie: kary pieniężne, cofanie lub wygaszanie uprawnień w związku np. z niepodjęciem przez adresata wymaganego działania lub przerwaniem go, niekiedy także sankcje karne, sankcje egzekucyjne i dyscyplinarne.

Sankcje administracyjne należy zaliczyć do tzw. sankcji „skupionych”, opartych na prawie, wymierzanych w ramach systemu sformalizowanego, wyrażających się w represji, egzekucji bądź nieważności.

Cechy sankcji administracyjnej wg Trybunału Konstytucyjnego:

a) nakładanie sankcji musi posiadać podstawę prawną ustawową

b) sankcja - konsekwencja niezgodnego z prawem zachowania się jednostki lub innego podmiotu

c) prewencyjno-represyjny charakter

d) nakładanie w formie aktu administracyjnego lub w formie władnego rozstrzygnięcia określonego podmiotu administracyjnego

e) z uwzględnieniem zasady proporcjonalności

f) nałożenie sankcji podlega sądowej kontroli

14) Dobra publiczne, świadczenia publiczne, obowiązki publiczne

rzeczy publiczne - wszystkie rzeczy, którymi zarówno państwo, jak i każdy inny związek publicznoprawny posługują się dla wykonywania swoich zadań, wyróżniamy trzy kategorie rzeczy publicznych: majątek skarbowy (rzeczy służące celom administracyjnym pośrednio, np. poprzez dostarczanie potrzebnych do tego środków finansowych, tj. pieniądze, ziemia, lasy państwowe, papiery wartościowe), majątek administracyjny (środki rzeczowe, które administracja wykorzystywała bezpośrednio do realizacji zadań publicznych, tj. obiekty, budynki), rzeczy służące do użytku powszechnego, czyli dobra publiczne (z których może korzystać każdy bez uzyskiwania zezwolenia, czyli drogi, place, mosty, wody publiczne)

własność publiczna - dobra, które służą bezpośrednio użytkowi publicznemu

majątek publiczny - majątek, który niezależnie od charakteru podmiotu będącego właścicielem zostaje w sposób prawny przeznaczony do użytku publicznego w zakresie pełnego lub ograniczonego korzystania

Świadczenia publiczne i obowiązki publiczne mają charakter powszechny. Obowiązkowi poddane są wszystkie osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej. Obowiązek ten wynika z władztwa personalnego i władztwa terytorialnego.

ciężar publiczny - wynikający z mocy prawa lub mocy decyzji administracyjnej organu władzy wykonawczej (lub innych organów pełniących funkcje władzy wykonawczej) obowiązek publicznoprawny, którego treść polega na: a) świadczeniu osobistym (przedmiotem jest wymóg pracy nieodpłatnej, przejściowej, w ochronie interesu publicznego - np. zwalczanie powodzi), b) udostępnianie rzeczy ruchomych lub nieruchomości w sposób nieodpłatny (na rzecz konkretnego przedsięwzięcia o charakterze publicznym, którego organizacja należy do podmiotów władzy wykonawczej), c) świadczeniu pieniężnym (obowiązkowe, stałe, jednorazowe składki na ustawowo określone cele, opłaty, podatki)

Możemy wyróżnić obowiązki publicznoprawne o charakterze powszechnym (skierowane do wszystkich adresatów) oraz o charakterze szczególnym (określone osoby korzystające z budynków lub urządzeń).

15) Zasady prawa administracyjnego

Szczególna rola zasad prawa przejawia się w tym, że określają powinności osiągania jakichś cennych, pożądanych stanów, respektowania określonych wartości i tym samym ukierunkowują: procesy prawotwórcze, procesy interpretacji przepisów prawnych, procesy stosowania prawa, procesy korzystania ze swojego prawa.

Do zasad prawa materialnego i procesowego należy zaliczyć: zasadę demokratycznego państwa prawnego, zasadę legalności (praworządności) i zasadę równości wobec prawa, zasadę proporcjonalności, zasadę jawności administracyjnej, zasadę prawa do sądu, zasadę dwuinstancyjności, zasadę sprawiedliwości proceduralnej.

Do zasad prawa ustrojowego dotyczących organizacji i funkcjonowania administracji należy zaliczyć: zasadę subsydiarności (pomocniczości), zasadę kompetencyjności, zasadę centralizacji i decentralizacji oraz zasadę koncentracji i dekoncentracji, zasadę sprawności, zasadę dualizmu i monizmu, zasadę zespolenia.

a) Zasada demokratycznego państwa prawnego

Dla państwa prawnego jako charakterystyczną wskazuje się zwłaszcza zasadę legalności (i związaną z nią zasadę najwyższej mocy Konstytucji) oraz zasadę podziału władzy. Obie te zasady determinują zakres i sposób działania władzy publicznej, w tym wykonywania administracji publicznej. Organy państwa obejmuje zasada nakazu czynienia tylko tego, na co pozwala im prawo. Każde działanie organu państwa musi opierać się na wyraźnej ustawowej, legitymowanej tym samym demokratycznie podstawie kompetencyjnej, a niezawisły sąd, podlegający Konstytucji i ustawom, staje się gwarantem tego, by działania administracji wobec obywatela miały takie ustawowe umocowanie. Tylko ustawa może normować prawa i obowiązki obywateli i upoważniać do przymusowego egzekwowania tych obowiązków. Z zasady państwa prawnego wynikają pewne wartości, które musi spełniać prawo. Musi być ono dostępne, przejrzyste, zgodne z zasadą proporcjonalności, przewidywalne i stabilne, nie może działać wstecz i powinno wchodzić w życie z zachowaniem niezbędnego vacatio legis. Dla ochrony praw jednostki istotne są zasady: zasady poszanowania praw nabytych, prawo do rozpatrzenia sprawy przez bezstronny sąd, prawo do sprawiedliwej procedury, do uzyskiwania rozstrzygnięcia w rozsądnym terminie, do wynagrodzenia szkody wyrządzonej działaniami władzy publicznej. Demokratyczne państwo prawne opiera się na dwóch podstawowych założeniach: prymatu prawa i poszanowania praw i wolności obywateli. Do tych założeń zaliczyć można również zasadę zaufania obywateli do państwa i stanowionego prawa oraz lex retro non agit.

b) Zasada legalności i zasada równości wobec prawa

Łączy się z nią zasadą równości. Zasadę legalności wyraża art. 7 Konstytucji RP. Realizacja zasady legalności zakłada spełnianie łącznie dwóch przesłanek: działanie organu administracji publicznej powinno być podjęte na podstawie prawa, działanie organu administracji publicznej powinno być utrzymane w granicach prawa (w przypadku luzu decyzyjnego - samodzielność związana zawsze normami prawa, zasadami prawa oraz wartościami przyjmowanymi w systemie prawa). Wymóg legalności w procesie stanowienia prawa oznacza uznanie Konstytucji RP jako ustawy zasadniczej i prymatu ustawy w systemie źródeł prawa. Akty prawotwórcze mają być wydawane w granicach przyznanych organom administracji kompetencji. Wymóg legalności w procesie stosowania prawa polega na obowiązku przestrzegania przez organ administracji przepisów prawa ustrojowego, materialnego i procesowego, polega na obowiązku przestrzegania przez organ jako właściwości miejscowej, rzeczowej i instancyjnej.

Art. 32 Konstytucji RP stanowi, iż wszyscy są wobec prawa równi; wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne i nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Równość wobec prawa oznacza z jednej strony równość stosowania prawa, z drugiej równość w prawie. Jednakowa ochronę praw przyznaje się każdemu człowiekowi, ale nie jest to jednoznaczne z jednakową ochroną praw każdego człowieka. Zasada równości wobec prawa i równości w prawie polega na tym, że wszystkie podmioty prawa charakteryzujący się daną cechą istotną w równym stopniu, mają być traktowane równo, a więc wg jednakowej miary, bez zróżnicowań zarówno dyskryminujących, jak i faworyzujących.

c) Zasada proporcjonalności

Związana jest z kwestią właściwego - słusznego i racjonalnego - wyważenia ochrony dobra ogółu i dobra jednostki. Jest ona - nie bez przyczyny - określana mianem „zasady najmniejszego bólu”. Zasada ta odnoszona jest do rozsądnej i racjonalnie uzasadnionej ingerencji państwa w sferę gwarantowanych konstytucyjnie wolności i praw jednostki. Granice tej ingerencji zdeterminowane są systemem chronionym najwyższym prawem wartości i wyważoną relacją pomiędzy interesem (dobrem) ogółu i interesem (dobrem) jednostki. Zasada proporcjonalności nakazuje, aby pomiędzy celem regulacji prawnej indywidualnej ingerencji władzy publicznej a przewidzianymi prawem i stosowanymi środkami postępowania zachowana była korelacja i właściwe proporcje. Na treść tej zasady składają się trzy podstawowe nakazy: nakaz przydatności (aby przewidziany środek był zdatny do realizacji zamierzonego celu), nakaz konieczności, nakaz proporcjonalności. Zasięg oddziaływania zasady proporcjonalności obejmuje zarówno proces tworzenia prawa, jak tez etap jego stosowania. Trzy pytania stanowiące o istocie zasady proporcjonalności: czy wprowadzona regulacja ustawodawcza jest w stanie doprowadzić do zamierzonego przez nią skutku? czy regulacja ta jest niezbędna dla ochrony interesu publicznego, publicznego którym jest powiązana? czy efekty wprowadzanej regulacji pozostają w proporcji do ciężarów nakładanych przez nią na obywateli?

d) Zasada jawności administracyjnej

Jawność oznacza stan względnie swobodnego dostępu obywateli do informacji będących w dyspozycji organów władzy publicznej oraz tych podmiotów, które wykonują funkcje władzy publicznej, stan wglądu w sprawy własne, a więc indywidualne i sprawy społeczne, a więc państwowe, lokalne, regionalne. Informacje mogą być udzielane z urzędu, z inicjatywy administracji lub na wniosek obywatela. Obywatele mogą być informowani bezpośrednio lub za pośrednictwem innych niż administracja podmiotów, głównie prasy. Organy administracji państwowej są zobowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Prawo do informacji przysługuje każdemu. Prawo dostępu do informacji publicznej nie ma charakteru bezwzględnego, doznaje wyjątków, podlega ograniczeniu ze względu na ochronę informacji niejawnych oraz innych tajemnic ustawowo chronionych. Ustawodawca przewiduje trzy podstawowe formy udostępniania informacji publicznych: z urzędu, tzn. w drodze ogłaszania w BIP, na wniosek, ustnie lub pisemnie, poprzez dostęp do posiedzeń kolegialnych organów władzy publicznej pochodzącej z powszechnych wyborów. Dostęp do informacji publicznej jest bezpłatny. Wyjątek - jeśli podmiot zobowiązany miałby ponieść dodatkowe koszty związane z żądanym sposobem udostępnienia lub koniecznością przekształcenia informacji w formę wskazaną we wniosku, może pobrać od wnioskodawcy opłatę w wysokości odpowiadającej kosztom. Organowi administracji nie wolno udostępnić informacji, które mogłyby naruszyć przepisy o ochronie danych jednostkowych uzyskiwanych w badaniach statystycznych, informacji, których ujawnienie mogłoby zakłócić przebieg postępowania sądowego lub dyscyplinarnego lub spowodować zagrożenie dla środowiska.

e) Prawo do sądu

Prawo do sądu jest prawem powszechnym i generalnym, służy do uruchomienia postępowania przed każdym sądem, powszechnym i administracyjnym, lub uczestniczenia w takim postępowaniu. W doktrynie wyróżnia się cztery elementy sprawiedliwego procesu sądowego: zagwarantowanie dostępu do sądu, posiadanie przez organ udzielający ochrony prawnej wszystkich cech sądu, zapewnienie właściwego przebiegu procesu oraz szybkie i skuteczne wykonanie orzeczeń sądu.

f) Zasady postępowania administracyjnego

g) Zasada dwuinstancyjności

Każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Zasada, iż od każdej decyzji strona może odwołać się do wyższej instancji należy do naturalnych reguł każdego rozwiniętego i praworządnego postępowania przed organami państwa. Stronie przysługuje prawo odwołania się od każdej decyzji nieostatecznej, nie tylko od decyzji negatywnych. Podmiot legitymowany ma prawo do dwukrotnego rozpoznania i rozstrzygnięcia jego sprawy. Zasada ta stanowi gwarancję obrony interesu prawnego strony postępowania.

h) Zasada sprawiedliwości proceduralnej

Zasada ta eksponuje znaczenie tworzenia, stosowania i przestrzegania rzetelnej i sprawiedliwej procedury administracyjnej dla urzeczywistnienia praw i wolności obywatelskich. Sprawiedliwość proceduralna to taka organizacja procesu uzyskiwania informacji, ich analizy, wymiany argumentacji i podejmowania rozstrzygnięcia, które pozwala uznać wynik zastosowania procedury za sprawiedliwy. Wartości procesowe: dopuszczenie obywatela do udziału w rozstrzyganiu jego sprawy, dostęp do akt, równość szans, bezstronność rozstrzygającego organu, uczciwy sposób prowadzenia postępowania, obowiązek uzasadnienia decyzji, możliwość zakwestionowania wydanej decyzji, zagwarantowanie sądowej kontroli jej zgodności z prawem.

i) Zasada subsydiarności (pomocniczości)

Zakłada, że regulacja prawna sytuacji obywateli i ich grup oraz związków powinna zapewniać im maksymalną samodzielność i udział w wykonywaniu zadań publicznych. Państwo powinno być pomocnicze wobec jednostek, rodzin i mniejszych wspólnot. Każda większa wspólnota powinna wykonywać zadania przekraczające możliwości wspólnoty mniejszej. Zasada subsydiarności zakłada realizację maksymalnie szerokiego zakresu zadań przez szczebel władzy najbliższy obywatelowi, obywatelowi władza wyższego szczebla powinna wspomagać i uzupełniać działalność podmiotów niżej usytuowanych, o ile nie są samowystarczalne, dla dobra wspólnego. Rozwinięcie zasady subsydiarności: domniemanie kompetencji samorządu terytorialnego, domniemanie kompetencji gminy jako podstawowej jednostki samorządu, gwarancja sądowej ochrony samodzielności jednostek samorządu terytorialnego.

j) Zasady centralizacji i decentralizacji oraz koncentracji i dekoncentracji

Formą decentralizacji jest samorząd terytorialny, który uczestniczy w sprawowaniu władzy, wykonując istotną część zadań publicznych w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. W dualistycznym systemie administracji publicznej wyróżniamy dwa podsystemy: administracji rządowej (funkcjonuje na zasadzie centralizacji) oraz samorządowej (funkcjonuje na zasadzie decentralizacji i wyodrębnienia prawnego). Organizacje i funkcjonowanie każdego z organów administracji publicznej są prawnie regulowane, a więc stosunki między organami administracji publicznej są stosunkami prawnymi. Typ układu scentralizowany polega na związaniu organów niższego szczebla dyrektywami organów nadrzędnych, na ingerencji w sferę działania organu niższego w formie zarządzeń i poleceń służbowych. Ten układ opiera się na więziach kierowniczych, najdalej posunięta więź kierownicza przybiera formę hierarchicznego podporządkowania, na które składają się zależność organizacyjna i służbowa, oraz zależność osobowa. Typ układu zdecentralizowany polega na prawnym ustanowieniu określonego stopnia samodzielności w wykonywaniu określonego rodzaju zadań przez jednostkę zdecentralizowaną. Jest ot samodzielność względna; granice samodzielności organów wykonujących zadania na zasadzie administracji zdecentralizowanej wyznaczają środki nadzoru. Koncentracja oznacza skupienie kompetencji do podejmowania decyzji w rękach nielicznej grupy organów. Dekoncentracja polega na rozproszeniu kompetencji, rozłożeniu ich na rzecz większej grupy organów: tego samego szczebla - dekoncentracja rzeczowa - bądź na rzecz organów szczebla niższego - dekoncentracja terytorialna. Koncentracja oznacza załatwianie spraw bieżących na szczeblu centralnym. Koncentracja może występować tylko w systemie centralizacji.

k) Zasada kompetencyjności

Kompetencje to prawnie określony zakres uprawnień i obowiązków przypisanych danemu podmiotowi administrującemu, przy czym zakres ten wyznaczają przepisy określające zadania, właściwości oraz prawne formy działania podmiotu administrującego. Zasada kompetencyjności głosi, że do rozstrzygania określonej sprawy w określonej formie prawnej może być zobowiązany (kompetentny) tylko jeden organ administracji publicznej, odznaczający się właściwością rzeczową, miejscową i instancyjną. Właściwość rzeczowa składa się z dwóch elementów: właściwości resortowej (pion organów administracji) i właściwości instancyjnej (określa, który organ jest powołany do rozpatrzenia sprawy). Właściwość organów wynika wprost z ustawy bądź jest właściwością delegacyjną dopuszczoną przez ustawę. Każdy organ administracji publicznej uzyskuje kompetencję na drodze prawnej a uprawnienie do stosowania środków władczych powinno każdocześnie i jednoznacznie wynikać z ustawy lub z wydanych na jej podstawie przepisów powszechnie obowiązujących. Organ nie może zrzec się jakiejś kompetencji, nie może także przejąć kompetencji innego organu. Każda zmiana kompetencji wymaga upoważnienia ustawowego. Naruszenie wyłączności kompetencyjnej narusza i legalność i celowość działań administracyjnych. Zasada rozdzielności kompetencyjnej organów głosi, że przepisy prawa powinny w sposób jednoznaczny określać zakres kompetencji organów administracji, aby umożliwić precyzyjne rozgraniczenie działań, wyeliminować/ograniczyć zjawiska niezrealizowania obowiązków, trudności w ustaleniu odpowiedzialności, sporów kompetencyjnych itd. Zasada optymalnej pojemności kompetencyjnej organu nakazuje określenie rodzaju i ilości spraw przypisanych do danego organu oraz ukształtowanie struktury organizacyjnej tak, aby organ mógł rzeczywiście i sprawnie realizować wszystkie nałożone nań powinności.

l) Zasada zespolenia administracyjnego

Utożsamiana ze scentralizowaną, opartą na hierarchicznym podporządkowaniu specjalną administracją państwową.

m) Zasada sprawności działań administracji (zasad efektywności)

Zasada sprawnego działania administracji może być uznana za zasadę prawa. Zasada sprawności jako zasada prawa wprowadza normatywny obowiązek sprawnego działania organów administracji. Przyjmuje się trzy podstawowe cechy działania sprawnego: skuteczność (działanie prowadzące do skutku zamierzonego jako cel, działanie celowe), korzystność (cenność wyniku użytecznego musi być większa od kosztów), ekonomiczność (wartość relacji pomiędzy cennością wyniku użytecznego a cennością kosztów musi być większa od jednego).

16) Źródła prawa administracyjnego

Podziały źródeł:

a) zakres obowiązywania prawa:

- źródła powszechnie obowiązującego prawa

- źródła prawa wewnętrznego

b) pozycja organu stanowiącego prawo:

- stanowione przez centralne organy państwa

- stanowione przez organy terenowe

c) charakter podmiotu stanowiącego prawo:

- stanowione przez organ władzy ustawodawczej

- stanowione przez organ władzy wykonawczej, w tym sprawujący administrację publiczną

d) czy źródło prawa pochodzi:

- od organów administracji publicznej (akty wewnętrzne i zewnętrzne)

- od innych organów

a) Konstytucja, ustawy i umowy międzynarodowe.

Konstytucja jest najwyższym prawem RP i określa podstawowe zasady ustroju państwa. Z punktu widzenia prawa administracyjnego zasadnicze znaczenie ma konstytucyjne uregulowanie zasad kontroli administracji publicznej, wolności i praw człowieka i obywatela oraz stworzenie konstytucyjnego systemu źródeł prawa. Konstytucyjna regulacja wolności, praw człowieka i obywatela wskazuje granice dopuszczalnej ingerencji, które mogą być przekroczone w wyjątkowych przypadkach i prowadzić do ograniczenia wolności oraz praw człowieka i obywatela. Ograniczenia także mogą być ustanowione tylko w drodze ustawowej, nie mogą one naruszać istoty wolności i praw człowieka i obywatela.

Ustawy mają podstawowe znaczenie dla administracji publicznej, bowiem tworzą dla tej administracji podstawy prawne do działania oraz wyznaczają granice tego działania. Wszystkie inne źródła prawa muszą być zgodne z ustawami i służyć ich wykonywaniu. Warunkiem wejścia w życie ustaw jest ich ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP.

Umowy międzynarodowe stają się źródłami prawa po ich ratyfikowaniu i ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP. Istnieją dwie grupy umów międzynarodowych: w pierwszej ratyfikacja przez Prezydenta RP wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, w drugiej ratyfikacja należy wyłącznie do Prezydenta RP.

b) Akty prawne powszechnie obowiązujące, pochodzące od naczelnych organów władzy wykonawczej

Konstytucja przyznała naczelnym organom władzy wykonawczej prawo do stanowienia: rozporządzeń z mocą ustawy, rozporządzeń, uchwał i zarządzeń. Akty normatywne organów wykonawczych z mocą ustawy wprowadzane są do systemu źródeł prawa wyjątkowo, jako odstępstwo od zasady nadrzędności ustaw.

Prawo do stanowienia rozporządzeń z mocą ustawy przysługuje: Prezydentowi RP na wniosek Rady Ministrów w czasie stanu wojennego, gdy Sejm nie może zebrać się na posiedzenie. Rozporządzenia z mocą ustawy mogą określać zasady i zakres działania organów władzy publicznej, zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i zasady wyrównywania szkód powstałych w związku z tymi ograniczeniami.

Rozporządzenia są aktami normatywnymi wykonawczymi w stosunku do ustawy. Kompetencje wydawania rozporządzeń posiadają: Prezydent, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, minister kierujący określonym działem administracji rządowej, przewodniczący określonych w ustawie komitetów, KRRiT. Warunkiem wejścia w życie rozporządzenia jest jego ogłoszenie w Dzienniku Ustaw.

Do aktów normatywnych o charakterze wewnętrznym nie mających przymiotu powszechnie obowiązujących przepisów prawa Konstytucja zalicza: uchwały Rady Ministrów, zarządzenia Prezesa Rady Ministrów, zarządzenia ministrów. Podstawową cechą aktów normatywnych wewnętrznych jest ograniczony zakres ich obowiązywania, obowiązują tylko w stosunku do jednostek organizacyjnych podległych organowi, który je wydał. Uchwały są to akty normatywne kolegialnych organów administracji publicznej, rozumiane jako wyraz woli organu kolegialnego. Zarządzenia w przeciwieństwie do uchwał Rady Ministrów mogą być wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mogą stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów. Uchwały Rady Ministrów i zarządzenia Prezesa Rady Ministrów oraz ministrów podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem. Zarządzenia mogą wydawane również przez Prezydenta RP, centralne organy administracji państwowej, terenowe organy administracji zespolonej i niezespolonej oraz organy zakładów administracji publicznej. Regulaminy i statuty muszą opierać się na normie ustawowej. Niekiedy regulaminy przybierają formę zarządzeń lub uchwał, a statuty - rozporządzeń lub uchwał, w tym mających charakter przepisów powszechnie obowiązujących lub przepisów wewnętrznych.

c) Znaczenie zwyczaju, orzecznictwa sądowego i doktryny.

W zamkniętym konstytucyjnie systemie źródeł prawa nie ma miejsca na prawo zwyczajowe, rozumiane jako normy wytworzone w drodze długotrwałego stosowania pewnych rozwiązań i mające moc taką jak normy stanowione. Również orzecznictwo sądowe nie jest źródłem prawa, gdyż nie tworzy powszechnie obowiązujących norm.

d) Prawo miejscowe

Różni je od rozporządzeń to, że nie pochodzą od organów administracji państwowej, ale od podmiotów samodzielnych, samodzielnych odrębnej od państwa osobowości prawnej, włączonych do organizmu państwa. Zaliczamy do nich statuty (np. szkół wyższych) i regulaminy zakładów publicznych (np. regulaminy studiów). Akty prawa wewnętrznego stanowione przez organy administracji publicznej i inne podmioty administrujące cechuje: określony krąg adresatów, podporządkowanych organizacyjnie lub służbowo, organowi wydającemu dany akt; wydawanie bądź na podstawie ogólnej kompetencji lub na podstawie szczególnego upoważnienia ustawowego.

Inne swoiste źródła prawa: akty planowania (wskazujące konkretne zadania określonym adresatom), normy techniczne, Polskie Normy ustanawiane przez polski Komitet Normalizacyjny (określają wymagania, metody badań i innych czynności)

e) Prawo miejscowe

Akty prawa miejscowego są źródłami powszechnie obowiązującego prawa RP na obszarze działania organów, które je ustanowiły. Powszechne obowiązywanie tych aktów oznacza, że mogą one regulować zachowanie się wszystkich kategorii adresatów, np. wszystkich obywateli, wszelkich organizacji (publicznych i prywatnych). Akty prawa miejscowego mają ograniczony przestrzennie zasięg obowiązywania. Upoważnione do stanowienia aktów prawa miejscowego są organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej. Rozróżniamy: akty stanowione przez organy samorządu terytorialnego i akty stanowione przez terenowe organy administracji rządowej; akty prawa miejscowego stanowione przez organy samorządu gminnego, powiatowego, województwa, wojewodę, terenowe organy administracji niezespolonej; akty zawierające statuty, przepisy wykonawcze i porządkowe. Upoważnienie szczególne zawiera określenie odpowiedniego organu, zakres sprawi wskazówki. Upoważnienie generalne zawiera właściwy organ i ogólne przesłanki. Wojewoda wydaje przepisy porządkowe w formie rozporządzenia. W przepisach porządkowych mogą być przewidziane za ich naruszenie kary grzywny wymierzane na zasadach i trybie określonym w prawie o wykroczeniach.

Ogłaszanie źródeł prawa:

1. Dziennik Ustaw RP (m.in. ogłoszenie Konstytucji, ustaw, rozporządzeń z mocą ustaw wydawanych przez Prezydenta, rozporządzeń Rady Ministrów, Prezesa Rady Ministrów, ministrów kierujących działami administracji rządowej)

2. Dziennik Urzędowy RP „Monitor Polski” (m.in. zarządzenia Prezydenta/Prezesa Rady Ministrów wydawane na podstawie ustawy, uchwały Rady Ministrów)

3. Dziennik Urzędowy RP „Monitor Polski B”

4. dzienniki urzędowe ministrów kierujących działami administracji rządowej, dzienniki urzędowe urzędów centralnych oraz wojewódzkie dzienniki urzędowe (m.in. uchwały Rady Ministrów uchylające zarządzenia ministra wydającego dziennik urzędowy)

17) Wykładnia prawa administracyjnego

Wykładnia prawa utożsamiana jest zazwyczaj z interpretacją prawa. Wykładnia prawa spełnia cztery podstawowe role: dydaktyczną, naprawczą, usprawniającą i uzupełniającą. Proces wykładni przebiega wg reguł: interpretacyjnych (oparte na dyrektywach językowych, systemowych, funkcjonalnych, procedury, preferencji), wnioskowań prawniczych, kolizyjnych (chronologiczna, merytoryczna, hierarchiczna). W doktrynie prawa administracyjnego zwraca się uwagę na szczególne znaczenie wykładni celowościowej - opartej na założeniu, że prawo jest środkiem realizacji wyznaczonego celu. W teorii prawa administracyjnego sformułowano kilka reguł odnoszących się do wykładni tego prawa, a przy ich konstruowaniu uwzględniono: szczególną funkcję prawa administracyjnego, specyfikę relacji administrujący-administrowany, katalog i charakter chronionych dóbr, płynność, liczebność i kazuistykę przepisów, brak części ogólnej, posługiwanie się konstrukcją otwartą, stosowanie zwrotów specjalistycznych.

18) Podmioty administrujące

Podmioty publiczne realizujące zadania administracji publicznej tworzą aparat administracyjny. W skład tego aparatu wchodzą organy administracji publicznej, państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne oraz instytucje publiczne. Podmioty publiczne wchodzące w skład aparatu administracyjnego oraz podmioty niepubliczne wykonujące funkcje administracji publicznej określa się mianem podmiotów administracji (podmiotów administrujących).

system administracji publicznej - w jego skład wchodzą podmioty zaliczane do aparatu administracyjnego, podmioty niepubliczne w zakresie, zakresie jakim wykonują funkcje administracji publicznej; jest to pojecie funkcjonalne (są to m. in. organy administracji publicznej, zakłady publiczne, przedsiębiorstwa, fundacje, organizacje społeczne)

zadania - skonkretyzowana czasowo ocena realizowanego stanu, faktu zdarzenia, odnoszona do systemu wartości ustawodawcy

cel - skonkretyzowana czasowo ocena projektowanego stanu, faktu, zdarzenia, odnoszona do systemu wartości ustawodawcy

właściwość - miejsce (właściwość miejscowa) lub przedmiot (właściwość rzeczowa) danego organu administracyjnego

kompetencja - zespół praw i obowiązków organu administracji publicznej, z jednoczesnym wskazaniem prawnych form działania organu; kompetencje określane są w ustawach (aktach wykonawczych), regulujących poszczególne dziedziny administracji publicznej, wskazują one formę prawną, jaką może zastosować organ administracji w konkretnej sprawie; kompetencje nie mogą być przez własne działanie organu zwiększone, uszczuplone, zmienione lub przeniesione

administrowanie - proces realizowania dobra wspólnego przez podmioty administrujące, warunki do realizacji dobra wspólnego tworzą ustawy, ustawodawca ustala cele i kierunki działania konkretnych podmiotów, tworzy struktury organizacyjne administracji publicznej, określa zasady funkcjonowania

organ administracji - wewnętrzna jednostka organizacyjna danego podmiotu prawa, która jest wyposażona w uprawnienia wyrażania woli tego podmiotu; uprawnienie to opiera się na prawie i jest ujęte jako wykaz zadań i kompetencji; istotne cechy: określony prawnie pewien zakres i możliwość podejmowania działań władczych; elementy pojęcia: wyodrębnienie organizacyjne, sposób działania, upoważnienie do stosowania środków władczych, działanie w interesie publicznym, działanie w zakresie przyznanej przez prawo kompetencji; rozróżniamy organy centralne i terenowe

organy terenowe - organy, których właściwość miejscowa obejmuje ściśle określoną część terytorium państwa, właściwość miejscowa tych organów z reguły jest dostosowana do zasadniczego bądź specjalnego podziału terytorialnego

organy jednoosobowe - związane z działaniem jednej osoby fizycznej; tworzy się je do załatwiania spraw konkretnych, wymagających fachowości, szybkiego działania

organy kolegialne - organy wieloosobowe, wole organu wyraża uchwała zespołu osób

organy o kompetencji ogólnej - organy, których zadania obejmują całość lub większość dziedzin administracji na terytorium państwa lub określonej jednostki podziału terytorialnego, organy o kompetencji specjalnej - tworzone w wyniku rzeczowego podziału zadań administracyjnych

urząd - jest to zorganizowany zespół pracowników państwowych lub samorządowych (kolektyw), przydzielony do pomocy organowi administracji i powołany do merytorycznej i technicznej obsługi tego organu.

zakład publiczny - jedność osób i rzeczy, powoływana przez organy administracji publicznej bądź za ich zezwoleniem przez inne podmioty dla trwałej realizacji określonego zadania publicznego; cechy wspólne zakładów: wyodrębnienie organizacyjne i powołanie organów zarządzających zakładem, wyposażenie w materialne środki działania, cel główny, swoisty rachunek prawny łączący organy zakładu i jego użytkowników, jednostka budżetowa (z reguły, ale nie zawsze - może to być też zakład budżetowy lub jednostka posiadająca os. prawną); tworzone są w drodze ustawy, aktów organów administracji rządowej i organów samorządu terytorialnego; ustrój zakładów określa statut

agencje - instytucje utworzone na podstawie ustawy lub założone przez naczelny organ administracji państwowej w formie organu centralnego, państwowej jednostki organizacyjnej lub spółki akcyjnej w celu wykonywania zadań państwa w zakresie udzielonych jej kompetencji i pełnomocnictw; wyróżnia się agencje: centralne organy administracji państwowej, państwowe osoby prawne, jednoosobowe spółki Skarbu Państwa

przedsiębiorstwo państwowe - zaliczane do podmiotów administrujących, uprawnienia do administrowania mogą uzyskać przedsiębiorstwa państwowe o różnym statusie prawnym, są one powoływane do prowadzenia działalności gospodarczej, a ich działalność administracyjna, jeśli jest prowadzona, charakter uboczny w stosunku do podstawowej

fundacje - fundacja jest jednostką organizacyjną wyposażoną w osobowość prawną, utworzoną z inicjatywy osób fizycznych bądź prawnych do realizacji w sposób trwały, wskazany w akcie fundacyjnym celów użyteczności publicznej, na podstawie środków uzyskiwanych z przekazanego majątku

organizacje społeczne - trwałe zrzeszenia osób fizycznych lub prawnych, nie wchodzące w skład szeroko rozumianego aparatu państwowego i zarazem nie będące spółkami prawa prywatnego (zaliczamy do nich: stowarzyszenia i organizacje podobne do nich, partie polityczne, związki zawodowe, społeczno-zawodowe organizacje rolników, samorządy, związki wyznaniowe)

powiązania organizacyjne - układ zależności między jednostkami organizacyjnymi, który jest warunkiem spójności i jednolitości struktury organów, na więzi organizacyjne składaj się dwa elementy: bezpośredni (wpływa na obsadę personalną) i celowość (uprawnione kryterium oceny działania jednostki organizacyjnej szczebla niższego)

powiązanie funkcjonalne - wszystkie zależności prawne między podmiotami administracji publicznej nie mające charakteru organizacyjnego, które występują w systemie prawnym ze względu na proces organizowania działalności podjętej w celu realizacji ustawowo określonych zadań publicznych

kierownictwo - najsilniejszy rodzaj więzi pomiędzy organami wyższego i niższego szczebla; jest to układ charakterystyczny dla administracji scentralizowanej; istota kierownictwa obejmuje pełną ocenę jednostki kierowanej, w tym warunki, sposób i treść działania podmiotu kierowanego

nadzór - układ charakterystyczny dla administracji zdecentralizowanej; obejmuje zespół kompetencji do kontroli oraz do usuwania rozbieżności między stanem pożądanym a rzeczywistym; zakres oceny działania jednostki nadzorowanej dotyczy treści działania; podmioty nadzorowane z mocy prawa uzyskują samodzielność i odpowiadają prawnie za podjęte przez siebie działania, organ nadzorujący odpowiada za wykonywanie zadań nadzorczych

kontrola - element kierownictwa i nadzoru, może także występować jako odrębny rodzaj powiązań podmiotów administrujących; jej istota polega na prawnym upoważnieniu organu kontrolującego do oceny działania podejmowanego przez organ kontrolowany i jego skutków

koordynacja - polega na harmonizowaniu i ujednolicaniu działań różnych podmiotów administrujących bez względu na układ organizacyjny łączący te podmioty; organ koordynujący nie może odpowiadać za wykonywanie dyspozycji koordynacyjnych, nie może też zmusić danego podmiotu do ich wykonania

współdziałanie - więź łącząca podmioty niezależne; najczęściej spotykane pojęcie współdziałania jako podstawową jego cechę eksponuje brak organizacyjnego podporządkowania między podmiotami zmierzającymi do osiągnięcia wspólnego celu

19) Podziały terytorialne

Podziału terytorialnego dokonuje się w tym celu, aby każdej jednostce terytorialnej ustanowić odpowiedni organ administracji, który by działał w ściśle oznaczonych gracach terytorialnych. Jest to zjawisko prawne, społeczne i polityczne. Podziały terytorialne tworzone są dla podmiotów państwowych w celu wprowadzenia pewnego ładu i porządku w działalności na określonej przestrzeni. Kształtowanie jednostek podziału powinno uwzględniać wiele wiążących się ze sobą czynników. Są to czynniki natury ekonomicznej, procesy urbanizacyjne, struktury sieci osadniczej, zacieranie się różnic między miastem a wsią, czynniki demograficzne, przyzwyczajenia ludności, tradycje historyczne, kulturowe. W literaturze prawa administracyjnego wyróżnia się trzy rodzaje terytorialnego podziału państwa: zasadniczy podział terytorialny (zwany podziałem podstawowym, albo ogólnym, tworzony jest dla organów terenowych, mających znaczenie zasadnicze i dla organów o kompetencjach ogólnych; tworzony jest ze względu na konieczność wykonywania na określonym obszarze zadań publicznych o ich istotnym znaczeniu z punktu widzenia podstawowych celów państwa i zasad jego funkcjonowania; jednostkami tego podziału są województwa, powiaty i gminy), pomocniczy podział terytorialny (uzupełnia podział zasadniczy i specjalny i tworzony jest dla organów pomocniczych w stosunku do podstawowych, podziałem pomocniczym są sołectwa, dzielnice miejskie i osiedla tworzone w gminie - nie zostały wyposażone w osobowość prawną), podział dla celów specjalnych (tworzony dla wyspecjalizowanych organów administracji, państwowych, przedsiębiorstw, zakładów - organy o kompetencjach specjalnych działają bądź w ramach podziałów zasadniczych (terytorialny zasięg działania komendanta wojewódzkiego), bądź tworzone są dla nich podziały odrębne (PKP, wojsko)).

województwo - jednostka samorządu terytorialnego, regionalna wspólnota samorządowa, największa jednostka zasadniczego podziału terytorialnego państwa w celu wykonywania administracji publicznej przez organy administracji rządowej i organy samorządu terytorialnego

powiat - lokalna wspólnota samorządowa obejmująca określone terytorium, obejmuje cały obszar miasta na prawach powiatu (gmina wykonująca zadania powiatu) lub obszar graniczących ze sobą gmin

gminy - jednostki samorządu terytorialnego na podstawowym stopniu podziału zasadniczego państwa

20) Administracja centralna

administracja centralna - w jej skład wchodzą organy administracji państwowej, których właściwość miejscowa rozciąga się na obszar całego państwa

Prezydent RP - najwyższy przedstawiciel państwa i gwarant ciągłości władzy państwowej, czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa i nienaruszalności oraz niepodzielności jego terytorium; zadania: stosunki zagraniczne (reprezentant państwa, ratyfikuje umowy międzynarodowe, mianowanie i odwoływanie pełnomocnych przedstawicieli RP w innych państwach), prawodawstwo nadzwyczajne (zarządzanie częściowej lub powszechnej mobilizacji i użycie sił zbrojnych do obrony RP, może wprowadzić na wniosek RM stan wojenny), prawodawstwo zwykłe (wydawanie rozporządzeń, zarządzeń, postanowień, aktów urzędowych, inicjatywa ustawodawcza), uprawnienia personalne (desygnuje i powołuje Prezesa RM, przyjmuje dymisję RM, powołuje sędziów, wniosek o powołanie Prezesa NBP/pociągnięcie do odpowiedzialności przed TS członków RM, odwoływanie ministrów (po votum nieufności), nadaje określone stopnie wojskowe), uprawnienia administracyjno-organizatorskie (zarządza wybory do Sejmu/Senatu/referendum ogólnonarodowe, podpisuje/odmawia podpisania ustawy, wniosek o kontrolę do NIK, nadawanie orderów i odznaczeń, stosowanie prawa łaski, nominacje profesorskie, nadawanie obywatelstwa, orędzia do Sejmu/Senatu/Zgromadzenia Narodowego)

Rada Ministrów - kolegialny organ władzy wykonawczej, w skład RM wchodzą Prezes Rady Ministrów i ministrowie, a także wiceprezesi Rady Ministrów; RM prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną RP, do niej należą sprawy polityki państwa nie zastrzeżone dla innych organów państwowych i samorządu terytorialnego; RM: zapewnia wykonywanie ustaw/bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne państwa/porządek publiczny, wydaje rozporządzenia, koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej, chroni interes Skarbu Państwa, kieruje wykonaniem budżetu; posiedzenia RM są niejawne; organami wewnętrznymi RM są: stałe komitety (organy pomocnicze i opiniodawcze; zaliczamy do nich: Komitet Ekonomiczny RM/Społeczny RM/Spraw Obronnych RM/RM ds. Polityki Regionalnej i Zrównoważonego Rozwoju) komitety (do rozpatrywania określonych spraw), rady i zespoły (organy pomocnicze i opiniodawcze w sprawach zagadnień należących do zakresu działania RM lub Prezesa RM), komisje (wspólne RM i instytucji lub środowisk pozarządowych)

Prezes RM - reprezentuje RM i kieruje jej pracami, koordynuje i kontroluje prace ministrów; może wyznaczyć ministrowi zakres spraw, w których ten działa z upoważnienia Prezesa RM żądać informacji, dokumentów, sprawozdań, przewodniczyć w każdym z komitetów RM, rozstrzygać o zakresie działania ministrów w razie sporu kompetencyjnego między ministrami; Prezes RM wydaje rozporządzenia, powołuje/odwołuje wojewodów, sprawuje nadzór nad jednostkami samorządu terytorialnego oraz wojewodami, jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej, powołuje/odwołuje Szefa Kancelarii Prezesa RM/sekretarzy/podsekretarzy stanu w Kancelarii

ministerstwo - jest zespołem pracowników państwowych, kierowanych przez ministra i powołanych do pomocy ministrowi w wykonywaniu jego zadań. W codziennej praktyce funkcjonowania ministerstwa sekretarz stanu, podsekretarz stanu, dyrektorzy departamentów i inni wyżsi urzędnicy działają samodzielnie, podejmując nie raz bardzo ważne rozstrzygnięcia i inne działania podejmowane są w imieniu ministra, realizując ustalone przez ustawy jego kompetencje jako naczelnego organu administracji rządowej

centralne organy administracji - Istotne znaczenie dla kształtowania systemu administracji centralnej mają: -Konstytucja RP; -ustawa z 4 września 1997r. o działaniach administracji rządowej; -ustawa z 8 sierpnia 1996r. o organizacji i trybie pracy RM oraz zakresie działania ministrów. System centralnych organów administracji w naszym kraju jest bardzo rozbudowany. Funkcje centralnych organów administracji spełniają: Prezydent RP, RM, Prezes RM, ministrowie, Komitet Badań Naukowych, Komitet Integracji Europejskiej, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji oraz liczne organy administracji centralnej nie będące organami naczelnymi

Rada Ministrów (członkowie i pełnomocnicy rządu) - Członek RM Uczestniczy w ustalaniu polityki państwa i ponosi odpowiedzialność za treść i za realizację działań Rządu; obowiązany jest do inicjowania i opracowywania, w zakresie swojego działania, polityki rządu, przedkładania inicjatyw i odpowiednich projektów aktów normatywnych na posiedzeniu RM. Członkowie RM ponoszą przed Sejmem solidarną odpowiedzialność za działalność RM, jak również odpowiedzialność indywidualną za sprawy należące do ich kompetencji lub powierzone im przez Prezesa RM. Konsekwencją pociągnięcia do odpowiedzialności parlamentarnej jest wotum nieufności. Członek RM realizuje politykę ustalona przez Rząd. W tym celu: -współdziała z innymi członkami RM, -nadzoruje działalność terenowych organów administracji rządowej, -współdziała z samorządem terytorialnym, organizacjami społecznymi i przedstawicielami środowisk zawodowych i twórczych, -występuje do Prezesa RM o powołanie zespołów międzyresortowych do wykonywania zadań wykraczających poza zakres swojego działania, -powołuje rady i zespoły, jako organy pomocnicze w sprawach należących do jego działań. Pełnomocnicy rządu- RM może ustanowić pełnomocników rządu do określonych spraw o charakterze czasowym, których przekazanie członkom RM nie jest celowe. Pełnomocnikiem rządu może być sekretarz stanu, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach, w zakresie zadań o zakresie regionalnym- wojewoda. Pełnomocników rządu powołuje i odwołuje Prezes RM. RM określa w drodze rozporządzenia, zakres udzielnych pełnomocnikowi upoważnień, sposób sprawowania nadzoru nad jego działalnością oraz zapewnienia mu obsługi merytorycznej, organizacyjno-prawnej, technicznej i kancelaryjno-biurowej wraz ze wskazaniem sposobu finansowania działalności pełnomocnika.

resort - Najliczniejszą grupę członków RM stanowią ministrowie. Według art.149 ust.1 Konstytucji ministrowie kierują określonymi działami administracji rządowej lub wypełniają zadania wyznaczone im przez Prezesa RM. Dział administracji kierowany przez ministra nazywany jest resortem. Przez określenie „resort” należy rozumieć wyodrębniony dział administracji, którym kieruje członek rządu, zwykle minister, a niekiedy przewodniczący komitetu będącego naczelnym organem administracji rządowej. W skład resortu wchodzi minister jako kierownik resortu, ministerstwo jako urząd, a ponad to mogą wchodzić organy rządowej administracji centralnej i terenowej, zakłady publiczne i inne jednostki organizacyjne.

urzędy centralne i agencje - Oprócz naczelnych organów administracji rządowej występuje liczna grupa centralnych organów administracji rządowej, zwanych urzędami centralnymi oraz grupa państwowych jednostek organizacyjnych noszących nazwę agencji. Centralne organy administracji rządowej można podzielić na organy podległe bądź nadzorowane: -bezpośrednio przez Prezesa RM - Prezes Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Komisję Papierów Wartościowych i Giełd, Prezesa Głównego Urzędu Miar, Polski Komitet Normalizacyjny, Szefa Urzędu Ochrony Państwa, szefa Służby Cywilnej, -przez właściwego ministra (centralne organy resortowe) - Komendanci: Policji, Straży Granicznej i Państwowej Straży Pożarnej, Szefa Obrony Cywilnej Kraju oraz Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców. W ostatnich latach przepisami różnych ustaw utworzone zostały państwowe jednostki organizacyjne nazywane agencjami. Gdy chodzi o organizację i zadania agencji, można posłużyć się przykładem Agencji Prywatyzacji, która utworzona została z dniem 1 października 1996r., na podstawie art.8 ustawy z 8 sierpnia 1996r. o urzędzie Ministra Skarbu Państwa, a jej organizacji i działalności poświęcone są art.9-16 tej ustawy. Wymieniona Agencja jest państwową osoba prawną, działa na podstawie powołanej ustawy, ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych oraz statutu nadanego w drodze rozporządzenia Prezesa RM na wniosek Ministra Skarbu Państwa. Organami Agencji są Prezes powołany przez Prezesa RM na wniosek Ministra Skarbu Państwa oraz Rada Nadzorcza składająca się z przewodniczącego oraz 8 członków. Przewodniczącego i członków Rady Nadzorczej powołuje na okres 3 letniej kadencji Prezes RM. Agencja prowadzi samodzielną gospodarkę finansową. Pod pewnymi warunkami działalność Agencji może być finansowana z budżetu Państwa, na zasadach określonych przez RM

21) Terenowa administracja rządowa

Terenowa adm. rządowa (ustrój) - przedstawicielem RM w województwie jest wojewoda; tryb powoływania oraz odwoływania oraz zakres działania wojewodów określa ustawa; administrację publiczną w województwie wykonują organy administracji rządowej oraz organy samorządu województwa; administrację rządową na obszarze województwa wykonują: 1) wojewoda, 2) kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży, działający pod zwierzchnictwem wojewody, 3) organy administracji niezespolonej, 4) organy samorządu terytorialnego, jeżeli wykonywanie zadań administracji rządowej wynika z ustawy lub zawartego porozumienia, 5) kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży, działający pod zwierzchnictwem starosty, 6) organy innych samorządów, jeżeli wykonywanie zadań administracji rządowej następuje na podstawie ustawy lub porozumienia.

Terenowe organy adm. rządowej (system organów wyk. zad. adm. rządowej) - Administrację rządową na obszarze województwa wykonują: 1) wojewoda, 2) kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży, działający pod zwierzchnictwem wojewody, 3) organy administracji niezespolonej, 4) organy samorządu terytorialnego, jeżeli wykonywanie zadań administracji rządowej wynika z ustawy lub zawartego porozumienia, 5) kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży, działający pod zwierzchnictwem starosty, 6) organy innych samorządów, jeżeli wykonywanie zadań administracji rządowej następuje na podstawie ustawy lub porozumienia. Zespolenie służb, inspekcji i straży w administracji rządowej w województwie następuje pod zwierzchnictwem wojewody w jednym urzędzie, chyba że ustawa nie przewiduje zespolenia w jednym urzędzie. Gdy kierownik służby, inspekcji lub straży wykonuje zadania i kompetencje w imieniu wojewody i gdy służba ta, inspekcja lub straż jest włączona do urzędu wojewódzkiego, to mamy zespolenie bezpośrednie (pod jednym zwierzchnikiem i w jednym urzędzie). Gdy kierownik służby, inspekcji lub straży działa we własnym imieniu, realizuje jemu przypisane kompetencje i gdy posiada aparat pomocniczy w postaci komendy, inspektoratu lub innej jednostki organizacyjnej nie wchodzącej w skład urzędu wojewódzkiego to występuje zespolenie pośrednie, gdy dany kierownik działa pod zwierzchnictwem wojewody. Najważniejsze kategorie spraw zaliczanych do zakresu administracji rządowej: 1) sprawy wykraczające poza zakres interesów lokalnej i regionalnej społeczności, (np. obronność kraju); 2) sprawy, których jednostki samorządu terytorialnego nie byłyby w stanie wykonywać ze względów technicznych (np. budowa autostrad); 3) sprawy reglamentacji administracyjnej nie związane bezpośrednio z zaspokojeniem potrzeb lokalnej i regionalnej wspólnoty.

Wojewoda (zadania i kompetencje) - Wojewoda jest: -przedstawicielem RM w województwie, -zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej, -organem nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego, -organem wyższego stopnia w rozumieniu przepisów o postępowaniu administracyjnym, jeżeli ustawy szczególne tak stanowią, -reprezentantem Skarbu Państwa w zakresie i na zasadach określonych w ustawach. Wojewoda jako przedstawiciel RM odpowiada za wykonywanie polityki rządu na obszarze województwa; najważniejsze zadania wojewody to: 1) kontrola wykonywania przez organy zespolonej administracji rządowej zadań, wynikających z aktów normatywnych, ustaleń RM oraz zarządzeń i poleceń Prezesa RM, 2) kontrola wykonywania przez organy samorządu terytorialnego i inne samorządy zadań z zakresu administracji rządowej, realizowanych przez nie na podstawie ustawy lub porozumienia z organami administracji rządowej, 3) dostosowanie do miejscowych warunków szczegółowych celów polityki rządu oraz kontrola i koordynacja wynikających stąd zadań, 4) zapewnienie współdziałania wszystkich jednostek organizacyjnych administracji rządowej i samorządowej działających na obszarze województwa w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia lub mienia, zagrożeń środowiska, bezpieczeństwa państwa i utrzymania porządku publicznego, ochrony praw obywatelskich oraz zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom, a także zwalczania i usuwania ich skutków, 5) współdziałanie z właściwymi organami innych państw oraz międzynarodowych organizacji rządowych i pozarządowych na zasadach określonych przez ministra właściwego do spraw zagranicznych, 6) reprezentowanie RM na uroczystościach państwowych i w trakcie oficjalnych wizyt składanych w województwie przez przedstawicieli państw obcych. Wojewoda może wydawać polecenia obowiązujące wszystkie organy administracji rządowej, a w sytuacjach nadzwyczajnych obowiązujące również organy samorządu terytorialnego. Polecenia nie mogą dotyczyć rozstrzygnięć co do istoty sprawy załatwianej w drodze decyzji administracyjnej. Wojewoda sprawuje nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego na zasadach określonych w ustawach o samorządzie gminnym, o samorządzie powiatowym i o samorządzie województwa. Wojewoda posiada kompetencje stanowienia aktów prawa miejscowego.

Wojewódzka administracja zespolona - Organizację wojewódzkiej administracji zespolonej określa statut urzędu wojewódzkiego nadany przez wojewodę- podlega zatwierdzeniu przez Prezesa RM i i ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Wojewodę powołuje i odwołuje Prezes RM na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Wicewojewodów powołuje Prezes RM na wniosek wojewody. Kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich powołuje i odwołuje wojewoda. Nie dotyczy to komendanta wojewódzkiego Policji i komendanta państwowej Straży Pożarnej, których powołuje minister właściwy do spraw wewnętrznych, ale za zgodą wojewody. Odwołanie z tych stanowisk wymaga zasięgnięcia opinii wojewody. Do wojewody należy obsadzanie stanowisk dyrektorów wydziałów oraz innych pracowników urzędu wojewódzkiego. Wojewoda wykonuje zadania przy pomocy I i II wicewojewody oraz kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich, dyrektora generalnego urzędu wojewódzkiego oraz dyrektorów wydziałów. Do wojewody należy określenie zadań wykonywanych przez wicewojewodów. Wojewoda może upoważnić na piśmie pracowników urzędu wojewódzkiego do załatwiania określonych spraw w jego imieniu i na jego odpowiedzialność. Wojewoda może powierzyć prowadzenie w jego imieniu niektórych spraw z zakresu swojej właściwości jednostkom samorządu terytorialnego lub organom innych samorządów z obszaru województwa. Następuje to na podstawie porozumienia wojewody. Wojewoda wykonuje nadzór w zakresie spraw powierzonych organom samorządu terytorialnego. W przypadkach uzasadnionych szczególnymi potrzebami wojewoda może ustanowić, na czas oznaczony, swego pełnomocnika do prowadzenia spraw w zakresie określonym w pełnomocnictwie. W celu usprawnienia działania wojewódzkich organów zespolonej administracji rządowej wojewoda może tworzyć delegatury urzędu wojewódzkiego, jak i delegatury komend, inspektoratów i innych jednostek organizacyjnych. Przy wojewodzie działa kolegium doradcze. W skład kolegium wchodzą: 1) wicewojewodowei, 2) dyrektor generalny urzędu wojewódzkiego, 3) komendant wojewódzki Policji, 4) komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej, 5) inne osoby wymienione w statucie urzędu wojewódzkiego. Wojewoda może tworzyć inne niż kolegium zespoły doradcze.

Urząd Wojewódzki - Organizację wojewódzkiej administracji zespolonej określa statut urzędu wojewódzkiego nadany przez wojewodę- podlega zatwierdzeniu przez Prezesa RM i ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym. W statucie określa się nazwy: -wydziałów oraz innych komórek organizacyjnych urzędu, -komend, inspektoratów i innych jednostek organizacyjnych stanowiących aparat pomocniczy kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich, -delegatur urzędu wojewódzkiego bądź komend, inspektoratów czy innych jednostek organizacyjnych oraz ich siedziby, -stanowisk dyrektorów wydziałów, -stanowisk kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich.

Terenowe organy administracji rządowej (nadzór i kierownictwo) - Prezes RM kieruje działalnością wojewody, wydając w tym zakresie zarządzenia i polecenia, także z inicjatywy właściwych ministrów, oraz sprawuje kontrole nad ich wykonywaniem”. Nadzór Prezesa RM nad działalnością wojewody sprawowany jest pod względem zgodności działania z prawem, zgodności działania z polityką rządu i pod względem rzetelności i gospodarności. Ustawa zobowiązuje Prezesa RM do określenia, w drodze rozporządzenia, szczegółowych zasad składania przez wojewodę sprawozdania z wykonywanej działalności. Prezes RM może upoważnić ministra właściwego do spraw administracji publicznej do wykonywania, w jego imieniu, przysługujących mu uprawnień nadzorczych i w zakresie kierownictwa, z wyjątkiem powoływania i odwoływania wojewody oraz rozstrzygania sporów między wojewodą a właściwym ministrem.

22) Administracja samorządowa

Samorząd terytorialny (pojęcie) - Samorząd terytorialny stanowi wyodrębniony w strukturze państwa, powstały z mocy prawa, związek lokalnego społeczeństwa, powoływany do samodzielnego wykonywania administracji publicznej, wyposażony w materialne środki umożliwiające realizację nałożonych nań zadań. Związek samorządowy korzysta z względnej niezależności od innych części aparatu państwowego. Z faktu wykonywania administracji państwowej wynika możliwość stosowania władztwa administracyjnego oraz podległość nadzorowi państwa.

Gmina (zakres działania i zadania) - do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Przy ustaleniu co jest sprawa publiczną pomocne jest orzecznictwo NSA i glosy do orzeczeń tego sądu. Do spraw publicznych należy stanowienie aktów prawa miejscowego, wybór i odwoływanie organów gminy oraz inne sprawy rozstrzygane w sposób władczy. Zaspokojenie zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej należy do zadań własnych gminy. Ustawa w 20 punktach wymienia zadania własne gminy. Ustawy określają które zadania gminy mają charakter obowiązkowy. Zadania własne dzielą się na zlecone i pozostałe. Obowiązkowe zadania własne gminy to takie, przy których gmina tylko w pewnym zakresie ma swobodę co do formy załatwiania danej sprawy, ale załatwić ją musi. Zadania pozostałe to takie gdzie gmina sama decyduje czy je podejmuje czy nie. Zadania własne gminy finansują w zasadzie ze swoich dochodów uzupełnianych dotacjami i subwencjami z budżetu państwa. Ustawy mogą nakładać na gminie obowiązek wykonywania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej oraz z zakresu organizacji przygotowań i przeprowadzania wyborów powszechnych oraz referendów. Zadania z zakresu administracji rządowej gmina może wykonywać również na podstawie porozumienia z organami administracji rządowej. Można wyróżnić zadania zlecone gminie w drodze ustawowej oraz zadania jej powierzone na podstawie porozumienia.

Powiat (zakres działania i zadania) - do zadań publicznych powiatu należy również zapewnienie wykonywania określonych w ustawach zadań i kompetencji kierowników powiatowych służb inspekcji i straży. Do powiatowych służb, inspekcji i straży zalicza się: -komendę powiatową Policji, -komendę powiatową Państwowej Straży Pożarnej, -powiatową stację sanitarni-epidemiologiczną, -powiatowy inspektorat nadzoru budowlanego, -powiatową inspekcję weterynaryjną. Ustawy mogą określać inne zadania powiatu. Zadania powiatu nie mogą naruszać zakresu działania gminy. Rozstrzygnięcie które zadania należą do gminy, a które do powiatu może nasuwać trudności ze względu na takie same lub zbliżone oznaczenie zadań. Rozstrzygające kryterium stanowi charakter ponadgminny. W mieście na prawach powiatu zakres działania tej jednostki obejmuje sprawy należące do zadań gminy i do zadań powiatu. Ustawy określają przypadki, w których właściwe organy administracji rządowej mogą nałożyć na powiat obowiązek wykonywania określonych czynności. Powiat może zawierać z organami administracji rządowej porozumienia w sprawie wykonywania zadań publicznych z zakresu administracji rządowej. Powiat może zawierać porozumienia w sprawie powierzania prowadzenia zadań publicznych z jednostkami lokalnego samorządu terytorialnego, a także z województwem, na którego obszarze znajduje się terytorium powiatu. W celu wykonywania zadań powiat może tworzyć jednostki organizacyjne i zawierać umowy z innymi powiatami. Powiat nie może prowadzić działalności gospodarczej wykraczającej poza zadania o charakterze użyteczności.

Samorząd województwa (zakres działania i zadania) - Do zakresu działań samorządu województwa należy wykonywanie zadań publicznych o charakterze wojewódzkim, nie zastrzeżonych ustawami na rzecz organów administracji rządowej. Do samorządu województwa należy określenie strategii rozwoju województwa. Strategia rozwoju województwa jest realizowana poprzez programy wojewódzkie. Sejmik województwa określa zasady, tryb i harmonogram opracowania strategii rozwoju województwa i programów wojewódzkich. W związku z realizacją strategii rozwoju województwa samorząd województwa może zawierać kontrakt wojewódzki z RM. Kontrakt wojewódzki określa zakres, tryb i warunki realizacji zadań wynikających z programów wojewódzkich, które uzyskały wsparcie rządu oraz zadań należących do spraw nadzorowanych przez właściwych ministrów, które wspierane są przez jednostki samorządu terytorialnego i inne uprawnione podmioty. W związku z realizacją strategii rozwoju województwa samorząd województwa może współpracować z organizacjami międzynarodowymi i regionalnymi innych państw. O przynależności danego zadania do zadań należących do samorządu województwa decyduje charakter wojewódzki zadania oraz przepisy ustawowe określające taki charakter. Ustawy mogą określać sprawy należące do zakresu działania województwa jako zadania z zakresu administracji rządowej i mogą nakładać na województwo obowiązek wykonywania zadań z zakresu organizacji przygotowań i przeprowadzania wyborów powszechnych i referendów. Zakres działania samorządu województwa nie narusza samodzielności powiatu i gminy. W celu wykonywania zadań województwo może tworzyć samorządowe jednostki organizacyjne oraz zawierać umowy z innymi podmiotami, może też zawierać z innymi województwami oraz jednostkami lokalnego samorządu z obszaru województwa porozumienia w sprawie powierzenia prowadzenia zadań publicznych. Województwa mogą tworzyć stowarzyszenia, w tym również z gminami i powiatami; stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z 7 kwietnia 1989r.- Prawo o stowarzyszeniach. W sferze użyteczności publicznej województwo może tworzyć spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjne, a także przystępować do takich spółek; określa ustawa o gospodarce komunalnej.

Gmina (Rada Gminy) - W skład rady gminy wchodzą radni w liczbie co najmniej 15 w gminie do 4000 mieszkańców. Liczba radnych wzrasta w zależności od liczby mieszkańców gminy. Kadencja rady gminy trwa 4 lata licząc od dnia wyboru. Eksponowane stanowisko rady gminy wyraża się tym że należą do niej kompetencje zastrzeżone na rzecz gminy. Są to kompetencje stanowiące i kontrolne. W ramach kompetencji stanowiących rada podejmuje uchwały, które mogą mieć różny charakter prawny. Mogą to być akty prawa miejscowego, budżet gminy, miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, uchwały o wyborze członków organów gminy, mogą dotyczyć porozumień z organami administracji rządowej w sprawie przyjęcia zadań powierzonych, aktów indywidualnych o nadaniu honorowego obywatelstwa gminy, aktów z zakresu prawa cywilnego w sprawach majątkowych gminy, apeli do mieszkańców itd. W ramach działalności kontrolnej rada gminy kontroluje nie tylko działalność zarządu, ale również gminnych jednostek organizacyjnych oraz jednostek pomocniczych gminy. Rada gminy, jako organ działający na sesjach, nie może dokonywać wszechstronnej kontroli wymienionych podmiotów. W celu umożliwienia radzie sprawowania bieżącej kontroli ustaw samorząd zobowiązuje radę do powołania komisji rewizyjnej, której zasady i tryb określa statut gminy. Rada może korzystać z pomocy innych organów, a w szczególności z informacji materiałów dostarczanych prze regionalne izby obrachunkowe. Do właściwości rady należą wszystkie sprawy będące w zakresie działania gminy, o ile ustawy nie stanowią inaczej. Art. 18 ust. ustawy zastrzega określone kompetencje „do wyłącznej właściwości rady”. Organizację wewnętrzną i tryb pracy rady i jej organów określa statut gminy. Rada obraduje na sesjach. Sesje zwołuje przewodniczący rady „w miarę potrzeby”, ale nie rzadziej niż raz na kwartał. Istnieje obowiązek zwołania sesji, jeśli o to wniesie zarząd albo co najmniej ¼ ustawowej liczby radnych.

Gmina (Zarząd gminy i jego przewodniczący) - Zarząd gminy jest kolegialnym organem wykonawczym zarząd gminy składa się z 3 do 5 osób, a w gminach do 20000 mieszkańców 3 osoby. Przewodniczący zarządu jest wójt lub burmistrz lub prezydent miasta. Rada gminy wybiera zarząd spośród radnych lub spoza składu rady w ciągu 3 miesięcy od daty ogłoszenia wyników wyborów. Jeżeli rada gminy nie dokona wyboru zarządu w terminie, to ulega rozwiązaniu z mocy prawa i przeprowadza się wybory przedterminowe. Rada gminy wybiera wójta i burmistrza bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym. Zastępca lub zastępcy wójta lub burmistrza oraz pozostali członkowie zarządu wybierani są na wniosek wójta lub burmistrza. Po upływie kadencji rady gminy zarząd działa do dnia wyboru nowego zarządu. W czasie kadencji zarząd może być odwołany w różnych sytuacjach i z różnych powodów. Uchwała rady gminy w sprawie nie udzielenia zarządowi absolutorium jest równoznaczna ze złożeniem wniosku o odwołanie zarządu. Uchwała rady gminy w sprawie odwołania zarządu gminy podejmowana jest co najmniej 3/5 głosów ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym. Odwołanie wójta lub burmistrza lub złożenie przez niego rezygnacji jest równoznaczne z odwołaniem całego zarządu gminy albo złożeniem rezygnacji przez cały zarząd gminy. Rada gminy może na uzasadniony wniosek wójta lub burmistrza odwołać poszczególnych członków zarządu. W przypadku odwołania albo rezygnacji całego zarządu rada gminy dokonuje wyboru nowego zarządu w ciągu 3 miesięcy od dnia odwołania albo od dnia przyjęcia rezygnacji. W przypadku odwołania członka zarządu rada gminy dokonuje wyboru nowego członka zarządu w terminie 1 miesiąca od dnia odwołania. Członkowie zarządu nie mogą być jednocześnie zatrudnieni w administracji rządowej. Kompetencje zarządu w sposób generalny normuje art.30 ustawy o samorządzie gminnym. Z przepisu tego wynika, że zarząd jest organem wykonawczym rady. Nie jest to wykonawstwo w sensie technicznym, z reguły chodzi o organizowanie wykonania uchwał rady również w formie odpowiednich aktów prawnych. Ustawa stanowi, że zarząd „wykonuje” uchwały rady gminy, ale również przygotowuje projekty uchwał rady. Do zarządu należy określenie sposobów wykonywania uchwał rady. Do zarządu należy wykonywanie zadań gminy określonych przepisami prawa. Z art.30 ust.3 wynika, że w zakresie realizacji zadań własnych gminy zarząd podlega wyłącznie radzie. Rada gminy może podejmować uchwały zawierające wytyczne dla organów wykonawczych gminy. Przewodniczący zarządu spełnia nie tylko funkcje przewodniczącego organu kolegialnego, posiada też „własne” kompetencje. Jest organem monokratycznym o własnych kompetencjach. W sprawach nie cierpiących zwłoki wójt i burmistrz mogą realizować kompetencje zarządu. Akty podjęte w tym trybie wymagają zatwierdzenia na najbliższym posiedzeniu zarządu. Wójt nie może wydawać przepisów porządkowych. Wójt lub burmistrz organizują pracę zarządu, kierują bieżącymi sprawami gminy i reprezentuje gminę na zewnątrz. W szczególny sposób ustawa reguluje składanie oświadczeń woli w imieniu gminy w zakresie zarządu mieniem. Do własnych kompetencji wójta lub burmistrza należy wydawanie decyzji w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej. Kompetencje wójta lub burmistrza mogą wynikać z ustawy z 17 maja 1990r. o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej, jak i innych ustaw.

Powiat (Rada powiatu) - Jest organem powiatu. W skład rady powiatu wchodzą radni w liczbie 15 w powiatach liczących do 40000 mieszkańców oraz po 3 na każde kolejne rozpoczęte 20000 mieszkańców, nie więcej niż 39 radnych. Rada powiatu jest organem stanowiącym i kontrolnym powiatu. W art.1 2ustawy o samorządzie powiatowym zamieszczono katalog spraw należących do wyłącznej właściwości rady powiatu obejmujący 15 pozycji. Do tych spraw należą m.in. stanowienie aktów prawa miejscowego, wybór i odwołanie zarządu powiatu, powoływanie odwoływanie sekretarza powiatu i skarbnika powiatu, który jest głównym księgowym budżetu powiatu, stanowienie o kierunkach działania zarządu powiatu oraz rozpatrywanie sprawozdań z wykonywania budżetu oraz podejmowania uchwał w sprawie wysokości podatków i opłat w granicach określonych ustawami, podejmowanie uchwał w ważnych, wymienionych w ustawie, sprawach majątkowych powiatu oraz podejmowanie uchwał w sprawach herbu i flagi powiatu. Do rady powiatu należy również podejmowanie uchwał w sprawie przyjęcia zadań z zakresu administracji rządowej oraz powierzenie prowadzenia zadań publicznych jednostkom lokalnego samorządu terytorialnego, a także województwu, na którego obszarze znajduje się powiat. Rada powiatu wybiera ze swego grona przewodniczącego i jednego lub dwóch wiceprzewodniczących bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym. Funkcja przewodniczącego i wiceprzewodniczącego rady jest niepołączalna z członkostwem w zarządzie powiatu. Zadaniem przewodniczącego jest organizowanie pracy rady i prowadzenie obrad rady. Rada powiatu może powoływać ze swego grona stałe i doraźne komisje do określonych zadań, ustala przedmiot ich działania oraz skład osobowy. Komisje podlegają radzie powiatu w całym zakresie swojej działalności. Rada powiatu kontroluje działalność oraz powiatowych jednostek organizacyjnych. Dla sprawowania funkcji kontrolnej rada powołuje komisję rewizyjną z grona radnych, z wyłączeniem jednak przewodniczącego, wiceprzewodniczących rady oraz radnych będących członkami zarządu.

Powiat (zarząd powiatu i jego przewodniczący) - Zarząd powiatu jest organem wykonawczym powiatu. W skład zarządu powiatu wchodzą starosta jako jego przewodniczący, wicestarosta i pozostali członkowie. Członkostwa w zarządzie powiatu nie można łączyć z członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego oraz zatrudnieniem w administracji rządowej, a także z mandatem posła i senatora. Rada powiatu wybiera zarząd w liczbie 3 do 5 osób, w tym starostę i wicestarostę; liczbę członków zarządu określa się w statucie powiatu. Starostę wybiera się bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym. Wicestarostę i pozostałych członków zarządu rada powiatu wybiera na wniosek starosty zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym. Rada powiatu powinna dokonać wyboru zarządu powiatu w ciągu 3 miesięcy od dnia ogłoszenia wyników wyborów. Jeżeli rada powiatu nie dokona wyboru w terminie 3 miesięcy, ulega rozwiązaniu z mocy prawa. Zarząd powiatu może być odwołany z powodu nie udzielenia mu absolutorium (jest to równoznaczne ze złożeniem wniosku o odwołanie). Rada powiatu może odwołać starostę z innej przyczyny niż nie udzielenie absolutorium jedynie na wniosek ¼ ustawowego składu rady. Wniosek ten wymaga formy pisemnej i uzasadnienia przyczyny odwołania oraz podlega zaopiniowaniu przez komisję rewizyjną. Odwołanie starosty następuje większością kwalifikowaną co najmniej 3/5 głosów ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym. Odwołanie starosty albo złożenie przez niego rezygnacji jest równoznaczne z odwołaniem całego zarządu albo złożeniem przez niego rezygnacji. Rada powiatu może na uzasadniony wniosek starosty odwołać poszczególnych członków zarządu zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym. . Zarząd powiatu wykonuje uchwały rady powiatu i zadania powiatu określone przepisami prawa. W szczególności do zadań powiatu należy: przygotowanie projektów uchwał rady, wykonywanie uchwał rady, gospodarowanie mieniem powiatu, wykonywanie budżetu powiatu, zatrudnianie i zwalnianie kierowników jednostek organizacyjnych (według zasad powoływania i odwoływania oraz trybu zatrudniania i zwalniania kierowników i pracowników powiatowych jednostek organizacyjnych określonych odrębną ustawą). Zarząd powiatu podlega wyłącznie radzie powiatu. Organizację wewnętrzną zarządu oraz tryb jego pracy określa statut powiatu. Zarząd wykonuje zadania powiatu przy pomocy starostwa powiatowego oraz jednostek organizacyjnych powiatu, w tym powiatowego urzędu pracy. Kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży wykonują swoje zadania i kompetencje przy pomocy takich jednostek organizacyjnych jak komendy i inspektoraty. Starosta jest kierownikiem starostwa powiatowego oraz zwierzchnikiem służbowym pracowników starostwa i kierowników jednostek organizacyjnych powiatu oraz zwierzchnikiem powiatowych służb, inspekcji i straży- starosta powołuje i odwołuje- w uzgodnieniu z wojewodą- kierowników tych jednostek, zatwierdza program ich działania, zatwierdza wspólne ich działanie, a w sytuacjach szczególnych kieruje wspólnie działaniami tych jednostek. Starosta organizuje pracę zarządu powiatu oraz reprezentuje powiat na zewnątrz. W sprawach nie cierpiących zwłoki starosta podejmuje niezbędne czynności należące do właściwości zarządu powiatu; nie ma prawa wydawać przepisów porządkowych. Te czynności wymagają przedstawienia do zatwierdzenia na najbliższym posiedzeniu zarządu powiatu. Rada powiatu powołuje i odwołuje sekretarza powiatu oraz skarbnika powiatu na wniosek starosty. W indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej należących do właściwości powiatu decyzje wydaje starosta, chyba że przepisy szczególne przewidują wydawanie decyzji przez zarząd powiatu. Są to decyzje administracyjne.

Samorząd województwa (organy) - Organami samorządu województwa są: 1) sejmik województwa, 2) zarząd województwa. Decyzje w indywidualnych sprawach z zakresu administracji wydaje marszałek województwa, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej. Kodeks postępowania administracyjnego stanowi, że gdy mowa jest o organach jednostek samorządu terytorialnego to należy m.in. rozumieć marszałka województwa.

Samorząd województwa (sejmik województwa) - W skład sejmiku województwa wchodzą radni w liczbie 30 w województwach liczących do 2.000.000 mieszkańców oraz po 3 radnych na każde kolejne rozpoczęte 500.000 mieszkańców. Radni wojewódzcy wybierani są w wyborach bezpośrednich. Kadencja sejmiku województwa trwa 4 lata, licząc od dnia wyborów. Odwołanie sejmiku przed upływem kadencji może nastąpić wyłącznie w drodze referendum wojewódzkiego. Sejmik województwa jest organem stanowiącym i kontrolnym województwa. Do wyłącznej właściwości sejmiku należą sprawy wyliczone w 21 punktach w art.18 ustawy o samorządzie województwa. Poza stanowieniem aktów prawa miejscowego do wyłącznej właściwości sejmiku należy uchwalanie: -strategii rozwoju województwa oraz wieloletnich programów wojewódzkich, -planu zagospodarowania przestrzennego, -budżetu województwa, -podatków i opłat lokalnych, -„Priorytetów współpracy zagranicznej województwa”, -zasad nabywania, zbywania i obciążania nieruchomości, -emitowanie obligacji oraz okreśalnia ich zbywania, nabywania i wykupu, -zaciąganie długoterminowych pożyczek i kredytów, -tworzenie, przekształcanie i likwidowanie wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych oraz wyposażanie ich w majątek, -przepisów dotyczących organizacji wewnętrznej oraz trybu pracy organów samorządu województwa. Sejmik podejmuje uchwały w sprawie powierzenia zadań samorządu województwa innym jednostkom samorządu terytorialnego oraz w sprawie uczestnictwa w międzynarodowych zrzeszeniach regionalnych i innych formach współpracy regionalnej. Sejmik województwa określa zasady, tryb i harmonogram opracowania strategii rozwoju województwa i programu wojewódzkiego i ustala zadania poszczególnych organów województwa przy określeniu strategii rozwoju województwa i programu wojewódzkiego, jak również tryb i zasady współpracy z innymi podmiotami. Do sejmiku należy wybór i odwoływanie zarządu województwa oraz powoływanie i odwoływanie- na wniosek marszałka województwa- skarbnika województwa, który jest głównym księgowym województwa. Sejmik podejmuje uchwały określające zasady udzielania dotacji przedmiotowych i podmiotowych z budżetu województwa. Do funkcji kontrolnych należy rozpatrywanie sprawozdań z działalności zarządu województwa i realizacji strategii rozwoju oraz wieloletnich programów wojewódzkich, rozpatrywanie sprawozdań z wykonywania budżetu i sprawozdań finansowych województwa. Sejmik podejmuje uchwały w sprawie udzielenia lub nie udzielenia absolutorium zarządowi województwa z tytułu wykonania budżetu. Sejmik podejmuje uchwały w innych sprawach zastrzeżonych ustawami i statutem województwa do kompetencji tego organu. Sejmik wybiera ze swego grona przewodniczącego i wiceprzewodniczących w liczbie nie większej niż 3. Przewodniczący sejmiku organizuje pracę sejmiku i prowadzi jego obrady. Sejmik obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego co najmniej raz na kwartał. ¼ ustawowego składu radnych ma prawo złożyć wniosek o powołanie sesji sejmiku. Sejmik może powoływać ze swego grona stałe doraźne komisje do wykonywania określonych zadań. W celu kontroli działalności zarządu województwa oraz wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych sejmik jest obowiązany powołać komisję rewizyjną. Statut województwa określa przedmiot działania, zakres zadań, zasady dotyczące składu, organizację wewnętrzną i tryb pracy komisji powoływanych przez sejmik oraz zasady działania klubów radnych. Uchwały sejmiku zapadają większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu sejmiku, w jawnym lub jawnym imiennym, chyba że przepisy ustawy stanowią inaczej.

Samorząd województwa (zarząd województwa i jego przewodniczący). Zarząd województwa jest organem wykonawczym województwa. W skład zarządu województwa, liczącego 5 osób, wchodzi marszałek województwa jako jego przewodniczący, wicemarszałek lub 2 wicemarszałków i pozostali członkowie. Członkostwa w zarządzie województwa nie można łączyć z członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego oraz z zatrudnieniem w administracji rządowej, a także z mandatem posła i senatora. Sejmik województwa wybiera zarząd województwa w ciągu 3 miesięcy od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez właściwy organ wyborczy. Marszałka województwa wybiera się bezwzględną większością głosów ustawowego składu sejmiku, zaś wicemarszałków i pozostałych członków zarządu na wniosek marszałka zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym. Marszałkowie, wicemarszałkowie i pozostali członkowie zarządu województwa mogą być wybrani spoza składu sejmiku województwa. Jeżeli sejmik województwa nie dokona wyboru zarządu województwa w ciągu 3 miesięcy od daty ogłoszenia wyników wyborów, to ulega on rozwiązaniu z mocy prawa. Uchwała województwa w sprawie nie udzielenia zarządowi województwa absolutorium jest równoznaczna ze złożeniem wniosku o odwołanie zarządu województwa. Sejmik po zapoznaniu się z wnioskiem komisji rewizyjnej i opinią regionalnej izby obrachunkowej w sprawie uchwały o nie udzielenie zarządowi województwa absolutorium, może odwołać zarząd większością co najmniej 3/5 głosów ustawowego składu sejmiku. Sejmik województwa może odwołać marszałka województwa z innej przyczyny niż nie udzielenie absolutorium jedynie na wniosek co najmniej ¼ ustawowego składu sejmiku. Odwołanie marszałka województwa następuje większością co najmniej 3/5 głosów ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym. Odwołanie marszałka województwa albo złożenie przez niego rezygnacji jest równoznaczne z odwołaniem całego zarządu albo złożeniem prze niego rezygnacji. Sejmik województwa może na uzasadniony wniosek marszałka województwa odwołać poszczególnych członków zarządu zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym. Zarząd województwa wykonuje zadania należące do samorządu województwa, nie zastrzeżone na rzecz sejmiku i wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych (domniemanie kompetencji). W szczególności do zadań zarządu województwa należy: -wykonywanie uchwał sejmiku, -gospodarowanie mieniem województwa, -przygotowywaniem projektu i wykonaniem budżetu województwa, -przygotowaniem projektów strategii rozwoju województwa, planu zagospodarowania przestrzennego i programów wojewódzkich oraz ich wykonywanie, -organizowanie współpracy ze strukturami samorządu regionalnego w innych krajach i z międzynarodowymi zrzeszeniami regionalnymi, -kierowanie, koordynowanie i kontrolowanie działalności wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych, w tym powoływanie i odwoływanie ich kierowników, -uchwalanie regulaminu urzędu marszałkowskiego.

Po upływie kadencji sejmiku zarząd województwa działa do dnia wyboru nowego zarządu województwa. Marszałek województwa kieruje bieżącymi sprawami województwa oraz reprezentuje województwo na zewnątrz; do niego należy też organizowanie pracy zarządu województwa i urzędu marszałkowskiego. W sprawach nie cierpiących zwłoki marszałek województwa podejmuje niezbędne czynności należące do właściwości zarządu województwa. Jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej marszałek województwa wydaje decyzje w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej (decyzje administracyjne). Marszałek może upoważnić wicemarszałków, pozostałych członków zarządu województwa, pracowników urzędu marszałkowskiego oraz kierowników wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych do wydawania w jego imieniu decyzji administracyjnych. Od decyzji administracyjnych, wydawanych przez marszałka województwa i osoby przez niego upoważnione, służy odwołanie do samorządowego kolegium odwoławczego, a w sprawach powierzonych na podstawie porozumienia z wojewodą - do właściwego ministra. Jeśli przepisy prawa tak stanowią decyzje w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej wydaje zarząd województwa. Decyzje te podpisuje marszałek województwa. Zarząd województwa wykonuje zadania województwa przy pomocy urzędu marszałkowskiego i wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych lub wojewódzkich osób prawnych. Marszałek województwa jest kierownikiem urzędu marszałkowskiego, zwierzchnikiem służbowym pracowników tego urzędu i kierowników wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych. Na wniosek marszałka województwa sejmik powołuje i odwołuje skarbnika województwa.

23) Prawne formy administracji

prawna forma działania administracji - określony przepisem prawa typ konkretnej czynności organu administracyjnego; dopuszczony prawem środek zastosowany przez administrację dla załatwienia określonej sprawy; wyodrębniamy następujące prawne formy działania administracji publicznej: akt normatywny, akt generalny stosowania prawa, akt administracyjny, polecenie służbowe, umowy, porozumienia, ugody, przyrzeczenie publiczne, czynności materialno-techniczne, działalność społeczno-organizatorska

akt normatywny - władcza forma działania administracji, ma zastosowanie w sferze zewnętrznej i wewnętrznej administracji, za akty normatywne uznajemy wszystkie akty prawne zawierające treści normatywne, wydawane przez administrację publiczną w oparciu o różnorodne skonstruowane podstawy prawne; może mieć charakter obligatoryjny i fakultatywny, najczęściej ma charakter generalno-abstrakcyjny (generalnie określony adresat w abstrakcyjnej sytuacji); forma aktów normatywnych stanowionych przez administrację to rozporządzenie, zarządzenie i uchwała; służą tworzeniu nowych norm prawnych

akt generalny stosowania prawa - służą stosowaniu prawa, zawierając wskazówki interpretacyjne, jak rozumieć określone normy prawne; są aktami kierownictwa wewnętrznego w administracji, obowiązują tylko w sferze wewnętrznej; są to różne wytyczne, okólniki, pisma okólne, instrukcje, wyjaśnienia

akt administracyjny - podstawa i najczęściej stosowana prawna forma działania administracji publicznej, regulowana przepisami prawa administracyjnego; administracyjnego tej formie administracja publiczna ingeruje w sferę praw i wolności obywatelskich i kształtuje w sposób władczy sytuacje prawną osób fizycznych, osób prawnych i innych podmiotów w sprawach indywidualnych, mieszczących się w sferze działania administracji; jest czynnością prawną, gdyż w bezpośrednio tworzy, przekształca albo znosi stosunek prawny; kształtuje sytuację adresata w sposób prawnie wiążący, jest aktem o charakterze władczym; podwójna konkretność - konkretnie wskazany adresat w indywidualnie oznaczonej sprawie; akty administracyjne mogą wywierać skutki prawne w sferze prawa administracyjnego, ale tez w innych dziedzinach prawa; wyróżniamy następujące rodzaje aktów: nakazy, zakazy, akty kształtujące (pozwolenia, zezwolenia), akty ustalające sytuację prawną osób i rzeczy, akty administracyjne dzielimy na: zewnętrzne i wewnętrzne; konstytutywne (tworzenie, zmiana, uchylenie stosunków prawnych) i deklaratoryjne (potwierdzenie istniejących praw i obowiązków); zależne i niezależne od woli adresata (dwustronne i jednostronne); pozytywne (uprawnienia) i negatywne (obowiązki, odmowy); związane (warunki podjęcia określone w przepisach prawa) i oparte na uznaniu administracyjnym (treść kształtowana przez organ administracji)

wadliwość - zachodzi, gdy akt nie odpowiada wszystkim przewidzianym wymogom prawnym, czyli nie został wydany przez właściwy, kompetentny, uprawniony organ, zgodnie z prawem materialnym i procesowym; akt dotknięty szczególnie ciężkimi wadami w istocie nie jest aktem administracyjnym, nie ma mocy wiążącej, nie rodzi skutków prawnych, nie wynikają z niego żadne prawa i obowiązki, istnieje do czasu unieważnienia przez organ administracji; akty administracyjne wzruszane - są skuteczne tak długo, dopóki nie zostaną zmienione lub uchylone przez właściwy organ administracji, zmiana/uchylenie aktu działa od chwili zmiany; „nieakty” - akty mogące pozornie wydawać się aktami administracyjnymi

ostateczność - niemożność zakwestionowania aktu administracyjnego zwykłymi środkami kontroli w postępowaniu administracyjnym

prawomocność - absolutna niezmienialność aktu, albo dopuszczenie zmiany tylko w sytuacjach wyjątkowych

polecenie służbowe - akt o charakterze indywidualnym, który jest wydawany na podstawie ogólnego upoważnienia zawartego w ustawach z zakresu prawa administracyjnego, kształtuje sytuację prawną konkretnego podmiotu, bo zobowiązuje go do czynienia bądź nieczynienia czegoś, a sankcją są środki dyscyplinarne; wydawane jest w warunkach nadrzędności i podporządkowania służbowego występującego w ramach danej jednostki organizacyjnej lub między różnymi jednostkami; jest dyrektywą skierowaną przez zwierzchnika do podległego mu pracownika i stanowi formę określenia sposobu wykonania obowiązku ciążącego na adresacie tego polecenia; nie wolno wykonać polecenia, jeśli prowadziłoby to do popełnienia przestępstwa lub groziło poważnymi stratami, albo prowadziłoby to przestępstwa lub wykroczenia popełnionego przez członka korpusu służby cywilnej

ugoda - przewidywana przez KPA, ma charakter ugody między stronami postępowania administracyjnego, zawieranej w toku tego postępowania przed organem administracji publicznej, przed którym toczy się postępowanie

porozumienie administracyjne - odrębna, prawna, niewładcza forma działania administracji; do jej cech zaliczamy: równorzędność stron porozumienia i charakter tych stron, którymi SA podmioty administracji publicznej, cel i przedmiot porozumienia, jakim jest współdziałanie przy wykonywaniu zadań administracji publicznej, podstawę prawną porozumienia stanowią przepisy ustrojowego lub materialnego prawa administracyjnego; dochodzi do skutku z chwilą oświadczenia woli przez jego uczestników lub od daty określonej w porozumieniu; traci moc prawną w razie osiągnięcia celów w nim przewidzianych, za zgodą stron porozumienia, na warunkach określonych w porozumieniu i na podstawie rozstrzygnięć wspólnego organu administracji wyższego stopnia

umowy publicznoprawne - kontrakty zawierane przez państwo i inne osoby prawne prawa publicznego zawsze z podmiotami prywatnymi i mające na celu uzyskanie dóbr lub usług o cechach użyteczności publicznej poprzez prawną czynność sprzedaży lub najmu

umowa cywilnoprawna - jedna z form działania administracji, służy m. in. wykonywaniu zadań administracji publicznej, stosowanie umów cywilnych regulowane jest tak przez prawo cywilne jak i prawo administracyjne

przyrzeczenie publiczne (administracyjne) - istotę przyrzeczenia stanowi oświadczenie woli organu administracji publicznej, w którym zobowiązuje się on wprost lub w sposób dorozumiany do konkretnego zachowania w przyszłości, np. wydania aktu o oznaczonej treści

24) Kontrola administracji

kontrola administracji - kontrola działania organów administracji (znaczenie węższe); kontrola wykonywana również przez te organy wobec innych podmiotów (znaczenie szersze); jest to działanie polegające na badaniu istniejącego stanu rzeczy, zestawieniu tego, co istnieje w rzeczywistości, z tym co powinno być, ustaleniu przyczyn ewentualnych rozbieżności, sformułowaniu zaleceń mających na celu wskazanie sposobu usunięcia niepożądanych zjawisk

nadzór - kontrola połączona z uprawnieniami do podjęcia prawem przewidzianych środków wiążących nadzorowanego lub możność bezpośredniego wzruszenia jego aktów

Cechy prawidłowo zorganizowanej kontroli: oficjalność (z urzędu i na żądanie), aktywność (wnikliwość i rzetelność), bezstronność, proporcjonalność (umiarkowana częstotliwość kontroli), fachowość (wiedza i doświadczenie kontrolującego), efektywność

inspekcja - kontrola wykonywana w drodze bezpośredniej obserwacji zachowania się podmiotu kontrolowanego, przebiegu i rezultatów jego działania

lustracja - przedmiotem oceny jest nie tyle zachowanie się podmiotu kontrolowanego, ile stan rzeczywisty badanego przedmiotu

rewizja - kontrola finansowa

wizytacja - zmierzająca do oceny kontrolowanej jednostki przez bezpośredni wgląd w jej działania dla sformułowania szerszej oceny realizacji zadań

a) Kontrola sądowa

Sąd może wkraczać z urzędu lub w wyniki skargi powszechnej, a jego kontroli poddane są także akty o charakterze generalnym. Do cech sądowej kontroli administracji zalicza się: jej charakter (zrównanie stron), niezależność od administracji i związaną z nią niezawisłość sędziów, fachowość, obiektywizm, prewencyjna rola orzeczenia sądowego, ujednolicenie wykładni prawa poprzez publikację orzeczeń sądowych, zasadę skargowości.

Nadzór nad NSA sprawuje SN poprzez rozpoznawanie rewizji nadzwyczajnych id orzeczeń tego sądu. NSA orzeka w sprawach skarg na: decyzje administracyjne; postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, na które złożono zażalenie albo kończące postępowanie; postanowienie wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które złożono zażalenie; akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące przyznania, stwierdzenia, uznania uprawnienia lub obowiązku wynikającego z przepisów prawa, uchwały jednostek samorządu terytorialnego podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej; akty nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego, bezczynność organów w określonych przypadkach.

Sąd wszczyna postępowanie na podstawie skargi wniesionej prze uprawniony podmiot, który ma w tym interes prawny, prokuratora, RPO po wyczerpaniu środków odwoławczych, po upływie 30 dni od dnia doręczenia wezwania. NSA, uwzględniając skargę: uchyla decyzję lub postanowienie; stwierdza nieważność/niezgodność z prawem decyzji/postanowienia/uchwały organów jednostek samorządu terytorialnego; orzeka o nieistnieniu lub istnieniu obowiązku lub uprawnienia, przyznaje takie uprawnienie, uchyla akt nadzoru, zobowiązuje organ do dokonania określonej czynności.

Trybunał Konstytucyjny

Skład: 15 sędziów wybieranych przez Sejm na 9 lat; ponowny wybór niedopuszczalny, Prezes i wiceprezes powoływani przez Prezydenta RP spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów TK. TK orzeka w sprawach: zgodności ustaw/umów międzynarodowych z Konstytucją; zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikowanie wymagało uprzedniej zgody zawartej w ustawie; zgodności przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami, skargi konstytucyjnej, sporów kompetencyjnych między organami centralnymi, zgodności z Konstytucją celów/działalności partii politycznych. Z wnioskami do TK mogą występować: Prezydent, Marszałek Sejmu/senatu, premier, 50 posłów, 30 senatorów, Pierwszy Prezes SN, Prezes NSA, Prokurator Generalny, Prezes NIK, RPO, KRS.

Trybunał Stanu

Skład: przewodniczący, 2 jego zastępców, 16 członków wybranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu. Odpowiedzialność konstytucyjną przed TS (za naruszenie Konstytucji lub ustawy w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania) ponoszą: Prezydent, Prezes/członkowie Rady Ministrów, Prezes NBP, Prezes NIK, członkowie KRRiT, Naczelny dowódca Sił Zbrojnych.

b) Kontrola pozasądowa

Kontrola NIK

NIK ma obowiązek kontroli działalności organów administracji rządowej, NBP, państwowych osób prawnych/jednostek organizacyjnych/organów samorządu terytorialnego/komunalnych osób prawnych. Sprawując funkcje kontrolne NIK bada w szczególności wykonywanie budżetu państwa oraz realizację ustaw i innych aktów prawnych w zakresie działalności finansowej, gospodarczej, organizacyjno-administracyjnej tych jednostek. NIK podejmuje działania kontrolne z własnej inicjatywy, a także na zlecenie Sejmu, jego organów, Prezydenta, premiera, Senatu (działalność Kancelarii Senatu). W swojej działalności NIK posługuje się kryterium celowości, legalności, gospodarności, rzetelności (trzy ostatnie także przy kontroli jednostek samorządu terytorialnego). Terytorialnego wyniku przeprowadzonego postępowania kontrolnego formułowany jest protokół kontroli, który zawiera opis stanu faktycznego stwierdzonego w toku kontroli, w tym ustalonych nieprawidłowości z uwzględnieniem przyczyn powstania, zakresu, skutków tych nieprawidłowości oraz osób za nie odpowiedzialnych.

Kontrola RPO

RPO jest organem stojącym na straży praw i wolności określonych w Konstytucji oraz innych aktach normatywnych, stoi na straży ochrony zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej. Rzecznik podejmuje czynności przewidziane w ustawie z własnej inicjatywy/na wniosek obywateli/ich organizacji/organów samorządów/RPD. Interwencja może przybrać formę wystąpienia do organu, organizacji lub instytucji, w których działalności stwierdził naruszenie praw i wolności obywatela. W wystąpieniu zawarte są opinie i wnioski co do załatwienia sprawy, może być również żądanie wszczęcia postępowania dyscyplinarnego lub zastosowania sankcji służbowych. RPO może też m. in. zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, zaskarżenia decyzji do sądu administracyjnego, administracyjnego także uczestniczenia w tych postępowaniach na prawach przysługujących prokuratorowi.

Kontrola społeczna

Kontrola ta polega na stworzeniu obywatelom możliwości sprawdzania i oceniania administracji publicznej, a w konsekwencji do określonego oddziaływania na jej funkcjonowanie i realizację przez nią zadań publicznych. Uprawnieniami kontrolnymi dysponują obok poszczególnych obywateli, organizacje społeczne i wspólnoty samorządowe. Kontrolę społeczną należy rozumieć jako całokształt określonych prawem oraz faktycznych możliwości przysługujących jednostce, grupie osób lub zrzeszeniom tych osób oraz ich wspólnotom w zakresie dokonywania ocen prawidłowości działania administracji publicznej, formułowania opinii w tym zakresie, zgłaszania postulatów i wniosków pod adresem administracji. Ujmujemy ją w dwóch kategoriach: kontroli instytucjonalnej (obejmuje wszystkie instytucje prawne, za pomocą których osoby fizyczne indywidualnie lub w ramach zrzeszeń czy wspólnot, do których należą, mogą dokonywać oceny administracji publicznej, system skarg i wniosków) wniosków kontroli pozainstytucjonalnej. Rodzajem kontroli instytucjonalnej administracji jest kontrola sprawowana przez gminną, powiatową, wojewódzką wspólnotę nad samorządowymi organami przedstawicielskim.

c) Kontrola wewnętrzna

Kontrola resortowa

Kontrolą resortowa jest kontrola wykonywana w ramach struktury organizacyjnej resortu, gdy organy kontrolujący i kontrolowany podporządkowane są temu samemu naczelnemu lub centralnemu organowi administracji państwowej. Kontrola resortowa ogranicza się do administracji rządowej, jest ona szczególnie wyraziście widoczna w systemie administracji scentralizowanej, w której resort w znaczeniu podmiotowym oznacza hierarchiczny układ organów i jednostek organizacyjnych, podporządkowanych określonemu centralnemu organowi administracji państwowej.

Kontrola instancyjna

Kontrola instancyjna jest to kontrola stanowienia aktów administracyjnych (przede wszystkim decyzji), sprawowana w stosunku do organów wydających te akty przez organy wyższego stopnia w trybie określonym w procedurach. Kontrola instancyjna dysponuje: środkami zwyczajnymi (przysługujące na każde rozstrzygnięcie, np. odwołanie) i środki nadzwyczajne (mają zastosowanie jedynie w ściśle określonych przypadkach, np. wznowienie postępowania, uchylenie/zmiana/nieważność decyzji)

Kontrola międzyresortowa

Do tego rodzaju kontroli zaliczyć można przede wszystkim kontrole sprawowaną przez inspekcje specjalne. Charakteryzuje się tym, że z punktu widzenia podległości organizacyjnej organy tej kontroli co do zasady wchodzą w skład określonego resortu, jednakże swoim działaniem obejmują również podmioty spoza tego resortu, wyposażone są w możliwość stosowania środków władczych, poziom jej sprawności, obiektywności i fachowości jest bardzo wysoki. Jest sprawowana przez: Inspekcję Handlową, Inspekcję Sanitarną, Inspekcję Ochrony Środowiska, Inspekcję Farmaceutyczną, Inspekcję Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych, Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Inspekcję Weterynaryjną, Inspekcją Celną, Nadzór budowlany, Nadzór geodezyjny i kartograficzny.

Kontrola prokuratorska

Kontrolę ta sprawuje Prokurator Generalny oraz prokuratorzy okręgowi i rejonowi. Krąg podmiotów kontrolowanych to administracja centralna i lokalna, tak rządowa jak i samorządowa. Strzeżeniu praworządności służy tez kontrola prokuratorska administracji, jest ona prowadzona z punktu widzenia legalności i ma na celu eliminowanie stanów niezgodnych z prawem. Prokuratorska kontrola administracji odnosi się do dwóch zasadniczych form działania administracji: aktów stosowania prawa, czyli do decyzji administracyjnych, administracyjnych, których rozstrzygane są indywidualne sprawy z zakresu administracji oraz aktów stanowienia prawa, czyli aktów normatywnych stanowionych przez administrację. Sprzeciw jest nadzwyczajnym środkiem prawnym, przysługującym wyłącznie prokuratorowi. Jego pozycja procesowa jest uprzywilejowana względem strony. Wyraża się to w tym, że: żądanie prokuratora jest wiążące dla organu prowadzącego postępowanie; pewne uprawnienia procesowe przysługują tylko prokuratorowi (prawo wniesienia sprzeciwu); do prokuratora nie mają zastosowania ograniczenia typu odmowy wglądu do akt. Prokurator nie jest stroną postępowania. Drugim środkiem wzruszania decyzji przysługującym prokuratorowi jest prawo wniesienia skargi na decyzję administracji publicznej do sądu administracyjnego. Kontrola prokuratorska nie posługuje się środkami władczymi.

Opracował: Damian Wąsik (wszelkie prawa zastrzeżone )

32

---