EKONOMIA INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ

WYKŁAD I (24.02.09)

Prof. dr hab. Walenty Poczta

Egzamin - test wielokrotnego wyboru

Literatura: Marszałek A. Integracja europejska PWE 2004

Ruszkowski J. Wstęp do studiów europejskich PWN 2007

Kompendium wiedzy o UE PWN 2007

Trzy wydarzenia zajmujące najwyższą pozycję w historii Polski:

- chrzest Polski 966 r.

- unia lubelska 1569 r.

- pełnoprawne członkostwo w UE

Integracja (łac. Integratio - scalanie, zespalanie) - oznacza proces scalania, integrowania, tworzenia całości z części. Polega on na kształtowaniu specyficznych powiązań między poszczególnymi jednostkami, które zmierzają do stworzenia nowej, skomponowanej z tych części całości. Integracja obejmować może swym zakresem różnorodne sfery życia społecznego i ekonomicznego. Często sprowadza się do integracji międzynarodowej dotyczącej scalania ekonomicznego i/lub politycznego państw. Dlatego też rozróżnia się integrację polityczną i gospodarczą.

Integracja polityczna - odnosi się do instytucji i działań politycznych, utworzenia wspólnych organów koordynujących i prowadzących wspólną politykę w imieniu podmiotów wchodzących w skład struktury integracyjnej. Wiąże się z przekazaniem suwerenności państwowej, narodowej, gremiom ponadnarodowym. Przykłady integracji politycznej jest UE, trzeba jednak zaznaczyć, że proces ten pozostaje nadal w fazie początkowej.

Integracja gospodarcza (ekonomiczna) - polega na tworzeniu ponadpaństwowych struktur gospodarczych.

Wyróżniamy 5 podstawowych etapów:

1. STREFA WOLNEGO HANDLU - zniesienie ceł i ograniczeń ilościowych przez kraje wchodzące w skład strefy, bez wprowadzania wspólnej taryfy celnej przy zachowaniu odrębnej polityki handlowej wobec krajów trzecich

2. UNIA CELNA - zniesienie barier w przepływie towarów, ustanowienie wspólnej taryfy celnej, ujednolicenie polityki handlowej wobec partnerów zewnętrznych

3. WSPÓLNY RYNEK - uczestnicy integracji zapewniają swobodę przepływu towarów i czynników produkcji i usług

4. UNIA GOSPODARCZA - obejmuje wszystkie elementy wspólnego rynku i harmonizację narodowych polityk gospodarczych uczestników unii

5. PEŁNA INTEGRACJA EKONOMICZNA - polega na ujednoliceniu polityki gospodarczej i powołaniu ponadpaństwowego organu, którego decyzje są wiążące dla krajów tworzących ugrupowanie integracyjne

Warunki integracji:

- tylko kraje wysoko rozwinięte są w stanie zorganizować efektywnie funkcjonujące ugrupowania integracyjne państw i społeczeństw

- nie są w stanie uczynić to kraje słabo rozwinięte ekonomicznie i cywilizacyjnie

- otwartą sprawą pozostaje kwestia integracji międzynarodowej krajów wysoko rozwiniętych z krajami słabo rozwiniętymi

Doświadczenia europejskie sugerują taką możliwość, by może istnieje konieczność zachowania między krajami wysoko i słabo rozwiniętymi pewnej proporcji liczbowej, po której naruszeniu mogłoby dojść do załamania procesów integracji i uruchomieniu procesów destrukcji.

Elementy składowe procesu integracji:

Współpraca + konwergencja/harmonizacja/koordynacja + instytucje ponadnarodowe = INTEGRACJA

Integracja europejska - takie łączenie się ze sobą krajów wchodzących do europejskiego związku integracyjnego, które doprowadzi do tego, że związek ten w relacji do otoczenia krajów nie członkowskich stanie się pewną całością, a kraje członkowskie jego częściami.

Europeizacja - może być rozpatrywana trójaspektowo, jako:

• Instytucjonalna - struktury europejskie służą do transferu wzorów i wartości

• Polityczna - europejska władza i realizowana przez nią polityka wpływają na polityki krajowe i dzięki temu upowszechniają europejskie zasady

• Normatywne - stosowanie w państwach narodowych europejskich standardów np. ochrona praw człowieka, regulacji i norm

Przesłanki integracji europejskiej:

Bezpieczeństwo zewnętrzne i wewnętrzne:

- najstarsza historycznie przesłanka do podejmowania działań integracyjnych

- Integracja Europejska z jednej strony wzmacnia pozycję obronną ugrupowania a z drugiej eliminuje podstawowe przyczyny konfliktów

- w Europie znaczenie integracji mającej zapewnić bezpieczeństwo zewnętrzne i wewnętrzne nabrało istotnego znaczenia po obu wojnach światowych, gdy reszta świata (głównie USA) się rozwijała, Europa toczyła wojny sama ze sobą.

Przesłanki ekonomiczne:

- aspekt ekonomiczny w ideach integracji pojawił się stosunkowo późno, bo dopiero w XVIII w.

wraz z wykształceniem się w Europie systemu kapitalistycznego

- pełne uwzględnienie konsekwencji rozwoju gospodarki światowej i powstania globalnych, ponadnarodowych kompleksów polityczno - ekonomicznych i takich państw jak: USA, Rosja, Chiny, Brazylia

- po II wojnie światowej, kiedy przystąpiono do praktycznego urzeczywistniania integracji Europy, uznano gospodarkę za podstawowy budulec integracji, a nawet próbowano sprowadzić jej istotę do integracji ekonomicznej

- nastąpiło to jednak po upadku koncepcji Europejskiej Wspólnoty Obronnej i Europejskiej Wspólnoty Politycznej, a główni ideolodzy integracji nie traktowali gospodarki jako jedyny cel

Motywy integracji europejskiej:

1. Pragnienie nowego samo zrozumienia - Po nacjonalistycznych zbłądzeniach Europa powinna stworzyć możliwość Wspólnoty nowego rodzaju-czyli Europa rozumiana jako alternatywa odrzuconego nacjonalistycznego panowania

2. Pragnienie bezpieczeństwa i pokoju - Europa jako wspólnota pokojowa, poszczególne państwa nie zdołały przeszkodzić II wojnie światowej, a zjednoczona Europa mogła by skuteczniejsza i stawić obronę przed groźbą komunistycznej ekspansji

3. Pragnienie wolności i swobody poruszania się podczas II wojny światowej, mieszkańcy Europy poddani byli ograniczeniom ruchowym, towarowym i kapitałowym, pragnięto swobodnego ruchu

4. Nadzieja na dobrobyt gospodarczy - zjednoczona Europa miała wprowadzić stabilność i pomyślność, wspólny rynek miał wzmocnić handel i umożliwić wspólne skuteczne ekonomicznie działanie

5. Nadzieja na wspólną władzę - państwa europejskie przed 1914 odgrywały dominującą rolę na arenie międzynarodowej po dwóch wojnach osłabły i powstały nowe mocarstwa światowe USA i ZSRR(ukazały nową skalę międzynarodowo relewantnej wielkości władzy)

WYKŁAD II (03.03.09)

Historia procesów integracyjnych w Europie:

STAROŻYTNOŚĆ

- Starożytna Grecja - amfiktionie, czyli miasta - państwa wokół świątyń wspólnego bóstwa, opierały się na zasadzie suwerenności, zgodność działania wynikała ze zgodnego uznania wspólnego dobra i płynących z tego faktu powinności

- Tales z Miletu (VI - VII w.p.n.e) państwa miasta w celu zachowania suwerenności powinny integrować się w związki dzięki temu odniosą podwójną korzyść

- przestaną prowadzić wojny

- pomnożą siłę gwarancyjną obywatelom

-Rzym - scentralizowany i imperialny model integracji krajów polegających na naruszaniu innym kultury i cywilizacji rzymskiej w tym unifikacja prawa, organizacji, zarządzania prowincjami, pieniądza, obyczajów, oświaty, religii, a także cywilizacji: drogi, wiadukty, budowle obronne. Rzymski wzór organizacji państwowej, a zwłaszcza prawo rzymskie są zaliczane do ważnych składowych cywilizacji europejskiej. Imperium rzymskie nie utożsamiamy z integracją europejską.

ŚREDNIOWIECZE

- niektórzy sądzą, że początkiem integracji była starożytność lub upadek cesarstwa rzymskiego(476r.)

- inni wiążą to z imperium Karola Wielkiego

- istotne czynniki wpływające na kulturową, cywilizacyjną i gospodarczą jedność Europy: upowszechnianie się chrześcijaństwa, powstanie sieci miast i mniejszych ośrodków osadniczych, rozkwit handlu, wykształcenie się hierarchii społecznej, powstanie uniwersytetów

- ważną rolę odegrało zagrożenie dla Europy ze strony nieeuropejskich i niechrześcijańskich państw (głównie muzułmanów) - integracja Europy jako obrona przed „Azją”

-granice międzypaństwowe miały umowny charakter

- czynnikiem jednoczącym europejskie elity-łacina

- w sferze umysłowej towarzyszyła „swoboda przepływu osób, towarów, kapitału i usług”.

CZASY NOWOŻYTNE I WSPÓŁCZESNE

Leibniz - zwolennik sfederowania Europy pod duchowym przywództwem papiestwa i powołania Rady Generalnej jako najwyższego organu arbitrażowego

Monteskiusz, Wolter, Rousseau (XVIII w.) - opowiadali się za rozwojem pokojowych stosunków między państwami europejskimi

Kant - koncepcja „wieczystego pokoju” oraz stworzeniem republikańskiej konfederacji wolnych państw

de Saint - Simon - orędownik Parlamentu Europejskiego zachowującego supremację nad rządami parlamentarnymi wszystkich państw europejskich

Niemiecka koncepcja Mitteleuropy (powstała w XIX w. w Austro - Węgrzech) -postulat stworzenia struktury polityczno - ekonomicznej obejmujące obszary i narody Europy Środkowej, rozwinięta w Niemczech podczas I wojny światowej. Koncepcja ta miała rozbudowany wątek integracji ekonomicznej, a jej celem była budowa przeciwwagi dla konkurencji ze strony rosnących w siłę potęg zagranicznych, głównie USA i Rosja.

Niemiecka koncepcja tzw. gospodarki wielkiego obszaru - opierała się na dominacji niemieckiej, ale miała znacznie szerszy wymiar merytoryczny i geograficzny, gdyż były tam formułowane jedne z pierwszych nowoczesnych założeń ogólnej teorii integracji ekonomicznej, a także postulowano włączenie w proces owej integracji większości państw europejskich.

Koncepcja paneuropeizmu R.N. Coudenhove - Kalegri - postulat utworzenia Stanów Zjednoczonych Europy, które łączyłoby w jedną strukturę federacyjną państwa kontynentu(bez uważanych za mające odrębne interesy Wlk. Brytanii i Rosjii), podporządkowanie organowi ponadnarodowemu w formie paneuropejskiego parlamentu. Fundamentem integracji miałaby być integracja ekonomiczna oraz wspólne korzenie historyczno - kulturowe. Coudenhove - Kalegri uważał, że istnieje jeden naród europejski, któremu zagraża z wewnątrz nacjonalizm, z zewnątrz natomiast ekspansjonizm Rosji oraz konkurencja ze strony USA.

Unia Paneuropejska - 1924 r. grupowała przedstawicieli elit politycznych i intelektualnych ówczesnej Europy. Organizacja ta prowadziła aktywną działalność, która przyczyniła się do pobudzania ducha jedności Europy i inspirowała powojenną działalność w zakresie integracji europejskiej.

Dążenia integracyjne okresu międzywojennego miały bardzo niewielkie szanse na realizację z wielu powodów:

- były przyjmowane głównie przez elity polityczno - intelektualne

- nie znajdowały szerszego poparcia społecznego

- mimo deklarowanego uniwersalizmu zbyt odległe od zasady równoprawności państw i narodów i zbyt często zmieniały się narzędzia realizacji narodowych interesów w ideologiczno-propagandowe(zwłaszcza Francji i Niemiec)

- w nowożytnych koncepcjach coraz większą rolę odgrywały czynniki ekonomiczne. Dynamiczny rozwój gospodarczy Europy przejawiający m. in. w koncentracji produkcji, pojawieniu się nowych technologii i środki transportu, niejako wymuszał kształtowanie się szerszych (niż krajowe) rynków.

Regionalne projekty integracyjne przed UE lub poza nią:

- Imperium Rzymskie - integracja głównie polityczna, ale też kulturowa i ekonomiczna, dokonana drogą podboju

- Królestwo Karola Wielkiego - krótkotrwała integracja części Europy, mająca charakter głównie polityczny, także dokonana drogą podboju

- Papiestwo - integracja katolickiej części Europy, mająca głównie charakter kulturowy (religijny) i polityczny

- Rzesz niemiecka - integracja państw jednego obszaru językowego Europy

- Unia polsko - litewska - dobrowolne porozumienie dwóch państw, mające charakter głównie polityczno - obronny, ale także kulturowy i gospodarczy.

Europa cechy specyficzne:

GEOGRAFIA

- obecna topografia Europy ukształtowała się ok. 10 tys. Lat temu po ustąpieniu lodowca

- Europa jest najmniejszym po Australii kontynentem świata, zajmując powierzchnię ok. 10,5 mln km²

- jest najbardziej rozczłonkowaną częścią świata - długość linii brzegowej 38 tys. km, półwyspy 25 % powierzchni kontynentu, wyspy 7 % - istotny wpływ na rozwój transportu morskiego i wymiany handlowej

- nizina wschodnioeuropejska - jeden z największych na ziemi obszarów nizinnych - istotny wpływ na rozwój transportu, wymiany handlowej, rolnictwa, a także „transferu idei”

-stosunkowo łagodny klimat - sprzyjający rozwojowi osadnictwa i rolnictwa

- bogata sieć rzeczna

- urodzajne gleby - sprzyjające rozwojowi osadnictwa i rolnictwa

- duże zróżnicowanie topograficzne - liczne góry, a do niedawna lasy i bagna - istotny wpływ na zróżnicowanie etnograficzne

- Europa posiada naturalną granicę południową (Przylądek Matapan, Cypr, Malta), północną (Przylądek Północny) i zachodnią (Islandia)

- granica wschodnia Europy ma charakter umowny i wyznaczana jest w oparciu o różne kryteria - naturalne i antropogeniczne (polityczne i kulturowe)

Charles de Gaulle (1890 - 1970) „Europa od Atlantyku po Ural”

Alain Besancon (ur. 1932) - wschodnią granicą Europy jest linia świątyń gotyckich

Specyficzne cechy topograficzne i klimatyczne Europy miały istotny wpływ na gospodarkę kontynentu, a także na jej podział polityczny.

KULTURA

- Europa współcześnie rozumiana jest jako przestrzeń kulturowa

- charakteryzuje się zróżnicowaniem grup etnicznych, języków, zwyczajów, obejmując jednak zwarty i dość jednolity krąg kulturowy (łacina - wspólny język Europejczyków)

- główne źródła kultury europejskiej to (wg Mazurkiewicza):

1. Starożytność grecka i rzymska

2. Chrześcijaństwo (jako synteza wiary Izraela i greckiego ducha)

3. Oświecenie z jego sekularyzacją i pochwałą racjonalizmu

4. Wpływ pozaeuropejskich kręgów kulturowych, szczególnie Islamu (cyfry „arabskie”).

- podstawową, wspólną cechą kultury europejskiej jest podmiotowa koncepcja człowieka, która na przestrzeni wieków wywarła istotny wpływ na światową politykę i rozwój innych kontynentów.

Wyznaczenie granic Europy w oparciu o kryteria kulturowe jest trudniejsze niż w przypadku delimitacji o charakterze naturalnym i jest przez to bardziej arbitralne.

PODZIAŁ POLITYCZNY

Mapy - Europa ok. 1815 r. , 1937 r., 80 lata XX w., obecna oraz UE 2007 r.

Uwarunkowania integracji w Europie:

- idea i przyczyny integracji

-teorie, podejścia, koncepcje.

Etapy realizacji integracji europejskiej:

ETAP PIERWSZY (1945 - 1957) - pierwsze przedsięwzięcie inicjujące współpracę w Europie, traktaty założycielskie, integracja instytucjonalna

ETAP DRUGI (1958 - 1969) - budowa podstaw integracji

ETAP TRZECI (1970 - 1985) - nasilenie procesów poszerzania i pogłębiania

ETAP CZWARTY (1986 - 1991) - Jednolity Akt Europejski

ETAP PIĄTY (po 1992 r. ) - traktat z Maastricht, traktat amsterdamski, rozszerzenia - Polska, traktat nicejski, traktat konstytucyjny.

Koncepcja i idea integracji europejskiej - jedności Europy, dążenie do jednoczenia Starego Kontynentu, spojenie polityczne, gospodarcze i społeczne.

Korzenie europejskiej jedności to dorobek:

dorobek kulturowy

filozoficzny

polityczno - prawny starożytności, średniowiecza, renesansu czy oświecenia

techniczny

społeczno - gospodarczy

religia chrześcijańska

język łacina

Przyczyny integracji:

Cele polityczne - bezpieczeństwo (oparte nie na sile militarnej, lecz powiązaniach gospodarczych i politycznych).

Wypracowanie trwałego modelu pokojowego współistnienia - odrzucenie katastrofalnej w skutkach polityki nacjonalizmu i totalitaryzmu.

Próby utrzymania Niemiec pod kontrolą.

Stworzenie silnych instytucji, które narzucałyby jednolite ramy działania wszystkim krajom partnerskim.

Ugruntowanie systemu demokratycznego.

Obawa przed rosnącym potencjałem militarnym ZSRR.

Cele ekonomiczne - rozwój gospodarczy nadzieje na szybsze uzyskanie wspólnym wysiłkiem dobrobytu.

Chęć scalania narodowych gospodarek.

Silna pozycja w stosunkach międzynarodowych ( w celu obrony wspólnych interesów w skali globalnej).

Teorie, podejścia, koncepcje:

1. Związek suwerennych państw, wiodąca rola państw członkowskich i współpracy na szczeblu międzyrządowym „Europa ojczyzn”.

2. Większe znaczenie instytucji ponadnarodowych. (zmierzanie w kierunku konfederacji lub federacji)

WYKŁAD III (10.03.09)

Teorie, koncepcje, podejścia

Szkoła realistyczna lub neorealistyczna. Liberalne podejście międzyrządowe

Teoria preferencji narodowych - Wspólnota/Unia nie wprowadziły żadnej zasadniczej zmiany w relacjach między państwami członkowskimi, które nadal koncentrują się na swych narodowych interesach i w każdej sytuacji dąży do uzyskania jak najsilniejszej pozycji. Współpraca europejska oznacza stałą konfrontację własnych preferencji z preferencjami innych państw, objaśnia zachowania rządów na forum Unii przez pryzmat gry sił politycznych na szczeblu krajowym, a tworzenie ram instytucjonalnych ma jedynie umożliwi prowadzenie negocjacji międzyrządowych i koordynację działań narodowych.

Koncepcja konfederacyjna - „Europa ojczyzn” współpraca (luźny i wyraźnie międzynarodowy charakter współpracy) niezależnych państw, zachowujących duży zakres autonomii suwerenności narodowej rola instytucji ponadnarodowych byłaby bardzo ograniczona i ich decyzje nie miałyby dużego znaczenia.

Podstawowe instrumenty integracji:

- wymiana poglądów

- negocjacje

- przetargi międzyrządowe

- koordynacja działań.

Federalizm/federacja - integracja, w której dąży się do stworzenia „europejskiego państwa federalnego” o charakterze ponadnarodowym, przejmującego znaczną część, a docelowo większość czy wręcz całość uprawnień państw członkowskich. Przyczyny poszerzania zakresu władzy Wspólnoty dopatruje się w niezdolności rządów do samodzielnego rozwiązania problemów,, które nabrały ponadnarodowego charakteru i z tego względu wymagają wspólnego działania. Państwa powinny zachować niezależność w sprawach, z którymi potrafią poradzi sobie same.

System demokracji liberalnej - władza w obszarach objętych integracją powinna należeć do organów ponadnarodowych, ponieważ mechanizmy międzyrządowe nie są wystarczająco skuteczne ani demokratyczne. Zakłada stopniowe dochodzenie do ściślejszych powiązań politycznych i prawnych, aż do utworzenia w Europie wysoce zintegrowanego pod względem politycznym państwa związkowego. Ważne jest zagwarantowanie demokratycznego charakteru podejmowania decyzji, toteż model ten zakłada utworzenie wspólnego rządu odpowiedzialnego przed posiadającym duże uprawnienia parlamentu.

Teoria funkcjonalna:

- proces integracji to budowanie konsensusu i wspólnoty bezpieczeństwa, opartej na poszanowaniu pewnych wspólnych wartości i wierze w możliwość pokojowego rozwiązywania problemów

- rozwój Wspólnoty odbywał się na zasadzie spillover - proces integracji międzyrządowej prowadzi do stopniowej erozji struktur niezależnego państwa narodowego i rozszerzania działalności zgodnie z zasadą rozlewania się. Pozytywne efekty każdego kolejnego etapu integracji utwierdzały jej uczestników w przekonaniu, że warto podporządkować tym instytucjom następne dziedziny, w których wspólnota działań wydaje się najbardziej pożądana - wzór naczyń połączonych.

Teoria neofunkcjonalna:

- proces spillover dotyczy także sfery politycznej, dostrzeżenie korzyści z integracji w jednym sektorze powoduje pojawienie się lobbingu i dążeń politycznych do dalszej integracji

- podkreśla rolę grup nacisku, elit społecznych, politycznych i krajowych aktorów w poszukiwaniu zgody co do procedur utrzymywania porządku społecznego i metod rozstrzygania sporów.

- znaczenie dla integracji mają struktury instytucjonalne i transfer uprawnień decyzyjnych.

Etapy realizacji integracji europejskiej.

Pogłębienie - zacieśnienie związków między państwami.

Poszerzenie - objęcie coraz większym zakresem geograficznym i politycznym nowych państw.

1951 - podpisanie Traktatu ustanawiającego EWWiS - pogłębienie

1957 - podpisanie Traktatu ustanawiającego EWG i Euratm - pogłębienie

1965 - podpisanie Traktatu o Fuzji Organów - pogłębienie

1968 - utworzenie unii celnej - pogłębienie

1973 - przystąpienie do WE Wielkiej Brytanii, Irlandii, Danii - rozszerzenie

1979 - utworzenie Europejskiego Systemu Walutowego - pogłębienie

1981 - przystąpienie do WE Grecji - rozszerzenie

1986 - podpisanie jednolitego Aktu Europejskiego - pogłębienie

1986 - Hiszpania i Portugalia przystępują do WE-rozszerzenie

1992 - podpisanie traktatu o UE - pogłębienie

1995 - przystąpienie do WE Szwecji, Finlandii, Austrii - rozszerzenie

1997 - podpisanie traktatu amsterdamskiego - pogłębienie

1999 - wprowadzenie euro - pogłębienie

2001 - podpisanie traktatu nicejskiego - pogłębienie WAŻNY DLA POLSKI

2004 - podpisanie traktatu konstytucyjnego - pogłębienie

2004 - rozszerzenie UE o kraje EŚiW - rozszerzenie

2007 - przystąpienie do WE Bułgarii i Rumunii - rozszerzenie

Etap I (1945 - 1957)

Podstawy wyodrębniania etapu - początek efektywnej realizacji idei integracji i zwycięstwa koncepcji Wspólnot Europejskich

Pierwsze przedsięwzięcie inicjujące Współpracę w Europie:

- unia celna 14 marca 1947r. - Beneluks

- traktat brukselski 17 marca 1948r.

- traktat waszyngtoński 4 kwietnia 1949r. - Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego ( NATO )

- Układ Warszawski 1955r.

- plan Marshalla 5 czerwca 1947r. i Organizacja Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej ( OEEG)

- armia europejska Europejskiej Wspólnoty Obronnej (EWO) 16.04.1948r.

- Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej ( RWPG )

- Rada Europy 1949r. - wsparcie współpracy w zakresie zdrowia, kultury i ochrony środowiska naturalnego, obrony praw człowieka

Traktaty założycielskie:

R. Schuman zgłosił 9 maja 1950r. propozycję tzw. Wspólnoty Węgla i Stali ( plan Schumana). Propozycja została przyjęta i 18 kwietnia 1951r. Francja, RFN, Włochy oraz państwa Beneluksu podpisały w Paryżu Traktat ustanawiający EWWiS

sygnatariusze: Francja, Luksemburg, Niemcy, Włochy, Holandia, Belgia

wszedł w życie 23 lipca 1952r., obowiązywał 50 lat. Do 22.07.2002r.

Rozszerzenie dotychczasowych form integracji - raport przygotował pod przewodnictwem Spaaka. Ostatecznie w Rzymie 1957r. podpisane przez 6 państw członkowskich EWWiS.

Integracja instytucjonalna - uzupełnienie traktatów rzymskich była podpisana w tym samym czasie Konwencja o wspólnych instytucjach WE:

- Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne

- Trybunał Sprawiedliwości.

W drugim etapie podpisano Traktat o Fuzji Organów z 28 kwietnia 1965r., na mocy którego: - dokończono proces ustanowienia wspólnych instytucji dla wszystkich trzech wspólnot, przez powołanie jednolitej Rady oraz Komisji

- powołano organ doradczy - Komitet Ekonomiczno - Społeczny

- ustanowiono Komitet Stałych Przedstawicieli ( COREPER) .

Pytanie: Dlaczego te kraje akurat w tym etapie historycznym rozpoczęły proces integracji?

Europejska Wspólnota Gospodarcza ( EWG ).

Cele EWG:

- osiągnięcie ścisłej Współpracy

- postęp

- stała poprawa warunków życia i pracy społeczeństwa

- zmniejszenie różnic między regionami

- ogólny harmonijny rozwój gospodarek państw członkowskich

- większa stabilność polityczna.

Pytanie: O cele, które z nich są: najłatwiejsze do osiągnięcia, niemożliwe do osiągnięcia, długotrwałe w realizacji

Zakładane etapy:

1. Unia celna

2. Wspólny rynek

3. Docelowo unia gospodarcza i walutowa.

Kompetencje EWG w sferze gospodarczej:

- możliwości ustanowienia unii celnej z jednolitą zewnętrzną taryfą celną i wprowadzenie mechanizmów swobodnego przepływu kapitałów, siły roboczej i usług na rynku wewnętrznym

- kształtowanie wspólnej polityki dla różnych sektorów gospodarki ( w tym przede wszystkim rolnictwa )

Pytanie: Dlaczego rolnictwo, dlaczego akurat wtedy?

- zacieśnienie współpracy w innych dziedzinach.

Pytanie: Sprawdziło się czy nie? Pozytywne efekty czy negatywne?

Efekty pierwszych lat - znaczące sukcesy gospodarcze w latach 60, tempo wzrostu na poziomie 5 % rocznie, czyli dwa razy wyższym niż Wielka Brytania i USA.

Euratom.

Cele:

Zapewnienie rozwoju przemysłu nuklearnego w Europie Zachodniej i wykorzystanie go wyłącznie do celów pokojowych m. in. dzięki utworzeniu:

- wspólnych ośrodków naukowo - badawczych

- funduszu finansowania i inwestycji

- systemu kontroli bezpieczeństwa i jednolitych norm

- wspólnego rynku materiałów rozszczepialnych i sprzętu technicznego

- kontroli wykorzystania energii nuklearnej.

Utworzenie EWEA było wyrazem dążenia Europy do włączenia się do rywalizacji między światowymi mocarstwami atomowymi USA i ZSRR.

WYKŁAD IV (17.03.09)

Etap II (1958 - 1969)

Podstawy wyodrębnienia etapu - budowa podstaw integracji.

Osiągnięcia i trudności 2 etapu:

- unia celna - 1968

- wspólna polityka handlowa

- swoboda przedsiębiorczości i przepływu pracowników

- prawo konkurencji

- wspólna polityka rolna - pojawiły się różnice interesów

- podpisano umowy o stowarzyszeniu z Grecją 1961 z Turcją 1963

- odrzucono (Francja) przystąpienie Wielkiej Brytani 1961 i 1967

Etap III (1970 - 1985)

Podstawy wyodrębnienia etapu - nasilenie procesów rozszerzania i zacieśnienia więzi gospodarczych między państwami członkowskimi.

Osiągnięcia:

- uzgodnienie kwestii budżetowych

- przyspieszenie unii gospodarczej i walutowej

- nawiązanie współpracy politycznej - 27 października 1971 utworzono Europejską Współprac ę Polityczną (EWP) do koordynowania i harmonizowania polityki zagranicznej państw członkowskich Wspólnot. Funkcjonowała ona poza systemem wspólnotowym, ale mimo to odgrywała istotną rolę jako forum wymiany poglądów

- przyjęcie nowych członków - Wielkiej Brytanii, Irlandii, Danii (1973 i wtedy nie przyjęto Norwegi) i Grecji (1981)

- ukonstytuowanie nowego organu - Rada Europejska

- wprowadzenie wyborów powszechnych do Parlamentu Europejskiego

- powstanie w 1975 Trybunału Obrachunkowego

- usprawnienie instytucji wspólnego rynku:

1. Likwidowanie ograniczeń w handlu

2. Nowelizacja prawa budżetowego

3. Wprowadzenie ujednoliconych rozwiązań podatkowych (np. w podatku VAT)

- 1972 wprowadzono tzw. wąż walutowy

- w 1978 powstał Europejski System Walutowy (wprowadzenie ECU)

W drugiej połowie lat 70 XX w. nastąpiło spowolnienie działań integracyjnych w wyniku kryzysu gospodarczego - wojna bliskowschodnia i wprowadzenie embarga na dostawy ropy

ETAP IV (1986 - 1991)

Podstawy wyodrębnienia etapu - powstanie nowych struktur integracyjnych oraz przygotowanie do utworzenia UE

Jednolity Akt Europejski (JAE) - 1985 przedstawiono:

- Białą księgę o utworzeniu jednolitego rynku wewnętrznego, a później podpisaniem(17.02.1986) JAE który wszedł w życie 1 lipca 1987. JAE -jako modyfikacja traktatów założycielskich, zakładał zakończenie procesu tworzenia jednolitego rynku w 1992 - swoboda przepływu osób, towaru, usług i kapitału.

- poszerzał on zakres kompetencji Wspólnoty o sprawy związane z ochroną środowiska, pracami badawczo - rozwojowymi w dziedzinie techniki, polityką społeczną w odniesieniu do zatrudnienia oraz spójnością

- zawierał zapisy o współpracy w sferze polityki zagranicznej, stąd nazwa „Jednolity Akt Europejski” dla odróżnienia go od propozycji opartej na utrzymaniu całkowitej niezależności państw członkowskich w tym obszarze.

Usprawniono działanie instytucji:

- wprowadził w Radzie Ministrów UE (Rada UE) zasadę głosowania kwalifikowaną większością głosów w wielu dziedzinach prawodawstwa związanego z jednolitym rynkiem - odchodząc tym samym od zasady jednomyślności, blokującej często proces decyzyjny

- wzmocnił rolę Parlamentu przez ustanowienie procedury współpracy ( współdecydowania, procedury kooperacji z Radą UE, zwiększenie zakresu konsultacji)

- określono kompetencje wykonawcze Komisji Europejskiej.

Ważnym elementem JAE były postanowienia o rozszerzeniu współpracy w dziedzinie polityki gospodarczej i walutowej, polityki społecznej, spójności, badań naukowych i ochrony środowiska naturalnego.

Deepening or widening(etap IV)

Wstąpienie do Wspólnot Hiszpanii I Portugali (1986). W końcowym etapie tego okresu przełomie 80 i 90 XX w. Wspólnoty Europejskie musiały wypracować politykę wobec nowych demokracji - deepening or widening.

Najpierw podpisano umowy o współpracy handlowej i gospodarczej (tzw. umowy pierwszej generacji, z Polską 19 września 1989). Następnie 16 grudnia 1991 Polska, Węgry i Czechosłowacja podpisały Układy Europejskie dotyczące stowarzyszenia ze Wspólnotami.

Projekt Traktatu o UE

Na posiedzeniu Rady Europejskiej w Strasburgu w grudniu 1989 podjęto ważną decyzję o kontynuowaniu dalszych reform, mając przy tym na względzie cel strategiczny, jakim byłoby powstanie UE.

Projekt traktatu przewidywał zreformowanie instytucji wspólnotowych w celu nadania im charakteru federalnego, czyli poszerzenie ich kompetencji doza kresu typowego dla federacji, z wyłączeniem polityki obronnej.

Traktat miał wejść w życie po jego ratyfikowaniu przez większość państw członkowskich

ETAP V (po 1992)

Podstawy wyodrębnienia etapu - stopniowe wprowadzenie w życie UE.

Traktat z Maastricht

W holenderskiej miejscowości Maastricht 7 lutego 1992 dwanaście państw członkowskich WE podpisało Traktat o UE (traktat z Maastricht) wszedł w życie 1 listopada 1993.

W Traktacie z Maastricht zmieniono nazwę „Europejska Wspólnota Gospodarcza” na „Wspólnota Europejska”, co było spowodowane poszerzeniem Traktatu ustanawiającego EWG o postanowienia regulujące kwestie pozagospodarcze, takie jak obywatelstwo Unii, współpraca w dziedzinie edukacji i kultury.

Traktat z Maastricht, przewidujący powstanie UE, nie zastępował traktatów założycielskich, ani nie likwidował istniejących Wspólnot, nadal pozostających podmiotami prawa międzynarodowego. Postanowienia traktatu z Maastricht miał formę kompleksową - łączyły zagadnienia gospodarcze z problemami społecznymi, do których dochodziły kwestie polityczne.

Zmiany:

- wprowadzono w życie (do 1 stycznia 1993) nieomal kompletnego zestawu przedsięwzięć umożliwiających funkcjonowanie jednolitego rynku

- wprowadzenie euro

- utworzenie Europejskiego Banku Centralnego

- Wspólnota uzyskała pewne uprawnienia w sferze edukacji, wychowania młodzieży, kultury i zdrowia publicznego

- rola instytucji wspólnotowych została wzmocniona, między innymi przez poszerzenie zakresu głosowania większością kwalifikowaną w Radzie

- oprócz Wspólnoty utworzono dwa dodatkowe filary

STRUKTURA TRAKTATU - TRZY FILARY

I FILAR II FILAR III FILAR

EWWiS (do 2002) Wspólna polityka Współpraca w dziedzinie

Euratom zagraniczna i wymiaru sprawiedliwości

EWG/WE bezpieczeństwa i spraw wewnętrznych

I filar

- stanowią dziedziny uregulowane traktatami regulował podstawowe kwestie dotyczące przede wszystkim - integracji ekonomicznej (unia celna i jednolity rynek, polityka handlowa, polityka rolna i rybołówstwa, polityka transportowa, reguły konkurencji, sieci transeuropejskie, unia gospodarcza i walutowa)

- polityka społeczna (ochrona konsumenta i zdrowia, edukacja i kultura, obywatelstwo UE, polityka imigracyjna, wizowa i azylowa, współpraca sądownicza i spraw cywilnych)

- spójność społeczno - ekonomiczna

- ochrona środowiska

- polityka badawczo - rozwojowa

II filar

- wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa polityka prowadzona nie na szczeblu wspólnotowym, ale międzyrządowym, osiąganie przez wypracowanie wspólnych stanowisk oraz działań w kwestiach polityki zagranicznej i obronnej

Obszary:

- wspieranie demokracji i ochrona praw człowieka

- misje pokojowe

- pomoc państwom trzecim

- finansowanie bezpieczeństwa państw UE

- rozbrojenie i utrzymanie pokoju

- współpraca w ramach Unii Zachodnioeuropejskiej i NATO

III filar

- współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych

- polityka imigracyjna i azylowa

- ochrony i kontroli granic

- walka z międzynarodową przestępczością, terroryzmem, handlem narkotykami i oszustami

- współpraca między systemami sądowniczymi oraz służbami celnymi i policyjnymi (m. in. dzięki powołaniu policji - Europol)

- zwalczanie rasizmu i ksenofobii

WYKŁAD V (24.03.09r.)

W sprawach gospodarczych w Traktacie o UE przewidziano utworzenie Unii Gospodarczej i Walutowej (UGiW) w 3 etapach, z których ostatni zakończył się 1 stycznia 2002 wprowadzeniem do obiegu wspólnej waluty euro. W związku z tym określono w tym dokumencie tzw. kryteria konwergencji (spójności), czyli warunki uczestnictwa w UGiW.

W zakresie spraw politycznych Traktat nie przewidywał daleko idących zmian. Uporządkowano jedynie i określono symbole Unii:

• Godło -12 złotych gwiazd ułożonych koliście na lazurowym tle

• Flaga

• Hymn (Oda do Radości z IX Symfonii Ludwika van Beethovena)

• Paszport europejski - wydawane przez państwo narodowe, kolor wina burgund, na okładce „Unia Europejska”, nazwa kraju w którym został wydany; zaczęto wydawać w 1985r.

• Dzień Europy (9 maja)

Traktat amsterdamski - w 1996 w Turynie rozpoczęto konferencje międzyrządowe, które zakończyły się w czerwcu 1997 w Amsterdamie. Jej zadaniem było zwłaszcza reformowanie UE w dziedzinie funkcjonowania instytucji rozrastających się Wspólnot.

Kompetencje Unii:

• Parlament Europejski zyskał prawo udziału w podejmowaniu większości decyzji legislacyjnych, zatwierdzania składu Komisji jako całości, ale także jej przewodniczącego

• Zwiększono także kompetencje przewodniczącego Komisji względem pozostałych komisarzy

• Do traktatu ustanawiającego WE dodano nowy rozdział o polityce zatrudnienia

• Do traktatu wniesiono dorobek prawny Porozumienie z Schengen z 1985. Wprowadził pewne zmiany do Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa.

Głównymi celami tej polityki są:

Ochrona wspólnych wartości i podstawowych interesów oraz niezależności Unii

Rozwijanie i konsolidacja demokracji i rządów

Umacnianie poszanowania praw człowieka o podstawowych wolności

Szczyt w Laeken

Belgia 14 - 15 grudnia 2001

- ustalono datę przystąpienia 10 państw na 1 stycznia 2004

- podjęto decyzję o przeznaczeniu dla nowych państw członkowskich następujących kwot:

11,6 mld Euro - 2004

14,2 mld Euro - 2005

16,8 mld Euro - 2006

Rozszerzenia

Proces rozszerzenia UE w latach 90 miał przyjąć 2 etapy:

1. Nawiązanie bliższej współpracy z państwami EFTA - zakończony podpisaniem 2 maja 1992 (wchodzi w życie 1 stycznia 1993) umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG), łączącej kraje tego ugrupowania z Unią, jednak bez udziału Szwajcarii.

2. Większość państw członkowskich ówczesnej EFTA złożyła już wcześniej wnioski o przystąpienie do UE, stąd do UE dotyczyła Austrii, Szwecji i Finlandii, które 1 lutego 1994 podpisały traktaty o przyjęciu, a pełnoprawnymi członkami stały się od 1 stycznia 1995.

W Norwegii w referendum po raz drugi w historii(pierwszy raz w 1972) odrzucono projekt przystąpienia do WE. Umowy o stowarzyszeniu ( umowy drugiej generacji ) zostały zawarte z Rumunią 1 lutego 1993 i Bułgarią 8 marca 1993.

Rozszerzenie Polska

Ubiegające się o członkostwo podjęto w Polsce także innego typu wysiłki integracyjne w ramach Środkowoeuropejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (CEFTA), istniejącego od 1 stycznia 1993 Pełny status państwa stowarzyszonego miało od 1 lutego 1994 tj. od chwili wejścia w życie podpisanego przez nią wcześniej Układu Europejskiego. Wniosek o przystąpienie do UE złożyła już kilka miesięcy później 8 kwietnia 1994. Kryteria przystąpienia: Raport na temat strategii państw Europy środkowo-wschodniej, zaakceptowany został na szczycie w Essen w grudniu 1994r.

Opinia Komisji Europejskiej (avis) - lipiec 1997 - wszechstronna i dogłębna ocena dorobku oraz możliwości sprostania wymogom członkostwa w UE.

rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych - 31 marca 1998

negocjacje Polski trwały 57 miesięcy

zakończenie negocjacji - 13 grudnia 2002 podczas szczytu kopenhaskiego

podpisanie traktatu akcesyjnego 16 kwietnia 2003na Akropolu w Atenach

Traktat nicejski

Podpisano 26 lutego 2001 wszedł w życie 1 lutego 2003 nowelizacje Traktatu o UE:

- Komisja Europejska - ustalenie nowej liczby komisarzy

- Radę UE - zmodyfikowanie podziału głosów

• Określono skład Parlamentu Europejskiego

- poszerzenie możliwości głosowania kwalifikowaną większością - czyli ograniczenie zasady jednomyślności

- Karta Praw Podstawowych UE

a) idee niezbywalnych praw przynależnych człowiekowi (godność, wolność: poszanowanie godności ludzkiej, prawo do życia, wolność myśli, sumienia i wyznania religijnego oraz prawo do nauki, własności i równości wobec prawa)

b) prawa przynależne obywatelom UE ( prawo wyborcze do Parlamentu Europejskiego, prawo skargi na instytucje UE)

Podział głosów w Radzie UE

Ogółem UE - 345 głosów

Polska - 27 głosów - 7,83%

Podział głosów w Parlamencie Europejskim

Ogółem UE - 785

Polska - 54 - 6,89%

Traktat konstytucyjny- NIE WSZEDŁ W ŻYCIE!!!

W ramach przygotowań:

- postulował powołanie ministra spraw zagranicznych UE

- proponowano ustanowienie instytucji stałego szefa Rady Europejskiej w miejsce rotacyjnej prezydencji

- zaproponowano również wzmocnienie roli parlamentów krajowych, przyznając im prawo do odrzucania ustawodawstwa unijnego

Najbardziej kontrowersyjne było przy tym odejście od parytetu ustanowionego w Nicei na rzecz głodowania zgodnie z zasadą tzw. podwójnej większości. Podpisanie Traktatu w referendach we Francji i Holandii.

Traktat Reformujący UE

Wchodzi w życie od 1 listopada 2009.

Nicejska zasada głosowania w Radzie do 1 listopada 2014.

Od 1 listopada 2014 zasada podwójnej większości - do podjęcia decyzji wystarczą:

- głosy 55% państw członkowskich

- zamieszkałych przez 65% obywateli UE

- pozostaje mechanizm z Joaniny.

Wprowadza stanowisko przewodniczącego UE (kadencja 2,5 roku).

Jednolita osobowość prawna UE.

Stanowisko Wysokiego Przedstawiciela UE.

Zredukowana do 18 liczba członków Komisji (od 2014) chyba, że Rada Europejska postanowi jednogłośnie inaczej.

Mechanizm z Joaniny

Wywodzi swoją nazwę od greckiego miasteczka, w którym w 1994 wymyślono mechanizm zabezpieczający - przewiduje on, że w wyjątkowych sytuacjach, w których zagrożony jest żywotny interes kraju, może on poprosić o wstrzymanie decyzji i dodatkowe konsultacje. Wtedy przewodniczący Rady UE musi „w rozsądnym czasie” przeprowadzi konsultacje i spróbować rozwiać wątpliwości przeciwników decyzji.

- To nie jest prawo weta

- Joanina wymusza dodatkowe negocjacje, ale nie pozwala na zablokowanie decyzji.

- Procentowe progi poparcia dla wykorzystania Joaniny od listopada 2017r. do uruchomienia mechanizmu z Joaniny każdy kraj może zażądać głosowania w systemie nicejskim.

Organy UE

Zgodnie z Traktatem z Maasrticht 6 organów odgrywa istotą rolę:

Parlament Europejski

Rada UE (Rada Ministrów)

Rada Europejska

Komisja Europejska

Europejski Trybunał Sprawiedliwości

Europejski Trybunał Kontroli Budżetowej

Parlament Europejski (751 od kadencji 2009-14)

- składa się z 785 (od 2009 - 2014 751) deputowanych wybieranych w wyborach bezpośrednich w poszczególnych państwach,

- wybory organizowane wg własnych systemów wyborczych w poszczególnych państwach,

- kadencja trwa 5 lat,

- siedziba Strasburg (Komisja - Bruksela),

- Polska uzyskała 54 miejsce (2009-2014 50głosów),

- przewodniczący Hans - Gert Pöttering.

Podstawowe funkcje PE:

1. Prawodawcza - niesamodzielna z Radą(Przyjmuje akty prawa europejskiego- w wielu obszarach wspólnie z Radą. Fakt, ze członkowie Parlamentu są wybierani bezpośrednio przez obywateli, jest jednym z czynników gwarantujących demokratycznie umocowanie prawa europejskiego)

2. Nadzór demokratyczny nad pozostałymi instytucjami a w szczególności nad Komisją. Zatwierdza lub odrzuca kandydaturę komisarzy. Dysponuje też prawem odwołania Komisji na podstawie wotum nieufności.

3. Kompetencje budżetowe - Parlament sprawuje pieczę nad budżetem UE, wraz z Radą przyjmuje on budżet UE, a zatem wywiera wpływ na wydatki UE. Zwieńczeniem procedury budżetowej jest całkowite przyjęcie lub odrzucenie budżetu prze Parlament.

Rada UE

- Składa się z reprezentantów z poszczególnych Państw Członkowskich (zwana Radą Ministrów),

- podstawowy statutowy organ decyzyjny i prawodawczy,

- dzieli się na Radę ogólną (generalną) - ministrowie spraw zagranicznych i Radę techniczną (specjalistyczna) - ministrowie resortowi.

Łącznie istnieje 9 możliwych konfiguracji Rady:

Rada ds. Ogólnych i Stosunków Zewnętrznych

Rada ds. Rolnictwa i Rybołówstwa

Rada ds. Środowiska

Rada ds. Edukacji, Młodzieży i Kultury

Rada ds. Transportu, Telekomunikacji i Energii

Rada ds. Gospodarczych i Finansowych (ECOFIN)

Rada ds. Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych (JHA)

Rada ds. Zatrudnienia, Polityki Społecznej, Zdrowia, Polityki dotyczącej Konsumentów

Rada ds. Konkurencyjności.

WYKŁAD VI (31.03.09)

Zadania Rady:

- przyjmuje europejskie akty prawne - w wielu obszarach polityki wspólnie z Parlamentem Europejskim

- koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach członkowskich I filar

- zawiera umowy międzynarodowe między UE w krajach członkowskich

- przyjmuje budżet UE - razem z Parlamentem Europejskim

- określa kierunki Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa , opierając się na wytycznych ustalonych przez Radę Europejską- II filar

- koordynuje współpracę między krajowymi sądami i organami policji w sprawach karnych - III filar

Cztery pierwsze związane są ze sferą wspólnotową. Piąte i szóste ze sferą międzyrządową.

Rada UE

- sprawuje formalnie i de facto najwyższą władzę w UE

- w niektórych obszarach decyzje podejmowane są jednomyślne (Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa, polityka azylowa, imigracyjna, podatki)

- tendencje do wprowadzania kwalifikowanej większości

- od 1 stycznia 2007 kwalifikowana większość to 255głosów na 345 (73,9%)

- kraj członkowski może żądać potwierdzenia, że głosy „za” reprezentują co najmniej 62% populacji ludności UE (jeśli nie, decyzja nie zostaje przyjęta)

Kolejność prezydencji w trybie rotacyjnym:

Hiszpanie i Belgia 2010 rok

Węgry - od stycznia do czerwca - 2011

Polska - od lipca do grudnia - 2011

Dania - od stycznia do czerwca - 2012

Cypr - od lipca do grudnia - 2012

Rada Europejska

- maksymalnie 4 razy do roku prezydenci lub premierzy państw członkowskich wraz z Przewodniczącymi Komisji Europejskiej spotykają się jako Rada Europejska

- podczas tych „szczytów UE” wyznaczane są ogólne kierunki polityki Unii i rozwiązane problemy, których nie można było rozwiązać na niższym szczeblu (tzn. na szczeblu ministrów w ramach zwykłych posiedzeń Rady)

Komisja Europejska

- niezależna od rządów krajowych

- zadanie: reprezentowanie i ochrona interesów UE

- przygotowuje wnioski dotyczące nowych aktów prawa europejskiego następnie przedkładane do zatwierdzenia Parlamentowi i Radzie

- organ wykonawczy Unii - odpowiada za wprowadzenie w życie decyzji Parlamentu i Rady. Oznacza to zarządzanie bieżącymi sprawami UE, wdrażanie jej polityki, prowadzenie jej programów i dysponowanie jej środkami finansowymi

- do 1 maja 2004 składała się z 20 członków - komisarzy ( po 2 z Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Niemiec, Francji i Włoch)

- od 1 stycznia 2005 duże kraje Unii zrezygnowały z drugiego komisarza

- Polska otrzymała jedno miejsce

- ustalono górny limit komisarzy po rozszerzaniu nie więcej niż 27

Komisja powoływana jest co 5 lat, w ciągu 6 miesięcy od wyborów do Parlamentu Europejskiego.

Procedura:

- Rządy państw członkowskich uzgadniają między sobą kogo nominować na nowego przewodniczącego Komisji

- kandydatura jest zatwierdzona przez Parlament

- nominowany w porozumieniu z rządami państw członkowskich wybiera pozostałych członków Komisji

- Rada przyjmuje listę nominowanych

Komisja - 31 października 2009

- liczy 27 komisarzy

- przewodniczący Jose Manuel Durao Barroso (Portugalia)

- Danuta Hűbner - komisarz ds. polityki regionalnej

- Marian Fisher Boel (Dania) - komisarz ds. rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich

Funkcje:

- przedkłada Parlamentowi i Radzie do zatwierdzenia wnioski legislacyjne

- zarządza i wdraża unijne polityki i budżet UE

- egzekwuje stosowanie prawa europejskiego z Trybunałem Sprawiedliwości

- reprezentuje UE na arenie międzynarodowej np. negocjując umowy między UE a innymi krajami

Europejski Trybunał Sprawiedliwości

- składa się z 27 sędziów i 8 rzeczników generalnych

- siedziba Luksemburg

- Polska od momentu wejścia uzyskała prawo nominowania jednego sędziego (Jerzy Makarczyk) będzie od października 2009 Marek Sefjan

- na mocy Traktatu Reformującego UE Polska uzyskała prawo nominowania kandydata na stanowisko rzecznika

Rozpatruje przede wszystkim:

- spory między instytucjami unijnymi i ich funkcjonariuszami

- sprawy przeciw Komisji

- sprawy przeciw Państwom Członkowskim

- zwany Europejskim Trybunałem Obrachunkowym lub Europejskim Trybunałem Rewidentów Księgowych

- 27 audytorów nominowanych na 6 lat

- po rozszerzeniu Polska uzyskała jedno miejsce (Jacek uczkiewicz)

- kontroluje rachunki Wspólnoty, wydatki, dochody organów ustanowionych przez Wspólnotę czyli budżet UE

Organy doradcze UE

- Komitet Ekonomiczno - Społeczny

- Komitet Regionów

- Komitet Ekonomiczno - Finansowy

- Komitet Koordynujący

- Komitet Naukowo - Techniczny

Komitet Ekonomiczno - Społeczny - 344 przedstawicieli, reprezentują różne dziedziny życia gospodarczego i społecznego: przemysłowców, rolników, przewodników, pracowników najemnych, kupców, rzemieślników, osób reprezentujących wolne zawody,

Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy-24

Hiszpania, Polska- 21

Rumunia-15

Austria, Belgia, Bułgaria i Holandia- 12

Komitet Regionów - składa się z przedstawicieli organów lokalnych i regionalnych, 344 osoby,

Francja, Niemcy, Wielka Brytania i Włochy -24

Hiszpania, Polska-21

Rumunia-15

Komitet Ekonomiczno - Finansowy - każde z państw członkowskich, Rada Ministrów, Komisja Europejska i Europejski Bank Centralny wyznaczają nie więcej niż 2 członków, zadania: śledzenie i analiza funkcjonowania unii walutowej, obserwacja sytuacji gospodarczej i finansowej państw członkowskich oraz UE

Komitet Koordynujący (III filar) - składa się z wyższych urzędników państw członkowskich, pomaga Radzie w koordynowaniu współpracy państw członkowskich w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych

Komitet naukowo - techniczny - organ doradczy w zakresie tworzenia i realizacji programów naukowo - badawczych i szkolenie w dziedzinie wykorzystania energii atomowej w celach pokojowych

Umowa z Schengen

- 1985 Francja, RFN i państwa Beneluksu utworzyły tzw. grupę z Schengen

- z początkiem 1992 miała doprowadzić do likwidacji kontroli granicznej

- 1990 dołączyły Włochy

- 1991 dołączyły Hiszpania i Portugalia

- 1994 weszła w życie

- 16 marca 1995 zniesiono kontrole graniczną

- 1995 - 1997 - dołączyła Austria, Grecja, Dania, Finlandia, Szwecja, 2 państwa nieczłonkowskie - Islandia i Norwegia

- umowa między ostatnią piątką a UE weszła w życie 26 marca 2001

- dwa państwa UE -15( piętnaście) nie jest objętych tą umową Wielka Brytania i Irlandia

PAŃSTWA, KTÓRE PRZYSTĄPIŁY 21 grudnia 2007 (przejście lądowe i morskie) i 29 marca 2008 (lotniska, wraz z nowym rozkładem lotów):

- Czechy

- Estonia

- Litwa

- Łotwa

- Malta

- Polska

- Słowacja

- Słowenia

- Węgry

- Szwajcaria (2008)

Sygnatariusze umowy:

- Bułgaria

- Cypr

- Rumunia

Zainteresowani członkowstwem:

- Liechtanstain

- Watykan

WYKŁAD VII (07.04.2009)

Integracja polityk gospodarczych.

Spójność pomiędzy politykami Wspólnotowymi i dokumentami programowymi UE i Polski.

Odnowiona Strategia Lizbońska (SL)

Wspólna polityka rolna rozporządzenia Rady np. Rozwojów Wiejskich, 2007 -

Europejskiego Funduszu Rybackiego -2013

Polityka spójności

Strategia Rozwoju Kraju 2007 - 2013

• Narodowe Strategie Rady Odniesienia

- program rozwoju Polski wschodniej

- PO Europejskiej Współpracy Terytorialnej

- 16 PRO (Regionalnych Programów Operacyjnych)

- PO kapitału ludzkiego

• Program konwergencji

• Strategia Rozwoju Rybołówstwa

Relacje celów NSS do celów Strategii Lizbońskiej oraz wytycznych SWW.

NSS- Narodowa Strategia Spójności

SWW-Strategiczne Wytyczne Wspólne

NSRO- Narodowe Strategie

Strategia Lizbońska

- atrakcyjne miejsce do lokowania inwestycji

- tworzenie lepszych miejsc pracy

- wiedza i innowacyjność na rzecz wzrostu

SWW

- stworzenie bardziej atrakcyjnych miejsc pracy

- większa liczba miejsc pracy

- rozwój, innowacyjność i wiedza

- wymiar terytorialny polityki spójności

NSRO

- rozwój obszarów wiejskich

- podniesienie konkurencyjności polskich przedsiębiorstw

- budowa i modernizacja infrastruktury

Zasady programowania

Komisja Europejska Strategiczne Wytyczne Wspólnoty

Kraje członkowskie Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia

Programy operacyjne Programy operacyjne Programy operacyjne

Projekt Projekt Projekt Projekt Projekt Projekt

Polityka regionalna = strukturalna, stosowane zamiennie, gdyż 90 % środków przeznaczonych na politykę strukturalną związanych jest z potrzebami regionów. Cel: zmniejszyć różnice między regionami, wyrównać poziom życia: infrastruktury, dochodów uzyskiwanych, usług wszystkich regionów UE, czyli zwiększyć spójność między regionami

Dlaczego się zdecydowali?

Przesłanki:

- rozszerzenie Wspólnot o nowe kraje, poziom odbiegał od państw członkowskich, zadania wyrównywania dysproporcji wykraczały poza możliwości budżetów krajowych

- budowa jednolitego rynku wewnętrznego (obawa, że proces ten może powiększyć dysproporcje regionalne)

- doświadczenia z realizacji polityki strukturalnej

Etapy rozwoju:

(1958 - 1974)

- obejmuje okres od utworzenia EWG do powstania EFRR- Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

- polityka spójności w Traktacie Rzymskim nie została uwzględniona jako polityka wspólnotowa

- deklaratywne zakres dotyczący potrzeb wyrównywania zróżnicowań pomiędzy regionami, polityka regionalna pozostaje w gestii państw członkowskich

- powstaje:

1960 - Europejski Fundusz Społeczny Cel: przeciwdziałanie bezrobociu, wykluczeniu społecznemu

1962 - Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnych Cel: przemiany strukturalne w rolnictwie

(1975 - 1987)

- polityka regionalna w wymiarze wspólnotowym

- utworzona Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego - bezpośrednią przesłanką było wejście Wielkiej Brytanii (1973), która była płatnikiem netto budżetu ( wpłacała dużą składkę), a fundusz regionalny stwarzał szanse dla rekompensaty

- środki z funduszu rozdzielone były między państwa w firmie tzw. Kwot krajowych, proporcjonalnie do wkładu państwa do wspólnego budżetu, każde państwo dowolnie rozdysponowało środki

- okres ten charakteryzowały luźne i nieprecyzyjne procedury oraz brak efektywności

(1988 - 1992)

- typowa polityka regionalna - 1988

- umocnienie traktatowe polityki spójności JAE- Jednolitego Aktu Europejskiego 1986 , tytuł XVII „Spójność gospodarcza i społeczna”

- reforma - 1988 przyczyny:

• Zwiększenie dysproporcji między regionami w następstwie kryzysu lat 70, a zwłaszcza rozszerzenia o kraje: Hiszpania i Portugalia

• Ogłoszenie programu budowy jednolitego rynku (szansa dla regionów najlepiej rozwiniętych i konkurencyjnych)

Reforma finansowania polityki spójności i budżetu:

- wzrost udziału środków z 17 % do 31 % uchwalono pierwszą Perspektywę finansową tzw. I pakiet Delorsa

- wprowadzenie dyscypliny budżetowej

- wprowadzenie wpłat bezpośrednich państw członkowskich jako tzw. czwarte źródło dochodów własnych

- identyfikowano problemy regionalne i przyjęto je jako cele polityki spójności (5)

- opracowano wspólnotową Nomenklaturę Terytorialnych Jednostek Statystycznych (NUTS - Nomenclature of Units for Territorial Statistics)

- określenie zasad polityk regionalnych

Są 44regony (dawne województwa)-NUTS 3

Powiaty- NUTS4

Gminy-NUTS5

(1993 - 1999)

- Wzmocnienie polityki spójności, związane z procesem pogłębiania współpracy i budowy Unii Gospodarczej i Walutowej (UGiW)

- Kraje najbiedniejsze uzależniły swe poparcie dla UGiW od uzyskania dodatkowych środków finansowych, by móc sprostać kryteriom konwergencji

- Fundusz Spójności - Wsparcie dla państw, nie dla regionów. Warunkiem otrzymania pomocy jest realizacja programu dyscypliny budżetowej oraz PKB per capita niższy niż 90% średniego poziomu we wspólnocie. Kryteria te spełniły państwa: Grecja, Hiszpania, Irlandia i Portugalia.

(2000 - 2006)

Agenda 2000 - obszerny dokument zawierający szczegółową strategię wzmocnienia UE i rozszerzenia Wspólnot, zawierał koncepcje, reformy polityki strukturalnej:

- objęcie polityką strukturalną nowych państw

- poprawa efektywności instrumentów strukturalnych przez silniejsze skoncentrowanie ich oddziaływania, poprzez redukcję liczby celów polityki strukturalnej oraz inicjatyw wspólnotowych

Inicjatywy wspólnotowe (nie istnieją od 2007!!!!!):

INTERREG III - uruchomiona po raz trzeci, FINANSOWANA PRZEZ Fundusz Regionalny, ZADANIE: aktywizowanie transeuropejskiej Współpracy

LEADER + - finansowany przez Fundusz Rolny, program na rzecz gospodarki wiejskiej, wsparcie inicjatyw lokalnych i ułatwianie współpracy między obszarami wiejskimi

EQUAL -Polegający na promowaniu w drodze współpracy międzynarodowej nowych sposobów zwalczania dyskryminacji i nierówności w dostosowaniu do rynku pracy; finansowany przez Fundusz Społeczny

URBAN II - finansowany przez Fundusz Regionalny, ukierunkowany na społeczną i ekonomiczną regenerację dotkniętych kryzysem miast i przedmieść

WYKŁAD VIII (21.04.09)

Założenia polityki spójności na lata 2007 - 2013:

- utrzymanie dotychczasowej wagi i budżetu polityki spójności (utrzymanie ukierunkowania polityki na wszystkie państwa członkowskie oraz utrzymanie budżetu polityki na wysokim poziomie, ponad 1/3 budżetu UE)

- koncentrację działań na trzech nowych celach

- ograniczenie liczby funduszy strukturalnych do dwóch tj. EFRR i EFS

- rezygnacja z Inicjatyw Wspólnotowych (EQUAL, INTERREG, LEADER, URBAN)

- uproszczenie systemu wdrażania poprzez nowe dokumenty programowe

- zachowanie podstawowych zasad

Nowym elementem jest bezpośrednie powiązanie polityki spójności z założeniami odnowionej Strategii Lizbońskiej, przede wszystkim zwiększenie konkurencyjności poprzez zapewnienie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego oraz tworzenie miejsc pracy.

Polityka regionalna = strukturalna = spójności

Cele:

1. konwergencja - instrumenty: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny, Fundusz Spójności, obejmuje obszary o PKB per capita poniżej 75% średniej UE, obszary przejściowe, obszary kwalifikujące się do wsparcia z Funduszu Spójności, obszary ultra peryferyjne , środki przeznaczone to 240 mld euro

2. konkurencyjność i zatrudnienie w regionach na poziomie regionalnym i na poziomie krajowym(58mld)Wsparcie na BiR, ochronę środowiska oraz rozwój zasobów ludzkich - instrumenty: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny, obejmuje obszary, które nie obejmuje pkt. 1

3. europejska współpraca terytorialna (13 mld)- instrumenty: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, obejmuje całą Europę, współpraca trans graniczna, transnarodowa, międzyregionalna, w tym sieci współpracy i wymiany doświadczeń, URBAC - rozwój miast, EPSON - gromadzi dane na temat postępu regionów, INTERACT- baza.

Podział środków na poszczególne cele:

Konwergencje-78,54%

Konkurencyjność i zatrudnienie w regionach-17,22%

Europejska Współpraca-3,94%

Zasady polityki regionalnej:

- koncentracji -polega na skupieniu środków w sensie finansowym, funkcjonalnym i geograficznym

-zasada partnerstwa - oznacza ścisłą współpracę między Komisją, a odpowiednimi władzami szczebla narodowego, regionalnego i lokalnego

- komplementarności (dodatkowości) - fundusze wspólnotowe mają charakter uzupełniający w stosunku do zaangażowanych środków narodowych i lokalnych

- programowanie -wyraża w długookresowym, uporządkowanym podejściu do polityki regionalnej. Wieloletnie programy w regionach są tworzone przez państwa we współpracy z regionem, a następnie poddawane ocenie Komisji, która decyduje o zakresie interwencji, kierując się własnymi priorytetami.

Układ celów NSS i programów operacyjnych

- tworzenie warunków do utrzymywania trwałego tempa wzrostu gospodarczego,

- wzrost zatrudnienia poprzez rozwój kapitału ludzkiego i społecznego,

- podniesienie konkurencyjności polskich przedsiębiorstw,

Polityka transportowa

Cele:

- stworzenie efektywnego systemu transportowego, spełnia wymogi środowiska( np. transportu zapewniającego przewozy po niskich kosztach stymulujących rozwój handlu miedzy krajami członkowskimi),

- liberalizacja rynków transportowych czyli znoszenie barier dostępu do transportu, poprzez ujednolicenie przepisów technicznych

Zasady:

- jednakowe traktowanie środków transportu i przewoźników

- swobody wyboru środka transportu i przewoźnika

- swobody konkurencji

- samodzielność finansowa firm transportowych

- koordynacje inwestycji w infrastrukturę transportową o znaczeniu międzynarodowym.

Kierunki ewolucji polityki transportowej:

1. poszerzenie zakresu gałęziowego i obszarowego zwiększony z 3 (drogowy, kolejowy, wodny) do 5 - - zakres obszarowy od 6 państw do 27 państw w 1974

2. pogłębienie zakresu regulacyjnego i problemowego

- harmonizacja: w dziedzinie fiskalnej, interwencyjnej państwa, socjalnej i norm technicznych

- problemy: wolności usług transportowych, dostępu do zawodu przewoźnika w transporcie drogowym, stworzenie transeuropejskich sieci transportowych, wzmocnienie wolnej konkurencji, poprawa bezpieczeństwa transportu i opracowanie norm technicznych

SEKTORY

Transport samochodowy

- regulacja dotycząca firm świadczących usługi transportowe, nie obejmuje przewozów na potrzeby własne

- liberalizacje rynku można podzielić na dwa etapy:

I - do końca 1992, książeczki przewozowe - uprawniały do świadczenia usług transportowych

II - 1993 - 1998.

Transport kolejowy

- regres znaczenie kolei w systemie transportowym - wyższość transportu drogowego nad kolejowym, polega na jego elastyczności, pozwala na realizację transportu ,, od drzwi do drzwi” oraz rozwinięta sieć dróg i autostrad pozwala na szybką jego realizację

- Dyrektywa Rady 1991 prawo do dostępu do sieci kolejowej międzynarodowym przeciwnikom. Państwa powinny usamodzielnić przedsiębiorstwa kolejowe na płaszczyźnie zarządzania i finansów

Transport wodny śródlądowy

- świadczenie usług jest ograniczone, statki przewoźników z państw członkowskich mają formalne prawo do żeglugi i świadczenia usług.

Transport morski

- zasady obowiązujące w transporcie morskim stanowią kompromis zasad wolnej konkurencji z kodeksem UNCTAD

-wspólna polityka transportu morskiego dopuszcza subwencjonowanie jego przez państwa członkowskie.

Transport lotniczy

- swoboda oferowania usług oraz lokalizacji przedsiębiorstw lotniczych

- obustronnego sprzeciwu taryf

- automatyczne zatwierdzenia taryf na liniach, gdzie poziom konkurencyjności jest wystarczający.

Polityka transportowa - rozwój:

Biała Księga - 12 września 2001 „Europejska polityka transportowa do roku 2010-czas decyzji” w dokumencie tym wskazano główne zadania:

- ochrona praw pasażerów zwłaszcza lotniczych

- poprawa bezpieczeństwa na drogach

- uznanie bezpieczeństwa jako priorytetu

Polityka konkurencji

Cele:

- zagwarantowanie systemu gospodarczego zapewniającego uczciwą konkurencję miedzy równorzędnymi uczestnikami rynku

- wspieranie realizacji rynku wewnętrznego

- umocnienie zdolności konkurencji gospodarki europejskiej

- poprawa ekonomicznych warunków sprzyjających wzrostowi gospodarczemu, rozwojowi dobrobytu i zatrudnienia

Dwa rodzaje wspólnotowych reguł konkurencji:

- skierowana do przedsiębiorstw - zapobiegają indywidualnym lub zbiorowym działaniom przedsiębiorstw, które zwalczały konkurencję na rynku wewnętrznym

Reguły konkurencji skierowane do przedsiębiorstw:

• Zakaz porozumień między przedsiębiorstwami (art.81)

• Przeciwdziałanie nadmiernej koncentracji przedsiębiorstw(Roz. Nr 139/04)

• Zakaz nadużywania pozycji dominującej

- skierowana do państw członkowskich - przeciwdziałanie przedsiębiorstw, które naruszałyby zasadę równości w handlu wewnątrz wspólnotowym i rynku wewnętrznym

Reguły konkurencji skierowane do państw członkowskich:

• Zakaz pomocy udzielonej przez państwa członkowskie i zasobów państwowych

• Nakaz dostosowania monopoli państwowych o charakterze handlowym, tak by wyczulić wszelką dyskryminacje między obywatelami państw członkowskich

• Zapewnienie równego traktowania przedsiębiorstw prywatnych i publicznych

Polityka konkurencji

przedsiębiorstwa państwo

- wszelkie jednostki prowadzące działalność - obejmuje wszelkie organy państwa, organy

bez względu na ich formę prawną i sposób samorządowe oraz instytucje działające na

ich finansowania zlecenie państwa

- państwo może być traktowane jako

przedsiębiorstwo, jeśli prowadzi działalność

gospodarczą

Zakazane porozumienia między przedsiębiorstwami:

Przedmiot:

1. ustalanie w sposób bezpośredni lub pośredni cen zakupu lub sprzedaży albo innych warunków transakcji

2. ograniczenie lub kontrolowanie produkcji rynków, rozwój technologii lub inwestycji

3. podział rynku lub źródeł zaopatrzenia

4. Stosowane wobec partnerów handlowych nierównych w stosunku do świadczeń równoważnych i stworzenie im niekorzystnych warunków konkurencji

5. uzależnienie zawarcia kontraktów od przyjęcia przez partnerów zobowiązań dodatkowych, które ze względu na swój charakter lub zwyczaje handlowanie mają związku z przedmiotem tych kontraktów.

Przesłanki warunkujące zakwalifikowanie porozumienia jako zakazanego:

- wpływ na handel między państwami członkowskimi: wyznacza granice między właściwością prawa wspólnotowego i prawa krajowego

- celem lub skutkiem musi być zapobieżenie, ograniczenie lub zakłócenie konkurencji wewnątrz wspólnego rynku.

Wspólnotowy zakaz nie będzie obowiązywał, o ile następstwo porozumienia występują poza granicami unii.

Zakazem nie są objęte porozumienia bagatelne.

Możliwe są wyłączenia w odniesieniu do porozumień, o ile:

1. porozumienie przyczynia się do polepszenia produkcji lub dystrybucji względnie do popierania postępu technicznego

2. przynosi korzyści konsumentom (udostępnia im słuszną część zysku)

Porozumienie powinno spełniać wymóg proporcjonalności (ograniczenie konkurencji nie powinno prowadzić do eliminacji konkurencji).

Zakaz nadużywania pozycji dominującej:

1. narzucanie niesłusznych cen zakupu albo sprzedaży, labo innych warunków transakcji

2. ograniczenie produkcji.

Przesłanki świadczące o posiadaniu przez przedsiębiorstwo lub pewną grupę przedsiębiorstw pozycji dominującej

Rynek właściwy

Ustalenie pozycji dominującej przedsiębiorstw względnie grupy przedsiębiorstw musi odnosić się do określonego rynku (np. rynek właściwy produktowo, rynek właściwy geograficznie i rynek właściwy czasowo)

Pozycja dominująca

Na określonym rynku właściwym przedsiębiorstwo zajmuje dominującą pozycję, jeżeli jego siła pozwala mu na uniknięcie konkurencji na tym rynku poprzez możliwość działania w stopniu znacznym niezależnego od konkurentów, klientów i konsumentów

Nadużycie pozycji dominującej

Sprzeczne z prawem wspólnotowym. (nadużycie pozycji dominującej, oznacza korzystanie z pozycji dominującej w sposób sprzeczny z prawem wspólnotowym)

Przeciwdziałanie nadmiernej konkurencji na rynku

Koncentracja

Połączenia i przejmowanie kontroli, łącznie z tworzeniem jointventure. Wspólnym mianownikiem jest „trwała zmiana kontroli” w ramach wchodzących niego przedsiębiorstw.

Przesłanki: koncentracji w znaczeniu wspólnotowym:

-łączny obrót przekracza 500mln euro

- inny obrót przypisywany na WE każdego z co najmniej dwóch zainteresowanych przedsiębiorstw wynosi 250 mln euro

-łączny światowy obrót wszystkich zainteresowanych przedsiębiorstw wynosi więcej niż 250 mln euro

Zakazana pomoc publiczna art. 87 ust. 1 TWE.

Wszelka pomoc przyznawana przez państwo członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów jest zakazana.

Zakazy wynikające z art.87:

- transfer środków publicznych

- korzyści ekonomiczne

- selektywność

- naruszenie lub groźba naruszenia konkurencyjności

- wpływ na wymianę handlową między państwami członkowskimi.

Środki publiczne to środki przekazane przez:

-administracje centralną

-administrację samorządową

-agencje rządowe

-przedsiebiorstw publicznych

Korzyść ekonomiczna występuje gdy:

-przekazane jest wsparcie o charakterze bezzwrotnym

-udzielone są pożyczki(kredyty z oprocentowaniem poniżej stopy rynkowej), stopy referencyjnej

-dokonuje się rozłożenia na raty, odroczenia

Naruszenie lub groźba naruszenia konkurencji występuje gdy:

-wsparcie ma charakter selektywny

-beneficjent nie prowadzi działalności o charakterze monopolu naturalnego

Wpływ na wymianę handlową nie występuje gdy wsparcie jest udzielone podmiotowi działającemu w lokalnej skali(kosmetyczka, fryzjer)

Kto podlega przepisom o pomocy publicznej

Wszystkie kategorie podmiotów prowadzące działalność gospodarczą

-niezależnie od formy prawnej i źródeł finansowania

WYKŁAD IX (28.04.09)

Integracja polityk gospodarczych

Polityka konkurencji cd

Pomoc dozwolona jest to pomoc dozwolona z mocy prawa:

-pomoc socjalna przyznana indywidualnym konsumentom pod warunkiem, że jest przyznawana bez dyskryminacji związanej z pochodzeniem produktów produktów,

-pomoc w przypadku klęsk żywiołowych,

-pomoc uwarunkowana skutkami podziału Niemiec(tzw. klauzula niemiecka)

Pomoc dopuszczalna ma charakter uznaniowy zależny od decyzji KE lub Rady UE (art.87 ust.3)

-pomoc przeznaczona na sprzyjanie rozwojowi gospodarczemu regionów, w których poziom życia jest niski lub regionów, w których występuje niedostateczne zatrudnienie(pomoc regionalna)

-pomoc przeznaczona na wspieranie realizacji ważnych projektów stanowiących przedmiot wspólnego europejskiego zainteresowania lub mająca na celu zaradzenie poważnym zaburzeniom gospodarki państwa członkowskiego

-pomoc przeznaczona na wspieranie kultury i zachowanie dziedzictwa kulturowego

-pomoc przeznaczona na ułatwienie rozwoju niektórych działań gospodarczych, lub niektórych regionów gospodarki

-inne kategorie pomocy, jakie Rada może określić i decyzja(stanowiąc większością głosów)

Państwa członkowskie a przedsiębiorstwa publiczne

Zasady swobody działania państwa w odniesieniu do dwóch kategorii przedsiębiorstw publicznych:

-przedsiębiorstwa publiczne i przedsiębiorstwa którym państwa przyznają prawa specjalne lub wyłączne, muszą być traktowane na takich samych zasadach jak pozostałe przedsiębiorstwa

-przedsiębiorstwa zobowiązane do zarządzania usługami świadczonymi w ogólnym interesie gospodarczym lub mających charakter monopolu skarbowego(transport, energetyka, media elektroniczne, poczta, telekomunikacja)

Wspólna polityka handlowa

Wspólna polityka handlowa wprowadzona została 1 stycznia 1970, była logiczną konsekwencją Unii Celnej. Podstawą traktatową stanowi art.131-134 oraz art.300

Celem polityki handlowej jest przyczynienie się państw członkowskich, we wspólnym interesie do harmonijnego rozwoju handlu światowego, stopniowego stworzenia ograniczeń w handlu międzynarodowym i obniżenie barier celnych(art..131)

Polityka handlowa opiera się na jednolitych zasadach odnoszących się do zmian stawek celnych, zawierania umów celnych i handlowych, działań liberalizacyjnych, polityki eksportowej oraz środków ochronnych w handlu, podejmowanych w przypadku dumpingu lub subwencji(art.133)

Traktat nicejski rozszerzył zakres wspólnej polityki handlowej na negocjowanie i zawieranie umów w dziedzinie handlu usługami oraz handlowych aspektów własności intelektualnej.

Wspólna wewnętrzna taryfa celna

Wspólnota działa na zasadzie unii celnej, która obejmuje całą wymianę towarową i polega na zasadzie stosowania między państwami członkowskimi ceł przywozowych i wywozowych, a także na wprowadzeniu wspólnej taryfy celnej w stosunkach z krajami trzecimi.

W pewnej fazie wspólna taryfa celna była średnią arytmetyczną taryf stosowanych przez RFN, Francję, Włochy i Beneluks. Stosunki te z czasem były zmieniane przez Radę oraz w toku negocjacji na forum GATT.

WSPÓLNA POLITYKA PODATKOWA

Harmonizacja polityki podatkowej

Zasady opodatkowania w handlu międzynarodowym:

-opodatkowanie w kraju pochodzenia:

Przy założeniu równych kosztów wytwarzania, produkty lub usługa będzie tańsza w kraju, gdzie podatki są niższe.

Istnieje ryzyko, że kluczowy wpływ na wymianę handlową będą miały różnice w podatkach a nie różnice w kosztach wytwarzania.

-opodatkowanie w kraju przeznaczenia

Zasada powszechnie stosowana w handlu międzynarodowym.

Konsekwencją jest zwolnienie z podatku towarów eksportowanych.

Ważne, by towary importowane nie były obciążone podatkiem bardziej niż podobne towary krajowe.

Harmonizacja podatków -definicje

-Harmonizacja podatków jest elementem procesów integracji

Im wyższy etap integracji, niosący za sobą coraz silniejsze powiązania gospodarek tych krajów, tym harmonizacja podatków musi być dalej posunięta

-w praktyce pojęcie harmonizacji utożsamiane jest zarówno z pewnym działaniem, które ma doprowadzić do zbliżenia podatków w danej grupie krajów, jak i z efektem lub stanem, który jest osiągany w wyniku działań na rzecz zmniejszania różnic podatkowych

-harmonizacja podatków jest efektem zarówno celowego działania instytucji jak również sił rynkowych

-harmonizacja podatków(tax harmonization) to proces w wyniku którego systemy podatkowe różnych krajów ulegają zbliżeniu w taki sposób, że kwestie podatkowe nie wpływają na przepływ towarów, usług oraz wyników produkcji pomiędzy krajami

Podział podatków

-bezpośrednie np. podatek dochodowy od osób fizycznych

-pośrednie np. VAT, akcyza-obciążają konsumpcję dóbr i usług

Przesłanki harmonizacji podatku w UE

-przed utworzeniem EWG poszczególne kraje charakteryzowały się znacznym zróżnicowaniem charakteru systemu podatkowego, co było skutkiem odmiennych doświadczeń historycznych, struktur ekonomicznych, a także odmiennych priorytetów gospodarczych i społecznych

-liczne różnice w krajowych systemach podatkowych mogą mieć istotny wpływ zarówno na handel międzynarodowy, jak i na międzynarodowy przepływ kapitału i ludzi

-konsekwencją różnego systemu podatkowego było(przy stosowaniu zasad opodatkowania w kraju przeznaczenia) istnienie granic fiskalnych pomiędzy poszczególnymi krajami UE

Postanowienia traktatowe

-Art.90 TWE: zabronione jest nakładanie bezpośrednio lub pośrednio na produkty pochodzące z innych krajów członkowskich podatków wewnętrznych jakiegokolwiek rodzaju, które były wyższe od nakładanych bezpośrednio lub pośrednio na produkty krajowe

-Art.91 TWE: w odniesieniu do towarów eksportowanych do innych krajów Unii został zawarty zakaz dokonywania wyższego zwrotu podatków wewnętrznych do tych, które zostały na nie nałożone bezpośrednio lub pośrednio

-Art.92 TWE: w odniesieniu do eksportu kierowanego do innych krajów członkowskich niedozwolone jest w ogóle dokonywanie zwrotu eksporterom opłat innych niż podatek obrotowy, akcyza i inne podatki pośrednie

Problemy harmonizacji podatków UE

-Suwerenność w zakresie kreowania własnej polityki podatkowej jest istotnym elementem suwerenności państwa narodowego i podstawą realizacji jego celów gospodarczych i społecznych

-poszczególne państwa w różnym zakresie realizowały politykę społeczną co wiązało się ze zróżnicowanym zapotrzebowaniem krajowych budżetów oraz strukturą systemu podatkowego

-utworzenie jednolitego systemu podatkowego wiązać by się musiało z ustanowieniem jednolitej władzy podatkowej, co wiązać by się musiało z osiągnięciem niezbędnej Unii politycznej

Zakres harmonizacji podatków w UE

-dotychczas w procesie harmonizacji podatku obowiązuje zasada, że kwestie podatkowe są w wyłącznej kompetencji krajów członkowskich, stąd wymóg jednomyślności przy podejmowaniu decyzji przez Radę w tych kwestiach

-nowe podatki bezpośrednie pozostawiono całkowicie w gestii krajów członkowskich

-harmonizacja może odnosić się tylko do podatków obrotowych, akcyzy i innych podatków pośrednich

-harmonizacja może być realizowana tylko w zakresie niezbędnym do zapewnienia funkcjonowania rynku wewnętrznego

Harmonizacja podatków pośrednich w UE

Harmonizacja podatku VAT

-dyrektywa VI z dnia 17.05.77-podstawa harmonizacji

-specyficzne zasady opodatkowania małych przedsiębiorstw, rolnictwa i biur podróży

-przyjęto, że opodatkowaniu podlega sprzedaż towarów oraz świadczenie usług na terenie danego kraju członkowskiego przez podmiot zarejestrowany jako podatnik VAT, jak również importer towarów

-podatnikami VAT są wg wymienionej dyrektywy wszystkie osoby, które w sposób niezależny prowadzą wszelką działalność gospodarczą: produkcja, handel, usługi bez względu czy są nastawione na zysk czy na inne cele

Poziom stawek vat

-stawka podstawowa nie wyższa niż 19%

-jedna lub dwie stawki zredukowane nie niższe niż 5%

-zredukowana stawka podatku VAT może być ustanowiona przy sprzedaży towarów i usług określonych w załączniku H do 6 dyrektywy(o charakterze socjalnym lub naturalnym)

-produktów spożywczych czyli zwierząt, roślin i składników przeznaczonych do przygotowania produktów spożywczych

-towarów i usług do produkcji rolniczej z wyłączeniem dóbr inwestycyjnych tj. maszyny i budynki

Polityczne aspekty harmonizacji VAT

-Wspólny VAT pozwolił odejść w 1993r. od przeprowadzenia kontroli granicznych w obrębie miedzy krajami członkowskimi

-fizyczna kontrola zastąpiona została systemem wymiany informacji

-podatek VAT płacony jest w kraju konsumpcji, w kraju pochodzenia towaru i usługi są zwolnione z VAT

-osoby indywidualne nieprowadzące działalności gospodarczej płacą podatek w kraju zakupów

-w przypadku sprzedaży na odległość (remote sales) ma zastosowanie stawka w kraju sprzedaży

-nowe pojazdy mechaniczne (samochody) są opodatkowane w kraju gdzie następuje ich rejestracja; pojazdy używane w kraju sprzedającego

Harmonizacja podatku akcyzowego

-Cele ustanowienia podatku akcyzowego:

redystrybucja dochodów w społeczeństwie

względy zdrowotne

-system podatku akcyzowego w kraju wspólnoty charakteryzowały się dużym zróżnicowaniem zarówno w zakresie sposobu pobierania, jak i jego wyskości

-różnice te mogły zachęcić do nielegalnego obrotu pomiędzy poszczególnymi państwami

-zróżnicowanie tego podatku możliwe było tak długo, jak długo pomiędzy poszczególnymi państwami istniała ścisła kontrola

-pobieranie podatku akcyzowego następuje w kraju następuje w kraju gdzie znajduje się ostateczny konsument, wg stawki która w danym kraju obowiązuje

-krajom członkowskim pozostawiono prawo do stosowania akcyzy w odniesieniu także do innym produktów, ale pod warunkiem, że nie będzie to miało dyskryminacyjnego wpływu na produkty pochodzące z innych krajów członkowskich

Harmonizacja podatków bezpośrednich

Przesłanki:

-względy podatkowe mogą decydować o kształtowaniu strumieni kapitałowych między poszczególnymi krajami

UE nie podejmowała prób harmonizacji podatków bezpośrednich , ze względu na to, że w mniejszym stopniu wpływają one na przepływ towarów, świadczenie usług między poszczególnymi krajami.

Harmonizacja podatków bezpośrednich oprocentowanie dochodu przedsiębiorstwa.

WYKŁAD X (05.05.09)

Polityka ochrony środowiska = ekologiczna

Prowadzona od 1986 r. to interwencja państwa ukierunkowanej na osiąganie celów w zakresie ochrony i utrzymania równowagi środowiska, które nie mogą zostać urzeczywistnione przez działanie mechanizmu rynkowego.

Polityka ochrony środowiska w świetle efektów zewnętrznych

• Mechanizm rynkowy ulega zakłóceniu w przypadku wykorzystania zasobów nie będących własnością prywatną lecz zbiorową, a taki charakter ma środowisko naturalne

• Zakłócenia dotyczą sytuacji, gdy działalność gospodarcza wywołuje efekty zewnętrzne tzn. przynosi korzyści lub straty podmiotu nie mającym z działalnością nic wspólnego.

Uzasadnienie konieczności prowadzenia aktywnej polityki ochrony środowiska:

- optyka podmiotów biznesowych

• Spojrzenie krótkookresowe(w oparciu o bieżącą koniunkturę rynkową)

• Nastawienie na osiągnięcie celu gospodarczego - (max zysku)efektywności.

- optyka podmiotów sektora publicznego

• Spojrzenie perspektywistyczne (długookresowe)

• Nastawienie na osiągnięcia celu społecznego (wspólnego) - sprawiedliwość.

Przesłanki koordynacji krajowych polityk ekologicznych:

-zanieczyszczenie środowiska jest problemem trans granicznym, którego nie da się rozwiązać wyłącznie na gruncie polityki krajowej. W związku z tym celem jest koordynowanie proekologicznych działań państw członkowskich przez instytucje o kompetencjach międzynarodowych

- odmienne standardy ekologiczne państw członkowskich są nie do pogodzenia ze swobodnym handlem międzynarodowym, a tym bardziej ze wspólnym rynkiem, ponieważ skłaniają do stosowania barier w handlu oraz różnicują warunki konkurowania na rynku

- w sytuacji, kiedy państwo o wysokich standardach ekologicznych nie mogą chronić swych rynków za pomocą ceł. Niezbędna staje się harmonizacja ochrony środowiska pozwalająca na wyrównanie konkurencji na wspólnym rynku

Etapy koordynacji polityk ekologicznych w UE:

- traktaty założycielskie nie przyznały żadnej ze Wspólnot Europejskich kompetencji do prowadzonej polityki ochrony środowiska

- na początku lat70 XX w. uznano konieczność prowadzenia wspólnej polityki ochrony środowiska; przyczynił się do tego postęp w narodowych ustawodastwach ekologicznych

- dodatkową przyczyną było zainicjowanie tematu ochrony środowiska na szerokim forum międzynarodowym ONZ czego efektem stała się Deklaracja Sztokholmska z 1972r.

-na paryskim szczycie szefów państw i rządów Wspólnot Europejskich w październiku 1972r. podjęto decyzje o rozszerzeniu działań Wspólnoty o politykę ochrony środowiska

Jednolity Akt Europejski -1986r.

-przełomowe znaczenie dla formującej się polityki ekologicznej miał Jednolity Akt Europejski, który wprowadził do Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską-nowy tytuł „środowisko naturalne”

- Jednolity Akt Europejski na podstawie którego wcześniejsze działania dotyczące ochrony środowiska otrzymały status polityki

- JAE zapoczątkował kompleksowe, zintegrowane podejście do ochrony środowiska, włączając jej wymogi do innych polityk

Traktat o UE (Traktat z Maastricht):

• Wzmocnił dorobek JAE w dziedzinie ochrony środowiska

• Realizacja traktatowych zadań miały odbywać się z poszanowaniem ochrony środowiska naturalnego

Traktat amsterdamski (nowelizujący traktat z Maastricht)

• Podniósł rangę polityki ekologicznej, uznając przyczyniania się do wysokiego poziomu ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego(należy do zadań wspólnoty)

Cele polityki ekologicznej UE:

- zachowanie, ochrona i poprawa jakości środowiska naturalnego

- ochrona zdrowia człowieka

- rozważanie i racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych

- wspieranie działań na poziomie międzynarodowym, dotyczących regionalnych lub światowych problemów środowiska naturalnego.

Zasady polityki ekologicznej UE:

1. zasada zapobiegania (przezorności)

- ma zagwarantować wysoki poziom ochrony środowiska i zdrowia, w sytuacji w której dostępne wyniki badań naukowych nie pozwalają na pełną ocenę potencjalnego ryzyka

-z uwagi możliwość usprawiedliwienia tą zasadą arbitralnych decyzji lub wykorzystywania jej jako pretekstu do wprowadzenia protekcji handlu Komisja została zobowiązana do ogłoszenia precyzyjnych wskazówek posługiwania się tą zasadą

-zgodnie z wykładnią komisji powołanie się na zasadę przezorności wymaga spełnienia 3warunków wstępnych

- zidentyfikowanie potencjalnie niekorzystnych efektów

- oceny dostępnych wyników badań naukowych

- oszacowania skali ryzyka.

2. zasada naprawiania szkód ekologicznych u źródła

- polega na zastosowaniu przez Wspólnotę podejścia przyczynowego, a nie objawowego tj. usuwanie przede wszystkim źródeł skażenia środowiska

- koszty przywrócenia środowiska naturalnego od stanu przed powstaniem szkody powinny ponosić jej sprawcy zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci” zakładająca wymuszenie finansowej odpowiedzialności

3. zasada subsydiarności

- zakres interwencji, które nie podlegają wyłącznie kompetencji Wspólnoty

- Wspólnota podejmuje działania tylko w tym zakresie, w jakim cele proponowanych działań nie mogą być w wystarczający sposób osiągnięte przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na skalę lub skutek zastaną lepiej zrealizowane przez Wspólnotę

-zgodnie z art.175 państwa członkowskie finansują i realizują politykę ochrony środowiska bez uszczerbku dla określonych działań o charakterze wspólnotowym

WYKŁAD XI (19.05.09)

Narzędzia polityki ekologicznej po wejściu w życie Traktatu o UE

• instrumenty legislacyjne, rozporządzenia i dyrektywy ustanawiające zasady i minimalne koszty ochrony środowiska

• system przyznania produktom oznaczeń ekologicznych

• system prewencyjnej oceny niektórych plonów i przygruntów pod kątem ich wpływu na środowisko

• system ekozarządzania i audytu

• instrumenty finansowe

• program LIFE: celem jest wspieranie wspólnotowej polityki ekologicznej. Finansuje on projekty wspierające ochronę środowiska nie tylko na obszarze UE, ale także w nie członkowskich państwach basenu Morza Śródziemnomorskiego

• instrumenty fiskalne - podatki i opłaty ekologiczne

• podatki obciążające emisję zanieczyszczeń np. stosowany w lotnictwie podatek od emisji hałasu

• podatki obciążające produkty np. akcyza paliwowa

Kierunki polityki ekologicznej UE na początku XXI wieku:

Projekt polityki ekologicznej w UE do 2010 r.

• zmiany klimatyczne

• redukcja emisji gazów wywołujących efekt cieplarniany do poziomu, który nie będzie wywoływał nienaturalnych zmian klimatu

• zmiany głównie w sektorze energetycznym i transportowym

• wcielenie w życie projektu z Kioto

• wprowadzenie do roku 2005 handlu pozwolenia na emisję gazów cieplarnianych

• zachowanie różnorodności biologicznej

• ochrona i odtworzenie ekosystemów

• sieć Natura 2000 jako instrument realizacji tego priorytetu

• środowisko i zdrowie

• poprawa stanu środowiska, która sprawi, że zagrożenie ludzkiego zdrowia spowodowane degradacją środowiska stanie się nieistotne

• wspólnota posiada już przepisy dotyczące jakości wody, powietrza oraz poziomu hałasu

• zarządzanie zasobami naturalnymi oraz odpadami

• wspólnota zmierza do spowolnienia tempa zużycia zasobów w stosunku do dynamiki wzrostu gospodarczego poprzez poprawę efektywności ich wykorzystania oraz poprzez redukcję ilości odpadów

• głównym działaniem naprawczym ma być nasilony recykling oraz polityka produktowa, której celem jest rozwój rynku produktów przyjaznych środowisku

Polityka społeczna i zatrudnienie

Etapy koordynacji polityki zatrudnienia

1. zatrudnienie stało się przedmiotem regulacji prawa wspólnotowego dzięki postanowieniom Traktatu Amsterdamskiego 1997

2. Część IV a traktatu: istotnym zadaniem wspólnoty jest promowanie trwałego, wysokiego poziomu zatrudnienia i zwalczanie bezrobocia wraz z zapewnieniem stałego rozwoju gospodarczego i społecznego, solidarności międzynarodowej i poprawy konkurencyjności

3) Główne cele polityki zatrudnienia przyjęte zostały na szczycie w Luksemburgu

Efektem było opracowanie Europejskiej Strategii Zatrudnienia

Filary Europejskiej Strategii Zatrudnienia

Filar I - poprawa możliwości zatrudnienia poprzez działanie zwiększające szanse na zatrudnienie i lepszy dostęp do pracy dla osób bezrobotnych, studentów oraz osób zagrożonych bezrobociem długoterminowym

Filar II - rozwój i pobudzenie przedsiębiorczości przez stworzenie motywacji do samo zatrudnienia, promocję zatrudnienia na rynku lokalnym, redukcję kosztów pracy , obniżenie obciążeń fiskalnych i innych obciążeń o charakterze administracyjnym

Filar III - poprawa adaptacyjności pracowników i przedsiębiorstw do zmieniających się warunków na rynku pracy, przez unowocześnienie organizacji pracy i kontaktów o pracę

Filar IV - równość szans na rynku pracy przez dyskwalifikację wszelkich praktyk dyskryminujących, zwłaszcza wobec kobiet, osób niepełnosprawnych, mniejszości narodowych

Polityka społeczna

Cele:

• poprawa warunków życia i pracy obywateli

• zabezpieczenie przed ryzykiem życiowym ( ubezp.. )

• kształtowanie stosunków społecznych

• usuwanie nierówności społecznych

Postanowienia traktatowe

1992/93

Traktat z Maastricht przyznał każdemu obywatelowi państwa członkowskiego UE prawo do swobodnego poruszania się i przebywania na obszarze jednego z państw. W zakresie polityki społecznej podkreślił konieczność współpracy państw w celu polepszenia warunków życia i pracy a zwłaszcza zapewnienia wspólnego poziomu ochrony zdrowia

Traktat Amsterdamski zakładał konieczność koordynacji działań państw członkowskich w zakresie:

• prawa pracy i jej warunków

• ubez. Społecznego

• higieny pracy

• zabezpieczenia wypadkom i chorobom zawodowym

• prawa do zrzeszania się, zawierania umów zbiorowych między pracownikami i pracodawcami

Karta Podstawowych Praw Socjalnych Pracowników ( uchwalona przez Radę Europejską w 1989 r)

Dotyczy zasad i uprawnień socjalnych pracowników w takich obszarach polityki społecznej jak:

• swoboda poruszania się i wyboru miejsca pracy

• zatrudnienia i wynagrodzenia za prace

• poprawa warunków życia i pracy

• ochrona socjalna w tym opiek nad młodzieżą

Kształcenia zawodowe i młodzież

W celu realizacji polityki szkolenia zawodowego we wspólnocie zostało wydane wiele dyrektyw dotyczących ujednolicenia wymagań kwalifikacji na różnych poziomach kształcenia zawodowego, uznawani kwalifikacji określonych grup zawodowych ( lekarzy, pielęgniarek, położnych, dentystów, farmaceutów)

• IRIS - kształcenie zawodowe dla kobiet

• Leonardo da Vinci - kształcenia i szkolenia zawodowe

• PETRA - wymiana młodej siły roboczej

• SOKRATES między uczniami + Erasmus

• „Młodzież dla Europy”- wymiana młodzieży

Programy UE dotyczące kształcenia zawodowego i młodzieżowego

• IRIS

• Leonardo da Vinci

• PETRA

• SOKRATES

• „Młodzież dla Europy”

WYKŁAD XII (26.05.09)

Teoretyczne podstawy europejskiej integracji gospodarczej

Integracja europejska to dynamiczny proces polegający na dobrowolnym wniesieniu współpracy ekonomicznej przez co najmniej dwa niepodległe kraje przez stopniową eliminację barier ograniczających współpracę gospodarczą.

Cechy:

-integrują się państwa niepodległe

-proces dobrowolny

Cele:

- integracja nie jest celem samym w sobie!

- jest drogą do osiągnięcia wyższego stopnia specjalizacji i kooperacji, co w rezultacie prowadzić ma do:

• Wyższego tempa wzrostu gospodarczego,

• Wyższego dobrobytu społecznego.

Podstawowe przesłanki ekonomiczne międzynarodowej integracji gospodarczej.

Specjalizacja produkcji konieczność ponoszenia

relatywnie wysokich

nakładów na działalność

skala gospodarowania rozwojową

(pozytywny efekt skali)

• w aspekcie mikroekonomicznym: poprawa

efektywności funkcjonowania podmiotów gospodarczych

• w aspekcie makroekonomicznym: stabilny i stosunkowo

Wysoki wzrost gospodarczy

odpowiednio chłonny rynek wzrost konkurencyjności

integrujących się gospodarczo

w skali międzynarodowej

Proces integracji dzieli się na 5 etapów:

- strefa wolnego handlu - wzajemne zniesienie ceł

- unia celna - wspólna zewnętrzna taryfa celna +wzajemne zniesienie ceł

- wspólny rynek - swoboda przepływu kapitału, usług i ludzi+ wspólna zewnętrzna taryfa celna +wzajemne zniesienie ceł

- unia gospodarcza i monetarna - wspólna polityka gospodarcza i monetarna+ swoboda przepływu kapitału, usług i ludzi+ wspólna zewnętrzna taryfa celna +wzajemne zniesienie ceł

- unia gospodarcza i monetarna oraz polityczna- integracja organów władzy+ wspólna polityka gospodarcza i monetarna+ swoboda przepływu kapitału, usług i ludzi+ wspólna zewnętrzna taryfa celna +wzajemne zniesienie ceł

Strefa wolnego handlu ( free trade area ):

- zniesienie ceł i ograniczeń ilościowych w handlu między dwoma lub większą ilością państw,

- wobec państw spoza strefy wolnego handlu każdy z krajów członkowskich stosować może odrębną politykę handlową,

- konieczność stosowania świadectwa pochodzenia,

- w praktyce często poprzedzona umową preferencyjną umową handlową,

- w latach 90 - tych Polska podpisała 7 umów o tworzeniu stref wolnego handlu z UE, CEFTA, EFTA, Turcją, krajami Bałtyckimi, Wyspami Owczymi i Izraelem

t=15% t=15%

t=15% t=15%

t=0%

t=0%

S - reszta świata

P - państwa członkowskie

t - stawka celna

Unia celna ( customs union ):

- oprócz zniesienia barier w przepływie dóbr i usług między integrującymi się państwami, wprowadzona jest wspólna, zewnętrzna taryfa celna oraz prowadzona jest wspólna polityka handlowa w stosunku do państw trzecich,

- świadectwo pochodzenia staje się zbędne,

- wzrasta siła ugrupowania w negocjacjach z resztą świata,

- pewna utrata suwerenności przez państwa członkowskie.

Wspólny rynek (common market ):

- oprócz zasad unii celnej obowiązuje swobodny przepływ tzw. czynników produkcji,

- cztery swobody przepływu: dóbr, usług, kapitału i pracy,

- wspólne regulacje dotyczące napływu osób, kapitału i usług z państw trzecich.

Unia gospodarcza ( economic union ):

- koordynacja nieistniejących dziedzin polityki gospodarczej,

- wspólne regulacje dotyczące działania rynku oraz polityki makroekonomicznej,

- pojawia się konieczność powołania organów ponadnarodowych.

Unia monetarna (monetary union ):

- liberalizacja rynków kapitałowych, całkowita wymienialność walut, usztywnienie kursów walut państw członkowskich,

- wprowadzenie wspólnej waluty nie jest warunkiem koniecznym do stworzenia unii monetarnej.

Unia polityczna:

- pełna unifikacja podstawowych dziedzin polityki wewnętrznej, polityki zagranicznej, ewentualnie polityki obronnej,

- ustanowienie organów ustawodawczych i wykonawczych o kompetencjach ponadpaństwowych.

Przykłady ugrupowań integracyjnych

Etapy integracji	Grupa(rok utworzenia)	członkowie
Preferencyjna umowa handlowa	ASEAN (1967) SPARTECA (1980)	Brenui, Indonezja, Malezja, Filipiny, Wietnam, Singapur, Tajlandia, Birma, Laos, Kambodża Australia, Nowa Zelandia, Fidżi,
Strefa wolnego handlu	EFTA (1960) LFTA(1960) USA-Canada Free Trade Agreement(1994) NAFTA(1994) CEFTA(1992)
Wspólny rynek	Wspólnoty Europejskie(1992) MERCOSUR (1991) EEA(1994) Pakt Andeon(1969)	27 państw

Skutki unii celnej:

- efekt kreacji handlu - drogie dobro krajowe zastępowane jest przez dobro importowane bezcłowe z państw unii - efekt pozytywny,

- efekt przesunięcia handlu - zastępowanie tanich dóbr importowanych z państw trzecich przez dobra relatywnie drogie, importowane bezcłowo z państw wchodzących w skład unii celnej - efekt negatywny.

kraj A B

cło=50% efekt - brak wymiany

cena dobra x=80 cena dobra x=50

kraj A i B tworzą unie celną

cło=0%

A B efekt - kreacja handlu, konsumenci w

wymiana handlowa kraju A kupują dobro tańsze z kraju B

cena=80 cena=60

Efekt przesunięcia

wymiana handlowa efekt - konsumenci w kraju A

B cena =60 kupują dobro tańsze z kraju B

cło=50% C cena=70

A cena=120

A i C tworzą unię celną

cło=50% B cena=60 efekt - przesunięcie handlu konsumenci

A C w kraju A kupują dobro relatywnie tańsze

wymiana handlowa z kraju C

cena=120 cena=70

WYKŁAD XIII(09.06.09)

Pojęcie integracji walutowej (monetarnej ).

Przykłady niepełnej integracji walutowej:

• sztywne kursy walutowe, ale ograniczona swoboda przepływu kapitału

• doskonała mobilność kapitału

Optymalny obszar walutowy - obszar geograficzny dla, którego korzyści przewyższają koszty takiej formy integracji. Związek między kilkoma regionami lub krajami.

korzyści z integracji walutowej > koszty integracji walutowej

Optymalny obszar walutowy spełnia warunki:

- obszaru walutowego - powiązanie kursów, integracja rynków finansowych, integracja polityczna

- kryteria optymalizacji makroekonomicznej - optymalna inflacja a bezrobocie, równowaga bilansu obrotów bieżących

Optymalność - zdolność regionu do lepszego zaspokojenia.

Teoria optymalnego obszaru walutowego:

Twórcy: Mundell, McKinnon, Kennen

- wskazuje jakie wartości powinny być spełnione, aby uczestniczył kraj w obszarach walutowych, zwiększało dobrobyt danego kraju

- gospodarki mogą utworzyć optymalny obszar walutowy, jeśli są w stanie poradzić sobie z asymetrycznymi szokami makroekonomicznymi, gospodarki są podobne - szok jest zmniejszony, a jeśli nie to muszą być elastyczne by w równym tempie dać sobie z nimi radę poprzez automatyczne dostosowanie gospodarki

Dlaczego asymetryczne skoki są niekorzystne dla obszaru walutowego?

- kraje mają możliwość wykorzystania instrumentów państwowych do rozwiązywania problemów w wyniku szoku makroekonomicznego

- jeżeli szok ……. niewielkiej części obszaru walutowego władze nie zdecydują się na żadne działania …

- w asymetrii szoku pozostaje liczyć na zdolność gospodarczą do samodzielnego reagowania na szok….

Warunki optymalnego obszaru walutowego:

- elastyczność płac i cen

- mobilność środków produkcji

- otwartość gospodarki

- skłonność do inflacji

- dywersyfikacja gospodarki

- …… transfer dochodów

- podobieństwa między gospodarkami

Im więcej optymalnego obszaru walutowego jest spełniona tym większe prawdopodobieństwo prawidłowego funkcjonowania obszarów jego pozytywnego wpływu na gospodarkę.

1. uniknięcie bezrobocia i inflacji w tym sztywnych kursów walutowych

2. jeżeli czynniki produkcji przepływają w obszarze zintegrowanym w sposób nieskrępowany, wtedy proces adoptowania się gospodarki do asymetrycznych szoków może następować bez dużych zmian w cenach i dochodach

3. w miarę wzrostu otwartości gospodarki zmienność kursu walutowego wywiera coraz ….. na bilans z zagranicą, istotna dla stabilności poziomu cen …., otwartość gospodarki umożliwia lepszy transfer czynników produkcji

4. im bardziej wyspecjalizowane poszczególne gospodarki obszarze walutowym tym większa jest jego odporność na asymetryczne szoki bo ….. one wszystkich grup towarowych wytwarzanych wugrupowaniu

KORZYŚCI	KOSZTY
- podniesienie rangi obszaru na arenie międzynarodowej - większa stabilność polityki monetarnej - zmniejszenie dyskryminacji cenowej - ograniczenie spekulacji walutowej - zmniejszenie kosztów transakcyjnych - zmniejszenie ryzyka kursowego	- ograniczenie niezależności polityki monetarnej - może pojawić się bezrobocie - brak instrumentów przywracania równowagi w bilansie płatniczym

Etapy integracji finansowej i tworzenie unii walutowej.

Etapy wprowadzania EURO:

I. 1990 - 1993

II. 1994 - 1998

III. 1998 - 2001

IV. 2002

V. od 2003

ETAP I

- usunięcie utrudnień w swobodnym obrocie kapitałowym

- zapewnienie działania banków, przedsiębiorstw ubezpieczeniowych i innym instytucjom finansowym na terenie Wspólnoty

ETAP II

- 1994 powołano Europejski Instytut Walutowy (późniejszy BC)

- 01.06.1998 utworzono Europejski Bank Centralny i Europejski System Banków Centralnych

ETAP III

- 01.01.1999 wprowadzono EURO w obrocie bezgotówkowym (gospodarczym)

ETAP IV

- od 01. 1999 obowiązywała sztywna tabela kursów walut narodowych państw Euroland (bez Danii, Szwecji i Wielkiej Brytanii) na EURO

- od 01.01.2002 zaczęto wymieniać waluty narodowe

Niemcy

Holandia

Irlandia

Francja

reszta od 01. 03. 2002

nie członkowie : Monako, San Marino, Watykan też mają € od 01.01.2002

ETAP V

dołączyły do €: 01.01.2007 Słowenia, 01.01.2008 Cypr i Malta, 01.01.2009 Słowacja

jednostronna euroizacja - nie są członkami unii gospodarczej i walutowej, ale mają €: Andora, Czarnogóra, Kosowa

Plany:

01.01.2010 Estonia, Bułgaria, Litwa

01.01.2012 Czechy, Łotwa, Polska (raczej już nie)

01.01.2014 Rumunia

5,10,20,50,100,200,500 banknoty €

1,2 monety wspólny awers

1,2,5,10,20,50 centy różny rewers

Warunki dla państw członkowskich tzw. (warunki konwergencji):

- niska inflacja

- deficyt sektora finansowego publicznego < 3% PKB

- dług publiczny < 60% PKB

- stabilność walut: przez 2 lata w przedziale 15% wokół parytetu

ERM II przez II lata - normalny przedział wahań

- długoterminowa stopa % (10 - letnich obligacji skarbowych - nie wyższa niż z punktu procentowego od średniej w 3 krajach UE o najniższej inflacji)

Obecnie w ERM II:

- Dania od 1999

- z nowych krajów: Estonia, Litwa, Słowenia od czerwca 2004; Cypr, Malta, Łotwa od kwietnia 2005;

Słowacja od listopada 2005

Europejski Bank Centralny

EBC - centralny bank UE, siedziba Frankfurt nad Menem (Niemcy, prowadzi politykę monetarną w strefie EURO

Pakt stabilności i wzrostu

EBC niezależny w zakresie polityki monetarnej na płaszczyznach:

1. niezależność politycznej - niezależny od nikogo, nie udziela kredytów publicznych i organom wspólnotowym, sprawozdanie przed PE

2. niezależność personalna - długość kadencji, prezes krajowych banków 5 lat

3. niezależność finansowa - własny budżet, kapitalizacja EBC to środki wniesione i opłacone przez krajowe banki centralne strefy euro

4. niezależność funkcjonalna - EBC ma wszystko, żeby prowadzić politykę pieniężną

Organy EBC:

- Rada Prezesów 22 członków - 6 członków zarządu EBC, 16 prezesów banków centralnych krajów UE

- Zarząd EBC 6 członków - organ wykonawczy, administruje i organizuje prace EBC

- Rada Ogólna - prezes i vice prezes EBC, 27 prezesów banków centralnych UE, kompetencje: zbieranie statystyk, raporty roczne EBC, warunki zatrudnienia personelu EBC, gdy wszystkie kraje UE przyjmą € możliwe jest rozwiązanie Rady Ogólnej

Europejski system Banków Centralnych

EBC + 27 BC UE, powołany 01.06.1998, organy decyzyjne to Rada Prezesów i Rada Ogólna

54

P

P

S

---