Prawo rodzinne- prawo o związkach, które ustawodawca uznaje za prawnorodzinne, nie ma normatywnej definicji rodziny :(

WYKŁAD 2 W FORMIE OBRAZKOWEJ

WYKŁAD 3 i 4

nupturient-słowo-klucz-> Jeśli chcecie na egzaminie pokazać, że chadzaliście na wykłady, to miast pisać 'przyszły małżonek' or whatever, to NUPTURIENT

Podstawą rozróżniania czy i jak małżeństwo zostało zawarte jest sankcja jaką ustawodawca przewiduje przy niezachowaniu przesłanek

PRZESŁANKI:

1)P.KONSTYTUTYWNE- ich zachowanie jest konieczne i wystarczające do skutecznego zawarcia małżeństwa. Art. 1 k.r.o, przesądza o tym treść art. 2, który przewiduje sankcję nieistnienia małżeństwa

*porcja mądrych słówek : MATRIMONIUM NON EXISTENS

2)PRZESŁANKI Z ARTYKUŁÓW: 10-16- mają jedną cechę: w wypadku naruszenia tych przepisów małżeństwo jest skutecznie zawarte, ale wzruszalne → można je unieważnić;

art. 17 k.r.o-sankcja; trzeba pamiętać, że w większości przypadków naruszeń przepisów tej grupy istnieje możliwość konwalidowania (uzdrowienia), poprzez pozbawienie cechy wzruszalności → po zaistnieniu tych okoliczności małżeństwo nie będzie już mogło być unieważnione.

Znaczenie wieku dla zawarcia małżeństwa:

*Dlaczego jest granica i czemu na takim poziomie? Nieodpowiedni wiek i ubezwłasnowolnienie to elementy ograniczające zdolność do zawarcia małżeństwa (na wzór zdolności do czynności prawnej); dojrzałość psychiczna, fizyczna i socjalna. Z ważnych powodów sąd opiekuńczy może zezwolić na zawarcie małżeństwa kobiecie, która ukończyła lat 16 - o ile mężczyzna ukończył lat 18

Czy to normalne? Czy niedojrzała emocjonalnie kobieta powinna wstępować w związek małżeński, bo jest w ciąży? Wszak wówczas potrzebuje większej opieki i troski ze strony rodziców. Ustalono tak dla dobra dziecka, aby miało pełną rodzinę. Badania wykazały, że związki małżeńskie zawarte przed 18 rokiem życia rozpadały się częściej. TRUDNE SPRAWY

3)PRZESŁANKI POZOSTAŁE- pozostałe wymogi stawiane przez legislatora, które jednak nie zostały opatrzone żadną sankcją; wymogi te umieszczone są w k.r.o i PASC

(Prawo o Aktach Stanu Cywilnego); przesłanki te, zwane formalnymi, mają do spełnienia ważkie funkcje:

→ podniesienie rangi zdarzenia, którym jest małżeństwo

→ umożliwienie kierownikowi USC ujawnienia okoliczności, które wykluczają w danej sytuacji legalne zawarcie małżeństwa → kierowane do kierownika USC i tylko on odpowiada dyscyplinarnie → ich naruszenie nie ma wpływu na ważność małżeństwa; przesłanki bezsankcyjne dla legalnego związku K i M

ad 1) p.konstytutywne- dzielą się na 2 podgrupy:

• p.uniwersalne (różnica płci nupturientów, ich jednoczesna obecność, udział uprawnionego celebransa, złożenie zgodnego oświadczenia woli przez nupturientów)

• p.dodatkowe (przy zawarciu małżeństwa wyznaniowego o skutkach cywilnych)

♥ p. uniwersalne

→ różnica płci nupturientów

Ta przesłanka może być naruszona w sytuacji transseksualizmu lub obojnactwa.

TRANSSEKSUALIZM:

Niezgodność wyglądu/cech biologicznych z własnym, trwałym i niezmiennym przekonaniem o swej płciowości. Taka osoba nie może skutecznie zawrzeć małżeństwa najbardziej dla niego pożądanego, czyli z osobą tej samej płci biologicznej. Natomiast po przejściu naturalnego cyklu terapeutycznego, a więc wraz z korekturą ciała celem dostosowania jego wyglądu do psychicznego odczucia własnej płciowości, nie będzie już przeszkód do zawarcia takiego związku (no bo, na chłopski rozum, nie jest się już transseksualistą).

OBOJNACTWO (hermafrodytyzm):

Występowanie u jednego człowieka cech biologicznych charakterystycznych zarówno dla kobiety, jak i mężczyzny. Jeżeli na podstawie opinii biegłego uda się ustalić, że cechy jednej z płci przeważają, osoba taka może zawrzeć skutecznie małżeństwo z przedstawicielem płci odmiennej w stosunku do tej, której cechy u niej samej przeważają. Jeśli takiej przewagi nie da się ustalić, hermafrodyta nie może skutecznie zawrzeć żadnego małżeństwa.

Art. 6 kc: ,,Ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne”.

→ ich jednoczesna obecność w zawarciu małżeństwa (WYJĄTEK: małżeństwo per procura)

Wyjątek od tej przesłanki ustalił ustawodawca w art. 6 k.r.o a konsekwencje wadliwego zawarcia małżeństwa przez pełnomocnika w art. 16 k.r.o. Warunkiem posłużenia się pełnomocnikiem do zawarcia małżeństwa jest zgoda sądu, której ten może udzielić, jeżeli istnieją ważne powody. Według SN nie stanowi takiego powodu sam jedynie fakt, że jedna ze stron jest obcokrajowcem Ważnym powodem jest bowiem tylko taka sytuacja, która uniemożliwia nupturientom w realnie ocenianej przyszłości jednocześnie stawiennictwo w tym samym miejscu i czasie w celu zawarcia małżeństwa.

→ udział uprawnionego celebransa

element oficjalny, urzędowy, asystowanie tegoż celebransa,

*kierownik i zastępca kierownika USC (wójt, burmistrz, prezydent miasta, chyba że rada gminy powoła zamiast niego innego kierownika USC). Organ jednoosobowy, można zatrudniać inne osoby ZAMIAST SIEBIE, nie obok siebie.

*polski konsul poza granicami kraju

*osoba, która wykonuje funkcję konsula

→ złożenie zgodnego oświadczenia woli przez nupturientów, że wstępują ze sobą w związek małżeński

W ceremoniale są właściwie trzy momenty, gdy te oświadczenia woli padają i mówi się o zawarciu małżeństwa: pytanie czy K i M chcą zawszeć związek małżeński: TAK, oświadczenia woli składane przez nupturientów osobno, oświadczenie kierownika, że wskutek zgodnych oświadczeń woli małżeństwo zostało zawarte (jeśli kierownik tego nie powie, ale są świadkowie, to nie ma znaczenia to, że nie powiedział).

TREŚĆ, a nie forma zgodnych oświadczeń woli DECYDUJE o zawarciu małżeństwa. Wszak człowiek może być niewidomy/może być niemową/etc.

Przesłanka treści jest spełniona tylko wówczas, gdy do uprawnionego celebransa dojdzie w sposób nie budzący wątpliwości, że nupturienci CHCĄ ZAWRZEĆ ze sobą związek małżeński.

Zazwyczaj ich wola w tym zakresie manifestowana jest w formie oświadczeń powtarzanych za celebransem, wyjątkowo przybiera inną postać, np. cudzoziemiec składa swoje oświadczenie z udziałem tłumacza, a niemy poprzez podpisanie przeczytanej wcześniej przez siebie roty przyrzeczenia lub przy udziale biegłego w zakresie języka migowego.

♥ p. dodatkowe (muszą być spełnione w przypadku zawierania małżeństw wyznaniowych poddanych przez nupturientów cywilnemu prawu polskiemu) :

*konstrukcja taka jest dopuszczalna wyłącznie w obrębie tego Kościoła/związku wyznaniowego, który legitymuje się umową międzynarodową (konkordatem) lub ustawą regulującą stosunki tego K/ZW.WYZN. W Polsce (wyłączenie sekt)

*konieczność złożenia drugiej pary zgodnych oświadczeń woli, których treścią jest poddanie zawartego Związku Wyznaniowego przepisom prawa polskiego

*konieczność sporządzenia aktu małżeństwa przez kierownika USC, przy czym ma to być ten kierownik USC, który stoi na czele USC w tej gminie, w której doszło do zawarcia małżeństwa. Choć zawsze na korzyść małżeństwa, zatem to ISTNIENIE AKTU (a nie właściwość miejscowa) liczy się tak naprawdę.

*sporządzenie aktu jest przesłanką konstytucyjną

*uprawnionym celebransem jest w tym przypadku duchowny Kościoła lub związku wyznaniowego zajmujący stanowisko objęte wykazem publikowanym w zarządzeniu MSWiA w Monitorze Polskim nr 40 z 1998 r.

Tryb wyznaniowo-świecki jest ponoć cudownie opisany w podręczniku. Mhm.

Dokończenie poprzedniego wywodu

Model odpowiedzi (odnośnie przesłanek):

• określenie na czym dana przesłanka polega

• jeśli jest to PRZESZKODA małżeńska, wskazać czy ma charakter bezwzględnie nieusuwalny czy względny, usuwalny (za zezwoleniem sądu opiekuńczego)

• konsekwencje naruszenia danej przesłanki

UWAGA: Strzebińczyk mówi, że Strzebińczyk oczekuje jednakowej odpowiedzi: Małżeństwo jest skutecznie zawarte, ale wzruszalne

• legitymacja czynna i bierna - kto może żądać unieważnienia i kto może być pozwany w takiej sprawie

• kwestia ewentualnej konwalidacji związku małżeńskiego oznacza pozbawienie związku wprawdzie skutecznie zawartego, ale wzruszalnego cechy wzruszalności

• dopuszczalność unieważnienia małżeństwa po naruszeniu jednej z przesłanek z grupy drugiej (art.18. 19)

Problem małżeństwa osoby ubezwłasnowolnionej-> ubezwłasnowolnienie całkowite i częściowe art.-> ubezwłasnowolnienie całkowite i częściowe art. 11, 12, 18, 19

*sąd okręgowy orzeka o ubezwłasnowolnieniu, przyczyny: choroba psychiczna/niedorozwój umysłowy, kierownik urzędu SC może dodać do akt, że ktoś ma skłonności do pijaństwa/narkomanii, etc., ale to jeszcze nie powoduje wady oświadczenia woli.

UBEZWŁASNOWOLNIENIE CZĘŚCIOWE I CAŁKOWITE:

Choroba psychiczna/niedorozwój umysłowy mogą być przyczynami ubezwłasnowolnienia wg KC.

choroba psychiczna → możliwość konwalidacji (remisja, cofnięcie się choroby, wyleczenie)

niedorozwój → nie ma możliwości konwalidacji

JAKIEŚ TAM WTRĄCONKA:

*bigamia- można legalnie zawrzeć kilka małżeństw, ale art. 13, 18, 19 KRiO + przestępstwo wg KK, prawo rodzinne- skonwaliduje związek, ale prawo karne- NIE WYBACZA

*kwestia dopuszczalności małżeństw krewnych- art 61 z indeksem 7 KriO

*61 z indeksem 9- a co z matką genetyczną, zapłodnieniem in vitro ?

Wykład 5+6

POKREWIEŃSTWO I POWINOWACTWO

POKREWIEŃSTWO

Pokrewieństwo jako instytucja normatywna bazuje na wykazaniu istnienia między danymi osobnikami pewnych zależności genetyczno-biologicznych. W zależności od typu tych więzi wyróżniamy pokrewieństwo w linii PROSTEJ i BOCZNEJ. Ma charakter biologiczno-prawny (w odróżnieniu od powinowactwa, które ma charakter tylko prawny). Bliskość pokrewieństwa określają linie pokrewieństwa (prosta i boczna) oraz jego stopnie. Osoby, pomiędzy którymi zachodzi taka więź nazywa się wzajemnie krewnymi.

Dla stwierdzenia pokrewieństwa wystarczy wykazanie posiadania jednego wspólnego przodka. Oznacza to, że np. dzieci jednego ojca lecz dwóch matek są dla siebie krewnymi, a wnukowie jednego dziadka lecz dwóch różnych babć również są krewnymi. Dla pokrewieństwa tym bardziej nie ma znaczenia, czy pochodzi się z tego samego małżeństwa czy też ze związku nieślubnego

LINIA PROSTA- dane osoby są spokrewnione ze sobą wówczas, gdy jedna z nich pochodzi biologicznie (genetycznie) od drugiej bezpośrednio lub pośrednio, natomiast w linii bocznej osoby są spokrewnione wtedy, gdy zależność pierwszego typu nie zachodzi, ale te osoby mają co najmniej jednego biologicznego (genetycznego) przodka. Wyróżnia się tu krewnych wstępnych (ojciec, dziadek, pradziadek) i zstępnych (syn, wnuk, prawnuk).

DZIADEK

↓

OJCIEC → SYN → WNUK (linia prosta, bezpośrednio od dziadka)

W linii prostej- wstępnymi danej osoby są wszyscy krewni w linii prostej tej osoby, od których ta osoba pochodzi bezpośrednio lub pośrednio, zstępnymi tej osoby są z kolei wszyscy jej krewni w linii prostej, którzy od tej osoby pochodzą bezpośrednio lub pośrednio

LINIA BOCZNA- spokrewnione są osoby, które nie pochodzą od siebie, lecz mają wspólnego przodka.

PIERWSZEŃSTWO LINII PROSTEJ

(linia boczna, co najmniej jeden udowodniony przodek dwóch osób)

Linia boczna to rodzeństwo, ciotki, stryjowie, kuzynowie. Najbliższe pokrewieństwo w linii bocznej, to pokrewieństwo II stopnia, czyli rodzeństwo. Wuj i bratanek to pokrewieństwo III stopnia w linii bocznej. Liczy się zgodnie z ogólną zasadą narodziny wuja, jego brata i bratanka. Bracia cioteczni są spokrewnieni w IV stopniu (narodziny ich i ich dwojga rodziców pochodzących od wspólnego przodka). Pokrewieństwo w linii bocznej w obrębie tego samego pokolenia jest zawsze parzyste (2,4,6, etc.); nie istnieje POKREWIEŃSTWO I STOPNIA. Nieparzysta liczba oznacza zawsze różnicę przynajmniej o jedno pokolenie.

Intensywność pokrewieństwa w obu liniach mierzymy stopniem pokrewieństwa. Ten z kolei ustalany jest na podstawie liczny urodzin potrzebnych (koniecznych) do zaistnienia pokrewieństwa między daną parą osób przy uwzględnieniu następujących założeń dodatkowych- w linii prostej nie uwzględniamy w tych okolicznościach faktu urodzenia się tej osoby, która w danej parze jest wstępnym, natomiast w linii bocznej nie uwzględniamy faktu urodzenia się NAJBLIŻSZEGO POKOLENIOWO wspólnego przodka dla danej pary osób. Np. dla dwóch córek najbliższym pokoleniowo przodkiem jest matka (II stopień pokrewieństwa, dwa urodzenia, matki nie wliczamy).

Oprócz pokrewieństwa biologicznego (genetycznego), jest także konieczne uwzględnienie prawnego aspektu tegoż zagadnienia z 2 powodów:

1. same więzi genetyczne nie mają normatywnych konsekwencji tak długo, jak długo nie zostaną potwierdzone w sposób prawem przewidziany

2. ze względu na instytucję przysposobienia (adopcji), która tworzy konsekwencje prawne związane generalnie z pokrewieństwem w sensie biologicznym

POWINOWACTO

Istota powinowactwa- wg Strzebina TEORIA FASOLEK, z racji tegoż żartu polecam soundtrack w tle: fasolki-czarne jagódki

Ustanie małżeństwa nie powoduje ustania powinowactwa- art. 61 z indeksem 8 § 1 KRO (chyba, że unieważnione, bo wtedy powstaje taki stan, jakby nigdy nie istniało) , więź sztuczna, wyłącznie prawna.

• unieważnienie małżeństwa → unieważnienie powinowactwa

• rozwód → nie unieważnia się powinowactwa

• § 2- pozostawanie przez daną osobę w określonej linii i stopniu pokrewieństwa z jednym małżonkiem czyni z danej osoby automatycznie (EX LEGE) powinowatego drugiego małżonka w tej samej linii i stopniu

• linię i stopień powinowactwa określa się według linii i stopni pokrewieństwa- art 61 indeks 8 §2

• zgodnie z art. 14 KRO powinowactwo w linii prostej jest względną przeszkodą małżeńską (z ważnych powodów sąd może udzielić zgody na takie małżeństwo)

• ciepły i zimny stopień powinowactwa- powinowactwo zachodzi jedynie między małżonkiem a krewnymi drugiego małżonka (np. wobec siostry żony), nie zachodzi natomiast między małżonkiem a powinowatymi drugiego małżonka (np. wobec szwagra żony). W żargonie prawniczym taki rodzaj relacji nazywany jest zimnym powinowactwem, choć nie zachodzi tutaj powinowactwo w rozumieniu przepisów prawa

Konsekwencje powinowactwa według prawa rodzinnego są następujące:

art. 14- sformułowany jest względny zakaz zawierania małżeństwa między powinowatymi w linii prostej; przyjmuje się, że w rodzinach zrekonstruowanych (wspólnota małżeńska, w skład której wchodzi także dziecko jednego z małżonków, a pasierb drugiego) funkcjonuje obowiązek zaspokajania potrzeb rodziny z artykułu 27 KRO, obejmujący również potrzeby samego pasierba; w artykule 144 KRO ustawodawca nałożył obowiązek alimentacyjny na ojczyma (macochę dziecka) względem pasierba i odwrotnie.

WYKŁAD 7

Normatywne sposoby ustalania pochodzenia dziecka:

-ustalenie pochodzenia dziecka trzeba rozważyć w dwóch płaszczyznach- ustalania macierzyństwa i ustalania ojcostwa. Uruchomienie trzech normatywnych sposobów ustalania ojcostwa jest uzależnione od przesądzenia kwestii kto jest matką dziecka.

Jeśli macierzyństwo nie zostało ustalone w sposób przewidziany prawem, to nie istnieje możliwość ustalenia ojcostwa; w świetle PR dziecko określone jest w tej sytuacji mianem dziecka rodziców nieznanych, a jego akt urodzenia sporządza się w specyficznym trybie- art.52 prawa o aktach stanu cywilnego (PASC).

Kierownik USC sporządza mianowicie taki akt na podstawie danych ustalonych wcześniej postanowieniem sądu opiekuńczego co do wszystkich tych okoliczności, które normalnie ujawniają się w akcie urodzenia każdego człowieka; są to w większości dane fikcyjne

:( NO PARENTS, NO STORY

W sytuacjach typowych i uwzględniając brzmienie artykułu 61 z indeksem 9, kierownik USC ma prawo wpisać do aktu urodzenia dziecka dane tej kobiety, co do której uzyskał nieulegającą wątpliwości informację, że to ona urodziła dziecko. W każdym razie, jeśli kierownik USC wpisał dane jakiejkolwiek kobiety do aktu urodzenia dziecka, to od tej pory ta kobieta uchodzi prawnie za matkę.

Jeśli taka kobieta w rzeczywistości dziecka nie urodziła, to istnieje możliwość sądowego zaprzeczenia macierzyństwa tej K, o co mogą wystąpić:

-dziecko

-inna kobieta, która twierdzi, że je urodziła

-prokurator

-kobieta wpisana

Jeżeli w dopiero co podanym trybie doszło do skutecznego zaprzeczenia macierzyństwa albo mamy do czynienia z dzieckiem rodziców nieznanych, istnieje możliwość sądowego ustalenia macierzyństwa, o co może wnieść:

-dziecko

-kobieta, która twierdzi, że urodziła

-prokurator

Dopiero przesądzenie pozytywne kwestii macierzyństwa pozwala na uruchomienie jednego z następujących, wzajemnie się wykluczających, sposobów ustalenia ojcostwa

1)domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż (były mąż) K, która urodziła

2)uznanie ojcostwa przez M, od którego dziecko biologicznie pochodzi (dobrowolne)

3)sądowe ustalenie ojcostwa (przymusowe)

ZAWARCIE MAŁŻEŃSTWA UNIEWAŻNIENIE/USTANIE/SEPAROWANIE MAŁŻEŃSTWA

|---------------------------------------------------------------------------------------|. . . . . . . . |

DOMNIEMANIE z art. 62, że ojcem jest mąż/były mąż 300dni

Niezależnie od tego, w którym momencie przedziału czasowego urodzi się dziecko, aktualnie domniemanie to może być obalone wyłącznie w procesie o zaprzeczenie ojcostwa, przy wykazaniu jako przesłanki materialnoprawnej w każdym przypadku tego, że mąż matki dziecka nie jest biologicznym ojcem dziecka (verba legis: dziecko od niego nie pochodzi).

WYKŁAD 7

ciąg dalszy

Ustawodawca przewiduje takie rozstrzygnięcie, że od wszczęcia postępowania do zakończenia istnieje zakaz uznawania dziecka.

Aktualnie podmiotem uznającym powinien być lege artis jedynie naturalny ojciec dziecka pozamałżeńskiego. Podmiotem uznawanym- dziecko od momentu jego poczęcia do momentu pełnoletniości, chyba że zmarło wcześniej, bo wówczas oświadczenie o uznaniu może być złożone w ciągu 6 miesięcy od momentu, w którym uznający dowiedział się o śmierci, nie później jednak niż do dnia, w którym zmarłe dziecko osiągnęłoby pełnoletniość.

Do skutecznego uznania potrzebne są jeszcze przesłanki (oprócz oświadczenia matki- M uznającego ojcostwo i właściwego cenzusu wiekowego dziecka):

→ potwierdzenie faktu ojcostwa przez M dziecka, co może uczynić ona albo w tym samym czasie, w którym składane jest oświadczenie ojca (O), albo w ciągu następnych 3 miesięcy od dokonania uznania przez O

→ oba oświadczenia, od których uzależnione jest uznanie (konieczne do uznania) muszą być złożone przed właściwym do tego organem

W sytuacjach typowych organami tymi są:

→ kierownik USC

→ sąd opiekuńczy

→ jeśli uznanie za granicą dziecka polskiego przez polskich rodziców, to także konsul polski lub osoba pełniąca obowiązki konsula

Jeśli istnieje niebezpieczeństwo (!) bezpośredniego zagrożenia życia dla O lub M oświadczenie osoby, której to niebezpieczeństwo grozi, może być złożone przed notariuszem, wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta) lub sekretarzem gminy oraz marszałkiem województwa.

Potencjalnie O lub M muszą mieć ukończone minimum 16 lat i nie mogą w stosunku do nich zachodzić podstawy do ich ubezwłasnowolnienia CAŁKOWITEGO. Jeżeli uznający lub M nie mają pełnej zdolności do czynności prawnej (osiągnął 16 lat, ale jego rozwój psychiczny pozwala ocenić go na wiek niższy/ pełnoletni, ale ubezwłasnowolniony całkowicie lub toczy się względem nich postępowanie o ubezwłasnowolnienie i ustanowiony został dla nich doradca tymczasowy), to wtedy wyłącznie właściwy do odbioru oświadczeń jest tylko SĄD OPIEKUŃCZY. W aktualnym stanie prawnym został sformułowany nakaz odmowy odebrania przez uprawniony organ oświadczeń koniecznych do uznania jeżeli jest ono niedopuszczalne w świetle KRO.

UNICESTWIENIE AKTU UZNANIA:

→ wystąpienie przez zainteresowanych (M-6 miesięcy od urodzenia, O-6 miesięcy od momentu, w którym dowiedział się o narodzinach, dziecko po pełnoletniości, jednak nie później niż w ciągu 3 lat od jej osiągnięcia) z powództwem o ustalenie bezskuteczności uznania; w postępowaniu sądowym należy wykazać, że dziecko biologicznie nie pochodzi od mężczyzny, który uznał. 6 miesięcy od chwili, gdy O dowiedział się, że nie jest ojcem dziecka

→ stwierdzenie, że uznanie od początku nie było ważne (np. uznanie 15latka)

*Co do zasady niedopuszczalne jest ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa po śmierci dziecka. Wyjątek stanowi sytuacja, w której uznanie ojcostwa nastąpiło po śmierci dziecka. W tym ostatnim wypadku, powództwo powinno zostać wytoczone nie później niż do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność.

Powództwo o unicestwienie aktu uznania: matka, dziecko (po pełnoletniości), sam domniemany ojciec, prokurator (w każdym terminie)

Co jest materialną przesłanką:

→ trzeba wykazać, iż mężczyzna w takim procesie, niezależnie czy występuje po stronie pozwanego czy powoda, w okresie między 300 a 181 dniem, licząc wstecz od daty narodzin dziecka, obcował z matką dziecka (art. 85 KriO),

W praktyce wystarczy uwiarygodnić, że była szansa na to, by doszło do obcowania → osoba może się bronić przez obalenie podstawy domniemania- udowodnić, że nie obcowała

→ plurium concumbentium (zarzut pozwanego o ojcostwo, że kobieta obcowała także z innym mężczyzną)

→ trzecia linia obrony to wykazanie biologiczne braku ojcostwa przez badanie DNA

Sądowe ustalenie ojcostwa

Do ustalenia ojcostwa przed sądem najczęściej dochodzi w sytuacji, gdy domniemany ojciec „nie przyznaje się” do dziecka bądź, gdy matka dziecka nie chce potwierdzić ojcostwa mężczyzny. Ta ostatnia sytuacja dotyczy w szczególności matek, które zdecydowały się na samotne wychowywanie dziecka albo związały się z innym mężczyzną.

Sądowego ustalenia ojcostwa może żądać dziecko, jego matka oraz domniemany ojciec dziecka. Jednakże matka ani domniemany ojciec nie mogą wystąpić z takim żądaniem po śmierci dziecka lub po osiągnięciu przez nie pełnoletności.

PRZESZKODY MAŁŻEŃSKIE

WYKŁAD 8

Małżeństwo w kręgu osób związanych węzłem pokrewieństwa:

→ zakaz między osobą przysposabiającą z przysposobionym i zstępnymi przysposobionego

→ przy dzieciach przysposobionych ustawodawca ustalił, że nie ma zakazu między krewnymi (np. dziećmi) przysposabiającego a dzieckiem przysposobionym art. 15

→ nie ma zakazu między dwiema osobami przysposobionymi przez tego samego przysposabiającego

→ Wszystko zależy od stopnia pokrewieństwa. Jeśli chodzi o ślub cywilny - w świetle prawa nie mogą zawrzeć małżeństwa krewni w linii prostej oraz rodzeństwo. Krewni w linii prostej to przodkowie i potomkowie tj. rodzice, dzieci, wnuki, dziadkowie itd. Pozostali krewni - czyli kuzyni mogą zawrzeć małżeństwo bez przeszkód.

art. 10,11,12,13,15- możliwość konwalidacji

np.

Przeszkodę małżeńską w postaci omawianego zakazu usuwa rozwiązanie przysposobienia. Oczywiście nie zawsze rozwiązanie przysposobienia jest dopuszczalne.
Jeżeli stosunek przysposobienia ustanie poprzez rozwiązanie przez sąd, to staje się to podstawą konwalidacji, czyli uzdrowienia małżeństwa zawartego między przysposobionym a przysposabiającym.

Konwalidacja małżeństw mimo istniejących zakazów- ze związku ważnego, ale wzruszalnego, małżeństwo staje się związkiem NIEWZRUSZALNYM. W każdej chwili możemy się spodziewać nawet ingerencji z zewnątrz w celu wzruszenia związku → unieważnienia

art. 14- NIE MA KONWALIDACJI

§ 1. Nie mogą zawrzeć ze sobą małżeństwa krewni w linii prostej, rodzeństwo - nie i tyle, nie ma harców

Wymogi/okoliczności, których naruszenie nigdy nie spowoduje konwalidacji tak wadliwie zawartego związku- naruszenie zakazu zawarcia małżeństwa przez krewnych oraz powinowatych, natomiast naruszenie pozostałych wymogów drugiej grupy przesłanek zawarcia małżeństwa MOŻE MIMO TO spowodować konwalidację tak wadliwie zawartego związku, przy czym ustawodawca przewidział 3 mechanizmy/modele konwalidacji małżeństw:

1) w przypadku zdecydowanej większości przypadków naruszenia zakazów zawierania małżeństwa (art. 11-15, z wyłączeniem 14) okolicznością konwalidującą tak zawarty związek jest ODPADNIĘCIE PODSTAWY zarzutu do żądania unieważnienia małżeństwa :

cudowne wyleczenie się z choroby psychicznej, bigamista ma jedną kobietę, kiedyś zakaz istniał, ale już nie istnieje,wiek - osiągnięcie stosownego wieku przed wytoczeniem powództwa, ubezwłasnowolnienie - gdy zostało uchylone, stosunek przysposobienia ustał

złożenie oświadczenia woli pod wpływem jednej z wad z art.15 z indeksem 1- ustawodawca ograniczy CZASOWO możliwość skutecznego żądania unieważnienia małżeństwa

2) podjęcie wspólnego pożycia w razie zawarcia małżeństwa przez pełnomocnika z wadliwościami z art. 16, przez wspólne pożycie rozumie się powszechnie fakt nawiązania stosunków seksualnych między mężem i żoną

3) Upływ terminów do wytoczenia powództwa o unieważnienie małżeństwa- nie można unieważnić małżeństwa po upływie 6 miesięcy od ustania stanu wyłączającego świadome wyrażenie woli, od wykrycia błędu lub ustania obawy wywołanej groźbą, a w każdym wypadku po upływie 3 lat od zawarcia małżeństwa

KWESTIE PROCEDURALNE POSTĘPOWANIA O UNIEWAŻNIENIE MAŁŻEŃSTWA:

→ właściwość rzeczowa sądu- orzekają sądy okręgowe I instancji (9d), wojewódzki orzeka na podstawie art 17 pkt 1 k.p.c

→ powództwo składa się do sądu okręgowego

→ legitymacja bierna i czynna- kto może wnieść i kogo trzeba pozwać:

*CZYNNA-3 MODELE:

→ PODSTAWOWY- wskazuje na każdego z małżonków oraz prokuratora jako potencjalnie uprawnionych do wszczęcia postępowania w sprawie unieważnienia

→ MODEL LEGITYMACJI ROZSZERZONEJ- dotyczy 2 sytuacji: naruszenia zakazu zawarcia małżeństwa w obrębie pokrewieństwa oraz naruszenie zakazu małżeństwa bigamicznego, oprócz podmiotów wymienionych wyżej, legitymację czynną mają inne osoby, które mogą dowieść swój interes prawny

→ LEGITYMACJA CZYNNA OGRANICZONA- jeden z małżonków i prokurator jest uprawniony do żądania unieważnienia małżeństwa w przypadku: wieku, wad oświadczeń woli, naruszenia reguł zawierania małżeństwa przez pełnomocnika np. w przypadku przeszkody wieku, gdy kobieta zaszła w ciążę-tylko ona, w przypadku wadliwości związanych z pełnomocnictwem-tylko małżonek, który udzielił pełnomocnictwa, w przypadku wad oświadczeń woli-tylko małżonek, który złożył oświadczenie dotknięte wadą

POWÓDZTWO O UNIEWAŻNIENIE W KAŻDYM PRZYPADKU może wytoczyć prokurator :)

*LEGITYMACJA BIERNA- kto ma być pozwanym, zależy od uruchomionego modelu legitymacji czynnej, co do zasady- jeśli z pozwem występuje jeden z małżonków, to pozywa drugiego (druga os. legitymowana biernie), prokurator/osoba trzecia- pozywają obojga małżonków

art. 17- którykolwiek ze sposobów ustania małżeństwa: rozwiązanie małżeństwa, unieważnienie, małżeństwa, śmierć biologiczna jednego z małżonków, uznanie małżonka za zmarłego

art. 18,19-

Art.18.

Nie można unieważnić małżeństwa po jego ustaniu. Nie dotyczy to jednak unieważnienia z powodu pokrewieństwa między małżonkami oraz z powodu pozostawania przez jednego z małżonków w chwili zawarcia małżeństwa w zawartym poprzednio związku małżeńskim.

Art.19.

§1.Jeżeli jeden z małżonków wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa, unieważnienie może nastąpić także po śmierci drugiego małżonka, na którego miejsce w procesie wstępuje kurator ustanowiony przez sąd.

§2.W razie śmierci małżonka, który wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa, unieważnienia mogą dochodzić jego zstępni.

Dopuszczalność unieważnienia małżeństwa po śmierci jednej ze stron JUŻ TOCZĄCEGO SIĘ procesu, po śmierci sąd ma obowiązek kontynuować proces, dotyczy t y l k o śmierci.

W każdej sytuacji unieważnienia małżeństwa są skutki dalej idące aniżeli przy rozwodzie; czy należy unieważnić małżeństwo, które i tak ustało? Co ma zrobić sąd jeśli żona wniesie wniosek o rozwód, a mąż o unieważnienie? Strzebin only knows.

Bajka:

Bohaterowie: MĄŻ bigamista, Żona 1, Żona 2, KRO

Jest sobie pan MĄŻ (jedyny). Ma dwie ŻONKI: Ż1 i Ż2 (jasne, że młodszą). Mąż umiera. Toczy się krwawe postępowanie spadkowe, bo mąż miał swoją skrytkę w Banku Gringotta. Każda z żon chce klucz. Składają więc wnioski o spadek. Ale ale! Hola hola! Wkraczają artykuły: 13 paragraf 2 i 18. No i nie ma zmiłuj. Żona 1 składa powództwo o unieważnienie małżeństwa z Żoną 2. Żona 2 to tak naprawdę Konkubina 1. Małżeństwo zostaje unieważnione. Żona 1 zwycięża.

Ale co było w Banku Gringotta?

Konsekwencje unieważnienia małżeństwa- 3 grupy:

• ma skutki, o których mowa w artykule 21 KRO ex nunc-dotyczy wszystkich (osobistych, majątkowych) konsekwencji (choć w przepisach tylko majątkowe), konsekwencje tożsame z rozwodowymi tylko w obrębie grupy I

• skutki bez konsekwencji 62 KRO i 10 KC Mimo unieważnienia małżeństwa ze skutkiem wstecznym, dzieci zrodzone w czasie małżeństwa nie tracą statusu dzieci pochodzących z tego związku. Nie ustaje też domniemanie pochodzenia dziecka z małżeństwa rozciągające się na trzysta dni po jego ustaniu.

Także małoletni, który uzyskał pełnoletność w wyniku zawarcia małżeństwa nie traci jej po unieważnieniu związku.

• skutki wsteczne ex tunc- wytwór orzecznictwa i doktryny, które słusznie twierdzą, że w zakresie następujących spraw prawomocny wyrok unieważnienia małżeństwa prowadzi do konsekwencji takich jakby związek ten nigdy nie był zawarty:

→ oboje małżonków wracają ex lege do takiego stanu cywilnego , w tym również do nazwiska, w jakim znajdowali się (jakie nosili) przed zawarciem małżeństwa następnie unieważnionego

→ z mocą wsteczną i ex lege tracą tacy byli małżonkowie wszystkie wynikające z ustawy uprawnienia prawnospadkowe, możliwość dziedziczenia po zmarłym małżonku, ewentualnego roszczenia o zachowek, uprawnienia do legatu naddziałowego i do korzystania z mieszkania w trybie art. 923 KC

→ powszechnie przyjmuje się też, że w aktualnym stanie prawnym unieważnienie małżeństwa znosi ex lege i z mocą wsteczną wynikający z tego związku stosunek powinowactwa

WYKŁAD 9

4 przepisy dotyczące dóbr niemajątkowych

art. 27-54 przepisy dotyczące dóbr majątkowych

Podział na:

→ niezależne od istniejącego między małżonkami ustroju majątkowego 27, 28, 30 (nie można się bronić rozdzielnością majątkową)

→ zależne od tegoż ustroju

Rodzaj ustroju jest nieistotny przy 27,28,30

Małżeński ustrój majątkowy- pod pojęciem mum należy rozumieć pewien twór abstrakcyjny tzn. zespół zasad wynikających bądź z przepisów ustawowych, bądź z małżeńskiej umowy majątkowej (intercyza), które regulują pozycję każdego z małżonków w stosunku do poszczególnych (2 lub 3 mas majątkowych funkcjonujących w obrębie małżeństwa), sposób zarządzania tymi masami, a także odpowiedzialność każdego z małżonków za długi

ŹRÓDŁA

→ ustroje przymusowe 52, 53, 54

→ umowne (intercyza), można zawrzeć przed małżeństwem

→ ustawowe (kodeksowe) KRO

*ubezwłasnowolnienie- rozdzielność ex lege

*ogłoszenie upadłości jednego z małżonków- ex lege

*rozdzielność majątkowa powstaje także wskutek orzeczenia separacji

USTROJE PRZYMUSOWE:

→ upadłość jednego z małżonków- odwracalne

→ separacja- odwracalne

→ ubezwłasnowolnienie- odwracalne

→ wniosek do sądu (małżonek, wierzyciel jednego z małżonków) i decyzja o ustanowieniu rozdzielności

Oprócz ustrojów przymusowej rozdzielności małżeńskiej przewidywanych przez KRO, funkcjonują w polskim systemie także ustroje przymusowej wspólności majątkowej (np. w odniesieniu do prawa najmu powstałego w czasie trwania małżeństwa w odniesieniu do jednego/obojga małżonków jako najemców art 680 z indeksem 1 KC)

Dopiero wtedy gdy nie ma przyczyny do ustanowienia ustroju przymusowego, strony MAJĄ PRAWO WPROWADZIĆ INTERCYZĘ (akt notarialny ad solemnitatem).

USTROJE UMOWNE (z intercyzy):

→ wspólności rozszerzonej w stosunku do modelu kodeksowej wspólności

→ wspólności ograniczonej w stosunku....

→ rozdzielności majątkowej (zwykłej)

→ rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków

Poczytać o nich w podręczniku, tak zalecił Strzebin

DOROBEK- stan 2 mas majątkowych, żona i mąż- to, co mieli przed wstąpieniem w związek małżeński+ to, co przysporzyli, dorobek nie jest synonimem majątku wspólnego, dorobkiem każdego z małżonków jest wzrost wartości tego majątku po zawarciu małżeństwa

rozdzielność majątkowa- nie występuje w nim majątek wspólny małżonków, lecz dwa majątki osobiste, z których każdy należy do jednego z małżonków (odrębne w sensie prawnym), każde z małżonków zarządza swoim majątkiem, ustrój ten nie wyłącza wspólnego nabywania przez małżonków różnego rodzaju praw np. własności mieszkania, samochody, przedmioty te należą do małżonków na zasadach współwłasności, każde z małżonków ma prawo do określonego udziału w rzeczy nabytej, a ich własność wyraża się w części ułamkowej, wysokość udziału małżonków zależy od woli małżonków, każde z małżonków może bez zgody drugiego swobodnie dysponować przysługującym mu udziałem w rzeczy wspólnej

rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków- Od 20 stycznia 2005 r., udając się do notariusza w celu umownego ustanowienia rozdzielności majątkowej, małżonkowie mogą wybrać system umownej rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków. W zasadzie nie różni się on niczym od klasycznej rozdzielności majątkowej. Jego odmienność ujawnia się dopiero w momencie ustania małżeństwa lub ustania rozdzielności majątkowej (np. w drodze zawarcia umowy ustanawiającej wspólność). Wówczas możliwe jest żądanie wyrównania różnicy w dorobkach (w przyroście wartości majątków) między małżonkami, czyli małżonek, którego dorobek jest mniejszy niż dorobek drugiego małżonka (bo np. prowadził dom, wychował dzieci, stan jego zdrowia nie pozwalał mu osiągać wyższych dochodów), może żądać wyrównania dorobków przez zapłatę lub przeniesienie prawa. Wyrównania dorobków mogą dokonać umownie sami małżonkowie. Jeśli jednak nie dojdą w tym zakresie do porozumienia co do sposobu lub wysokości wyrównania, wówczas rozstrzygnie za nich sąd.

Jeżeli u małżonków nie występuje żaden ustrój przymusowy, ani intercyza, wówczas- ustrój wspólności ustawowej (KODEKSOWEJ 31-36 KRO <3)

W USTROJU KODEKSOWYM POWSTAJĄ 3 MASY MAJĄTKOWE- majątki osobiste ( w rozdzielności tylko 2 majątki osobiste) M i Ż oraz majątek wspólny. Generalnie obowiązuje zasada, że w skład majątku wspólnego wchodzą WSZYSTKIE przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności, chyba że zostały one włączone do majątku osobistego M lub Ż na podstawie art 33 KRO (zachęcam do lektury). Powstały w ustroju kodeksowym wspólny majątek M i Ż jest typem wspólności łącznej, bo dla jego powstania i funkcjonowania potrzebne jest istnienie aż 2 podstawowych więzi: osobistego stosunku prawnorodzinnego małżeństwa oraz istnienia ustroju wspólności (ustawowej lub umownej) we wcześniej podanym znaczeniu tegoż pojęcia. Dopiero ustanie którejś z wymienionych więzi podstawowych powoduje zmianę charakteru dotychczas zgromadzonego majątku wspólnego małżonków ze wspólności typu ŁĄCZNEGO na UŁAMKOWĄ.

Majątek wspólny to zjawisko dynamiczne w czasie- jedne przedmioty z niego wychodzą, inne są nabywane. Nie można ustalić raz na zawsze w sposób niezmienny stopnia w jakim każdy z małżonków przyczyniać się będzie w trakcie trwania wspólności do powstawania i zakresu majątku wspólnego. Dlatego też małżeńska wspólność majątku określana jest mianem bezudziałowej (inni autorzy uważają, że udziałowa, ale bez możliwości ustalenia udziałów w czasie trwania).

Konsekwencje dynamicznego charakteru samego zakresu majątku wspólnego oraz stopnia przyczyniania się każdego z małżonków do jego tworzenia, co wynika z łącznego charakteru tej wspólności, określił ustawodawca wprost w art 35, 42 KRO. Ani bowiem małżeństwa nie mogą dokonywać podziału majątku wspólnego w czasie trwania ustroju wspólności, ani zobowiązywać się, że zaspokoją osoby trzecie z udziału, który przypadnie im ze wspólności w przyszłości, ani też wierzyciel jednego z małżonków nie może żądać zaspokojenia z takiego przyszłościowego udziału lub z przedmiotów, które w przyszłości przypadną temu z małżonków, który jest dłużnikiem.

Zakresy poszczególnych mas majątkowych (31, 33)

-podstawowa zasada determinująca zakres majątku wspólnego i zakresy ich majątków osobistych wynika z brzmienia art 31 par 2 KRO, zgodnie z którym wszystkie przedmioty majątkowe nabyte w trakcie trwania omawianego ustroju tworzą majątek wspólny obojga małżonków niezależnie od tego czy zostały nabyte indywidualnie przez jednego z małżonków, czy tez w ramach zdarzenia cywilnoprawnego, które dotyczy ich wspólnie. Zasadę tę może złamać jedynie wyraźny przepis kodeksowy, z którego wynika jednoznacznie, że określone składniki majątkowe wchodzą wyłącznie do majątku osobistego tego z małżonków, który je nabył

przedmioty majątkowe → składniki majątku

ART. 33 NA BLACHĘ, czuję, że to będzie na egzaminie bąbelki

WYKŁAD 10

Zakres dopuszczalnych przesunięć między poszczególnymi masami majątkowymi- chodzi o przesunięcia dokonywane przez samych małżonków w drodze indywidualnych czynności prawnych

Problem polega na tym żeby, przy okazji dokonywania tego typu czynności, nie doszło do naruszenia przepisów bezwzględnie obowiązujących znajdujących się zarówno w obrębie regulacji tyczącej wspólności kodeksowej, jak i w obrębie regulacji tyczących umownych ustrojów wspólności. Nie może też dojść do obejścia tych przepisów. Z tego punktu widzenia nieważna będzie zarówno umowa, na podstawie której małżonkowie przesuną ze swoich majątków osobistych do majątku wspólnego składniki, o których mowa w artykule 49 KRO, jak i umowy, w efekcie której pierwotny majątek wspólny małżonków zostanie de facto podzielony na ich majątki osobiste. W obu podanych przykładach podstawą do stwierdzenia nieważności będzie 58 KC z tym, że w pierwszym przypadku chodzić będzie o sprzeczność danej czynności z artykułem 49 KRO, a w drugim o obejście zakazu dzielenia majątku wspólnego w trakcie trwania wspólności (art. 35 KRO)

ZARZĄDZANIE MAJĄTKIEM WSPÓLNYM:

Aha, jest burdel legislacyjny- aktualnie w przepisach o ustroju wspólności kodeksowej nie ma racji bytu podział na czynności zwykłego zarządu m. wspólnym oraz cz. ramy tego zarządu przekraczające; podział nie został całkowicie wyeliminowany z kodeksu, bo występuje w art. 29 ( dotyczy majątku osobistego jednego z małżonków) i 101 par 3 KRO (zarząd majątkiem dziecka)

→ zasada autonomii

→ zasada współdziałania małżonków

Zarząd- przedmioty majątkowe należące do majątku wspólnego, zarząd- ogół czynności dotyczących przedmiotów majątkowych, wchodzących w skład majątku głównego, jakakolwiek czynność (prawna w zakresie prawa materialnego, procesowego, czynność faktyczna, zachowawcza)

ZASADA AUTONOMII- - autonomia każdego małżonka -

36 KRO:„§ 2.Każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym, chyba że przepisy poniższe stanowią inaczej.”

WYŁĄCZENIE ZASADY AUTONOMII:

1) w odniesieniu do przedmiotów majątku WSPÓLNEGO, które są:

36 KRO:„§ 3.Przedmiotami majątkowymi służącymi małżonkowi do wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności zarobkowej małżonek ten zarządza samodzielnie. W razie przemijającej przeszkody drugi małżonek może dokonywać niezbędnych bieżących czynności.”- nie stosuje się gdy przedmiot służy obojgu małżonkom do wykonywania zawodu lub prowadzenia przez nich wspólnej działalności zarobkowej; nie mylić z 29 KRO (sprawy zarządu majątkiem OSOBISTYM)

2 )- 361 KRO:„§ 1Małżonek może sprzeciwić się czynności zarządu majątkiem wspólnym zamierzonej przez drugiego małżonka, z wyjątkiem czynności w bieżących sprawach życia codziennego lub zmierzającej do zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny albo podejmowanej w ramach działalności zarobkowej. § 2.Sprzeciw jest skuteczny wobec osoby trzeciej, jeżeli mogła się z nim zapoznać przed dokonaniem czynności prawnej. [ale nie musiało być „wiadome” jak w 30§3 KRO; w 361 mniejsza ochrona osoby trzeciej]”; sąd może udzielić zezwolenia na dokonanie czynności, jeśli wymaga tego dobro rodziny!

3. - wymagana jest zgoda drugiego małżonka - katalog zamknięty, wg 37 KRO: „§ 1.Zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania:

czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków, czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal, czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa,darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych.

§ 2.Ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka.

§ 3.Druga strona może wyznaczyć małżonkowi, którego zgoda jest wymagana, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu.

§ 4.Jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna.”

- skutki czynności dokonanej bez wymaganej zgody współmałżonka - różne.

Czynności jednostronne są bezwzględnie nieważne - zgoda na nie może być udzielona najpóźniej w samym momencie ich dokonywania. Umowy zawarte bez zgody mogą być skuteczne - 38 KRO daje ochronę kontrahenta, który z tej umowy nabył prawo lub zwolniono go z zobowiązania (odpowiednio przepisy dot. osób w dobrej wierze, tu: gdy nie wiedział, że osoba jest w związku małżeńskim lub ze dana rzecz ruchoma jest składnikiem majątku osobistego drugiego małżonka tej osoby). Jeśli te mechanizmy zawiodą, wówczas taka umowa jest czynnością kulejącą - kontrahent może wyznaczyć drugiemu małżonkowi termin do jej potwierdzenia, co pozwoli umowie wywoływać skutki (odmowa zgody lub upłynięcie terminu skutkuje definitywną nieważnością umowy).

- zasada- obowiązek współdziałania w zarządzie majątkiem wspólnym - 36 KRO:

„§ 1.Oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym, w szczególności udzielać sobie wzajemnie informacji o stanie majątku wspólnego, o wykonywaniu zarządu majątkiem wspólnym i o zobowiązaniach obciążających majątek wspólny.”

• rola sądu :

• 1. gdy: 39 KRO jeden z małżonków odmawia zgody wymaganej dla niewadliwego dokonania czynności z 37§1, gdy porozumienie z nim napotyka trudne (niekoniecznie niemożliwe) do przezwyciężenia przeszkody (odległość, choroba psychiczna itp), gdy małżonek sprzeciwia się dokonaniu jakiejkolwiek czynności zarządu. Małżonek który chce dokonać czynności może zwrócić się do sądu rejonowego, który udziela zezwolenia (o ile dokonania czynności wymaga dobro rodziny) w post. nieprocesowym (zastępuje to brakującą zgodę lub niweczy sprzeciw). Zezwolenie nie równa się zgodzie udzielanej ex post w celu potwierdzenia już dokonanej czynności.

• 2. gdy: 40 KRO:„z ważnych powodów [lekkomyślność, nieudolność, celowe działanie małżonka, np. ciągłe nieudzielanie zgody na ważne dla rodziny czynności, lub zarząd bez zgody współmałżonka] sąd może [alternatywnie lub łącznie] na żądanie jednego z małżonków pozbawić drugiego małżonka samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym [lub ograniczyć częściowo]; może również postanowić, że na dokonanie czynności wskazanych w art. 37 § 1 zamiast zgody małżonka będzie potrzebne zezwolenie sądu [dot. wszystkich czynności w danym okresie, zaś w 39 tylko danej czynności]. Postanowienia te mogą być uchylone w razie zmiany okoliczności.” Nie odnosi się do tego 38 KRO - uzdrawianoby wówczas czynności o istotnym znaczeniu, a te mniejszej wagi pozostawałyby nieważne. | Małżonek pozbawiony uprawnienia do samodzielnego zarządu nadal ma prawo do wyrażania zgody współmałżonkowi, chyba, że zamiast zgody wymagane zezwolenie sądu.

WYKŁAD 11

ODPOWIEDZIALNOŚĆ MAŁŻONKÓW ZA ZOBOWIĄZANIA PRYWATNOPRAWNE

I PUBLICZNOPRAWNE

PRYWATNOPRAWNE:

KRO nie reguluje tej kwestii kompleksowo, poświęcając art 41- zobowiązania za długi zaciągnięte przez jednego z małżonków; trzeba wyróżnić też sytuacje, gdy oboje małżonków dług ten zaciąga;

- dług zaciągnięty przez małżonków wspólnie - wówczas przepisy KC dot. wielości dłużników, zwłaszcza solidarna odpowiedzialność osób, które zaciągnęły zobowiązanie dotyczące ich wspólnego mienia, chyba, że strony umówiły się inaczej (wierzyciel może dochodzić roszczenia w całości od każdego z małżonków lub od obu łącznie i zaspokoić je ze wszystkich mas majątkowych, tj majątku wspólnego i majątków osobistych); ogólnie też 30 KRO (→ pyt. 51).

- dług zaciągnięty przez jednego z małżonków - wierzyciel może dochodzić wierzytelności tylko od niego, na pewno w majątku osobistym dłużnika i zarazem spod egzekucji na pewno wyłączony jest majątek osobisty drugiego małżonka; problem stanowi majątek wspólny, który „należy” też do dłużnika - tu dwie możliwości:

- zaspokojenie się wierzyciela jednego z małżonków z całego majątku wspólnego - możliwe, jeśli drugi małżonek zgodził się na zaciągnięcie takiego zobowiązania (dot. zarówno gdy zgoda obligatoryjna jak i gdy fakultatywna). Czas złożenia zgody jest dyskusyjny - może być i najpóźniej w chwili dokonania czynności-źródła zobowiązania, jak i (gdy zgoda nie jest konieczna), także post factum; forma nieuregulowana, ale z rozwiązań procesowych wynika, że powinna być forma pisemna (dla celów dowodowych). 41 KRO:„§ 1.Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków.”

- zaspokojenie się wierzyciela jednego z małżonków z części majątku wspólnego - cztery wypadki, gdy substrat odpowiedzialności za zobowiązanie zaciągnięte przez jednego małżonka będą stanowić: majątek osobisty dłużnika -oraz- niektóre (dokładnie wskazane) przedmioty majątkowe ze wspólnego majątku małżonków:

41 KRO: „§ 2. Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej [lecz np. z deliktu], wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, [dalej przedmioty, które dłużnik sam nabył do majątku wspólnego, inne już nie:] z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9, a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa.

§ 3. Jeżeli wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności lub dotyczy majątku osobistego jednego z małżonków, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, [dalej przedmioty, które dłużnik sam nabył do majątku wspólnego, inne już nie:] z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9.”

Do §2 i 3 nie stosuje się §1, tj. nie może być udzielona zgoda drugiego małżonka na zobowiązania niewynikłe z czynności prawnych, powstałych przed wspólnością lub dot. majątku osobistego drugiego małżonka (tj nie dłużnika). | Obecnie nie dopuszcza się w tym zakresie ingerencji sądu, co niekoniecznie jest dobre, skoro dług może wynikać nie z czynności prawnej a część wspólnego majątku i tak pozostaje zagrożona egzekucją (mimo np. braku zgody współmałżonka). | Zaspokojenie wierzytelności z majątku wspólnego lub jego części wymaga nadania tytułowi egzekucyjnemu, wydanemu przeciw dłużnikowi, klauzuli wykonalności też przeciw jego małżonkowi.

- odpowiedzialność małżonków za zobowiązania publicznoprawne - 1. odpowiedzialność za podatki i zaległości podatkowe wg ord.pod. Jeśli podatnik, płatnik, inkasent pozostaje w zw. małżeńskim, odpowiedzialność za podatki obejmuje jego m. osobisty i m. wspólny z małżonkiem. Normatywne skutki ewentualnego ograniczenia, zniesienia, wyłączenia, ustania wspólności m. nie odnoszą się do zobow. podatkowych, które powstały przed dniem: zawarcia umowy o ograniczeniu/ wyłączeniu ustawowej wspólności m., zniesienia wspólności, uprawomocnienia się orzeczenia sądu o zniesieniu wspólności m., orzeczenia o separacji lub o ubezwłasnowolnieniu jednego z małżonków. | Oboje małżonkowie odpowiadają solidarnie za zaległości podatkowe jednego małżonka prowadzącego działalność gosp. (wynikające z niej i powstałe w okresie, gdy drugi małżonek współdziałał z podatnikiem w tej działalności i osiągał z niej korzyści) - w zasadzie bez wyjątku, poza rozwodem/unieważnieniem małżeństwa, i wówczas współmałżonek podatnika ma odpowiedzialność ograniczoną do wysokości wartości przypadającego mu udziału w majątku wspólnym. 2. orzeczone w post. karnym grzywny, nawiązki i należności sądowe, dla jednego z małżonków we wspólności m., zaspokojenie wpierw z majątku osobistego skazanego, oraz z wynagrodzenia za pracę/inne usługi osobiste, z praw twórczych, a dopiero potem z majątku wspólnego (chyba, że współmałżonek był pokrzywdzonym tym przestępstwem, podobnie dla osób które skazany ma alimentować) - współmałżonek może żądać ograniczenia/wyłączenia egzekucji z m. wspólnego lub jego składników, jeśli skazany nie przyczynił się (lub nieznacznie) do powstania majątku/składników lub jeśli jest to niezgodne z zasadami współżycia społecznego. Przy przepadku przedmiotów - przedmioty objęte egzekucją tracą char. składników majątku wspólnego, i stosuje się do nich przepisy o współwłasności w cz. ułamkowych (współwłaściciele to małżonek skazanego i Skarb Państwa).

WYKŁAD NR 12 - 11 V 2012 R.

Stosunki małżeńskie majątkowe - c.d.

Par. 2 art. 41 nie jest fortunnie sformułowany, przewiduje on ponad wszelką wątpliwość, że reguła par. 1 nie obowiązuje w razie braku zgody obligatoryjnej albo fakultatywnej. Ale ustawodawca uznał, że nawet bez zgody na egzekucję długu, taka sama reguła obowiązuje przy zob: niewynikających z czynności prawnej, zawartych jeszcze przed zawarciem małżeństwa (ale kwestia interycyzy i wspólności majątkowej, zobowiązanie może powstać między zawarciem małżeństwa i zawarciem wspólności majątkowej) i dług wynikający wyłącznie z majątku osobistego, wyłącznie z nim związany. Majątek wspólny należy do obojga małżonków i niewłaściwym byłoby jego kompletne niewyodrębnianie.

Ustawodawca nie powiedział jednak nic o formie zgody i czasie na zgodę. Forma udzielenia zgody fakultatywnej należy przyjąć za przepisami KPC, że zgoda ma być udzielona w formie pisemnej. Bowiem rozciągnięcie egzekucji na cały lub część majątku wspólnego wymaga w razie sporu sądowego nadania klauzuli obejmującej również imiennie małżonka, który długu nie zaciągnął, a klauzulowe przepisy KPC wymagają w tym celu przedłożenia sądowi dokumentu pisemnego obejmującego zgodę współmałżonka. Co do czasu, można interpretować przepis zaweżająco - skoro można żądać spełnienia zobowiązania, to musi być na nie zgoda. Żaden przepis nie wyjaśnia czy można żądać wypełnienia zobowiązania ex post. Co jeżeli żona ex post wyrazi zgodę na dysponowanie majątkiem wspólnym bez ograniczeń (z nieważnie jakich pobudek)? A jeśli zostanie ex post potwierdzony? Sens umieszczenia na początku w par. 2 wskazuje, że ustawodawca nie chciał potwierdzeń w takiej formie, wymaga raczej zgody najpóźniej w chwili zawarcia długu. Ciężko by ktoś ex post wyrażał zgodę. Ustawodawca chciał, by małżonek zaciągał zobowiązanie sam, ale nie godził się, by ten zaciągał zobowiązanie w oparciu o majątek wspólny tak długo, aż drugi małżonek nie wyraził zgody. Ponadto nowelizacja z 2005 r. wyeliminowała wentylek bezpieczeństwa, sytuację, w której w razie rozciągnięcia odpowiedzialności za majątek wspólny biorąc pod uwagę różne okoliczności ograniczyć albo nawet wyłączyć możliwość dysponowania majątkiem wspólnym. Uznał, że wszystko może zastąpić zgoda, teraz poniżej minimum z par. 2 nie można zejść. Problematyczna jest też kwestia wierzytelności związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa, z działalnością gospodarczą.

Odpowiedzialność za długi publicznoprawne.

Poza regulacjami z KRO i wielości dłużników i wierzycieli z KC istotne regulacje są też w: ordynacji podatkowej i KKW.

Ordynacja podatkowa przewiduje 2 typy odpowiedzialności podatnika, płatnika lub inkasenta w sytuacji, w której pozostaje on w związku małżeńskim.

Pierwszy rodzaj dotyczy odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe, a drugi za zaległości podatkowe. Za zobowiązania podatkowe odpowiada jedynie ten z małżonków, który jest podatnikiem, płatnikiem albo inkasentem, natomiast zakres odpowiedzialności rozciąga się zarówno na jego majątek osobisty, jak i na cały majątek wspólny. Zmiana ustroju majątkowego ze wspólności na rozdzielność nie ma żadnego znaczenia dla zakresu odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe powstałe przed dokonaniem owej zmiany niezależnie od sposobu dokonania tej zmiany (interycyza, orzeczenie sądowe czy powstanie rozdzielności przymusowej ex lege.

Drugi typ to odpowiedzialność za zaległości podatkowe podatnika. Zobowiązanie staje się zaległością. Oboje małżonkowie, a nie podatnik, płatnik czy inkasent, są wówczas zobowiązani solidarnie za zaległość podatkową każdego z nich przy spełnieniu następujących przesłanek: 1. współdziałania małżonka, który nie jest podatnikiem w działalności drugiego małżonka podlegającej opodatkowaniu, 2. uzyskiwania z tejże działalności korzyści. Obie przesłanki muszą występować w koniunkcji, a ich udowodnienie jest powinnością organu skarbowego. Zmiany małżeńskiego ustroju majątkowego nie mają żadnego znaczenia, jeżeli zostały dokonane po powstaniu zaległości. W przypadku rozwodu sama odpowiedzialność solidarna pozostaje, z tym że małżonek niebędący podatnikiem odpowiada tylko do wysokości udziałów we wspólnym majątku.

KKW o odpowiedzialności małżonków wspomina również w 2 sytuacjach.

Pierwsza sytuacja to orzeczenie wobec jednego z małżonków kary grzywny, kosztów postępowania, ewentualnej nawiązki w sytuacji, w której oboje pozostają w ustroju wspólności. Wszystkie te należności pieniężne podlegają w pierwszej kolejności zaspokojeniu z majątku osobistego skazanego oraz z uzyskiwanego przez niego wynagrodzenia za pracę lub inną działalność zarobkową lub korzyści uzyskanych z praw autorsko - twórczych. Dopiero jeśli tych środków nie wystarczy na pełną spłatę wspomnianych należności, egzekucja może być skierowana subsydiarnie do pozostałej części majątku wspólnego. W takiej jednak sytuacji współmałżonek skazanego może żądać, aby sąd ograniczył lub wyłączył odpowiedzialność majątkiem wspólnym ze względu na stopień przyczyniania się każdego z małżonków do powstania majątku wspólnego.

Druga sytuacja ma miejsce wtedy, gdy zastosował nakaz karny przepadku pewnych przedmiotów, ale okaże się, że wchodzą one w skład wspólnego majątku skazanego i jego współmałżonka. W tym przypadku przedmioty, o których mowa, tracą ex lege status przedmiotów wchodzących do majątku wspólnego małżonków, a stają się przedmiotami współwłasności w częściach ułamkowych małżonka osoby wskazanej oraz Skarbu Państwa, w równych udziałach. Także wówczas małżonek skazanego ma prawo żądać, by sąd ustalił inną wysokość udziałów, stosownie do stopnia przyczyniania się każdego z małżonków do ich nabycia.

Ustanie współwłasności majątkowej.

Przyczyny mogą być dwojakiego rodzaju: unicestwienie małżeństwa (ustanie, unieważnienie, ustanie w sposób naturalny przez śmierć) albo sytuacja, w której mimo istniejącego węzła, w trakcie trwającego małżeństwa ustrój wspólności zostanie zastąpiony ustrojem rozdzielności (np. interycyza), majątek wspólny do tej pory wyprodukowany zaczyna po tym wszystkim inaczej funkcjonować.

Podstawowa konsekwencja polega na zmianie charakteru wspólności majątku do tej pory stworzonego przez małżonków. Wspólność typu łącznego zastępuje wspólność typu ułamkowego. Co do zakresu majątku wspólnego - constans, decyduje moment zakończenia wspólności, późniejsze zdarzenia nie mają znaczenia. Druga kompetencja występuje wtedy, gdy wspólność ustawowa ustaje w czasie trwania małżeństwa. Na przyszłość małżonków obejmuje współdzielność majątkowa, przymusowa lub dowolna. Trzecia konsekwencja to możliwość ustalenia wysokości udziałów przysługującym małżonkom w majątku wspólnym. Ustawodawca przyjmuje przy tym domniemanie wspólności udziałów przy stworzeniu możliwości żądania przez każdego z małżonków, a także spadkobierców tego, który wystąpił z powództwem o rozwód, unieważnienie lub separację do żądania określenia innej wysokości udziałów. Trzeba jednak wykazać łączne zaistnienie dwóch przesłanek: ważnych powodów oraz nierównego przyczyniania się przez każdego z małżonków do powstania majątku wspólnego. Oceniając stopień przyczyniania się ustawodawca nawiązuje wprost do konieczności regulowania spraw związanych z wychowywaniem potomstwa i zaspokajania podstawowych potrzeb materialnych (?).

Małżonkowie mogą rozporządzać swoimi udziałami, a ich wierzyciele mogą się zaspokajać z udziałów w majątku wspólnym. Może też nastąpić zniesienie wspólnego majątku w trybach i sposobach przewidywanych w przepisach KC. Tryby: sądowy i umowny, sposoby w każdym z trybów: podział fizyczny majątku, podział cywilny majątku oraz przyznanie całego majątku jednemu z małżonków z dopłatą drugiemu. Najpóźniej przy znoszeniu współwłasności wspólnego majątku małżonkowie mogą dokonać rozliczenia z tytułu nakładów i wydatków poczynionych z majątku wspólnego na majątki osobiste i odwrotnie, a także długów jednego z małżonków zaspokojonych z majątku wspólnego (art. 45 KRO - temat na następny wykład).

WYKŁAD NR 13 - 18 V 2012 R.

Każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód.

Jak idzie o zwrócenie wydatków, to sąd dokonujący podziału zobowiązany jest bezwzględnie wnioskiem strony dotyczących konieczności zwrotów i nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątki osobiste każdego z małżonków w ramach art. 45 par. 1. zdanie pierwsze (jest powyżej). Oznacza to powinność sądu przeprowadzenia nawet niezbędnego potrzebowania dowodowego z urzędu nie poprzestając nawet na dowodach oferowanych przez małżonków. Jeśli natomiast idzie o zwrot nakładów i wydatków w drugą stronę tzn. z majątku osobistego na majątek wspólny, to zaistnienie okoliczności, o których mowa w zdaniu 2 i 3 par. 1 art. 45 (jest poniżej) należy wyłącznie do samych małżonków.

Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.

Zgłoszenie wniosku - ogólnie potrzebne, ale czasem złożenie wszystkich koniecznych wniosków obliguje sąd do wydania orzeczenia, pozostałe nakłady i wydatki - to muszą udowadniać małżonkowie.

Rozliczenia, o których mowa w art. 45 polegają w praktyce wyłącznie na operacjach rachunkowych. Jeżeli poczynione były nakłady z majątku wspólnego na majątek osobisty każdego z małżonków, to ich kwota (kwoty) jest doliczana (często po zrewaloryzowaniu przez sąd) do wartości aktualnego majątku wspólnego małżonków ustalonej najczęściej przez biegłego. Wydatki i nakłady poczynione z majątków osobistych na majątek wspólny są z kolei zwracane temu z małżonków, który je poniósł w osobnym orzeczeniu, a o kwotę w ten sposób zwróconych nakładów i wydatków obniża się z kolei wartość majątku wspólnego. Do ostatecznego ustalenia wartości tegoż majątku dochodzi poprzez doliczenie kwot wydatkowanych z tego majątku na zaspokojenie długów, które zaciągnął jeden tylko z małżonków. Dopiero w ten sposób ustalona ostateczna wartość majątku wspólnego dzielona jest między małżonków stosownie do udziałów, jakie każdemu z nich przysługują.

Uwagi dodatkowe:

- pamiętajmy, że zarówno w par. 1, jak i w par. 2 są wyjątki dotyczące takich nakładów lub wydatków, których rozliczać nie można. (np. wyjątki i nakłady konieczne na przedmioty majątkowe przynoszące dochód).

- rozliczenia, o których mowa w art. 45 dotyczą jedynie nakładów, wydatków i długów poczynionych do czasu ustania wspólności. Natomiast nakłady, wydatki i zobowiązania poczynione lub powstałe w okresie między ustaniem wspólności a podziałem majątku wspólnego rozliczane być już mogą wyłącznie na podstawie przepisów o współwłasności ułamkowej z KC lub o bezpodstawnym wzbogaceniu (też z KC).

Władza rodzicielska - wybrane zagadnienia

Ogólna charakterystyka instytucji:

a) nazwy te należy używać bezwzględnie przynajmniej na egzaminie, choć nie jest ona trafna. Absolutnie niedopuszczalne jest stosowanie jako synonim tej nazwy tzw. praw rodzicielskich, o których mowa w samej Konstytucji oraz w aktach prawa publicznego. Prawidłowe wykonywanie władzy rodzicielskiej to jest ogromna misja i nie można jej traktować normatywnie (?), a ustawodawca, zdaniem prof. Strzebinczyka, „nie miał dzieci”. To jest władza rodzicielska, a nie prawa rodzicielskie! A i tak de facto powinna to być piecza rodzicielska, to takie pojęcie powinno odpowiadać treści. Rodzice mają monopol i nie wolno im się wtrącać, chyba że robią to źle.

b) treść prawna i atrybuty władzy rodzicielskiej - piecza nad osobą, piecza nad majątkiem i reprezentacja.

c) podstawowe funkcje władzy rodzicielskiej - można wymienić co najmniej dwie takowe: funkcja socjalizująca (chodzi o przygotowanie do samodzielnego życia) w skali makro (czyli w całym społeczeństwie) i w skali mikro (czyli w rodzinie) i funkcja dbałości o osobę dziecka i wszystkie jego interesy do czasu osiągnięcia pełnoletniości, kiedy to przynajmniej teoretycznie jest ono w stanie zadbać o siebie i swoje utrzymania.

d) co do zasady (a więc muszą być jakieś wyjątki) rodzice sprawują władzę rodzicielską zgodnie z zasadą autonomii każdego z nich. Każdy może działać samodzielnie, autonomia w rozumieniu „rodzice między sobą” i „rodzice a organ nadzorczy”.

Rola sądu opiekuńczego w świetle przepisów o władzy rodzicielskiej.

Z przepisów tych wynika, że sąd może występować w trzech rolach (Sąd Opiekuńczy = Trójca Święta).

a) najbardziej typową jest rola władcza polegająca na możliwości ingerencji we władzę i jej wykonywanie, co przybierać może następujące formy:

- ograniczenia (lub wydania zarządzeń ograniczających) władzy rodzicielskiej,

- zawieszenia władzy rodzicielskiej,

- pozbawienia władzy rodzicielskiej,

- ingerowania w kontakty rodziców z dzieckiem (???) (ingerencja sądu dopuszczalna: art. 109 - stan zagrożenia dobra dziecka, art. 110 - zawieszenie władzy rodzicielskiej, art. 111 - pozbawienie władzy rodzicielskiej - trwała przeszkoda / nadużywanie władzy rodzicielskiej przez rodziców / zaniedbywanie w sposób rażący obowiązków rodziców względem dziecka; ponadto: art. 107 - ograniczenie władzy rodzicielskiej w razie jeśli oboje rodziców żyją w rozłączeniu, ingerencja pośrednia w wykonywanie władzy rodzicielskiej).

b) w pewnych przypadkach sąd opiekuńczy uczestniczy w wykonywaniu władzy rodzicielskiej, przez co zostaje ograniczona autonomia rodziców.

WYKŁAD NR 14 - 24 V 2012 R

Współuczestniczenie to widać w art. 97 par. 2 in fine i art. 101 par. 3 KRO.

Sąd opiekuńczy współuczestniczy w wykonywaniu władzy rodzicielskiej co najmniej wtedy, gdy decyduje za rodziców o rozwiązaniu istotnych spraw dziecka (osobistych lub majątkowych) w sytuacji, gdy oni sami nie są w stanie uzgodnić między sobą jednolitego stanowiska. W identycznej roli występuje Sąd Opiekuńczy wówczas, gdy decyduje o udzieleniu zezwolenia na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu. Kategorie istotnych spraw dziecka oraz czynności przekraczających zwykły zarząd nie zostały przez prawodawcę zdefiniowane. Zarówno doktryna, jak i judykatura wskazujące konkretne przypadki tego typu czynności pozwalają na ogólniejszą konkluzję, iż czynnością przekraczającą zakres czynnego zarządu jest każda czynność wywołująca poważniejsze konsekwencje ekonomiczne w majątku dziecka. Można w uproszczeniu przyjąć, iż każda czynność przekraczająca zwykły zarząd majątkiem dziecka jest jednocześnie istotną sprawą dziecka.

Są 2 sytuacje, w których sąd dopuszcza do siebie możliwość decydowania przez sąd: obiektywna i subiektywna.

c) pomoc sądu rodzicom w wykonywaniu władzy rodzicielskiej w innych obszarach niż w poprzednich punktach na wyraźne żądanie rodziców (art. 100 KRO). Różni się on zdecydowanie od art. 101, są pewne podobieństwa z art. 97 - tu i tu wnioskodawcami są rodzice. Ale w art. 97 sąd jednocześnie rozwiązuje spór między małżonkami, a w art. 100 rodzice proszą: „Sądzie, ratuj!”, obowiązane do działania są tu też inne organy władzy publicznej.

Z samego art. 100 wynikają bezpośrednio 2 formy takiej pomocy: pomoc w odebraniu dziecka od osób, u których ono przebywa nielegalnie (nie mają oni podstawy prawnej do sprawowania nad nim pieczy - UWAGA! Wydaje się, że ta forma pomocy powinna być ograniczona wyłącznie do przypadków kidnappingu w rozumieniu KK. Po drugie: umieszczenie dziecka w pieczy zastępczej w rozumieniu ustawy o wspieraniu rodzin i pieczy zastępczej (i coś jeszcze). W związku z terminologią art. 100 i wspominanej ustawy powinnością stworzenia dziecku zastępczej piczy opiekuńczo - wychowawczej zostają w istocie obarczone poszczególne jednostki wymienione w tejże ustawie, chodzi zwłaszcza o odpowiednie agendy jednostek samorządu terytorialnego (np. MOPS i GOPS, a także PCPR) placówki wsparcia rodzinnego, organizatorów rodzinnej pieczy zastępczej, placówki opiekuńczo - wychowawcze, ośrodki adopcyjne czy interwencyjne ośrodki preadopcyjne.

Sąd ma tu zawiadomić odpowiednie jednostki, a te raz na 6 miesięcy informować, jak się wywiązują z zadania. Nawet zgoda na przysposobienie zastępcze nie sprawia, że rodzice zrzekają się dziecka.

Ogólna charakterystyka pieczy zastępczej i oraz formy tej pieczy: rodzinna i zinstytucjonalizowana.

O pieczy zastępczej można mówić w dwojakim rozumieniu: a) szerokim obejmującym każdy przypadek stworzenia dziecku pozarodzinnego (chodzi o rodzinę naturalną, biologiczną) środowiska opiekuńczo - wychowawczego, co oznacza objęcie tym rozumieniem także instytucji przysposobienia i instytucji opieki nad małoletnim. Nie wszyscy autorzy dopuszczają możliwość konstruowania pieczy zastępczej w tym rozumieniu. B) sensu stricto w ścisłym znaczeniu tego rozumienia, takiego mianowicie, jakie wynika z art. 112 indeks3 i art. 112 indeks4 KRO w związku z art. 32 ust. 1 wielokrotnie już powoływanej ustawy.

Piecza subsydiarna (pomocnicza) w odniesieniu do pieczy sprawowanej nadal w pewnym zakresie przez rodziców w ramach przysługującej im władzy rodzicielskiej w przypadku niemożności zapewnienia dziecku przez rodziców codziennej „opieki” oraz należytego wychowywania dziecka. Pieczę zastępczą organizują powiaty w dwóch podstawowych formach: rodzinnej oraz instytucjonalnej pieczy zastępczej. Zasada subsydiarności (pomocniczości) wynika z obowiązku umieszczania dzieci w pieczy zastępczej dopiero wtedy, gdy wszelkie możliwe środki pomocy wcześniej uruchomione nie okazały się skuteczne. Można dziecko umieścić w pieczy zastępczej niezwłocznie bez udzielenia jakiejkolwiek wcześniejszej pomocy rodzicom jedynie w przypadkach nagłych, kiedy dziecko wymaga niezwłocznego odizolowania od rodziców. Zasada subsydiarności przejawia się i w tym, że celem umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej jest doprowadzenie do takiego stanu, aby mogło ono wrócić do naturalnego środowiska opiekuńczo - wychowawczego po wyeliminowaniu tych okoliczności, które były przyczyną sprawczą zastosowania pieczy zastępczej.

Przede wszystkim z ustawy, o której mowa, wynika pierwszeństwo zastępczej pieczy rodzinnej. W pieczy instytucjonalnej umieszcza się tylko te dzieci, które z różnych powodów nie mogą być umieszczone w pieczy rodzinnej.

NIE OBOWIĄZUJE NA PEWNO:

- instytucjonalna piecza zastępcza - podstawowe typy placówek opiekuńczo - wychowawczych

- rola ośrodków adopcyjno - opiekuńczych

Pytaniem pozawykładowym może być pytanie o pieczę o bieżące wychowanie (?)

Rodzinna piecza zastępcza występuje również w dwóch formach: rodziny zastępczej oraz rodzinnego domu dziecka. Aktualnie typologia rodzin zastępczych obejmuje 4 ich rodzaje:

a) rodziny spokrewnione z dzieckiem w nich umieszczonych, przy czym ustawodawca ograniczył krąg podmiotowy rodziców zastępczych do małżonków lub osoby niepozostającej w związku małżeńskim bedącym wstępnymi lub rodzeństwem (starszym) dziecka.

b) rodziny niezawodowe to rodziny działające bez wynagrodzenia za pełnienie swoich funkcji (podobnie jak rodziny spokrewnione) z tym, że są one tworzone przez dalszych krewnych dziecka lub osoby dla niego obce (powinowatych).

c) rodziny zawodowe, a więc działające na podstawie umowy zawieranej ze starostą i pobierające wynagrodzenie za samą nawet gotowość do pełnienia swoich funkcji, występują one w dwóch postaciach: rodziny działającej w charakterze pogotowia rodzinnego oraz tzw. rodziny zawodowej specjalistycznej.

d) oprócz kandydatów na rodziców zastępczych spokrewnionych z dzieckiem kandydaci do innych form rodziny zastępczej muszą przejść przewidziane prawem szkolenia i uzyskać zaświadczenie o ich ukończeniu.

---