ROZDZIAŁ I

ZAGADNIENIA OGÓLNE

HISTORIA PRAWA WYZNANIOWEGO

1. ZAGADNIENIA OGÓLNE

Prawo wyznaniowe - w innych językach określane często jako prawo kościelne - ecclesia - Kościół; bierze się to od roli, jaką w Europie odgrywa kościół katolicki i inne kościoły chrześcijańskie.

W Polsce- prawo wyznaniowe-> prawo odnoszące się nie tylko do kościołów, ale także do zw. wyzn.

NIE JEST TO PRAWO KANONICZNE (czyli pr. wewn. Kościoła katolickiego)

- w różnych systemach i państwach rozumiane jest adekwatnie do tego, jak się pojmuje wolność religijną

- może być ona [wolność] koncesjonowana przez państwo lub płynąć z godności człowieka, która jest otaczana maksymalną ochroną

- w państwach socjalistycznych wykorzystywano pr. wyzn. do ograniczania działalności wspólnot religijnych

- współcześnie w państwach demokratycznych normy te są podporządkowane zagwarantowaniu wolności religijnej i światopoglądowej

ZAKRES

- nie może być ustalony apriorycznie, w oparciu o kryteria pozaprawne (założenia filozof. lub socjol.)

- musi być ustalony zgodnie z obowiązującymi normami prawnymi

POLSKIE prawo wyznaniowe: zespół norm prawnych, odnoszących się do wolności sumienia i religii jednostek oraz statusu wspólnot religijnych

- wchodzą do niego przepisy dot. sytuacji pr. zarówno jednostek, jak i całych grup religijnych

ART. 25 Konst. -> zasady stosunku państwa do Kościoła i innych zw. wyznań.

ART. 53 -> wolność religijna jedn.

II PRAWO WYZNANIOWE W SYSTEMIE PRAWA POLSKIEGO

- odrębna dyscyplina naukowa i dydaktyczna

- koncentruje się na unormowaniach dot. wolności sumienia i religii jednostek oraz statusu grup relig.

- część z tych zagadnień wchodzi w zakres

• pr. adm. (zrzeszanie się, struktura itp.)

• pr. cywilnego (-> pr. rodzinne - np. małżeństwo)

• pr. karne (przestępstwa przeciwko wolności sumienia i wyznania)

• pr. podatkowe (zasady opodatkowania kościelnych osób pr. oraz osób duchownych)

- przy interpretacji pr. wyznaniowego należy brać pod uwagę specyfikę gałęzi pr., z których poszczególne normy pochodzą

III KOŚCIOŁY, ZWIĄZKI WYZNANIOWE, SEKTY

Związki wyznaniowe - wspólnoty religijne założone w celu wyznawania i szerzenia wiary religijnej, posiadające własny ustrój, doktrynę i obrzędy kulturowe

Kościoły - nazwa stosowana głównie przez związki, które posługują się doktryną chrześcijańską, ale nie zawsze

• sama nazwa nie nadaje żadnych dodatkowych uprawnień

- specjalny reżim prawny, któremu podlegają grupy, które uregulowały swoją działalność jako zw. wyzn. (wymagany jest wpis do rejestru prowadzonego przez MSWiA)

- inny sposób regulacji - ustawa o stosunku państwa do zw. wyzn.-> pociąga to wykreślenie zw. z rejestru

- w oparciu o inne akty normatywne w Polsce działa 15 zw. wyzn. i gr. relig; w rejestrze jest ich ponad 140

Sekta - brak prawnego charakteru; wspólnota o charakterze religijnym, mająca własny, indywidualny światopogląd, działająca w pewnych ramach organizacyjnych, izolująca się od reszty społ. i silnie akcentująca rolę przywódcy

IV UNORMOWANIA PAŃSTWOWE A PRAWNO WEWNĘTRZNE ZWIĄZKÓW WYZNANIOWYCH

- możliwość powstania konfliktów między normami państwowymi a pr. wewn. kościołów i zw. wyzn.

Teorie stosunku prawa państwowego do pr. wewn. wspólnot relig.

1. teoria pozaprawnej natury prawa wewn. zw. wyzn. -> pr. może pochodzić jedynie od państwa, więc pr. kanon. nie jest prawem w ścisłym sensie; ma jedynie charakter moralny lub dyscyplinarny

2. teoria skuteczności pr. -> pr. kanon. Kościoła katol. posiada moc obowiązującą w stosunku do wszystkich ludzi (obecnie nie funkcjonuje)

3. teoria natury statutowej norm pr. wewn. zw. wyzn. -> w systemach rozdziału kościoła od państwa

• zw. wyzn. nie mają osobowości publ.-pr.

• traktowane jako organizacje lub zrzeszenia prywatne, a ich prawo to statuty tych zrzeszeń

• państwo akceotuje te normy o ile nie są sprzeczne z pr. świeckim

• zasady relacji norm: obojętność, zbieżność, tożsamość, niezgodność, sprzeczność

4. teoria recepcji pr. wewn. zw. wyzn. przez pr. świeckie ->normy pr. kanon. nie obowiązują automatycznie na terenie państwa

• mogą jedynie w określonym akcie pr. władzy świeckiej uzyskać moc obowiązującą (np. konkordat)

• najbardziej rozpowszechnione

2. ZARYS HISTORII TOLERANCJI I WOLNOŚCI RELIGIJNEJ

Starożytność przedchrześcijańska- obca idea wolności religijnej

- nie szanowano jej w Cesarstwie Rzymskim

- swoboda sprawowania kultu chrześcijańskiego dopiero w edykcie mediolańskim (313r.)

- rozpoczęcie wykorzystywania religii chrześcijańskiej do celów politycznych (np. integracja imperium) -> brak należytej wolności dla wyznawców innej religii

Średniowiecze - również nietolerancja

- Kościół długo sprzeciwiał się wolności religijnej zgodnie z postulatem obrony prawdy

św. Tomasz z Akwinu

• uznawał wolność ludzi urodzonych i wychowanych w środowisku niechrześcijańskim

• tolerował istnienie kultów przyjmujących błędne wierzenia, gdyż w ten sposób można było osiągnąć większe dobro, niż to, które wynikałoby z ich zakazu

• tych, którzy świadomie odeszli od wiary katolickiej, należy siłą zmuszać do powrotu

• brak tolerancji wobec: heretyków, schizmatyków i apostatów -> w konsekwencji: wyroki inkwizycyjne

Reformacja- postawa Kościoła bez zmian

- również kościoły zreformowane były nietolerancyjne w stosunku do innych wyznań (Kalwin, Luter)

- w konsekwencji wojny i prześladowania religijne

- pokój augsburski (1555) - również nie spełniał idei wolności relig. (cuius regio, eius religio)

- ruchy reformacyjne doprowadziły do pluralizmu relig. -> rodził postulaty zaniechania prześladowań i uznania wolności; Andrzej Frycz Modrzewski i arianie

-Konfederacja Warszawska (1573) - tolerancja relig. dla chrześcijańskiej szlachty i mieszczan; kompromis między katolikami a protestantami

XVII, XVIII, XIX w.- coraz więcej zwolenników idei

-J. Locke

- idea zaczęła wpływać na ustawodawstwo - Konstytucja USA - uzależnienie obsady urzędów od wyznania kandydata

- Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela - tylko na papierze; w rzeczywistości polityka władz była przeciwko katolikom

- socjalizm naukowy (Engels, Marks)- nawiązali do ideologii liberalnej, wolność głoszenia poglądów ateistycznych i ograniczenie wpływów religii poprzez zamknięcie jej w obiektach sakralnych

XX w. - umowy międzynarodowe

- Liga Narodów, ONZ

- Kościół katol.- Leon XIII, tolerancja innych religii w celu uniknięcia zła jakim są konflikty i wojny

- Sobór Watykański II - nauka o wolności relig. oparta ma przyrodzonej godności czł.; wolność od przymusu

- współcześnie ograniczanie w państwach islamskich

3. SYSTEM RELACJI PAŃSTWO - KOŚCIÓŁ W UJĘCIU HISTORYCZNYM

I SYSTEMY POWIĄZANIA

1. Monizm religijno - polityczny

- we wszystkich przedhrześcijańskich państwach starożytnych basenu Morza Śródziemnego

- władza polity. i relig. skoncentrowana w jednym podmiocie (monarcha, który często pełnił f-cję kapłana)

- poddani oraz ludy byli zmuszeni do przyjęcia religii oficjalnej w państwie

- odstępstwo jedn. od danej religii było traktowane jako zdrada

Cesarstwo Rzymskie - pewien przełom

- poddani mieli pozostawioną pewną swobodę, jedynie musieli uznawać kult cesarza - wolność w aspekcie wspólnotowym

- brak jakiejkolwiek wolności w przypadku religii monoteistycznych

- oddawanie czci cesarzowi łączyło się z zaprzeczeni mwierze w jednego Boga -> prześladowania

- do 313r. brak wolności indywidualnej -> przynależność danej jedn. do grupy relig. miała charakter publ.

2. Cezaropapizm

- system zwierzchnictwa władzy świeckiej nad Kościołem w okresie Cesarstwa Rzymskiego

- różne wersje; wspólną cechą dążenie władców świeckich do sprawowania pełnej władzy nad kościołem

a) wersja bizantyjska

313r. - edykt mediolański wydany przez Konstantyna Wielkiego - wolność relig. w aspekcie indywidualnym

następcy Konstantyna dążyli co coraz większego uzależnienia Kościoła

380r. - Teodozjusz Wielki - oficjalny charakter religii chrześcijańskiej

Szczytowa postać - panowanie Justyniania - w ustawodawstwie interweniował w dogmaty wiary; surowe kary za apostazję i herezję

- doprowadził do powstania kościoła państwowego -> Kościół został włączony w struktury polit. państwa i podporządkowany celom państwowym

- dążenie do osiągnięcia jedności między kościołem a państwem przy użyciu środków przymusu

- traktowanie odrębności struktury kościelnej jako instrumentu służącego interesom państwa

b) wersja frankońska

Cesarstwo Zachodnie; Karol Wielki

- niesienie pomocy Kościołowi od wewnątrz i od zewnątrz (ochrona przed atakami pogan i heretyków)

- cesarz jako obrońca i wierny sługa Kościoła

- nie poniżał papieża, respektował jego władzę prymacjalną, ale zawężał jej zakres do minimum

- decydujący wpływ duchowieństwa na życie religijne oraz polityczne (wykształceni był wyłącznie i duchowni)

c) wersja germańska

- X w., Saksonia

- supremacja nad Kościołem w jeszcze szerszym zakresie niż cesarze frankońscy

- sprzyjał temu system feudalny - władcy świeccy nadawali urzędy kościelne z powierzeniem beneficjum, z pominięciem władzy papieskiej

3. Teokracja papieska (papocezaryzm)

- XI - XII w.; system podporządkowania Kościołowi

- oparty na idei jednej społeczności chrześcijańskiej, którą utożsamiano nie z państwem, a z Kościołem

- osoba papieża i wszystko, co mu podlega, jest wyjęte spod władzy świeckiej

- nie można ona ingerować w wewn. sprawy Kościoła, ale ma obowiązek udzielać mu pomocy (środków przymusu) do osiągnięcia celów kościelnych i zachowania jedności społ. kośc.

- pr. kanoniczne wyższe od ustaw świeckich; każdy miał prawo odmówić stosowania ustawy świeckiej jeśli była sprzeczna z pr. bożym

- w razie popełnienia przez cesarza grzechu ciężkiego zewnętrznego cesarz mógł go ekskomunikować i tym samym zwolnić poddanych z obowiązku posłuszeństwa

4. Jurysdykcjonalizm

- pewien powrót do zas. cezaropapizmu (różnice w uzasadnieniach ich powstania)

Pierwotnie w państwach protestanckich (jurys. protestancki) -> konsekwencja reformacji

- odrzucał prymat papieża ; poddanie się jurysdykcji świeckiej władców państw protest.

- przypisywali sobie oni [władcy] możliwość ingerencji w dogmaty wiary

Później w państwach katolickich (jurys. katolicki)-> absolutystyczna forma rządów

- ograniczanie uprawnień papieża względem kościołów lokalnych

- gallikanizm - Francja; na mocy konkordatu w 1516r. - uprzywilejowana pozycja kościoła katol. w stosunku do innych wyznań za cenę: koncesji monarchy w sprawach wewn., zwłaszcza wpływ na obsadę stanowisk

II SYSTEM ROZDZIAŁU KOŚCIOŁA OD PAŃSTWA

1. Model francuski

- Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela - żaden obywatel francuski nie mógł być prześladowany z powodu przekonań religijnych i ich manifestowania na zewnątrz

- w kolejnych latach władze nie stosowały tego - większe uzależnienie Kościoła

Ustawa o rozdziale Kościoła od państwa

- rozwiązano zakony o uroczystych ślubach zakonnych

- jednostronnie, bez porozumienia ze Stolicą Apostolską, wprowadzono nowy podział adm. Kościoła kat.

- zarządzenie obsadzania stanowisk biskupów i proboszczów w drodze wyboru

- zabroniono duchownym występowania publ. w swoim stroju duchownym

- zakaz umieszczania symboli relig. i sprawowania kultu poza miejscami do tego przeznaczonymi

- rozdział ten trwał tylko do czasu Napoleona; później - Komuna Paryska -> ograniczanie wolności relig. i działalności zw. wyzn., laicyzacja szkolnictwa, zakaz nauczania religii w szkołach państwowych

WSPÓŁCZEŚNIE

Ustawa z 1905r. o rozdziale kościoła od państwa

1. wprowadzenie na nowo zasady wolności sumienia i wyznania, rozumianą jako prywatyzacja religii

2. pozbawienie kościoła osobowości prawnej

3. zaprzestanie uznawania kościoła we Francji jako legalnej instytucji pt.

- jedyną formą legalnej działalności były prywatne stowarzyszenia kultu - zarządzały one majątkiem kościelnym i sprawowały opiekę nad miejscami kultu

- poddane państwowej rejestracji; gdy nie uzyskały aprobaty władzy ich majątek przejmowało państwo

Złagodzenie polityki - po I i II wojnie światowej

- zezwolenie diecezjom na rozporządzanie dobrami materialnymi

- zdolność cywilnopr. stowarzyszeń kultowych

- możliwość istnienia szkół prywatnych prowadzonych przez kościoły i zw. wyzn.

2. Model sowiecki

Dekret Komisarzy Ludowych z 1918r. od oddzieleniu kościoła od państwa i szkolnictwa

- zerwanie związku kościoła z państwem -> również w Konst. ZSRR i RRFSRS

- wolność sumienia dla wszystkich obywateli i równość wobec prawa wszystkich, bez wzgl. na rasę, narodowość, płeć i wyznanie

- w praktyce nie miało to znaczenia dla ochrony praw jedn. oraz zw. wyzn.

- ideologia marksistowsko - leninowska - dążenie do upadku religii, zastępowanych przez ateizm

- przepisy pr. był narzędziem w walce klas; miały charakter propaganadowy

- dyskryminacja ludzi wierzących (głównie duchownych - zaliczanie ich do osób pozbawionych pr. polit.)

- zakaz organizowania stowarzyszeń relig., zgromadzeń, kongresów

- ograniczenie zakresu podmiotowości zw. wyzn.

- zakaz tworzenia kas samopomocy, spółdzielni, przedsiębiorstw, okazywania pomocy członkom wyznania

Od 1926r. - penalizacja naruszeń przepisów dekretu o oddzieleniu kościoła od państwa, m.in. za:

- nauczanie nieletnich religii

- zwoływanie zebrań relig.

5-letni plan antyreligijny- założenie, że na teryt. ZSRR nie będą już potrzebne domy modlitwy

Po II wojnie światowej - system rozdziału wprowadzono w krajach demokracji ludowej

III SYSTEMY WZAJEMNEJ NIEZALEŻNOŚCI PAŃSTWA I KOŚCIOŁA

1. Model amerykański (separacja czysta)

- pragmatyzm USA - kierowanie się chęcią zachowania pokoju

Konstytucja Federalna oraz 1. Poprawka

- zakaz uzależniania obejmowania stanowisk od wyznania

- zakazanie Kongresowi ustanawiania prawa, które sankcjonuje religię państwową, czyli oficjalną, przez co innego religie byłby dyskryminowane -> zakaz ingerencji Kongresu w sprawy wewn. religii i wyzn.

- zabronienie ograniczania wolności religijnej - nie tylko dla obywateli, ale również wolność spełniania praktyk relig. w życiu publ. i pryw.

- ściana separacji między państwem i zw. wyzn.

- zakaz ustanawiania takich praw, które by świadczyły pomoc jednej religii lub wszystkim, albo preferowały jedną religię nad innymi, lub wpływały na osobę, by tak przynależała bądź nie do danego wyznania

- eliminacja wszelkiej ingerencji państwa w sprawy wewn. zw. wyzn.

- zapewnienie im całkowitej niezależności w kierowaniu swoimi sprawmi

- religia chrześcijańska jako wspólne dziedzictwo narodu - instytucje zatrudniają kapelanów na koszt państwa, dopuszczalne są akty relig. w życiu publ.

- państwo nie jest neutralne w stos. do religii - preferuje wartości nadrzędne dla całego chrześcijaństwa, ale unika utożsamiania się z określonym wyznaniem

2. Model niemiecki (separacja skoordynowana)

Wprowadzony przez Konst. Rep. Weimarskiej 1919r.

- nie istnieje system państwowy

- nie izolacja, lecz uznanie autonomii kościoła we własnych sprawach

- założenie potrzeby współdziałania np. w dziedzinie socjalnej

Możliwości:

- nauczania religii w szkołach publ.

- erygowania fakultetów teologicznych na uczelniach państwowych

- pobierania podatku kościelnego przy pomocy organów państwowych

- sprawowania opieki duszpasterskiej w wojsku, zakładach karnych, szpitalach

Cechy autonomii zw. wyzn.

1. zdolność do rządzenia się własnym prawem

2. wewnętrzna sfera prawna zw. wyzn. nie jest uzależniona od państwowego prawodawstwa

3. status korporacji pr. publ.

W kierunku tego modelu idą także Włochy i Hiszpania

4. HISTORIA RELACJI PAŃSTWO - KOŚCIÓŁ W POLSCE

I RP

- chrzest Mieszka I - umocnienie władzy królewskiej, usprawnienie funkcjonowania państwa

- uniezależnienie Polski od Magdeburga

- stosunek państwa do kościoła był pozytywny, troskliwy

- mocne powiązanie państwa z kościołem -> wpływ władców świeckich na obsadę stanowisk

- dążenie Kościoła do uniezależnienia się od stosunków zewn. - wybór biskupów przez kapituły

- władcy dążyli do tego, by stanowiska obejmowali odpowiadający im kandydaci

- ostatecznie wykształcenie się przywileju nominacyjnej królów polskich

- autorytet świecki decydował także o obsadzie niższych stanowisk

Tolerancja religijna mimo rozwoju Kościoła katol. propagowano

- liczna ludność żydowska

- w rok po nocy św. Bartłomieja - Konfederacja Warszawska

Sejm 4-letni

Konstytucja - swoboda wyznań religijnych z przyznaniem pierwszeństwa religii katolickiej - rel. narodowa, panująca

- zakaz apostazji - traktowane jako przestępstwo

- inne wyznania - mają pokój w wierze oraz opiekę rządową

II SYTUACJA KOŚCIOŁÓW W OKRESIE ROZBIORÓW

- brak tolerancji dla niezależnego od państwa Kościoła katolickiego - niezależnie od zaboru

1) rosyjski

Najtrudniejsza syt. kościoła greckokatolickiego (unickiego)

- dążenie do całkowitej eksterminacji grekokatolików - traktowani jak zdrajcy

Kościół katolicki w obrządku łacińskim - podporządkowanie wszystkich spraw kościelnych państwu

- nadzór nad nominacją duchownych

- całkowite uniemożliwianie kontaktu z Rzymem -> Święte Kolegium w Petersburgu jako organ nadzorujący

- lekceważenie konkordatów

- zamknięcie klasztorów żeńskich, a po post. styczniowym też pozostałych

- kontrola kazań i publikacji religijnych

- próby wprowadzenia j. ros. do liturgii

- jedynym przejawem tolerancji było to, że nigdy nie podjęto próby zamknięcia wszystkich świątyń rzymskokat.

2) pruski

- bastion supremacji państwa nad kościołem

- duchowieństwo katolickie poddane nadzorowi protestanckiego konsystorza

-stopniowa likwidacja majątków kościelnych

- Kulturkampf

- poparcie dla wyznań ewangelicko - augsburskich

3) austriacki

- również supremacja państwa nad kościołem

- ingerował zwłaszcza cesarz- Józef II -> józefinizm, „cesarz zakrystianin”

III RELACJE PAŃSTWO - KOŚCIÓŁ W II RP

Konstytucja 21.03.1921 -> podstawowy akt pr. gwarantujący wolność rel. w zakresie indywidualnym; - określała również stosunek państwa do wspólnot relig.

- jej przepisy przyjęte później przez Konst. kwietniową

- wszystkim przyznano wolność sumienia i wyznania; nie mogą być one powodem ograniczeń w prawach

- pr. wolnego wyznawania swojej wiary i wykonywania przepisów religii lub obrządku w formach publ. i pryw.

- granice wolności: dopóki nie sprzeciwia się to porządkowi lub obyczajności publ.

- nikt nie może być zmuszany do brania udziału w czynnościach lub obrzędach relig, chyba że podlega wł. rodzicielskiej lub opiekuńczej -> wiązało się to z obowiązkiem pobierania nauki religii w szkołach wg deklaracji rodziców

Wspólnoty wyznaniowe:

1. prawnie uznane

- powodowało przekształcenie tworu socjologicznego w instyt. pr., wobec której stosowano przepisy Konst.

- miały prawo urządzania zbiorowych i publ. nabożeństw

- wyposażone w osobowość pr. cywilnego -> mogły posiadać majątek ruchomy oraz nieruchomy i nim zarządzać, podobnie w przyp. fundacji i funduszów

- samodzielnie prowadzą swoje sprawy wewn., rządzą się własnym pr. w granicach określonych przez ust. państwowe

2. prawnie nie uznane

3. Kościół katolicki

- pozycja odrębnie unormowana -> naczelne stanowisko wśród równouprawnionych wyznań

- prawo rządzenia się własnymi pr.

- przewidywanie zawarcia układu ze Stolicą Apostolską

Konkordat 1925r.- 27 art.

Zasady ogólne:

- zapewnienie Kościołowi pełnej wolności

- swoboda kontaktowania się ze Stolicą Apostolską; obecność nuncjatury w W-wie oraz ambasady RP przy Stol.Ap.

Uprawnienia:

- pomoc władz cywilnych przy wykonywaniu wyroków kościelnych

- ochrona praw duchownych, zwolnienie ich ze służby wojskowej i czynności obywat. niezgodnych z powołaniem

- nienaruszalność kościołów, kaplic i cmentarzy

- obowiązek nauczania religii we wszystkich szkołach powszechnych, z wyj. szkół wyższych

- zabezp. własności majątków kościelnych; pr. administr. i dysponowania majątkiem ruchomym i nieruchomym

- pr. do zakładania i posiadania cmentarzy przeznaczonych do grzebania katolików oraz zarządzania nimi

- udogodnienia w odbywaniu kary przysługujące duchownym i zakonnikom w razie kolizji z prawem

- wpłacanie kościołowi corocznych dotacji do czasu zawarcia osobnego układu regulującego kwestie majątków utraconych przez niego na rzecz zaborców i pozostających we władaniu polskim

Artykuły chroniące dobro państwa:

- obowiązkowe odmawianie w świątyniach modlitw o pomyślność RP i jej prezydenta

- ograniczenie swobody władz kościelnych w określaniu struktury adm. Kościoła oraz obsadzaniu stanowisk

- budowa i przebudowa oraz odnowienie kościołów i kaplic wymaga zachowania ustaw państwowych

Uzgodnienia końcowe:

- klauzula derogacyjna -> tracą moc wszelkie ustawy i dekrety sprzeczne z postanowieniami Konkordatu

- wejście umowy w życie 2 m-ce po wymianie dokumentów ratyfikacyjnych

IV STOSUNEK WŁADZ OKUPACYJNYCH DO WSPÓLNOT RELIGIJNYC

1) Tereny zajęte przez Niemców:

- stosunek zależał od 2 przesłanek:

- nazizm był wrogo nastawiony i do polskości, i do religijności

- polskie duchowieństwo i kościół - elementy najbardziej niebezpieczne dla tej ideologii

- eksterminacja duchowieństwa, niszczenie i grabież miejsc kultu i ograniczanie działalności kościelnej -> rozpad dotychczasowej struktury kościelnej

2) Tereny zajęte przez ZSRR

- polityka wyznaniowa wynikająca z antyreligijnych założeń ideologii marksistowsko - leninowskiej i radzieckiego pr.

- wrogość do kościoła unickiego - wynikała również z racji historycznych; w stosunku do kościoła katol. - dodatkowo wzmocniona przez świadomość jego związków z narodem polskim

- osoby duchowne i aktywni członkowie wspólnot -> ludzie zaliczanie do deportacji; wielu kapelanów zamordowanych w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie

V STOSUNKI PAŃSTWO - KOŚCIÓŁ W OKRESIE POLSKI LUDOWEJ

1945r. - TRJN wydał uchwałę, w której uznano, że Konkordat z 1925r. NIE OBOWIĄZUJE

- oświadczono, że został jednostronnie zerwany przez Stolicę Ap. na skutek działań dokonanych przez nią w czasie okupacji, sprzecznych z jego postanowieniami

a) powierzenie adm. diecezji chełmińskiej oraz biskupstwa gnieźnieńsko - poznańskiego Niemcom

b) nieuznanie przez St. Ap. TRJN

- rzeczywiste powody: charakter ideologiczny -> demoludy chciały jednostronnie regulować stosunki -> odrzucenie Konkordatów

- polityka faktów dokonanych - eliminacja religii ze szkół, likwidacja szkolnictwa wyznaniowego, upaństwowienie szpitali kościelnych, zabór mienia kościelnego na Ziemiach Odzyskanych, przejęcie „Caritasu”

1949r. - dekret o ochronie wolności sumienia i wyznania -> faktycznie był zaprzeczeniem tej ochrony

1950r. - ustawa o przejęciu przez państwo dóbr martwej ręki, poręczeniu proboszczom posiadania gosp. rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego

- nieruchomości ziemskie kościoła katol. i innych zw. wyzn. zostały bez odszkodowania przejęte przez państwo

1950r. - porozumienie między Rządem RP a Episkopatem Polski - miało być podst. wzajemnych stos. państwa i kościoła katol. -> władze nie respektowały go, łamały prawa, m.in.

- utrzymanie nauki religii w szkołach

- zachowanie dotychczas działających szkół katolickich z prawami równymi szkołom państwowym

- zapewnienie korzystania przez prasę katolicką i wydawnictwa z uprawnień równym innym wydawnictwom

1950r. - ustawa o zmianie organizacji naczelnych władz państwowych w zakresie gosp. komunalnej i adm. publ.

- powołanie Urzędu do Spraw Wyznań, podległego premierowi -> działania dot. sprawy stos. państwa do wyznań

- nadzorował i ograniczał działalność kościołów i zw., z uwzględnieniem bieżącej polit. wyzn. oraz ideologii

1952r. - Konstytucja PRL

- zasada wolności sumienia i wyznania i równouprawnienia obywateli bez względu na wyznanie

- rozdział kościoła od państwa

- swoboda wypełniania f-cji religijnych przez zw. wyzn.

- ustawowa regulacja syt. pr. zw. wyzn.

- faktycznie działania były sprzeczne z tymi postanowieniami:

• dyskryminacja wierzących w dostępie do wyższych stanowisk państwowych

• f-cje religijne jedynie wewnątrz świątyń

• faktycznie zwierzchnictwem państwa nad kościołem -> dekret o obsadzaniu stanowisk kościelnych -> Non possumus! - aresztowanie prymasa Wyszyńskiego -> uchylenie dekretu po uwolnieniu prymasa

1961r. - ustawa o rozwoju systemu oświaty i wychowania

- decyzja o nieobecności nauczania religii w szkołach publ.

- blokada budownictwa sakralnego

- represyjne przepisy podatkowe

ROZDZIAŁ III

ZARYS STATUSU JEDNOSTKI W ZAKRESIE WOLNOŚCI SUMIENIA I RELIGII

9. Samookreślenie siebie

- wolność sumienia i religii obejmuje najpierw swobodę wewnętrzną - możliwość samookreślenia

- swoboda przyjęcia dowolnej koncepcji świata, celu życia człowieka i systemu wartości

- samookreślenie posiada również swój wyraz zewnętrzny - staje się wtedy przedmiotem unormować

II SWODOBA WYBORU RELIGII LUB ŚWIATOPOGLĄDU RELIGIJNEGO

- nikogo nie można poddawać przymusowi, który byłby zamachem na jego wolność posiadania lub przyjmowania wyznania wg własnego wyboru

- każdy może swobodnie należeć lub nie należeć do kościołów i innych zw. wyzn. oraz tworzyć wspólnoty religijne

- brak preferencji wyboru określonego światopogl. przez państwo i oceny prawdziwości/ nieprawdziwości poglądu

- światopogląd może być religijny lub areligijny, możliwa również postawa indyferentna lub agnostyczna

- przyjęty światopogl. może mieć charakter indywidualny lub ukształtowany wg jakiegoś kierunku filozof.

- możliwość wypracowania nowego światopogl. i nowej grupy relig. -> nie muszą tworzyć żadnych struktur ani inicjować procedur, jeśli nie chcą uczestniczyć w obrocie pr., ale MAJĄ MOŻLIWOŚĆ stania się podmiotem pr. i obow. określonych dla zw. wyzn., jeśli złożą wniosek o wpis do rejestru kościołów i innych zw. wyzn. (MSWiA ocenia doktrynę tylko pod wzgl. formalnej kompletności wniosku oraz zgodności z przepisami ustaw chroniących bezp. itd.)

- możliwość zmiany raz przyjętego światopogl.

- korzystanie ze źródeł inf. na temat religii (ich dostępność nie może być ograniczana, jeśli treść nie narusza pr.)

III SWOBODA WYBORU STANU DUCHOWNEGO I ZAKONNEGO

- zapewniony w GwWolSU

- niedopuszczalne jest przez władze państwowe utrudnianie lub uniemożliwianie realizacji świadomie podjętej decyzji o poświęceniu się służbie kapłańskiej lub wstąpienia o zakonu

- stan duchowny - powołanie do publ. pełnienia f-cji sakralnych

- stan zakonny - tworzą go zakonnicy i zakonnice. Największe zróżnicowanie w K.Kat:

1) instytuty zakonne (wspólnota, oddzielenie od świata, śluby zakonne)

2) instytuty świeckie (zobow. do życia wg rad ewangelicznych przez śluby, świeckość)

3) stowarzyszenia życia apostolskiego (brak publ. ślubów zakonnych, cel: apostolstwo)

Inne formy życia zakonnego:

domy zakonne, diakonaty, mnisi

- pr. wyboru stanu zakonnego nie oznacza, że każdy, kto tego chce, ma taką możliwość -> warunki dot. wykształcenia i postawy życiowej, nie tylko wola tej osoby, ale również akceptacja przez władze kościelne (mogą również zadecydować o wydaleniu kogoś zw stanu duchownego lub zakonu)

10. Uzewnętrznianie przekonań religijnych

II NAUCZANIE

- człowiek ma prawo do ujawniania i prezentowania przekonań oraz do nieujawniania (wstyd lub dyskryminacja)

- jedną z form nauczania jest edukacja religijna w ramach systemu oświaty

Płaszczyzny nauczania

1. wewnętrzna (ad intra) - określona aktywność jedn. w ramach wspólnoty, której jest członkiem -> pogłębienie i rozwój doktryny oraz przekazywanie jej następnym pokoleniom

- w ramach pr. wewn. i przyjętych zwyczajów wspólnoty

2) publiczna (ad exstra) - cel informacyjny lub ukierunkowany na pozyskanie nowych zwolenników lub wyznawców (prozelityzm -> ale niedopuszczalne są różne formy nacisku)

- dopuszczalna jest krytyka innych poglądów, jeśli nie uniemożliwia realizacji poglądów i nie narusza dóbr osobistych

III PRAKTYKI RELIGIJNE

Wykonywanie praktyk relig. polega na:

1. uczestniczeniu w sprawowaniu kultu publciznego

2. sprawowanie kultu prywatnego

3. podejmowanie innych czynności nakazanych bądź zalecanych przez doktrynę danej wspólnoty (np. jałmużny)

4. dokonywanie czynności rytualnych ( np. obmycia

Kult publ. może być sprawowany jedynie w imieniu danego kościoła, za zgodą właściwych władz tego kościoła i przez określonych szafarzy; poszczególni wierni mogą jedynie brać w nim udział

- wolność wykonywanych praktyk dot. nie tylko tych nakazanych, ale też zalecanych

Wykonywanie praktyk:

1. indywidualnie bądź wspólnie z innymi

2. publicznie lub prywatnie

- posiadanie miejsc kultu - podstawowy warunek

- niedopuszczalne jest uzyskiwanie specjalnych zezwoleń na zorganizowanie świątyń

- prawo do wytwarzania, nabywania, posiadania i korzystania z przedmiotów potrzebnych do celu kultu

- prawo do praktyk przysługuje również osobom w zakładach karnych, jeśli da się je pogodzić z bezp.

11. Zakaz dyskryminacji ze względu na religię lub światopogląd

I POWSZECHNOŚĆ OBOWIĄZYWANIA

- wymóg równego traktowania bez wzgl. na przekonania religijne -> zakaz dyskryminacji ze wzgl. na relig.

- Konstytucja, zasady pr. międzynar.

- religia jako kryterium niedopuszczalnego zróżnicowania uprawnień

- obejmuje wszystkie dziedziny życia, np. formy kultury fiz., pochówek

II PRZEPISY PRAWA PRACY

- jedna z podstaw prawa pracy

- niedopuszczalna jest jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, czy to bezpośrednia, czy pośrednia (przeciwdziałanie temu jest obowiązkiem pracodawcy)

- kazuistyczne uregulowania

- zachowanie, które prowadzi do dyskryminowania syt. pracowników w oparciu o kryterium religijne, jeśli nie może być wytłumaczone obiektywnymi powodami, jest naruszeniem równego traktowania w zatrudnieniu

- pracownik ma prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej od minimalnego wynagrodzenia za pracę

- niezatrudnienie ze wzgl. na religię, gdy jest to uzasadnione rodzajem pracy, warunkami jej wykonywania NIE JEST naruszeniem przepisów

- zakaz dyskryminacji w zakresie promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia i aktyw. zawod.

12. Prawo do zrzeszania się w celach religijnych

- prawo wolnościowe, przysługujące nie tylko obywatelom polski, ale również cudzoziemcom i bezpaństwowcom

GwWolSU - sposoby realizacji:

1. prawo do kontaktowania się ze współwyznawcami (także uczestniczenie w pracach międzynar. org. relig.)

2. prawo do zrzeszania się w org. świeckich

1. inicjowanie założenia org. o celach religijnych

2. przystępowanie do tych org.

- ograniczenia mogą wynikać jedynie z Konst. i ustaw - zakaz istnienia organizacji odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, i tych, których program dopuszcza lub zakłada nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa

- org. relig. może założyć grupa przynajmniej 15 osób posiadających obywatelstwo polskie lub zamieszkujących na teryt. RP oraz posiadających pełną zdolność do czynności pr.

- org. relig. mogą również działać na prawach stowarzyszeń - zakładają ją min. 3 osoby posiadające zdolność do czynności pr., uchwalając regulamin działalności, określając nazwę, cel, teren i środki działania, siedzibę oraz przedstawiciela. O utworzeniu powiadamiają pisemnie starostę. Nie posiadają osobowości pr.

- pełna możliwość pr. do zrzeszania się - tylko org. świeckie, pozostałe muszą się liczyć z pr. wewn. zw. wyzn.

Podział org. relig.:

1. ze wgl. na podst. pr

1. na podst. GwWolSU

2. na podst. ustaw regulujących w sposób indywidualny status pr.

2. ze wzgl. na uprawnienia jedn. do ich tworzenia

1. powstałe z inicjatywy jedn.

2. z inicjatywy jedn.,ale za aprobatą władzy kościelnej

3. z inicjatywy władz zw. wyzn.

3. ze wzgl. na stosunek do przepisów ustawy - Prawo o stowarzyszenia

1. podlegające

2. podlegające z wyłączeniami określonymi w ustawie

3. niepodlegające

4. ze wzgl. na samodzielność org.

1. posiadające osobowość pr.

2. działające w ramach kościelnych osób pr.

II ORGANIZACJE DZIAŁAJĄCE POZA STRUKTURAMI I NADZOREM ZW. WYZN

- organizacje świeckie

- podlegają Prawu o stowarzyszeniach

- te z nich, które zostały zarejestrowane w KRS, posiadają osobowość pr.

- realizują statutowe cele religijne

- cechy niezarobkowe, ale mogą prowadzić działalność gosp., gromadzić środki majątkowe poprzez składki, spadki, darowizny -> nie mogą one stanowić dochodu członków organizacji

- nadzór: starostowie powiatowi; ma prawo żądać dostarczenia przez zarząd odpisów uchwał walnego zebrania, oraz niezbędnych wyjaśnień

- jeśli działalność jest niezgodna z pr. lub narusza istotne postanowienia statutu, organ nadzorczy lub prokurator występuje do sądu z wnioskiem o udzielenie upomnienia, uchylenie niezgodnej uchwały lub rozwiązanie org.

- org. zrzeszające katolików realizują ideały chrześcijańskie wg własnych programów

III STOWARZYSZENIA WYZNANIOWE

ISTOTA STOWARZYSZEŃ WYZNANIOWYCH

- ich istnienie jest przewidziane w 7 ustawach indywidualnie regulujących stosunek państwa do zw. wyzn.

- powstają za aprobatą właściwych władz kościelnych

- władza określonego zw. wyznacza jej kapelana -> łączność org. z hierarchią kościelną

- cele są określone w ustawach indywidualnych - działalność zgodna z nauką danego zw. wyzn.

- nie jest określone, komu przysługuje inicjatywa w zakresie tworzenia stowarzyszeń wyzn. - z reguły z inicjatywy jednostek lub władz związku wyzn. (jedynie w zw. adwentystycznym inicjatywa należy tylko do kościoła)

Do tych stowarzyszeń stosuje się Prwao o stowarzyszeniach, za wyjątkiem:

1. cofnięcia aprobaty kościelnej

2. rozwiązania stowarzyszenia

3. majątku po zlikwidowanym stowarzyszeniu

COFNIĘCIE APROBATY

- przysługuje władzom związku; w przyp. org. ewangelickich i żydowskich - równocześnie z wystąpieniem do sądu o rozwiązanie stowarz.; przy pozostałych zw. - samoistnie

- cofnięcie aprobaty nie skutkuje wygaśnięciem org. -> oznacza zakaz używania przez nią określeń np. „katolicki”

- z cofnięciem aprobaty przestaje być stowarzyszenie kościelnym i stosuje się do niego w całości pr. o stow.

- org. taka działa tak długo, dopóki nie zostanie rozwiązana zgodnie z pr. -> pr. o stow. nie umożliwia władzy kościelnej wystąpienia z wnioskiem do sądu rejestr. o zmianę nazwy org.

ROZWIĄZANIE STOWARZYSZENIA

- w trybach przewidzianych przez pr. o stow.

1) decyzja własna

2) decyzja sądu rejestrowego

- podejmuje ją na wniosek prokuratora, organu sprawującego nadzór lub właściwych wł. kościelnych

- wn. ze strony prokuratora i starosty musi być wcześniej zaopiniowany przez właściwą władzę zw. wyzn. (brak takiego wymogu przy org. kat.)

- gdy z wn. występują władze zw., które aprobowały wcześniej założenie zw., to musi być to uzgodnione z Komisją Wspólną (K.Kat.) lub z biskupem diecezjalnym (prawosł.)

MAJĄTEK PO ZLIKWIDOWANYM STOWARZYSZENIU

Org. kat. - przepisy prawa kanonicznego o majątku zlikwidowanych osób pr. - > przechodzi na os.pr. hierarchicznie wyższą

W przyp. pozostałych zw. - przepisy stosowne dla tych związków

IV ORGANIZACJE KOŚCIELNE

- regulowane indywidualnie w 6 kościołach

Cele (praktycznie wspólne dla Kat. i Prawosł.)

działalność na rzecz formacji religijnej, kultu publ., nauki katolickiej, przeciwdziałanie patologiom społ. i ich skutkom

- uprawnionymi do tworzenia są: biskupi diecezjalni, wyżsi przełożeni zakonni i KEP (K.Kat)

Prawosł.: biskup diecezjalny, a przy organizacjach o większym zasięgu: Święty Sobór Biskupów

Oba Kościoły przewidują także tworzenie z inicjatywy wiernych, po uzyskaniu zezwolenia władz diecezjalnych

1. przy udziale proboszcza, rektora kościoła lub przełożonego zakonnego (kat.)

2. proboszcza lub przełożonego klasztoru (prawosł.)

Pozostałe zw.: władze zwierzchnie tych kościołów

- do tych org. nie stosuje się pr. o stowarz.-> nie podlegają rejestracji sądowej i nie mogą w tym trybie zyskać osob.pr.

- oprócz kat. i prawosł. z inicjatywy wiernych, pozostałe mogą uzyskiwać osob. pr. w trybie rozporządzenia MSWiA

- mogą być tworzone org. o podobnym charakterze , nie przewidziane w 6 ustawach indywid, ale nie mogą uzyskać osobowości pr.

V ZRZESZENIA W STRUKTURACH KOŚCIOŁA

Polski Autokefaliczny Kościół Prawosł.:

istniejące w momencie wejścia w życie ustwy: Bractwo Młodzieży Prawosł. (ustawa) oraz bractwo cerkiewne (powiadomienia) uzyskały status osób pr. kościoła - nie podlegają pr. o stowarz.

13. Klauzula sumienia

- pr. do postępowania zgodnie z własnym sumieniem oraz wolność od przymusu postępowania wbrew własnemu sumieniu

- w skrajnych przyp. wierność sumieniu prowadzi do odmowy wykonania obowiązku nałożonego przez pr. -> klauzula/sprzeciw sumienia

- pr. o charakterze fundamentalnym

II PRAWO POWOŁANIA SIĘ NA KLAUZULĘ SUMIENIA PRZEZ LEKARZY I POMOCNICZY PERSONEL MEDYCZNY

- lekarz ma prawo do uchylenia się od wykonywania świadczeń zdrowotnych niezgodnych z pr., które przyjęli w sumieniu, mogą również odmówić uczestnictwa w zabiegu, np. przerywania ciąży

Warunki powołania się na klauzulę:

1. uprzednie powiadomienie o tym na piśmie przełożonego (lekarz dodatkowo musi to uzasadnić i odnotować w dokumentacji medycznej oraz wskazać realne możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza)

2. gdy zwłoka powoduje groźne dla życia lub zdrowia skutki, klauzula sumienia jest ograniczona - nie można naruszać ciążącego obowiązku udzielania pomocy w każdym przypadku niebezp. utraty życia lub zdrowia

III MOŻLIWOŚĆ WYPEŁNIENIA OBOWIĄZKU WOJSKOWEGO W FORMIE ZASTĘPCZEJ

- obywatel, któremu przekonania religijne albo wyznawane zasady moralne nie pozwalają na odbywanie służby wojskowej, może być obowiązany do służby zastępczej na zasadach określonych w ustawie

- odbycie służby zastępczej oznacza spełnienie powszechnego obowiązku obrony RP

- jej istotą jest wykonywanie na podst. odpowiedniego skierowania prac na rzecz ochrony środowiska, przeciwpożarowej, zdrowia, pomocy społ., opieki na osobami niepełnospr.,

- może być odbywana w państwowych i samorząd. jedn. org., publ. zakładach opieki zdrowotnej lub org. pożytku publ.

- jeżeli jest to kościół lub zw. wyzn., to skierowanie do odbycia służby tam może być tylko za zgodą poborowego

- służba zastępcza trwa 18 m-cy, a w przyp. absolwentów szkół wyższych: 6 m-cy

- po jej odbyciu poborowi są przenoszeni do rezerwy

- możliwość przyjmowania poborowych do służby zast. przez dany podmiot zależy od zgody ministra ds. pracy

- zgoda jest udzielana na wniosek podmiotu, który jest zainteresowany odbywaniem u niego służby zast.

- zgoda może zostać cofnięta, jeśli podmiot już nie prowadzi działalności publ.

- wniosek o skierowanie do służby zast. może zostać złożony przez poborowego, na piśmie, do właściwej komisji wojewódzkiej ds. służby zast., powinien zawierać oświadczenie o wyznawanych przekonaniach oraz wskazanie w doktrynie podstawy wyłączającej możliwość odbycia służby

- podstawą jest orzeczenie komisji wojew. -> wydane w terminie 14 dni od złożenia wniosku; termin odwołania dla poborowego i wojskowego komendanta uzupełnień: 14 dni

- poborowy otrzymuje od marszałka wojew. kartę skierowania do odbycia służby zast., a umowa o wykonanie pracy jest zawierana między marszałkiem wojew. a podmiotem przyjmującym -> poborowy nie pozostaje w stosunku pracy, ale dot. go wiele przepisów z pr. pracy

- w razie śmierci przysługuje odprawa pośmiertna wypłacana przez podmiot, u którego odbywana jest służba

- podmiot, u którego odbywana jest służba, musi zapewnić dojazd do miejsca służby, warunki wykonywania pracy, comiesięczne świadczenie pieniężne (640zł), urlop wypoczynkowy

- poborowy nie może pełnić funkcji kierowniczych , zawieszeniu ulega członkostwo w zw. zaw.

- stosunek zobow. wiąże od doręczenia karty skierowania - nie może być ani rozwiązany, ani wypowiedziany

- pracodawca, u którego poborowy był zatrudniony przed odbywaniem służby zast., ma obowiązek zatrudnić go na poprzednio zajmowanym lub równorzędnym stanowisko jeśli poborowy zgłosi się 30 dni od zakończenia służby

14. Środki ochrony wolności sumienia i religii

- przysługujące każdemu pr. do sądu oraz do wystąpienia do RPO, a po wyczerpaniu wszystkich środków - ETPCz

II OCHRONA PRZED ANRUSZENIA DONONANYMI PRZEZ PRAWODAWCĘ

- działalność TK - orzekanie w sprawach konstytucyjności i legalności aktu normatywnego

- postępowanie jest wszczynane wyłącznie z inicjatywy uprawnionych podmiotów - m.in. kościoły i zw. wyzn.

- mogą one wystąpić do TK pod warunkiem, że akt normatywny dotyczy spraw objętych zakresem ich działania

- orzekanie w sprawach skarg konst. - prawo do jej wniesienia ma każdy, którego konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone w konsekwencji ostatecznego orzeczenia, wydanego przez sąd lub organ adm. publ., na podst. ustawy lub innego aktu normat.

- prawo do zainicjowania posiada nie tylko obywatel, również osoby prawne

- orzeczenia TK mają skutek erga omnes - wadliwe przepisy tracą moc obowiązującą -> orzeczenie TK jest podst. do wznowienia postępowania, uchylenia się od decyzji lub innego rozstrzygnięcia, jeżeli na podst. tych przepisów wydano wadliwe rozstrzygnięcie

III OCHRONA O CHARAKTERZE PRAWNOKARNYM

- rozdział XXIV KK

- wszystkie przestępstwa mają charakter występków - sankcje są stosunkowo łagodne - grzywna, ograniczenie wolności lub pozbawienie wolności do lat 2

- ścigane z oskarżenia publ., mogą być tylko umyślne (wymagany zamiar)

- są powszechne - mogą być popełnione przez każdego, a nie tylko osobę spełniającą określone kryteria

Dyskryminacja religijna

- karze podlega ten, kto ogranicza człowieka w przysługujących mu prawach ze wzgl. na jego przynależność wyznaniową albo bezwyznaniowość

- zapewnienie wszystkim równorzędnych praw do wyznawania światopogl.

- tylko zamiar bezpośredni

- motywem przest. jest przynależność

- działanie, którego skutkiem jest ograniczenie inne osoby w przysługujących jej prawach (zwłaszcza konst.)

- przestępstwo istnieje po faktycznym ograniczeniu

Złośliwe przeszkadzanie w wykonaniu aktu religijnego

- przedmiotem ochrony jest prawo ludzi wierzących do niezakłóconego uczestniczenia w obrzędach religijnych, realizowanych zgodnie z zas. ich wyznania

- akt religijny dot. tylko syt. zw. wyzn. o ureg. syt. pr.

- objęcie ochroną również indywidualne akty religijne, byleby były one wykonywane publ.

- złośliwość działania - zamiar bezpośredni, chęć przeszkodzenia

- nie podlegają karze utrudnienia nie będące złośliwymi

Złośliwe przeszkadzanie pogrzebowi, uroczystościom lub obrzędom żałobnym

- brak wymogu publ. wykonywania obrzędu

- czynności te nie muszą być sprawowane w formie religijnej, mogą być również świeckie

Obraza uczuć religijnych

- podlega karze ten, kto obraża uczucia religijne innych osób, znieważając publ. przedmiot czci religijnej lub miejsce przeznaczone do publicznego wykonywania obrzędów relig.

- wymagany jest skutek w postaci obrazy (powinno być to odczucie przynajmniej 2 osób)

- zabronione są wszystkie zachowania stanowiące wyraz pogardy wobec określonych przedmiotów czy miejsc

- do znieważenia może dojść poprzez: wypowiedź, gest, rysunek

- dot. miejsc zarówno stale, jak i czasowo przewidzianych do sprawowania obrzędów lub kultu

- zamiar bezpośredni lub ewentualny

- można jednak merytorycznie i rzeczowo krytykować zasady przyjęte w doktrynie, również w formie dzieł artystycznych

Inne części KK

- publ. znieważenie grupy ludzi lub poszczególnej osoby z powodu przynależności wyzn. lub miejsca spoczynku

- stosowanie przemocy lub groźby bezprawnej wobec grupy ludności lub poszczeg. osoby z powodu (…)

- znieważenie głowy obcego państwa (również papież)

IV OCHRONA CYWILNOPRAWNA

- w ramach ochrony dóbr osobistych

Art. 23 KC - swoboda sumienia oraz, niewymienione, uczucia religijne jako psychiczna integralna część człowieka

W razie bezprawnego naruszenia przysługują:

1. żądanie zaniechania działania, chyba że NIE JEST ono bezprawne

2. żądanie usunięcia skutków naruszenia dobra osobistego (np. w formie oświadczenia o odpowiedniej treści)

3. żądanie zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społ. (może być również zasądzone niezależnie od innych środków usuwających skutki naruszenia)

ROZDZIAŁ IV

ZWIĄZKI WYZNANIOWE I ICH JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE JAKO PODMIOTY PRAWA

15. PODMIOTOWOŚĆ PRAWNOMIĘDZYNARODOWA STOLICY APOSTOLSKIEJ

Stolica Apostolska - najwyższy organ Kościoła Kat.

- biskup Rzymu oraz zespół organów pomocniczych tworzących Kurię rzymską (zwłaszcza Sekretariat Stanu)

Początki: VIII w. - związane z istnieniem Państwa Kościelnego; istniało do 1870r. - moment jego aneksji do Włoch

XI-XIII w. - papocezaryzm; umocnienie pozycji - nadrzędność papieża nad wszelkimi podmiotami wł. świeckiej

Podmiotowość skutkiem utartego, wielowiekowego zwyczaju, akceptowanego także współcześnie przez podmioty pmp. Formalne potwierdzenie: Pakty Laterańskie 1929r.

- w przeszłości podmiotowość sporadycznie kwestionowana przez naukę radziecką

II ZAKRES I ATRYBUTY PODMIOTOWOŚCI

- nie jest państwem -> wtórny charakter podmiotowości -> wynika z uznania przez inne podmioty pmp, zwłaszcza państwa

- zakres podobny do tego, jaki posiadają państwa, ale nie identyczny -> Stolica nie jest w stanie realizować niektórych atrybutów podmiotowości, a innych nie realizuje, ale nie świadczy to o niemożności realizacji

Podstawowe atrybuty:

1. prawo legacji (ius legatum)

a) legacja czynna: akredytowanie swoich przedst. przez rządach państw

- przedst. I klasy: nuncjusze (ambasadorzy którzy pełnią f-cję dziekana korpusu dyplomatycznego) lub pronuncjusze

b) legacja bierna - akredytowanie u siebie przedst. innych państw

- placówki dyplom. mieszczą się na terytorium Włoch; mają przyznane przywileje (m.in. eksterytorialność)

c) członkostwo w org. międzynar., w których są przedst. Stolicy Ap.

- zwłaszcza org. związane z etyką, moralności;

- IAEA, FAO, OBWE; nie jest członkiem ONZ -> tam posiada status stałego obserwatora

2. prawo do zawierania umów międzynarodowych (zdolność traktatowa, ius contrahendi)

Konkordaty

- umowy bilateralne między państwem a Stolicą, regulujące sytuację pr. Kościoła oraz katolików w danym państwie, każda taka umowa to konkordat, niezależnie od nazwy

- stanowią uszczegółowienie pr. i obow. wynikających z zasady poszanowania wolności sumienia i wyznania

- umowa międzynarodowa regulowana przez pmp

Ratyfikacja: papież (promulgacja w Dz.Urz. Acta Apostolicae Sedis)

Wygaśnięcie: na skutek zgody stron, upływu określonego w umowie czasu, jednostronnego zerwania (pod warunkiem, że zamieszczono tam klauzulę denuncjacyjną), w przyp. naruszenia istotnych postanowień umowy przez jedną ze stron lub na skutek istotnych zmian zewnętrznych w państwie (np. upadek, rozczłonkowanie, inkorporacja)

Cechy indywidualne:

• w razie sporu co do wykładni nie stosuje się arbitrażu międzynar.

• zawierany przez strony nierówne jakościowo (St. Ap. nie posiada środków przymusu, służących do egzekwowania umowy)

• całościowe - obejmują całość zagadnień interesujących Kościół lub parcjalne (częściowe)

• w zakresie zawierania nie są odrębne od innych umów międzynar.

• negocjacje trwają zwykle dłużej, a z inicjatywą występują władze danego państwa

• bezterminowe, b.rzadko na czas określony

III RELACJE Z PAŃSTWEM WATYKAŃSKIM

- powstało na mocy Traktatu Laterańskiego z 1929r. - ekwiwalent dla zaanektowanego Państwa Kościelnego

Terytorium: 0,44km2; suwerenność i wyłączna jurysdykcja uznana przez Włochy; brak jakiejkolwiek ingerencji rządu włoskiego

- zakazany przelot statków powietrznych

- Włochy zobowiązały się m.in. do udzielenia pomocy sił policyjnych na wezwanie władz, dostarczenie wody, połączeń linii kolejowych, zainstalowania linii radiotelef.

Ludność: część posiada obywatelstwo watykańskie, głównie funkcjonariusze

Ustrój i władze: pełnię wł. ust., wyk. i sąd. posiada papież

- ustawodawczą wł. delegowaną posiada Komisja ds. Państwa Watykańskiego

- wyk. wł. deleg.: Przewodniczący Komisji, wspomagany przez Sekretarza Generalnego i Wicesekretarza Gen.

- sąd. wł. deleg: organy sądowe, których właściwości określają ustawy

- władze te nie są w pełni suwerenne, gdyż są całkowicie zależne od Stolicy Ap.

Stolica Ap. i Watykan to 2 odrębne i różne jakościowo byty, mimo, że głową obu jest ta sama osoba.

- mają odrębne struktury i działają w oparciu o różne struktury prawne

- istnieje między nimi unikalny związek i szereg zależności -> na teryt. Watykanu ma główną siedzibę papież oraz instytucje centralne Kościoła Katol.

Cele

Stolica Ap.: szeroko pojmowana misja religijna; administruje i zarządza całym kościołem powszechnym, działania zmierzające do tworzenia i utrzymania ładu moralnego i pokoju na świecie. Cele DUCHOWE.

Watykan: zabezpieczenie wolności Stolicy Ap. i zapewnienie papieżowi niezależności w sprawowaniu jego misji; działalność dot. ochrony zabytków, służb telekomunikacyjnych i pocztowych, sanitarnych itp. CELE DOCZESNE

Podmiotowość Watykanu:

- nie realizuje legacji

- zawiera umowy międzynar. 2-stronne i wielostronne

- należy do org. międzynar. (innych niż Stolica Ap.)

- bierze udział w konferencjach międzynar.

Czyni to w swoim imieniu, więc jest ODRĘBNYM od Stolicy Ap. podmiotem pr. międzynar.

Często jednak utożsamia się oba podmioty: zwłaszcza dlatego, że w historii nigdy nie zdarzyło się, aby Stolica Ap. i Watykan uczestniczyły w tych samych konferencjach, organizacjach, umowach:

1. wypracowanie określonego zwyczaju międzynar., którego nie należałoby naruszać

2. podmiotowość Stolicy Ap. i Watykanu doznaje w ten sposób pewnego ograniczenia, co nie wyłącza posiada przez oba te podmioty podmiotowości w sposób specyficzny ograniczonej.

16. OSOBOWOŚĆ CYWILNOPRAWNA KOŚCIOŁÓW I INNYCH ZWIĄZKÓW WYZNANIOWYCH

- osobowość posiadają te podmioty, co do których zostało to wyraźnie przewidziane w przepisach

- jeśli chodzi o kościoły, to jest to zawarte w ustawie określającej status pr. kościołów i innych zw. wyzn.; określają one również, kto pełni f-cję ich organów

- osobowość pr. posiada nie tylko zw. wyzn. jako całość, ale również jego jedn. org. - są odrębnymi podmiotami pr. i obow.

- możliwe jest funkcjonowanie kościelnych jedn. org. nie posiadających osobowości pr., np. wydawnictwa, placówki

II USTAWOWY KATALOG OSÓB PRAWNYCH KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO

- wobec ratyfikacji Konkordatu ustawowy katalog jest jedynie przykładowy

- możliwe jest tworzenie innych niż te wymienione w ustawie podmiotów o charakterze terytorialnym lub personalnym, posiadających osobowość pr. na gruncie pr. kanon., a zgodnie z postanowieniami Konkordatu nie można im tym samym odmówić nabycia osobowości cywilnopr.

1. Osoby prawne o charakterze ogólnopolskim

Konferencja Episkopatu Polski. Jej organy:

a) Prezydium - jako jedyne reprezentuje Konferencję w sprawach majątkowych

b) Rada Główna

c) Sekretariat

2. Osoby prawne o charakterze terytorialnym

a) metropolie, czyli prowincje kościelne, reprezentowane przez metropolitów

b) archidiecezje, reprezentowane przez arcybiskupów lub administratorów archidiecezji

c) diecezje, reprezentowane przez biskupów diecezjalnych lub administratorów diecezji

d) administratury apostolskie (w razie ich utworzenia na terytorium RP), reprezentowane przez administratorów apostolskich

e) parafie, reprezentowane przez proboszczów lub administratorów parafii

3. Osoby prawne mieszane

a) kościoły rektoralne (rektoraty), reprezentowane przez rektorów

b) Caritas Polska, reprezentowane przez dyrektora

c) Caritas diecezji, również reprezentowane przez dyrektora

d) Papieskie Dzieła Misyjne, na terenie RP reprezentowane przez dyrektora

4. Osoby prawne o charakterze personalnym

a) Ordynariat Polowy, reprezentowane przez ordynariusza polowego (najczęściej biskup)

b) kapituły, reprezentowane przez prepozyta albo dziekana

c) parafie personalne, reprezentowane przez proboszcza lub administratora parafii

d) Konferencja Wyższych Przełożonych Zakonnych Męskich i Żeńskich, reprezentowane przez przewodniczącego Konsulty

e) zakony - reprezentowane przez wyższych przełożonych zakonu

f) prowincje zakonów, reprezentowane przez przełożonego prowincji

g) opactwa, klasztory niezależne, domy zakonne, reprezentowane przez (odpowiednio) opatów lub przełożonych

h) wyższe i niższe seminaria duchowne diecezjalne, reprezentowane przez rektorów/dyrektorów

i) wyższe i niższe seminaria duchowne zakonne, jeżeli, w myśl przepisów danego zakonu, mają charakter samoistny, reprezentowane przez rektorów/dyrektorów

5) Kościelne zakłady naukowe

a) Katolicki Uniwersytet Lubelski - Wielki Kanclerz i Rektor KUL

b) Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, Papieski Wydział Teologiczny w Poznaniu, we Wrocławiu oraz w Warszawie oraz jego dwie sekcje: św. Jana Chrzciciela i św. Andrzeja Boboli "Bobolanum", Wydział Filozoficzny Towarzystwa Jezusowego w Krakowie,

c) kościelne instytuty naukowe i dydaktyczno-naukowe kanonicznie erygowane

III TRYBY NABYWANIA OSOBOWOŚCI PRAWNEJ PRZEZ JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO

- zgodnie z Konkordatem RP uznała zarówno osobowość pr. Kościoła jako całości, jak i wszystkich jego instytucji terytorialnych i personalnych, które zyskały taką osobowość na podst. pr. kanonicznego

- władze kościelne są zobowiązane do powiadamiania o tym kompetentnych organów państwowych

1) z mocy prawa

- dotyczy kościelnych jedn. org., które istniały w dniu wejścia w życie ustawy StKKat, jeśli zostały wymienione imiennie bądź rodzajowo w art. 6-9 StKKat

2) z mocy prawa

- jedn. org. Kościoła kat., które są tworzone po wejściu w życie ustawy, a zostały wymienione rodzajowo w art. 7-9 -> wniosek taki na podst. analizy Konkordatu

- nabywają więc osobowość z dniem ich utworzenia przez kompetentną władzę kościelną

- należy stosownie powiadomić właściwe organy państwowe o nabyciu osobowości pr. przez nowo utworzoną jedn. - odpis z powiadomienia z potwierdzeniem odbioru stanowi dowód

- powiadomienie powinno być skierowane do MSWiA (od metropolii, diecezji, archidiecezji, administratury apost., Caritas Polska, Caritas diecezji, Ordynariusza Polowego, zakonów, prowincji zakonnych i kościelnych instytutów naukowych i dydaktycznych kanonicznie erygowanych) lub wojewody (pozostałe przypadki)

Elementy powiadomienia:

1) nazwę kościelnej osoby prawnej,

2) jej siedzibę,

3) określenie granic terenu jej działania - w odniesieniu do osób o zasięgu terytorialnym

3. rozporządzenie MSWiA

Inne jednostki org. Kościoła

4. Rejestracja sądowa

1. Fundacje Kościelne (objęte ogólnie obowiązującymi przepisami o fundacjach)

2. organizacje katolickie (założone z inicjatywy wiernych i za aprobatą władzy kościelnej, która zatwierdziła im kapelana lub asystenta kościelnego; cele: działalność społeczno - kulturowa, oświatowo - wychowawcza i charytatywno - opiekuńcza

IV OSOBY PRAWNE INNYCH ZWIĄZKÓW WYZNANIOWYCH

- osoby pr. kościołów i innych zw. wyznaniowych, których sytuacja została uregulowana w odrębnych aktach normatywnych, są określone w tych aktach

- uznano osobowość pr. jedn. org. istniejących w dniu wejścia w życie aktów i należących do wyliczonych kategorii

- powstające w późniejszym czasie jedn. org. należące do uwzględnionych kat. osób pr. nabywają osobowość pr. z chwilą powiadomienia właściwego organu adm. państwowej o ich utworzeniu

- inne jedn. - w drodze rozporządzenia MSWiA

- fundacje - w trybach określonych w przepisach o fundacjach

- możliwość tworzenia organizacji, do których stosuje się ustawę prawo o stowarzyszeniach

- osobowość zw. wyzn. wpisanych do rejestru prowadzonego przez MSWiA oraz ich jedn. org. - ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania

- zw. wyzn., których sytuacja pr. nie została unormowana w odrębnym akcie normatywnym uzyskują osobowość z chwilą wpisu do rejestru prowadzonego przez MSWiA

- w momencie dokonania tego wpisu osobowość nabywają też ich zakony i diakonaty

• Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny

• Kościół Ewangelicko - Augsburski

• Kościół Ewangelicko - Reformowany

• Kościół Ewangelicko - Metodystyczny

• Kościół Chrześcijan Baptystów

• Kościół Adwentystów Dnia Siódmego

• Kościół Polskokatolicki

• Kościół Katolicki Mariawitów

• Kościół Starokatolicki Mariawitów

• Kościół Zielonoświątkowy

• Wschodni Kościół Staroobrzędowy

• Muzułmański Zw. Relig.

• Karaimski Zw. Relig.

ROZDZIAŁ VIII

ADMINISTRACJA WYZNANIOWA I KOMIESJE PAŃSTWOWO - KOŚCIELNE

31. STRUKTURA I ZADANIA WYZNANIOWEJ ADMINISTRACJI RZĄDOWEJ

I NACZELNY ORGAN WYZNANIOWEJ ADM. RZĄDOWEJ

Minister Spraw Wewn. i Adm.

- obsługę zadań ministra prowadzi Departament Wyznań Religijnych oraz Mniejszości Narodowych

1) Wydział Dokumentacji i Rejestru

- sprawy z zakresu stosunków między państwem a Kościołem kat. I innymi zw. Wyzn.

a) post. adm. I przygotowujące decyzwe w sprawach wpisu do rejestru

b) prowadzi rejestr

c) wydaje zaświadczenia i odpisy z rejestru

d) przygotowuje projekty rozporządzeń MSWiA dot, nadania osobowości pr. jedn. org.

e) przyjmuje powiadomienia właściwych wł. Kościelnych w sprawie utworzenia, zmiany lub zniesienia kościelnych os pr.

f) gromadzi i opracowuje inf. Dot. sprawy wyznaniowych i stosnuków państwowo-kościelnych

g) prowadzi dokumentację Departamentu

2) Wydział Funduszu Kościelnego

- prowadzi sprawy funduszu oraz współdziała z ZUS w sprawach ubezpieczeń duchownych

a) opracowuje roczne preliminarze budżet.

b) przygotowuje propozycje dcyzji zarządu Funduszu w sprawie przyznania dotacj na remont, działalność charytatywną itp.

3) Zespół Prawny

a) regulacje pr. dot. stosunków

b) decyzje MSWiA w sprawach majątkowych kościelnych is or,

c) reprezentuje ministra przed sądami adm. w zakresie kompetencji departamentu

d) udziela odp. I wyjaśnienia dot,. Przepisów prawa w sprawach zgłaszanych indywidualnie

4) Zespół Obsługi

- obsługa organizacyjno - techniczna i kancelaryjno-biurowa Departamenty

a) obsługa Komisji Wspólnej Przedstawicieli Rządu i Episkopatu

b) obsługa kancelaryjno - biurowa komisji regulacyjnych ds. Rewindykaji majątkowych kościelnych os. pr.

5) samodzielne Stanowisko

II WYZNANIOWA ADMINISTRACJA RZĄDOWA W WOJEWÓDZTWIE

Wojewoda - zwierzchnik zespolnej adm. rządowej

Wydziały Spraw Obywatelskich i Migracji -> zadaniaadm. Rządowej wynikające z ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania oraz inne, które nie zostały zarezerwowane dla naczelnego organu adm. rządowej

a) potwierdzają posiadanie osobowości pr. przez kościelne jedn. org.

b) prowadzą ewidencję kościołów

c) uzgadaniją trasy procesji i pielgrzymek na drogach publ. W zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego, jeśli przekraczają one obszar gmin lub wojew.

32. REJESTROWANIE ZWIĄZKÓW WYZNANIOWYCH

- rejestracja dokonuje się z wniosku zainteresowanych, a postępowanie jest prowadzone przez MSWiA

- nie jest obowiązkowa -> jeśli się jej podda, to zalicza się do zw. Wyz. O uregulowanej syt. Pr ze wszystkimi jej konsekwencjami

II LEGITYMACJA DO ZŁOŻENIA WNIOSKU O WPIS DO REJESTRU

- grupa co najmniej 100 obywateli polskich, posiadających zdolność do czynności pr.

- nie jest wyrażnie powiedziane, że podpisujący muszą być wyznawcami danej religii

- obywatele moga tworzyć wspólnoty teligijne w celu wyznawania i szerzenia wiary

III WYMOGI FORMALNE WNIOSKU

Wniosek o wpis do rejestru:

1) lista zawierająca notarialnie poświadczone podpisy wnioskodawców i ich dane osobowe

2) inf. o dotychczasowych formach życia religijnego i metodach działania zw. na terytorium RP

3) inf. o podst. celach, źródłach i zasadach doktrynalnych, obrzędach religijnych

4) adres siedziby zw. i dane osób wchodzących w skład kierowniczych organów wyzn.

- wraz z wnioskiem składana jest deklaracja o utworzeniu kościoła oraz statut

Statut

1) nazwa zw. wyzn. Różna od nazw innych organizacji

2) teren działania i siedziba władz

3) cele działalności oraz fory i zasady ich realizacji

4) organy, sposób ich powoływania i odwoływania, zakres kompet. I tryb podejmowania decyzji

5) źródła finansowania

6)tryb dokonywania zmian statutu

7) sposób reprezentowania na zewnątrz oraz zaciągania zobowiązań majątkowych

8) sposób nabywania i utraty członkostwa oraz pr. i obow. Członków

9) sposób powoływania, odwoływania oraz kompet. osób duchownych

10) sposób rozwiązania zw. wyzn. I przeznaczenie majątku

IV POSTĘPOWANIE REJESTROWE

- wniosek rozpatrywany przez Ministra

- może on żądać wyjaśnień treści wniosku

- w przypdku stwierdzenia braków lub uchybień - 2 miesiące na uzupełnienie

- podstawą decyzji zarądzającej wpis do rejestru są dokumenty złożone do akt rejestrowych

- może się zwrócić do organów państwowych o sprawdzenie prawdziwości danych z wniosku

- z chwilą wpisu uzyskuje osobowość pr.

- jednoinstancyjny charaker

- od decyzji od odmowie przysługuje prawo wniesienia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy (stosuje się przepisy o odwołaniu)

- na decyzję organu rejestrowegto przysłguuje skarga do sądu adm.

Odmowa wpisu:

1) wnioskodawcynie usunęli w terminie braków lub uchybień

2) wniosek zawiera postanowienia sprzeczna z przepisami ustaw chroniących bezp. I porządek publ., zdrowie, moralność publ., władzę rodzicielską lub podst. Pr. i wolności innych osób

3) organizacja w istocie nie jest wspólnotą relig., lecz jedynie za taką się podaje

V PROWADZENIE REJESTRU

Dział „A” - wpisuje się kościoły i zw. wyzn.

Dział „B” - wpisuje się organizacje międzykościelne

Akta rejestrowe obeujmują:

1) akta postępowania rejestrowego

2) akta postępowań o dokonanie dalszych wpisów w rejestrze

3) dokumenty stanowiące podst. dokonania wpisów

Zmiana danych jest prowadzona w taki samym trybie, jak rejestracja zw. wyzn.

VI WYKREŚLENIE W REJESTRU I LIKWIDACJA ZW. WYZN.

I decyzja organu rejestrowego gdy:

1) status pr. zw. wyzn. Został uregulowany w innej ustawie

2) właściwy organ zw. wyzn. Zawiadomił organ rejestrowy o zaprzestaniu działalności

3) zw. wyzn. Utracił cechy warunkujące uzyskanie wpisu do rejestru

4) w ciągu 3 lat nie odpowiada na żądanie organu rejestrowego i nie zaktualizował danych dot. siedziby i osób wchodzących do kierownictwa

5) w razie stwierdzenia prawomocnym wyrokiem sądu, że działalność rażąco narusza prawo lub postanowienia statutu, z wnioskiem do sądu o tego rodzaju stwierdzenie występuje organ rejestrowy lub prokurator

Wykreślenie nstępuje po uprzednim przeprowadzeniu likwidacji zw. ->likwidatorami w pkt.2 są członkowie organu uprawnionionego do reprezentowania go na zewnątrz; statut może jednak określić kogo innego

- w razie braku możliwości ustalenia w pozostałych syt. Organ rejestrowy wyznacza likwidatora w drodze decyzji

- jeśli statut nie stanowi inaczej, majątek pozostały po zakończeniu postępowania może być przeznaczony wyłącznie na cele charytatywno - opiekuńcze.

33. KOMISJE PAŃSTWOWO - KOŚCIELNE

I KOMISJA WSPÓLNA RZĄDU I EPISKOPATU POLSKI

- pierwotnie zwana mieszaną; od 1949r.

- reaktywowana do zdarzeniach sierpniowych z 1980r.; intensyfikacja prac w związku z ustawami majowymi z 1989r.

- składa się z upoważnionych przedst. Obu stron w uzgodnionej liczbie i na zasadach parytetu

- rozpatruje problemy związane z rozwojem stosunków państwo - kościół oraz interpretacji ustawy o stosunku pąństwa do Kościła kat. W RP

- funkcjonuje poza strukturami zarówno Kościoła kat., jak i organów adm.

II KOMISCJE KONKORDATOWE

- specjalne komisje, które zajmują się koniecznymi zmianami w zakresie spraw finansowych instytucji i dóbr kościelnych oraz duchowieństwa

- prace nad sprawami, które nie są uregulowane konkordatem (również np. konieczność zawarcia nowych umów)

Podst. zadania Kościelnej Komisji Konkordatowej

1) wprowadzenie w życie przepisów Konkordatu

2) podejmowanie problemów związanych z relacjami kościół - państw

Rząd powołał Rządową Komisję Konkordatową - pierwsze wspólne posiedzenie - 1998r.

18. Nauczanie religii w szkołach publicznych i przedszkolach

Cele - przyczynianie się do wszechstronnego rozwoju osobowości humanistycznej uczniów

Podstawy prawne: Konst. -> przedmiotem nauczania w szkołach publ. może być religia kościoła albo innego zw. wyzn. o uregulowanej syt. pr. (ustawa lub wpis do rejestru prowadzonego przez MSWiA)

Zasady:

1. państwa - strony mają obowiązek poszanowania wolności rodziców (opiekunów pr.) do zapewnienia dzieciom wychowania religijnego zgodnie z własnymi przekonaniami)

2. państwa - strony zobowiązane są do stworzenia warunków do nauczania religii w szkołach publ., jeśli taka forma w danym kraju jest akceptowana przez rodziców (opiekunów pr.)

Nauczanie religii a świeckość szkół

- zasada świeckości nie została sformułowana w sposób wyraźny w ustawie o systemie oświaty

- świeckość = bezstronność; państwo jest bezstronne więc szkoły też -> nie może istnieć ani obowiązek, ani zakaz nauczania religii

II STATUS NAUCZANIA RELIGII JAKO PRZEDMIOTU SZKOLNEGO

Fakultatywność

- status przedmiotu nadobowiązkowego -> na naukę uczęszczają jedynie ci uczniowie, którzy sobie tego życzą; brak deklaracji o uczestnictwie nie oznacza, że muszą chodzić na jakiś przedmiot zastępczy

Zasada równoprawnego traktowania nauki religii

- jeśli nauka religii prowadzona jest na terenie szkół, nie należy robić żadnych różnic pomiędzy nauczaniem jej a innych przedmiotów

Wymiar godzin

- w przedszkolach i szkołach każdego typu: 2 godziny tygodniowo (można zmniejszyć jedynie za zgodą władz zw. wyzn.)

Podstawa objęcia ucznia katechizacją

- życzenie, wyrażone w najprostszej formie oświadczenia albo przez rodzica (opiekuna pr.) albo ucznia (pełnoletniego)

- nie musi być ponawiane w kolejnych latach nauki

- brak wymogu pisemnej formy ośw., jest ona jednak wskazana

- nietrafność zarzutu o naruszanie prawa do milczenia

1) ośw. nie dot. bezpośrednio przekonań religijnych

2) nikt nie jest prawnie zobow. do składania takich ośw.

Ocena z religii na świadectwie szkolnym

- jest umieszczana, tak jak i z innych przedmiotów nadobow.

- nie ma wpływu na promocję do następnej klasy, ale liczy się do średniej

- kontrowersje, czy nie należy umieszczać inf., na zajęcia jakiej religii uczeń chodził (obawy przed dyskryminacją; prawo do milczenia w sprawach światopoglądowych)

Limity uczniów

- obowiązek zatrudnienia nauczyciela, jeśli zgłosi się co najmniej 7 uczniów

- jeśli grupa jest mniejsza - tworzy się grupy międzyoddziałowe lub międzyklasowe

- gdy grupa jest mniejsza na terenie szkoły, to w porozumieniu z zw. wyzn. organizuje się lekcje w grupach międzyszkolnych lub pozaszkolnym punkcie katechetycznym (ale nie może to być grupa mniejsza niż 3 osoby)

Nadzór i program nauczania

1. nadzór pedagogiczny - dyrektorzy szkół i pracownicy resortowego nadzoru pedagog. (w zakresie metodyki i zgodności z programem)

2. nadzór wewnątrzwyznaniowy (przez poszczególne kościoły i zw. wyzn.); wizytatorzy -> ich lista jest przekazana do organu sprawującego nadzór pedagogiczny

3. programy nauczania - władze poszczególnych kościołów; obowiązek ich przedstawienia do MEN (dot. również podręczników)

III STATUS NAUCZYCIELA RELIGII

Kwalifikacje do nauczania religii

- ustalane są w porozumieniach między MEN a władzami zwierzchnimi kościołów

- ustalane są wymogi przygotowania pedagogicznego i katechetycznego

Skierowanie (misja kanoniczna) - szczególne kwalifikacje do wykonywania zawodu

- imienne, pisemne skierowanie, wydane przez kompetentną, właściwą miejscowo władzę, do nauczania religii w określonej szkole

- w razie zmiany miejsca zatrudnienia - trzeba się postarać o nową misję

Prawa i obowiązki

- takie same jak i inni nauczyciele w danej szkole

- prawo do organizowania spotkań z rodzicami również poza wyznaczonymi godzinami zebrań

- prawo do prowadzenia organizacji o charakterze społ.-relig. i ekumenicznym

- zakaz bycia wychowawcą klasy

- ocena pracy - dyrektor musi uwzględnić również ocenę ustaloną przez władzę kościelną

- zasady awansu zawodowego, wg 4-stopniowej hierarchii; ocenę dorobku zawodowego podejmuje tylko dyrektor

Ustanie stosunku pracy

- poza sytuacja typowi również na skutek wygaśnięcia misji kanonicznej (gdy udzielona na czas określony) lub na skutek wycofania jej przez władze zw. wyzn.

- utrata misji oznacza utratę kompetencji do wykonywania zawodu -> skutkuje ustaniem stosunku pracy

- w przyp. zawinionej utraty - wygaśnięcie ze skutkiem natychmiastowym

- w przyp. niezawinionej - tylko w trybie wypowiedzenia, gdy przewidziano ten tryb w umowie o pracę; brak klauzuli oznacza wygaśniecie umowy po czasie, na jaki została zawarta

- po wygaśnięciu misji, mimo trwania umowy, nauczyciel nie może być dopuszczony do nauczania

- w przyp. cofnięcia misji w trakcie roku szkolnego władze zw. wyzn. mogą wskazać inną osobę do nauczania, ale pokrywają koszty związane z jej zatrudnieniem

19. Działalność naukowa i edukacyjna

- prawo do zakładania i prowadzenia szkół dla osób fizycznych i prawnych zawarte w ustawach i Konkordacie

II SZKOLNICTWO PODSTAWOWE I PONADPODSTAWOWE

- uprawnienia wynikają z ogólnych zasad

Zakładanie szkół niepublicznych

- wymagany jedynie wpis do ewidencji prowadzonej przez jedn. samorządu teryt. uprawnioną do prowadzenia tych szkół

- wpisu dokonuje się na podst. zgłoszenia zawierającego:

1) oznaczenie osoby mającej prowadzić szkołę

2) typ szkoły i datę rozpoczęcia jej funkcjonowania

3) siedziba szkoły i charakterystyka jej warunków lokalowych i higienicznych

4) dane dotyczące kwalifikacji pracowników szkoły przewidzianych do zatrudnienia

- organ dokonuje wpisy w ciągu 30 dni od zgłoszenia (jedynym powodem odmowy mogą być braki formalne

- szkoły niepubl. mogą uzyskać status szkół publ. jeżeli:

1) realizują programy nauczania uwzględniające podst. programowe określone w przepisach

2) realizują określone przez MEN zasady oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów

3) prowadzą dokumentację przebiegu nauczania stosowną dla szkół publ.

4) kształcą w zawodach określonych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego

5) zatrudniają nauczycieli przedmiotów obow. posiadających odpowiednie kwalifikacje

Zakładanie szkół publicznych

- uzależnione od zezwolenia właściwej jedn. samorz. teryt., która prowadzi placówki tego typu; udzielone gdy:

1) akt założycielski i projekt statutu szkoły są zgodne z pr. polskim

2) utworzenie szkoły stanowi korzystne uzupełnienie sieci szkół w danej miejscowości/gminie/powiecie

3) założyciel zapewnia odpowiednie warunki lokalowe, kadrowe i organizacyjne, wyposażenie i bhp

Szkoły podst. i gimnazja mogą być tylko szkołami publ. lub niepubl. z uprawnieniami szkół publ.

Statystyka i nazewnictwo szkół

- nie wszystkie szkoły realizujące religijny kierunek wychowawczy to szkoły wyznaniowe

- mogą istnieć szkoły realizujące religijny program a nie będące wyzn. i odwrotnie

- do szkół wyzn. zalicza się te zakłady, których organami prowadzącymi są poszczególne zw. wyzn. bądź też ich organy lub inne jedn. org.

- na wyzn. charakter szkoły wskazuje to, kto jest jej właścicielem, a nie nazwa

III SZKOLNICTWO WYŻSZE

Wyższe szkoły papieskie

- Papieska Akademia Teologiczna w Krakowie

- Papieski wydział Teologiczny we Wrocławiu i W-wie

- status pr. na podst. Konkordatu i umowy między Rządem RP a KEP

- nadawane przez te uczelnie tytuły magistra są równoważne z tytułami nadawanymi przez uczelnie państwowe

- te uczelnie papieskie, które zatrudniają określoną liczbę pracowników naukowo - dydaktycznych, mogą nadawać stopnie naukowe, równoważne z nadawanymi przez uczelnie państwowe

- okresowych ocen rozpraw doktorskich i habilitacyjnych dokonuje Centralna Komisja Kwalifikacyjna w porozumieniu z Radą Naukową Episkopatu Polski

Uniwersytety i inne szkoły wyższe

- prawo do tworzenia wyższych uczelni o programie wykraczającym poza nauki kościelne

- z wnioskiem w tej sprawie występują organy zwierzchnie poszczególnych kościołów i zw. wyzn.

- utworzenie uczelni następuje w drodze ustawy (np. KUL)

IV SZKOLNICTWO WEWNĄTRZKOŚCIELNE

- zakłady naukowe prowadzone przez zw. wyzn. wg programów ustalonych prawem wewnętrznych

- funkcjonują pod nadzorem państwowych władz oświaty i realizują cele naukowe i formacyjne

Niższe seminaria duchowne

- prowadzone przez diecezje i zgromadzenia zakonne KKAt

- kształcą na poziomie średnim kandydatów do wyższych seminariów duchownych

- program szkoły średniej ogólnokształcącej

- również instytuty niebędące szkołami, tylko zakładami formacyjno - wychowawczymi, których wychowankowie uczęszczają do szkół średnich państwowych lub prywatnych

Wyższe katolickie seminaria duchowne

- przygotowanie młodzieży męskiej do przyjęcia święceń kapłańskich

- zakłady naukowo - wychowawcze gdzie alumni, studiując filozofię i teologię, otrzymują odpowiednią formację

- posiadają wszystkie cechy charakterystyczne dla szkół wyższych

- nie podlegają nadzorowi władz państwowych, absolwenci nie uzyskują tytułów respektowanych w porządku publ.-pr.

Wyższe seminaria duchowne niekatolickie

- prowadzone przez inne kościoły chrześcijańskie

- mają charakter wyższych teologicznych szkół zawodowych i mogą nadawać tytuł zawodowy licencjata teologii

(równoważny z tytułem nadawanym przez państwowe szkoły wyższe

Inne szkoły

- wyznaniowe szkoły wewnątrzkościelne działające na podst. przepisów szczególnych lub pr. wewn.

V NAUKI KOŚCIELNE NA UCZELNIACH PAŃSTWOWYCH

- wydziały teologii katolickiej na kilku uniwersytetach

- nadzór nad nimi sprawują właściwi miejscowo biskupi diecezjalni (dobór nauczycieli i zgodność programu)

- zlokalizowane w budynkach będących własnością kościelną, na bazie wcześniej istniejących instytutów teolog.

Chrześcijańska Akademia Teologiczna

-1-wydziałowa, państwowa uczelnia teolog.

Katedry Teologii

- w Białymstoku; podporządkowane rektorowi; 2 jednostki międzywydziałowe (Teologia Katol. i Prawosł.)

22. Posiadanie cmentarzy

- prawo do obejmowania inwestycji w zakresie katolickich i prawosławnych cmentarzy wyzn. w planach zagospodarowania przestrzennego

- przeznaczenie terenu na ten cel: na wniosek biskupa diecezjalnego lub wyższego przełożonego zakonnego

- cmentarze mogą powstawać na gruntach będących własnością kościelną oraz Skarbu Państwa lub jedn. samorz. teryt. (sprzedaż lub użytkowanie wieczyste) -> po uzyskaniu zgody inspektora sanitarnego

Nienaruszalność cmentarzy

1. zw. wyzn. będące gospodarzem cmentarza mogę bez żadnych przeszkód wykonywać akty kultu relig.

2. cmentarzom przysługuje ochrona prawnokarna i prawnowykroczeniowa (zakaz złośliwego przeszkadzania w obrzędach, znieważania zwłok, prochów, miejsc spoczynku)

3. zamykania cmentarzy dokonują właściwe władze kościelne

- ograniczenie możliwości przeznaczenia miejsc, na których znajdowały się cmentarze wyznaniowe, na inne cele -> tylko za zgodą władz kościelnych

- możliwość użycia terenu pocmentarnego na inny cel po upływie 40 lat od ostatniego pochowania zwłok, za zgodą wł. kość.

- w przyp. uzasadnionych szczególnymi celami publ. można wystąpić do MSWiA o zwolnienie z wymogu uzyskania zgody

Cmentarze wyzn. podlegają pr. polskiemu w zakresie:

1. przepisów sanitarnych

2. przepisów dot. prowadzenia ksiąg cmentarnych

3. grzebania zmarłych

Wyznaniowość cmentarzy a prawo do pochówku zgodnego z przekonaniami

- obowiązek umożliwienia pochówku bez żadnej dyskryminacji osób zmarłych innego wyznania lub niewierzących, jeżeli w danej miejscowości nie ma cmentarza komunalnego oraz w syt. posiadania praw nabytych do pochowania w określonym miejscu (realizacja prawa do grobu)

- w zakres pr. do grobu wchodzi prawo do pochówku zgodne z przekonaniami (NIE JEST tożsame z prawem do pogrzebu kościelnego -> prawo nie może ingerować w ich decyzje dot. realizacji ceremonii pogrzebowych).

ROZDZIAŁ VI

DZIAŁALNOŚĆ WŁASNA KOŚCIOŁÓW I INNYCH ZW. WYZN.

23. Zarządzanie własnymi sprawami

Niezależność od państwa w wykonywaniu funkcji religijnych

- wykonywanie funkcji zgodnie ze swoim prawem wewn., w sposób autonomiczny i niezależny

1) prawo do swobodnego określania i szerzenia doktryny religijnej (wykładnia zasad wiary, stanowienie i wykładani przepisów liturgicznych, desygnowanie osób duchownych itp.)

2) prawo do kształtowania dyscypliny kościelnej (zakazy i nakazy; nie muszą być demokratyczne ani uwzględniać równouprawnienia)

Zasada swobodnego kształtowania przez zw. wyzn. swoich struktur organizacyjnych

- tworzenie, podział, łączenie, znoszenie, zmiana granic itp.->swoboda

- obowiązek powiadamiania o zmianach właściwych organów adm. państwowej(gdy odrębna ustawa nie stanowi inaczej)

Kościół Katolicki

- autonomia w zakresie tworzenia i zmin

- ograniczenia:

1) żadna część teryt. polskiego nie będzie włączona do diecezji lub prowincji kościelnej ze stolicą poza granicami RP

2) żadna diecezja ze stolicą w RP nie będzie się rozciągała poza granice RP

3) biskup należący do KEP nie będzie należał do krajowej konferencji episkopatu w innym państwie

- można by postawić postulat dostosowania granic również na poziomie lokalnym - ułatwienie administrowania

Zasada swobodnej obsady stanowisk kościelnych przez zw. wyzn.

Ograniczenia:

1. Zas. notyfikacji - obowiązek powiadamiania właściwych organów adm. państwowej o decyzjach kadrowych poszczególnych wyznań (o powołaniu lub odwołaniu osoby będącej keirowniczym organem wykonawczym danego zw.)

- powiadomienie albo do wojewody albo do MSWiA

2. zas. prenotyfikacji (w odniesieniu do K.Kat.) - obowiązek powiadamiania władz rządowych o naziwsku kandydata na urząd biskupa diecezjalnego przed ogłoszeniem jego nominacji (nie dot. biskupów tytularnych i pomocniczych)

- poufny charakter procedury (ze strony St. Ap. i rządu)

3) zas. obywatelstwa; dot. K.Kat.; może oznaczać:

a) zakaz mianowania (elekcji) na określone stanowisko obcokrajowców

b) uzależnienie elekcji kandydata nieposiadającego polskiego obywatelstwa od uzyskania zgody ze strony MSWiA

c) obow. informowania o obywatelstwie osób pełniących funkcje organów osób pr. poszczególnych zw. wyzn.

- w przyp. innych zw. wyzn. działających na podst. GwWolSU przed powołaniem na określone stanowisko cudzoziemca, władze zw. powinny się upewnić, czy MSWiA nie wyraża zatsrzeżeń

- niezgłoszenie zastrzeżeń w ciągu 60 dni oznacza zgodę

- większość zw. działających na podst. ustaw indywidualnych nie ma tego obow.

24. Kult publiczny

- oddawanie czci Bogu, sprawowane w imieniu kościoła przez osoby do tego upoważnione i w sposób zatwierdzony przez władze kościelne

- organizowanie należy do władzy kościelnej zgodnie w przep. pr. kanon. i z zachowaniem odpowiednich przep. pr. pl.

II WOLNOŚĆ KULTU

- kościoły i zw.wyzn. korzystają z równouprawnienia do swobody pełnienia f-cji relig.

- przysługuje zw. wyzn. prawnie uznanym, a nie poszczególnym jedn. lub członkom zw.

- sprawowany jest w obiektach sakralnych -> pomieszczenia przeznaczone na ten cel (nienaruszalność tych miejsc; bez zgody władz zwierzchnich nie mogę być przeznaczone na inne cele)

- przepis istnieje bezpośr. dla K.Kat., ale analogiczne stosowany do innych zw. wyzn.

- obiekty kościelne - budynki, do których tytuł pr. posiadają osoby pr. określonego zw. wyzn.; służą celom mieszkalnym , adm., katechetycznym

- prawo do realizowania inwestycji sakralnych i kościelnych (GwWolSU oraz ustawy indywidualne); podlegają ogólnie obowiązującym przepisom o planowaniu przestrzennym, pr. budowlanego, o ochronie zabytków itd.

- zakaz egzekucji przedmiotów służących do wykonywania praktyk religijnych i kultu publ.

III SPRAWOWANIE KULTU W MIEJSCACH PUBLICZNYCH

- Konkordat oraz ustawy

- wyznawcy poszczególnych wyznań mogą swobodnie uczestniczyć w publ. czynnościach i obrzędach relig.

- uzewnętrznianie indywidualnie lub zbiorowo swojej religii lub przekonań może być ograniczone tylko ustawowo, ze wzgl. na bezp. publ., porządek, zdrowie lub moralność publ. albo podst. pr. i wolności innych osób

- nie wymaga zawiadomienia władz adm.

- jeśli jest wykonywany w pomieszczeniach użyteczności publ., konieczne jest uzgodnienie z organem zarządzającym

- pielgrzymki, procesje irp. na drogach publ. wymagają uzgodnienia z organem adm. rząd. lub samorz. by zapewnić bezpieczeństwo ruchu drogowego (nie dot. konduktów pogrzebowych)

IV OBDCHODZENIE ŚWIĄT RELIGIJNYCH

Święta religijne ustawowo wolne od pracy

1 stycznia, 6 stycznia, drugi dzień Wielkiej Nocy, Boże Ciało, 15 sierpnia, 1 listopada, 25 grudnia, 26 grudnia

- są to tzw. święta katolickie, ale niekoniecznie najważniejsze w katalogu świąt K.Kat.

- posiadają pewną ochronę określoną ustawą

- zmiana wykazu świąt kat. wymaga uzgodnienia między Rządem a KEP

Święta „w ciągu roku” - niebędące dniami ustawowo wolnymi od pracy

- członkowie poszczególnych wyznań mają prawo do zwolnień z pracy w celu obchodów tych świąt (dot. zw. wyzn. o uregulowanej syt. pr.

- pracownik powinien zgłosić pracodawcy prośbę o udzielenie zwolnienia w terminie 7 dniu przed świętem

- czas pracy, na jaki udzielono zwolnienia, podlega odpracowaniu; o warunkach odpracowania pracodawca zawiadamia najpóźniej 3 dni przed dniem zwolnienia

- uczeń lub student zgłasza prośbę na początku roku szkolnego lub w toku nauki, na 7 dni przed dniem zwolnienia

- szkoła, udzielając zwolnienia, określa jednocześnie sposób wyrównania zaległości dydaktycznych

- w przyp. Autokefalicznego Kościoła Prawosł. wiernym przysługuje zwolnienie od pracy bez pr. do wynagrodzenia

Święta przypadające w określonym dniu każdego tygodnia

- zw. wyzn. działające na podst. indywidualnych ustaw (Żydzi i Adwentyści) mają zagwarantowane prawo do zwolnienia od nauki bądź pracy w sobotę (od zachodu słońca w piątek do zachodu słońca w sobotę)

- na prośbę pracownika, w celu obchodzenia tych świąt, można ustalić dla niego indywidualny rozkład czasu pracy

- dążenie do świętowania w tym dniu może być kłopotem dla pracodawcy - obniża wartość pracownika, jest niedyspozycyjny

25. Duszpasterstwo specjalne

I DUSZPASTERSTWO WOJSKOWE

- kościoły i zw. wyzn. mogą wypełniać swoje f-cje wobec osób odbywających służbę wojskową lub zasadniczą służbę w obronie cywilnej

Duszpasterstwo katolickie

- działalność w Wojsku Polskim w ramach Ordynariatu Wojskowego (Polowego), z siedzibą w W-wie

- na jego czele stoi Biskup Polowy mianowany przez papieża (kandydatów przedstawia Nuncjusz Apostolski po konsultacji z Sekretariatem Episkopatu Polski i rządem)

Urzędy centralne Ordynariatu:

1. Kuria Biskupia (Polowa)

2. Sekretariat (osobiste biuro Biskupa)

Ordynariat podzielony jest na dekanaty (odpowiadające rodzajom sił zbrojnych i okręgom wojskowym)

- na ich czele stoją dziekani wojskowi - mianowani przez Biskupa na 5 lat

- podst. jedn. org. jest parafia wojskowa - na czele z kapelanem wojskowym

• na jej terenie mogą być utworzone inne ośrodki duszpasterstwa (uczelnie, szpitale itp.)

• granice są tak określone, by każde miejsce stacjonowania wojska podlegało jednemu proboszczowi

• wchodzą w skład struktur jednostek wojskowych

- dobór osób, wyznaczanie stanowisk i powierzanie funkcji kapelanów -> samodzielność Ordynariatu

- etaty ogniw duszpasterstwa określa Szef sztabu Generalnego WP na wniosek Biskupa Polowego

- kapelani wojskowi w zakresie służby wojskowej polegają władzom wojskowym ,a w zakresie duszpasterstwa - władzom kościelnym

- władza dyscyplinarna - tylko Biskup Polowy

Współpraca:

1. na szczeblu sił zbrojnych - z Biskupem Polowym

2. na szczeblu okręgu wojskowego - z dziekanem

3. na szczeblu związku taktycznego, oddziału, uczelni itp. - z kapelanem wojskowym

Duszpasterstwo prawosławne

- działalność w ramach Prawosławnego Ordynariatu WP

- na czele: Prawosławny Ordynariusz Wojskowy z siedzibą w W-wie, mianowany przez MON po przedst. kandydatury przez Święty Sobór Biskupów

- urzędem centralnym jest Sekretariat

Duszpasterstwo ewangelickie

- Naczelny Kapelan Wojskowy z siedzibą w W-wie

- wyłaniany przez władze Kościoła, a mianowany przez MON

- obsada pozostałych stanowisk - na wniosek Naczelnego Kapelana, w porozumieniu z właściwymi organami wojskowymi

- f-cja kapelana pomocniczego - cywilny pracownik wojska

Pozostałe duszpasterstwa

- prawo przyznane 7 kościołom

- duchowni ci nie należą do korpusu żołnierzy zawodowych

- wyznaczeni przez wł. zwierzchnie kościołów w porozumieniu z MON

- f-cje duszpasterskie pełnione w terminach uzgodnionych z dowódcami jedn. wojskowych

II DUSZPASTERSTWO W ZAKŁADACH KARNYCH I ARESZTACH ŚLEDCZYCH

- zagwarantowanie wyznaczenia przez właściwe wł. poszczególnych zw. wyzn. duchownych pełniących posługi relig.

- K.Kat. i Prawosł. ->dodatkowo zobowiązanie kierowników zakładów do zawierania umów w sprawie nieodpłatnego wykonywania obow. kapelana z duchowymi, skierowanymi przez biskupa diecezj.

- posługi duszpasterskie pełnione są przez kapelanów zatrudnianych przez dyrektorów zakładów

W umowach określa się:

1. zakres czynności kapelana

2. zasady jego zastępstwa

3. zakres i zasady korzystania przez kapelana przy wykonywaniu posług religijnych z pomocy innych osób

4. zasady współdziałania z dyrektorem zakładu

5. przyp., w których umowa podlega rozwiązaniu

- możliwość uczestniczenia w nabożeństwach i innych spotkaniach religijnych organizowanych przez kapelanów w kaplicach albo miejscach przeznaczonych do tego celu, jeśli nie zakłóca to zasad porządku i bezp.

III DUSZPASTERSTWO W ZAKŁADACH OPIEKI ZDROWOTNEJ I DOMACH POMOCY SPOŁECZNEJ

- Konkordat oraz indywidualne umowy

- duchowni mają prawo do swobodnego dostępu do chorych i podopiecznych będących w szpitalach i świadczenie im opieki duszpasterskiej

- w stosunku do niektórych kościołów, m.in. kat. i prawosł., kierownicy placówek państwowych lub samorządowych zobowiązani są do przeznaczenia pomieszczeń na kaplicę lub udostępnienia innych do nabożeństw

K. Kat. i Prawosł.: kapelanów zatrudnia się po uzyskaniu przez nich skierowania wydanego przez właściwego miejscowo biskupa diecezjalnego

IV DZIAŁANOŚĆ POPRZEZ MASS MEDIA

Prawo do emitowania swoich programów w państwowych środkach masowego przekazu

- emitowanie w radiu i TV nabożeństw i programów religijno - moralnych oraz społ.-kult.

- realizacja w porozumienia między władzami zw. a jedn. publ. radiofonii i TV

Prawo do posiadania własnych środków przekazu

- prawo do wydawania prasy, książek, druków, zakładania i posiadania wydawnictw i zakładów poligraf.

- zw. wyzn. mogą realizować uprawnienia bezpośr. lub za pośr. wydawnictw własnych oraz innych wydawnictw działających jako nakładca

- mogą otrzymywać jako darowizny z zagranicy maszyny, urządzenia, papier itp.

- pr. do rozpowszechniania programów przysługuje po uzyskaniu koncesji

- jest przyznawana przez przewodniczącego KRRiT na podst. uchwały KRRiT, po przeprowadzeniu postępowania, na wniosek osoby pr. zw. wyzn. o uregulowanej syt. pr.

- podmioty uznane za nadawców społ. mogą ubiegać się o zwolnienie z opłat radiokomunikacyjnych

Podmiot społ. jest gdy:

1. emitowany przez niego program upowszechnia działalność wychow., eduk., charyt., respektuje chrześcijański system wartości, uniwersalne zasady etyki i gruntuje tożsamość narodową

2. w programie nie są rozpowszechniane audycje które mogą zagrażać fiz.. psych. lub moralnemu rozwojowi małoletnich

3. nie nadaje reklam, telesprzedaży i sponsorowanych przekazów

4. nie pobiera opłat z tyt. rozpowszechniania, rozprowadzania lub odbierania jego programu

---