WYKŁAD 1 4 X 2010

Andragogika jako subdyscyplina pedagogiki

Antropologia jest jedną z subdyscyplin pedagogiki. Podstawowe pojęcia:

• Aktywność edukacyjna, kulturalna

• Bariery aktywności edukacyjnej

• Człowiek dorosły - pełnione role społeczne

• Edukacja ustawiczna, formy edukacji dorosłych

• Funkcje osobowe i społeczne oświaty dorosłych

• Kształcenie dorosłych (proces)

• Motywy podejmowania aktywności intelektualnej

Antropagogika - jest refleksją nad całościowym wychowaniem człowieka

• Paidagogika - 0 - 12 lat (paidos - chłopiec, ago - prowadzę)

• Hebegogika - 12 - 18/25 r. ż. (Hebe - gr. bogini młodości) faza adolescencji/dojrzewania, obowiązek szkolny funkcjonuje do 18 roku życia, ale obecnie znaczna część osób przedłuża kształcenie do ukończenia 25 roku życia, czyli studiów doktoranckich

• Andragogika - 18/25 - 60/65 lat (aner, andros gr mąż, wojownik, mężczyzna) jest to czas wyznaczony aktywnością zawodową

• Geragogika - 60/65 - max. 120 lat (geras, gerontom gr. starzec, mędrzec)

Geneza andragogiki:

1. Starożytność: Hipokrates, Platon (twórca Akademii Platońskiej dla dorosłych, która funkcjonowała przez 900 lat), Arystoteles, Pitagorejczycy wszyscy oni widzieli konieczność rozszerzenia procesów wychowawczych na cały okres ludzkiego życia.

2. W średniowieczu funkcjonowały uniwersytety, na które mogła się dostać tylko elita.

3. Odrodzenie:
   - Tomasz More „Utopia” (1956)

- Tomasz Campanella „Państwo słońca” (1632)

- Szymon Marycjusz „O szkołach, czyli akademiach ksiąg dwoje” - pierwsza książka pedagogiczna w Polsce. Edukacja była w niej rozpatrywana w kategoriach skarbu narodowego
- Jan Amos Komeński - „Pampeadia” (1657) - wyodrębnił 8 instytucji kształtujących ludzkie losy i nazwał je szkołami

Oświata dorosłych

• 1798 - Nottingham, Anglia - pierwsza szkoła dla dorosłych robotników

• 1844 - Uniwersytet Ludowy - twórca koncepcji: Mikołaj Grundtvig

Oświata dorosłych w Polsce - geneza

KEN 1773 - 1794 - prekursorzy pedagogizacji rodziców

1. Niedzielne prelekcje dla robotników.

2. Pogadanki dla rodziców.

3. Cykle wykładów publicznych.

Zabór pruski:

1. Towarzystwo Oświaty Ludowej

2. Towarzystwo Czytelni Ludowych

3. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk

4. Towarzystwo Ludowe Oświaty i Pracy

5. Towarzystwo Szkoły Ludowej

W zaborze pruskim Polakom nie można było niczego budować. Legalnie działające stowarzyszenia musiały zgłaszać zaborcom swój statut. Pod oficjalnym statutem ukrywano więc dążenie do polonizacji i niedopuszczenie do germanizacji narodu. Wszystkie
te stowarzyszenia pracowały z najniższymi warstwami społecznymi. Warstwy wyższe miały bowiem prywatnych nauczycieli oraz możliwość wyjazdu za granicę. Natomiast analfabetyzm i zacofanie były głównymi problemami wsi w zaborze pruskim.

Zabór rosyjski

1. Polska Macierz Szkolna

2. Uniwersytet dla Wszystkich - bez względu na pochodzenie społeczne zamożność, płeć itd. Nie było w nim natomiast dyplomów czy stopni naukowych

3. Uniwersytet Ludowy (od 1900 roku) - działalność nauczycielska była tutaj ukrywana pod innymi nazwami

Zabór austriacki (Galicja)

1. Towarzystwo Oświaty Ludowej

2. Macierz Polska

Twórcy:

• Karol Libelt (1807 - 1875) - postulował kształcenie się każdego obywatela, bez względu na jego pochodzenie i majątek, propagator szkół niedzielnych dla dorosłych,

• August Cieszkowski (1814 - 1892) - postulat profesjonalnych wykładów dla dorosłych dla podnoszenia poziomu ich zawodowych kwalifikacji

Naukowcy XIX/XX wieku:

• Władysław Kozłowski „Psychologia i metodyka kształcenia”

• Mieczysław Porzeziński „Co i jak lud czyta?”

• Ludwik Krzywicki

• Helena Radlińska „Praca oświatowa: jej zadania, metody, organizacja” (1913) - pierwszy podręcznik do andragogiki

• Władysław Spasowski „Zasady samokształcenia” (1923)

II Rzeczpospolita Polska (1918 - 1939)

Widoczny jest charakter emancypacyjny. Od 1918 roku rozszerzono obowiązek szkolny również na kobiety.

1919 - Centralne Biuro Kursów dla Dorosłych

1928 - Instytut Oświaty Dorosłych

Warszawa: Wolna Wszechnica Polska

Poznań: Uniwersytet Adama Mickiewicza te trzy uczelnie miały katedry

Kraków Uniwersytet Jagielloński oświaty dorosłych

Twórcy, praktycy:

Ignacy Solarz (UL), Florian Znaniecki, Władysław Spasowski, Sergiusz Essen, Kazimierz Korniłowicz, Józef Chałasiński, Antoni B. Dobrowolski, Helena Radlińska, Maria Librachowa („Dorosły a dziecko” (1920) - porównanie zdolności percepcyjnych dorosłego
i dziecka), Władysław Okiński, Andrzej Niesiołowski, Marian Wachowski, Stefan Szuman, Maksymilian Siemieński dał początek szkole krakowskiej

II wojna światowa

Nielegalna edukacja karana była śmiercią

1939 - Tajna Organizacja Nauczycielska

1940 - Departament Oświaty i Kultury z Wydziałem Oświaty i Dorosłych (rząd emigracyjny)

1942 - 1948 - Ludowy Instytut Oświaty i Kultury Dorosłych (Instytut Oświaty Dorosłych)

Uniwersytety powszechne

Wolna Wszechnica Polska w podziemiu

Działalność samokształceniowa

Uczeni z Uniwersytetu Jagiellońskiego i kilku z AGH wywieziono do obozów koncentracyjnych, gdyż polityką prowadzoną przez nazistów była eksterminacja inteligencji.

Polska Republika Ludowa:

• Wznowienie działalności Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego, Towarzystwa Uniwersytetów Ludowych. Ludowego Instytutu Oświaty i Kultury Dorosłych
  (do 1948), uniwersytetów powszechnych, ludowych,

• Powrót do form kształcenia korespondencyjnego

• Powołano:

- TWP - Towarzystwo Wiedzy Powszechnej

- TWWP - Towarzystwo Wolnej Wszechnicy Polskiej

- TKKŚ - Towarzystwo Krzewienia Kultury Świeckiej

- CRZZ - Centralna Rada Związków Zawodowych

- ZDZ - Zakład Doskonalenia Zawodowego

- WUML - Wyższy Uniwersytet Marksizmu i Leninizmu - wykładowcami byli aktywiści po 6 - tygodniowych kursach. Kształcili się tam nie tylko ludzie z PZPR, ale wszyscy, którzy sprawowali funkcje kierownicze

• Zadania: likwidacja analfabetyzmu, odbudowa środowiska naukowego,

• Lata 70. - 80. - Niezależny Ruch Oświatowy, Towarzystwo Kursów Naukowych przy „KOR”, które było organizatorem uniwersytetów latających (przemieszczanych
  w celu uniknięcia aresztowania przez SB), kluby dyskusyjne

Naukowcy PRL:

Aleksander Kamiński, Ryszard Wroczyński, Kazimierz Wojciechowski, Maksymilian Siemieński, Franciszek Urbański, Włodzimierz Szewczuk

Przedmiot badań:

• Procesy edukacyjne, uczestnictwo w kulturze pracującej młodzieży i osób dorosłych,

• Funkcjonowanie oświaty dorosłych, jej metodyka,

• Diagnozowanie potrzeb oświatowych jednostek, grup społecznych, środowisk,

• Wychowanie, samowychowanie, kształcenie, samokształcenie,

• Role społeczne dorosłości,

• Procesy poznawcze ucznia dorosłego,

• Oświata dorosłych

Cele i funkcje oświaty dorosłych w społeczeństwie wiedzy

(Oświata jako praktyczna realizacja celów pedagogiki)

Cele oświaty dorosłych

- poziomy stanowienia

Generalne ostateczne, ogólne	sfera makro - globalna (dla wszystkich ludzi)
Szczegółowe (dotyczą konkretnej formy organizacyjnej oświaty dorosłych, tzw. wielościan edukacyjny) - związane z konkretną formą organizacyjną, branżą, regionem	sfera mezzo - strategia regionalna, lokalna (grupa zawodowa, dziedzina przemysłu, branża) cele wojewódzkie
Operacyjne realizowane w toku konkretnej jednostki dydaktycznej, zawarte np. w konspektach lekcji, zajęć (np. uczeń będzie wiedział, uczeń będzie potrafił)	sfera mikro - jednostkowe, cele i plany osobiste, sfera społeczna, sfera codzienności

Globalne cele oświaty

Zostały one zapisane w raporcie Delorsa z 1996 roku. Nosił on nazwę „Edukacja. Jest w niej ukryty skarb”. Globalne cele oświaty, zawarte w raporcie to:

1. Uczyć się aby wiedzieć

2. Uczyć się aby działać

3. Uczyć się aby żyć wspólnie

4. Uczyć się aby żyć

Są to filary społeczeństwa wiedzy (synonim społeczeństwa informacyjnego, poprzemysłowego). Świadomość tych globalnych celów wymusza rewolucję w programach wychowania szkół oraz placówek kształcenia pozaszkolnego.

Cele ogólne -

kierunki realizacji czterech filarów edukacji

1. Uczyć się aby wiedzieć	Jak się uczyć, aby wiedzieć?
2. Uczyć się aby działać	Jak się uczyć, aby działać?
3. Uczyć się aby żyć wspólnie	Jak się uczyć, aby żyć wspólnie?
4. Uczyć się, aby być	Jak się uczyć, aby być?

Jak się uczyć, aby wiedzieć?

• Komponent dydaktyczny: wiedza o faktach, korelacja między elementami wiedzy, źródła wiedzy, metody nauczania i uczenia się,

• Umiejętność samodzielnego poszukiwania źródeł i zdobywania wiedzy, wyszukiwanie informacji, ich przetwarzanie, orientacja w świecie zewnętrznym.

Jak się uczyć, aby działać?

• Komponent dydaktyczny: planowanie, projektowanie przebiegu czynności poznawczych osób uczących się,

• Przetwarzanie świata, zmienianie samego siebie,

• Stosowanie wiedzy w praktyce,

• Standardy kwalifikacji zawodowych,

• Warunki porównywalności dyplomów, świadectw,

• Zasady swobodnego przepływu pracowników.

Jak się uczyć, aby żyć wspólnie?

• Sfera wychowania: analiza procesów wychowawczych, zachodzących w środowisku rodzinnym, grupie rówieśniczej, instytucjach edukacyjnych, środowisku lokalnym, analiza oddziaływań mediów, Internetu itp.

• Źródła konfliktów międzypokoleniowych, przyczyny przemocy i agresji, granice autonomii i socjalizacji, ksenofobia, szowinizm, nacjonalizm,

• Kształcenie postaw tolerancji, wychowanie demokratyczne, praktyczne sposoby wspólnego działania.

Jak się uczyć, aby być?

• Pełny rozwój każdego człowieka,

• Role środowiska lokalnego,

• Rola edukacji ustawicznej,

• Swobodne funkcjonowanie w społeczeństwach informacyjnych,

• Kompetencje cywilizacyjne, wyrażające się w kulturze prawnej, technologicznej, demokratycznej, dyskursu, życia codziennego,

• Uniwersalne wartości i cele: humanizm, demokracja, wolność, sprawiedliwość.

WYKŁAD 2 11 X 2010

Cele szczegółowe (wielościan edukacyjny)

- kogo? - to pytanie o podmiot edukacji. Potrzebna jest tu więc diagnoza potrzeb oświatowych,

- po co? - cel dydaktyczny, cele zajęć,

- kto? - edukator (kompetencje nauczycielskie, kwalifikacje nauczycielskie)

- co? (czego?) - treści

- jak? - metody i środki służące realizacji metod

- gdzie? - forma organizacyjna (szkoła, kurs, studia, warsztaty itd.)

- kiedy? - czas trwania. Oświatę mierzy się liczbą godzin.

- za ile? - nakłady finansowe, niezbędne aby podejmować proces kształcenia

Funkcje osobowe oświaty dorosłych:

- zastępcza - edukacja „drugiej szansy”

Dokształcanie zawodowe

(przekazywanie wiadomości, kształtowanie umiejętności, cech charakteru osób dorosłych, których nie zdobyli w czasie ustalonym przez ustawowy obowiązek szkolny)

- właściwa - kształcenie, doskonalenie zawodowe i edukacja formalna, pozaformalna, nieformalna

(aktualizowanie, uzupełnianie wiedzy i umiejętności ludzi dorosłych z dziedziny polityki, gospodarki, ideologii, nauki, techniki i sztuki w zakresie nie objętym programem szkoły,
a koniecznym do właściwego spełniania obowiązków zawodowych i społecznych)

SMART - plan osiągnięcia celu

1. S. - rzeczowy, szczegółowy, konkretny: za dwa lata chcę być/mieć…

2. M. - mierzalny: mieszkanie/dyrektorem

3. A. - adekwatny do własnych możliwości, osiągalny: warunki do spełnienia, czy zależą tylko ode mnie?

4. R. - realistyczny: strategia - od czego rozpocząć (zazwyczaj rozpoczyna się on budowania „od tyłu”)

5. T. - terminowy, ściśle określony w czasie: plan działania obejmujący kolejne etapy realizacji, kamienie milowe na drodze do celu

Funkcje społeczne oświaty dorosłych (w jakim wymiarze oświata dorosłych jest potrzebna społeczeństwu)

1. Popularyzatorska (upowszechnieniowa) - aby używać takiego języka, aby treści docierały do wszystkich niezależnie od pozycji społecznej i wykształcenia, równy dostęp do wiedzy, informacji.

2. Integracyjna - oświata dorosłych przynosząc prawdę, pozwala samodzielnie podejmować decyzje i redukować napięcie związane z codziennym stykaniem się
   z rzeczywistością.

3. Adaptacyjna - jest to funkcja przystosowawcza, musimy ciągle nadążać za zmianami (stylu, modelu życia, kultury, mody).

4. Innowacyjna - zmiany mają takie tempo, że bardzo duży jest również przyrost wiedzy. Z tym przyrostem mają problem osoby dojrzałe, natomiast osoby młode mają z tym znacznie mniejszy problem, bo urodziły się w takich czasach, że są niemalże
   od początku przystosowane do takiego modelu życia.

5. Konserwatywna - związana z tradycją, obrzędem, zwyczajem, na niej buduje się patriotyzm, poczucie tożsamości narodowej.

6. Polityczna - nie ma na świecie apolitycznej oświaty. Zazwyczaj w tej funkcji odbijają się postawy u poglądy ekip sprawujących władzę. Jest to pochodna sympatii politycznych. Duży wpływ ma tutaj również Unia Europejska.

7. Ekonomiczna - edukacja jest droga, ale budżet państwa powinien być bardziej obciążony nakładami na edukację, bowiem to przynosi korzyści w przyszłości.

8. Stratyfikacyjna (rozdzielcza) - związana z miejscem jednostki w społeczeństwie. Edukacja jest jedynym narzędziem awansu społecznego (poprzez ustawiczne inwestowanie w siebie można zmienić swoją przynależność klasową).

9. Kompensacyjna - kompensacja to równoważenie jednego działania innym działaniem, np. lektury do pracy dla osób bezrobotnych.

10. Profilaktyczna - profilaktyka to zapobieganie, wiedza zapobiega niekorzystnemu rozwojowi wydarzeń we własnym życiu.

11. Terapeutyczna - usamodzielnienie człowieka, uwolnienie go spod patologii społecznych, np. alkoholizmu.

12. Emancypacja - uwolnienie mniejszości spod oddziaływań większości. Człowiek, który nie posiada wiedzy, nie może podejmować istotnych decyzji lub też nie są one słuszne. Brak wiedzy przynosi zniewolenie człowieka - wiedza natomiast go uwalnia.

Społeczeństwo informacyjne -

społeczeństwo wiedzy

Alvin Toffler

• I fala: społeczeństwa rolnicze - cel: przetrwanie

• II fala: społeczeństwa industrialne - cel: wytworzenie dóbr materialnych - powstanie II fali datowane jest na czasy rewolucji angielskiej, przemysłowej. W tym okresie nastąpiła migracja ludzi ze wsi do miast w celu poszukiwania tzw. „lepszego życia”. Manufaktury zaczęły zmieniać się w fabryki, a koncentracja wielkich mas ludzi powodowała urbanizację i stopniowy rozwój miast. Rozpoczął się również proces industrializacji (uprzemysłowienia). Zaczęto zakładać pierwsze szkoły dla robotników (nie po to, by ich wykształcić, ale po to, by zlikwidować analfabetyzm, uniemożliwiający sprawne korzystanie z wytworów przemysłu (np. umożliwić robotnikom czytanie instrukcji obsługi maszyn). Przy czym szkoły te budowały świadomość klasową i właśnie z tych robotników wykształcił się proletariat
  ze świadomością klasową. Przy fabrykach zaczęły również powstawać żłobki, gdyż kobiety zaczęły pracować w zakładach.

• III fala: społeczeństwa informacyjne - Samuel Morse - twórca telegrafu. Telegraf jako pierwsze urządzenie oddzielił informację od transportu. Informacja, wiedza stała się towarem wymienialnym, najdroższym. Informacje stały się jednocześnie towarem.

Neil Postman

• Kultury posługują się narzędziami w rozwiązywaniu problemów

• TECHNOKRACJA - rządy maszyn:

XII wiek - zegar mechaniczny Benedyktynów - projekt z 996 roku mnicha Gerbera, papieża Sylwestra II, jako początek kapitalizmu, prasa drukarska (XVI wiek) jako pierwsza rewolucja w dydaktyce, teleskop - oko pomagające w poznaniu świata. Konstrukcja zegara to nowoczesna myśl ekonomiczna, dająca możliwość udzielenia odpowiedzi na pytanie kiedy zaczynać pracę i kiedy ją kończyć.

• TECHNPOL - jako stan kultury, stan umysłu, podporządkowanie wszelkich form życia technologii. To nie komputeryzacja, ale uzależnienie się człowieka
  od nowoczesnych technologii.

Typ/opis	Społeczeństwa agrarne	Społeczeństwa przemysłowe	Społeczeństwa informacyjne
Rodzina	Wielodzietna, poszerzona, patriarchat	Nuklearna, demokratyczna, zdecentralizowana	Kohabitacja, monoparentalność, seryjna monogamia
Bogactwo	Ziemia, rola	Kapitał	Wiedza
Produkt podstawowy	Żywność	Wyroby przemysłowe	Informacje, dane
Praca	Obok domu	Daleko od domu	W domu, telepraca
Transport	Rzeka, droga	Kolej, autostrada	Infostrada
Energia	Ludzka, zwierzęca	Węgiel, para, benzyna	Elektryczna, jądrowa
Skala działania	Lokalna	Regionalna	Globalna
Rozrywka	Obrzędowa, ludowa	Masowa	Globalny folkloryzm, domowa, interakcyjna
Tajemnica	Religijna	Polityczna	Handlowa
Oświata	Mistrz	Szkoła	Komputer, telenauczanie

Filary społeczeństwa wiedzy:

1. Uczyć się aby wiedzieć

2. Uczyć się aby działać

3. Uczyć się aby żyć wspólnie

4. Uczyć się aby żyć

Efekt motyla - teoria chaosu, która wywróciła wiarę w porządek i regularność panujące
w przyrodzie. Niektórzy zaliczają ją, obok teorii względności i mechaniki kwantowej -
do trzeciej wielkiej rewolucji naukowej XX wieku (teoria ta mówi m. in. że trzepot skrzydeł motyla w Nowym Yorku może spowodować huragan w Japonii).

Społeczeństwo informacyjne

Kolejny etap rozwoju społecznego, po społeczeństwie przemysłowym. Nazywane bywa również społeczeństwem ponowoczesnym, postnowoczesnym lub poprzemysłowym. Mówi się, iż społeczeństwo informacyjne powstaje wówczas, gdy 50% plus jedna osoba lub więcej spośród zawodowo czynnych, zatrudnionych jest przy przetwarzaniu informacji.

Określenie „społeczeństwo informacyjne” pojawiło się po raz pierwszy w 1963 roku w publikacji Japończyka Tadlo Umesamo, dotyczącej ewolucji teorii społeczeństwa opartego na „przemysłach informacyjnych”.

Cechy społeczeństwa informacyjnego:

• Wysoko rozwinięty sektor usług nowoczesnych,

• Gospodarka oparta na wiedzy,

• Wysoki poziom skolaryzacji społeczeństwa

• Wysoki poziom analfabetyzmu funkcjonalnego w społeczeństwie,

• Postępujący proces decentralizacji społeczeństwa - w kraju jest miejsce dla każdej osoby (np. dla homoseksualisty i przeciwnika homoseksualizmu),

• Renesans społeczności lokalnej - siła takiej aktywności nie mieści się w Warszawie, ale tam, gdzie mieszkamy, w naszych „małych ojczyznach”,

• Urozmaicenie życia społecznego - łączy się z tym, że dla każdego jest miejsce
  w kraju, niezależnie od wyznawanych poglądów np. politycznych.

Rozwój społeczeństwa informacyjnego obejmuje:

• Pełną liberalizację rynku, przełamanie monopolu (np. tp nie ma już monopolu
  na usługi telekomunikacyjne w Polsce),

• Rozległą infrastrukturę telekomunikacyjną,

• Spójne i przejrzyste prawodawstwo,

• Nakłady finansowe na badanie i rozwój,

• Nieskrępowany dostęp do sieci wszystkich operatorów,

• Szeroki i tani dostęp do Internetu,

• Publiczny dostęp do informacji,

• Umiejętność wymiany danych bez względu na odległość,

• Wysoki odsetek zatrudnienia w usługach.

WYKŁAD 3 18 X 2010

Globalizacja - proces zagęszczania czyli intensyfikacji powiązań politycznych, ekonomicznych, kulturowych i ideologicznych (w tym wyznaniowych) łączących społeczności ludzkie, a co za tym idzie, ujednolicenia świata we wszystkich tych zakresach. Może to owocować pojawieniem się związków i więzi społecznych o charakterze ponadnarodowym. Procesy globalizacyjne nie rozpoczęły się pod koniec XX wieku, kiedy świat ogarnęła rewolucja technologiczna, ale dużo wcześniej (Wielkie Odkrycia Geograficzne - człowiek przekroczył granice swojego kontynentu).

Anthony Giddens określa globalizację jako intensyfikację ogólnoświatowych relacji społecznych, które wiążą oddalone od siebie miejsca w taki sposób, iż lokalne wydarzenia
są kształtowane na podstawie wydarzeń w innych, nawet bardzo oddalonych miejscach.

Z tym procesem wiąże się obawa, iż niedługo zaniknie różnorodność kulturowa
i wszystkie społeczeństwa będą funkcjonowały w jednolity, uniwersalny sposób, jaki narzuca globalny kapitalizm.

3 etapy globalizacji

1. XV/ XVI w. Krzysztof Kolumb

• Wielkie Odkrycia Geograficzne

[spowodowały]

• Dyfuzja kultur - przenikanie się kultur, które przyniosły również skutki negatywne, jak np. zatracenie kultury Indian w Ameryce (alkohol, choroby zakaźne itd.)

• Wymiana handlowa (np. ziemniaki, kukurydza)

2. Rewolucja przemysłowa XVIII w. (kolebka Anglia) Królowa Wiktoria

• Hegemonia silnych europejskich państw

[największe kraje europejskie spowodowały:]

• Kolonizacja Afryki i Azji

• Bipolarność sił politycznych (po 1945 roku USA i ZSRR) sytuacja geopolityczna za sprawą konfliktu NATO z Układem Warszawskim, w Europie powstały dwa przeciwne obozy EWG i RWPG.

3. Lata 70. XX w. Gorbaczow

• Upadek ZSRR, Okrągły Stół, upadek muru berlińskiego, aksamitna rewolucja

• Zachodni świat bez granic.

Globalizacja - połączenie narodów w jedno

uniwersalne społeczeństwo

Glokalizacja

(m. in. Bauman)

koncentracja życia społecznego w ramach

Społeczności lokalnej, a zarazem korzystanie
z innowacji dostarczanych dzięki procesom globalizacyjnym

Społeczeństwo XXI wieku podzieli się na 3 klasy. Wg Umberto Eco będzie to:

1. Kognitariat - ci, którzy myślą, inteligenci - będzie on zarządzał całym społeczeństwem poprzez jego programowanie.

2. Pracownicy informacyjni, digitariat - klasa cyfrowa - będzie wykorzystywać umiejętności zawodowe.

3. Klasa usługowa, lumpenproletariat informacyjny - ludzie bez świadomości klasowej.

Największe znaczenie będzie miał kognitariat, czyli multimedialna arystokracja wiedzy, wpływająca na społeczeństwa przez ich swoiste programowanie.

Raport o kapitale intelektualnym Polski

www.innowacyjnosc.gpw.pl/kip/index.php?r=46

Diagnoza

- dzieci

- młodzież

- dorośli

- seniorzy

- rekomendacje (prognozy pozytywne i negatywne - przeczytać)

Dorosłość jako kategoria andragogiczna.

Uczeń dorosły

Dorosłość - „być dorosłym to nie ustawać w dążeniach, akceptować swoje granice, umieć relatywizować wydarzenia, stać się zdolnym do autonomii przeżywania samotności”.

D. Kimmel

Być dorosłym to:

• Być aktywnym, przy czym aktywność ta powinna służyć nie tylko danej jednostce, ale i ludziom, które ją otaczają,

• Nie pozwalać drugiej osobie na podejmowanie za nas decyzji czy naruszania naszej przestrzeni osobistej,

• Trzeba różnicować wydarzenia, bowiem to, co wydaje się nam być zachowaniem prawidłowym nie zawsze jest prawidłowe z punktu widzenia innych osób,

• Być niezależnym (również finansowa), a przy tym brać odpowiedzialność za własne decyzje i ich konsekwencje,

• Bycie dorosłym oznacz również, iż nikt nas nie zwolni z odpowiedzialności, sami musimy podejmować ostateczne decyzje.

„Człowiek dorosły jest sam odpowiedzialny za siebie, jest sam podmiotem swojej działalności, sam decyduje o swoim planie życiowym, sam musi poradzić sobie
z trudnościami jego realizacji, sam odpowiada za swoją działalność”.

W. Szewczuk

Kryteria dorosłości:

1. Biologiczne - kiedy osoba osiąga zdolność do prokreacji (dziewczynki 14 lat, chłopcy ok. 16 lat). Mimo to osiągnięcie zdolności do prokreacji nie stanowi zakończenia procesów rozwojowych człowieka.

2. Prawne - 18 rok życia.

3. Psychologiczne - nie mam tutaj żadnej właściwej miary (uznaje się, iż rozwój psychologiczny kończy się ok. 25 roku życia).

4. Społeczne - łączy się z zadaniami społecznymi, których jakość wyznacza norma społeczna.

5. Ekonomiczne - osiągnięcie samodzielności ekonomicznej.

6. Kulturowe.

ADULTUS - ten, który przestał rosnąć

Dorosłość = dojrzałość

WYKŁAD 4 25 X 2010

Periodyzacja życia ludzkiego

Dorosłość nie jest statyczna, ale są to ciągłe zmiany rozwojowe.

Periodyzacja ludzkiego życia - XX w.

1. Niemowlęctwo - 1 rok życia (faza noworodkowa - pierwsze 28 dni życia)

2. Okres przed szkołą (wczesne dzieciństwo): 2 - 5 lat

3. Dzieciństwo: 5 - 12 lat

4. Dojrzewanie: 12 - 17 lat

5. Wczesna dojrzałość: 17 - 25 lat

6. Dorosłość: 25 - 50 lat

7. Późna dojrzałość: 50 - 75 lat

8. Starość: ponad 75 lat

Andragogika zajmuje się ludźmi po 25 roku życia. Periodyzacja jest ważna, ponieważ
do każdej grupy należy dostosować podejście, sposoby nauczania, przekazywania wiedzy itd.

Włodzimierz Szewczuk:

1. Etap zabawy.

2. Etap nauki.

3. Etap pracy

• Stabilizacja planu życiowego - powinna trwać maksymalnie 5 lat. Składa się na nią m. in. wybór pracy, założenie/niezałożenie rodziny, decyzje prokreacyjne, mieszkaniowe itd. Nie wszyscy przechodzą przez tą fazę jednakowo dobrze. Niektórzy nawet wielokrotnie powracają do tego etapu.

• Faza progresywnej ekspansji z opus magnum - progres to rozwój, ekspansja
  to dążenie do tego, by stać się osobą znaczącą, opus magnum - największe dzieło. Nie wszyscy mamy to samo opus magnum (cel, do którego dążymy). Każdy z nas projektuje własne życie, ale każdy dąży do czegoś innego. Tych opus magnum jest tyle, ile jest ludzi, bo każdy ma inne najważniejsze cele. Mogą się one również zmieniać w czasie.

• Faza regresywnej ekspansji z dominantą starzenia się - regres to cofanie się. Organizm starzeje się, zmniejszają się siły, spada aktywność, nie tracimy nic ze znaczenia, jakie osiągnęliśmy w życiu (dalej mamy stanowisko, jesteśmy dla kogoś osobami znaczącymi itd.). Okres ten trwa 5 - 10 lat.

Józef Kocemba

• Do 30. roku życia: poznawanie świata, przystosowywanie się do pełnienia ról biologicznych, społecznych, zawodowych stawanie się człowiekiem

• Okres twórczy:

- wiek średni (30 - 45)

- wiek dojrzały (45 - 60)

• Okres starości

- III wiek (60 - 75)

- starość dojrzała (75 - 90)

- okres długowieczności - powyżej 90. lat

Najbardziej aktywny okres przypada na lata 30 - 60. Wtedy też jest najmniej czasu, człowiek pełni wiele ról i stawiane są przed nim liczne zadania.

Zadania rozwojowe. Role społeczne

Patrycja Cross

Wiek	Faza życia
18 - 22	Opuszczanie domu rodzinnego
23 - 28	Wejście w świat dorosłych - w tym okresie podejmuje się decyzje, dotyczące stylu życia
29 - 34	Dążenie do samorealizacji - ludzie poszukują mentorów, autorytetów
37 - 42	Tożsamość osobowościowa - często podejmowana jest ponownie nauka, zwłaszcza przez kobiety, które we wcześniejszych etapach zajmowały się rodzeniem i wychowywaniem dzieci
45 - 55	Okres przełomu - pojawia się menopauza/ andropauza
57 - 64	Okres tolerancji - zgodna, retrospektywna, pogodna refleksja nad życiem
67 +	Okres refleksji nad życiem

Nie ma w tej tabeli niektórych lat, bowiem są to granice płynne i różne osoby w różnym wieku do nich dochodzą.

Erik Erikson: kryzys tożsamości/zadania rozwojowe

1. Faza ufności vs faza nieufności (niemowlęctwo)

2. Faza autonomii vs wstydu, wątpliwości

3. Faza inicjatywy vs poczucia winy (4 - 6 lat, dzieciństwo, świat zabaw)

4. Faza adekwatności pracowitości vs poczucia niższości ( 7 - 12 lat, okres szkolny)

5. Tożsamość vs alienacja, niepewność ról

• Tożsamość grupowa - 13 - 17 lat - wczesna adolescencja

• Tożsamość indywidualna - 19 - 22 lat - późna adolescencja

• Intymność vs izolacja - 23 - 24 lata - wczesna dojrzałość

• Faza generatywności, kreatywności vs stagnacja (35 - 60 lat - średnia dorosłość)

• Faza integracji: integralność ego vs rozpacz - 61 + wiek starczy, cnota mądrości, szczytowy moment rozwoju ego

Danie Levinson: struktura życia jednostki - nie dotyczy ona kobiet (za Pietrasińskim)

1. Dzieciństwo i dorastanie (0 - 17 lat)

2. Wczesna dorosłość (17 - 45 lat)

• Nowicjat w świecie dorosłych

- wkraczanie we wczesną dorosłość (17 - 22 lat)

- debiut w świecie dorosłych (22 - 28 lat)

- wkraczanie w lata 30. (28 - 33 lata)

• Stabilizacja

3. Średnia dorosłość (40 - 65)

• Wkraczanie w wiek średni (40 - 45 lat)

• Początek wieku średniego (45 - 50 lat)

• Wkraczanie w lata 50. (50 - 55 lat)

• Kulminacja wieku średniego (55 - 60 lat)

4. Późna dorosłość - ponad 60 lat

• Wkraczanie w późną dorosłość (60 - 65 lat)

• Późna dorosłość (65 - 80 lat)

• Bardzo późny wiek dojrzały (ponad 80 lat)

Role społeczne:

• Rodzinne

• Zawodowe

• Wolnoczasowe

• Koleżeńskie

• Sąsiedzkie

• Wynikające z poczucia tożsamości narodowej

• Wyznaniowe i stowarzyszeniowe

• Obywatelskie

• Ucznia (5,5% to uczniowie szkół dla dorosłych, 64% Polaków to ludzie bierni jeśli chodzi o aktywność edukacyjną)

Uczeń dorosły. Uczący się dorosły. Uczenie się dorosłych. Możliwości intelektualne człowieka dorosłego

Uczeń dorosły to każda osoba dorosła podejmująca jakąkolwiek aktywność edukacyjną.

Uczniowie szkolni - uczestnicy edukacji formalnej (szkoły dla dorosłych). osoby dorosłe, zazwyczaj pracujące zawodowo, które uczęszczają do szkół dla pracujących; cechy charakterystyczne: względna systematyczność kontaktów ze szkołą, znaczna ich częstotliwość i sformalizowanie, wymagania formalno-prawne zbliżone do wymagań stosowanych
w szkolnictwie dla młodzieży niepracującej

Uczniowie pozaszkolni - osoby dorosłe będące w zasięgu zorganizowanych oddziaływań oświatowych i kulturalno wychowawczych:

1. Uczestnicy kursów, seminariów, konferencji, uniwersytetów ludowych, powszechnych
i trzeciego wieku, poradni, klubów zainteresowań;

2. Słuchacze wykładów powszechnych, odczytów, prelekcji;

3. Stali czytelnicy książek;

4. Członkowie zespołów artystycznych i technicznych;

5. Osoby doskonalące się drogą samokształcenia i samowychowania.

Postawy wobec edukacji

Najogólniej można je podzielić na postawy pozytywne, negatywne oraz ambiwalentne (obojętne)

Postawy wobec edukacji wg C. O. Houle

1. „Niepubliczność” oświatowa - osoby nie rozumiejące potrzeby uczenia się, pozbawione wiedzy o motywacjach i formach oświaty dorosłych.

2. Osoby znające te instytucje, ale nie chcące się uczyć, nie odczuwające tej potrzeby.

3. Osoby przeżywające wewnętrzny opór i wynajdujące różne powody uniemożliwiające uczenie się, odkładające to zadanie „na później”.

4. Właściwi uczestnicy, kierowani różnymi motywami, chcące osiągnąć cele związane
   z planowaną rolą społeczną lub uznanymi wartościami.

5. Bierni uczestnicy, korzystający z instytucji oświaty dorosłych, ale bez wyraźnej motywacji i celu. Uczą się raz tego, raz tamtego, interesują się raz tym, raz czymś innym.

6. Osoby uznające uczenie się i własne doskonalenie za wartość najwyższą i nadające sens życiu.

Bariery aktywności edukacyjnej

1. Tkwiące w psychice jednostki

• 
  Brak motywu do podjęcia nauki

• Brak wiary we własne siły zaniżona samoocena

• Lęk przed porażką

• 
  
  Niskie poczucie własnej wartości

• Niewłaściwe postawy wobec edukacji

• Apatia, zniechęcenie, stany lękowe i depresyjne spowodowane długotrwałym brakiem pracy

• Bezefektywny „przymus kształcenia”

Tkwiące w środowisku

• Finansowe - zbyt wysokie koszty nauki, niskie zarobki lub brak pracy („błędne koło”)

• Zakłócenia w sytuacji społecznej - niemożność pogodzeni pracy z nauką

• Zakłócenia w sytuacji rodzinnej - brak czasu dla dzieci, współmałżonka

• Brak dostępu do informacji na temat form i ośrodków kształcenia

• Niepełnosprawność, choroby przewlekłe, dysharmonie związane z wyglądem zewnętrznym (WTZ - dla osób niepełnosprawnych intelektualnie)

Potrzeba poznawcza - to właściwość człowieka, która powoduje, że bez otrzymania określonej liczby informacji w każdej sytuacji bez możliwości przeprowadzenia czynności poznawczych, w sytuacjach częściowo nowych - człowiek nie może normalnie funkcjonować.

/K. Obuchowski/

Potrzeba kulturalno - oświatowa

• „Głód” zaspokajany przez treści kultury, wiedzę i sztukę

• Pragnienie człowieka, które jesteśmy w stanie zaspokoić w rezultacie aktywności kulturalnej (J. Niżnik)

• Ogół potrzeb przekraczających walkę o byt (J. Pieter)

Potrzeby kulturalno - oświatowe (za T. Aleksandrem)

• Potrzeba poznawcza w zakresie wiedzy ogólnej - wiedzieć „co?” Rozumieć „dlaczego?”

• Potrzeba poznawcza w zakresie wiedzy utylitarnej - wiedza do wykorzystania, potrzebna, np. pragnienie prowadzenia samochodu przez znaczną część społeczeństwa

• Potrzeba artystyczna - związana z potrzebą doznawania wzruszeń, przeżywania piękna. Zalicza się tutaj również piękno przyrody, własny styl, wyrażanie siebie poprzez ubiór, aranżacja własnej przestrzeni, mieszkań itd. Dużą rolę w zaspokajaniu tej potrzeby odgrywają instytucje kultury.

• Potrzeba działalności twórczej - człowiek występuje tutaj w roli kreatywnej, to on tworzy, przy czym są to działania nieprofesjonalne, podejmowane przez nieprofesjonalistów.

• Potrzeba rekreacyjna - człowiek musi odpoczywać, przy czym zalecany jest tutaj aktywny wypoczynek, racjonalne zagospodarowanie czasu wolnego. Przyjmuje się,
  iż pracownicy fizyczni powinni odpoczywać biernie, a intelektualni aktywnie.

Motywy aktywności edukacyjnej (wg F. Urbańczyka)

• Motywy utylitarne

• Motywy społeczne

• Motywy intelektualne

• Przymus

Najbardziej powszechne są motywy utylitarne, natomiast najsilniejsze intelektualne.

- Potrzeby fizjologiczne motywy utylitarne, pragmatyczne, praktyczne

- Potrzeby bezpieczeństwa

- Potrzeby społeczne motywy społeczne

- Potrzeby szacunku i uznania

- Potrzeby samorealizacji motywy intelektualne, oświatowe

WYKŁAD 5 8 XI 2010

Mechanizmy uczenia się

• Różnica warunków uczenia się dzieci i dorosłych

• Różnica w zakresie doświadczeń i przekonań dzieci i dorosłych

• Codzienność: ilość obowiązków, podział ról

Trudności w uczeniu się dorosłych:

• Złe nawyki i nieumiejętność słuchania, notowania

• Luki wykształceniowe

• Brak umiejętności wnioskowania, porównywania

• Zróżnicowana grupa uczniów (wiek, zawód, poziom intelektualny itd.)

• Stosowanie niewłaściwych metod nauczania przez nauczyciela

• Bezwzględność wymagań edukacyjnych nauczyciela (np. uczenie się na pamięć)

• Trudny materiał programowy (nowe, obce treści lub treści na podstawie wiedzy z lat ubiegłych)

• Nieodpowiednie podręczniki i skrypty (nieatrakcyjne przedstawianie treści, brak pomocy)

Edukacja permanentna (Learning is a long life progress)

Kształcenie ustawiczne = edukacja ustawiczna - trwanie kształcenia przez wiele lat, przez całe życie człowieka, bez przerwy

IDEA + PROCES + ZASADA

Pedagogika humanistyczna - człowiek i jego działalność rozwojowa

W Polsce - kształcenie po obowiązku szkolnym

Zasady edukacji permanentnej:

• Ustawiczność kształcenia wraz z kształceniem równoległym

• Dążenie do stworzenia społeczeństwa wychowującego

• Aktywność samokształceniowa dorosłych

• Wychowanie nowego typu człowieka o twórczym i dynamicznym stosunku do życia i kultury, potrafiącego doskonalić siebie

Basit Yaylee - autor ksiązki „Lifelong Education”

Etapy tworzenia się systemu autonomicznego kształcenia ustawicznego

• Formalizowanie się wychowania w latach najmłodszych (przedszkole, żłobek)

• Rozwój szkolnictwa elementarnego (obowiązek szkolny)

• Rozwój szkolnictwa średniego (ogólnokształcące, zawodowe)

• Rozwój szkolnictwa wyższego

• Rozwój różnych form kształcenia dorosłych

• Uniwersytety III wieku

• Rozwój edukacji specjalnej (osób z wadami, chorych i niepełnosprawnych, a także reemigrantów i cudzoziemców)

Istota kształcenia ustawicznego (intencjonalne, planowe, racjonalne oddziaływanie na rozwój człowieka na każdym etapie jego życia)

Wymiary kształcenia ustawicznego:

• Wymiar czasowy (szkolenie we wczesnych etapach życia)

• Wymiar przestrzenny (integracja poczynań dydaktycznych i wychowawczych różnych instytucji i środowisk)

• Wymiar o charakterze głębi i jakości (integracyjne zajęcia o różnym stopniu trudności, wymaga od uczącego się różnej aktywności, wysiłku umysłowego itd.)

Działania ekstansywne i intensywne

Cechy edukacji permanentnej:

• Całożyciowość

• Wykraczanie poza normy, mury szkoły

• Obejmuje wszystkie środowiska wychowawcze: rodzina, grupy rówieśnicze, system szkolny itd.

• Wielość organizatorów

• Wielość form organizacyjnych i dydaktycznych

• Wielopoziomowość, ciągłość, drożność

• Otwartość (powszechny dostęp w czasie i przestrzeni)

• Szeroki wachlarz propozycji tematycznych

• Elastyczność

Inicjatorzy trendów edukacyjnych UNESCO, OECD, UE, Rada Europy 1949

EURYDICE, LIFELONG LEARNING PROGRAM, program Grundtvig (dla dorosłych)

WYKŁAD 6 22 XI 2010

W poszukiwaniu tożamości andragogiki - próba organizacji podstawowych pojęć

1833 - termin „andragogika” pojawił się w piśmiennictwie

Lata 60. XX w. - andragogika uznana została za dyscyplinę naukową

SZKOLNICTWO - SZKOŁA - KSZTAŁCENIE

Pole semantyczne pojęć „uczeń - nauczyciel - szkoła”

Uczeń	Nauczyciel	Szkoła
adresat, czytelnik, członek, dyskutant, hospitowany, instruowany, korespondent, kursant, obserwator, radzący sobie, samokształceniowiec, seminarzysta, słuchacz, student, uczeń dorosły, uczestnik, widz, zwiedzający	animator, aktor, bibliotekarz, coach, doradca, edukator, ekspert, hospitant, instruktor, konsultant, kustosz, lektor, menadżer, mentor, mistrz, mówca, orator, oświatowiec, popularyzator, prelegent, przewodnik, trener, autor, wizytator, wykładowca	akademia, biblioteka, coaching, czytelnia, galeria, instytut, klub, koło, konferencja, konserwatorium, kurs, muzeum, placówka kulturalno - oświatowa, poradnia, seminarium, staż, studium, tutoring, ucząca się organizacja

Coaching - idea coachingu opiera się na pomocy i kierowaniu rozwojem umiejętności oraz kompetencji studenta przez trenera (z ang. coach), która ma na celu wsparcia osoby objętej coachingiem w osiągnięciu przez nią uzgodnionych z trenerem celów.

Klasyczny tutorial

• Typowy oksfordzki tutorial to jednogodzinne spotkanie, organizowane raz w tygodniu z jednym, dwoma lub trzema studentami

• Tutor proponuje literaturę i zadaje temat, który studenci muszą samodzielnie opracować i zaprezentować w formie eseju

• Na początku spotkania student czyta swój esej, który następnie staje się przedmiotem dyskusji

• Od 8 do 12 tutoriali umożliwia zrealizowanie materiału z wybranego przedmiotu oraz przygotowanie studenta do końcowego pisemnego egzaminu dyplomowego

• Od studenta oczekuje się zapoznania z literaturą niezależnie od tutoriali

• Typową cecha tutoringu jest jej nieformalny charakter

Edukacja formalna (szkolna) dorosłych

To kształcenie oparte na stałych pod względem czasu i treści nauki formach, od szkoły podstawowej po uniwersytet.

W edukacji dorosłych systematyczny przekaz wiedzy, umiejętności i postaw w ustalonym miejscu i czasie. Celem tego procesu jest uzyskanie formalnych kwalifikacji potwierdzonych świadectwami i dyplomami.

Edukacja pozaformalna (pozaszkolna) dorosłych

To każda organizowana działalność oświatowa, odbywająca się poza ustalonym systemem kształcenia formalnego, podejmowana samodzielnie, bądź w ramach szerszej akcji jako jej ważny składnik, mająca określone cele oświatowe oraz dająca się wyróżnić grupy uczestników (np. kursy, studia podyplomowe).

Edukacja nieformalna (incydentalna) dorosłych

Trwający przez całe życie niesformalizowany i niesystematyczny proces nabywania przez każdego człowieka wiadomości, sprawności, przekonań i postaw na podstawie codziennego doświadczenia oraz wpływów wychowawczych otoczenia: rodziny, rodziców, rówieśników, sąsiadów, środowiska społecznego, publikacji i innych środków masowego oddziaływania. Szczególną rolę pełni tutaj rodzina (np. samodoskonalenie)

Systemy dydaktyczne

• Stacjonarny, czyli bezpośredni: szkoły, kursy, ośrodki popularyzacji wiedzy (uniwersytety powszechne, robotnicze, ludowe, dla rolników) - występuje tutaj jedność czasu i przestrzeni pomiędzy wykładowcą a uczniami (wykładowcy i studenci w jednym miejscu i czasie) to tak jakby edukacja formalna

• Na odległość, czyli pośredni: kształcenie korespondencyjne, zaoczne, z wykorzystaniem multimediów (szkolnictwo wszystkich poziomów, uniwersytety otwarte, konsultacje, kursy, wykłady, lekcje i prelekcje radiowe i telewizyjne,
  e - learning, sieciowe platformy edukacyjne) edukacja nieformalna

• Samokształcenie wspomagane, kierowane (zespoły samokształceniowe, koła oświatowe, kluby dyskusyjne, klasy tutorialne, poradnictwo, konsultacje, specjalistyczne instytucje upowszechniania kultury i oświaty: muzea, wystawy, galerie, przedstawienia teatralne, operowe, koncerty, występy estradowe, turystyka, krajoznawstwo, amatorski ruch artystyczny).

Usługi edukacji ustawicznej dorosłych świadczą:

• Placówki kształcenia ustawicznego

• Placówki kształcenia praktycznego

• Zakłady racy

• Urzędy pracy

• Organizacje zawodowe i organizacje rolników

• Kościoły i organizacje religijne

• Stowarzyszenia, fundacje i inne organizacje dobrowolne

• Instytucje naukowe

• Samorządy lokalne

Strategie kształcenia dorosłych (z „Podstawy edukacji dorosłych”)

Są to swoiste procedury postępowania o charakterze normatywnym, wyznaczane (?) głównie rodzajem, charakterem celów, dla realizacji których zostały zaprojektowane. Wyróżnia się strategie:

• Klasowo - lekcyjne

• Kursów dokształcających

• Kształcenia zdalnego

• Samokształcenia

• Kół oświatowych

• Kształcenia za pomocą żywego słowa

• Kształcenia za pomocą słowa drukowanego

• Doradczą

• Strategie mieszane

Kształcenie

bezinteresowne

|

|

|

Nurt intensywny --------------------- Oświata dorosłych ------------------------ Nurt ekstensywny

|

|

|

Kształcenie dyplomowe

Nurt intensywny (kurs, dyplomy) - ważne są wcześniejsze doświadczenia edukacyjne

Nurt ekstensywny (poszukiwanie satysfakcji) - ekstensja to wychodzenie na zewnątrz, a więc jest to edukacja otwarta dla każdego

Nurty i formy organizowania oświaty dorosłych

Nurty oświaty
Formy organizacyjne	Dyplomowy/ intensywny		Niedyplomowy/ ekstensywny	Autoedukacyjny
		Szkolne	Szkoły dla dorosłych	Wszechnicowe	Samokształcenie indywidualne
		Pozaszkolne	Kursowe	Doradczo - terapeutyczne
				Zdalne	Edukacja kulturalna
				Mieszane (blended learning)	Ludyczno - rekreacyjne	Samokształcenie zespołowe (koła oświatowe)

Studia kwalifikacyjne nie mogą trwać krócej niż 3 semestry.

Telematyka - metodyka nauczania na odległość

Listy uczebne - nazwa własna podręcznika do uczenia zdalnego

Cechy współczesnej edukacji dorosłych:

1. Wielu organizatorów - władze państwowe, samorządy terytorialne, stowarzyszenia społeczne, kościoły, fundacje, osoby prywatne, zakłady pracy

2. Różnorodność środowisk - lokalne, ponadlokalne, ludzie młodzi, przedstawiciele pokolenia średniego, seniorzy, z wysokimi kwalifikacjami, bez kwalifikacji wyjściowych

3. Wielość form - szkoły dla dorosłych, uniwersytet powszechny, kursy, samokształcenie, szkoły podyplomowe, seminaria, konferencje itd.

4. Wielopoziomowość - kształcenie „w głąb” i „wszerz”, z dyplomami i bez, wszystkie poziomy kształcenia

5. Wielowariantowość - wiele wersji poszczególnych form

6. Otwartość - likwidacja granic, zamykających chętnym dostęp do danego kształcenia się, barier finansowych, czasowych, formalno - prawnych, koordynowanie edukacji z innymi systemami życia społecznego

7. Związek z interesem określonych grup społecznych - wypracowanie w poszczególnych instytucjach edukacji dorosłych własnych, dostosowanych do rozmiaru środowiska, programów oraz swoistego stylu i modelu kształcenia dorosłych.

8. Brak ścisłego ukierunkowania programowego - dowolność doboru treści

9. Ścisły związek ze sprawami społeczno - gospodarczymi i kulturalnymi kraju - dostosowanie edukacji do panujących warunków społeczno - kulturowych i politycznych, reagowanie na potrzeby kraju

10. Elastyczność - dostosowanie form organizacyjnych i treści kształcenia do aktualnych potrzeb społecznych

WYKŁAD 7 29 XI 2010

Andragog - specjalista w zakresie aktywnej edukacyjnie dorosłości

Wymagane doświadczenie (poziom i rodzaj)

• Ukończone studia pedagogiczne I stopnia i II stopnia w zakresie specjalności, specjalizacji andragogicznej, edukacji dorosłych i pokrewnych (edukacja dorosłych
  z gerontologią, edukacja ustawiczna z andragogiką)

• Studia podyplomowe w zakresie andragogiki, edukacji dorosłych

Podstawowe zadania zawodowe andragoga

1. Gromadzi wiedzę na temat:

• Systemu kształcenia w Polsce

• Uczestników edukacji dorosłych

• Zmniejszających się rodzajów aktywności

• Zadań rozwojowych związanych z okresem dorosłości

Diagnozuje i analizuje:

• Rynek edukacyjny

• Potrzeby edukacyjne

• Planuje działalność edukacji dorosłych w różnych placówkach edukacyjnych

3. Prowadzi zajęcia dydaktyczne:

• Kształci specjalistów z innych dziedzin w zakresie umiejętności kształcenia dorosłych i upowszechniania wiedzy oraz znajomości specyfiki oraz wspomaganie rozwoju człowieka dorosłego

• Naucza, pracuje z grupą, tworzy warunki stymulujące do uczenia się, identyfikuje bariery w uczeniu się dorosłych

• Dobiera koncepcje kształcenia do grupy

• Wdrażanie do samokształcenia

• Bazowanie na nowoczesnych technologiach

• Udziela wskazówek metodycznych samoukom, tworzy instytucjonalne
  i organizacyjne warunki do samokształcenia

• Wspiera samokształcenie dorosłych (projekty z wykorzystaniem mediów masowych i infrastruktury środowiska lokalnego)

• Pomaga, doradza

• W realizacji celów strategii lizbońskiej

• W doborze odpowiedniej oferty edukacyjnej osobom fizycznym
  i zakładom pracy

• Inspiracja

• Promocja

• Kierowanie

Coraz więcej ludzi dorosłych w społeczeństwach Europy uzasadnia potrzebę rozbudowy sektora edukacyjnego dorosłych, który stworzy inspirujące warunki rozwoju osobistego, społecznego i zawodowego. Zalecenia takie płyną również z dokumentów Unii Europejskiej (m. in. Białej Księgi (1995), Memorandum na temat uczenia się przez całe życie (2000), Edukacji i szkoleń do 2010 (2004). Taki sam kierunek rozwoju oświaty przyjmuje się w Polsce, czego wyrazem jest Strategia Rozwoju Edukacji Ustawicznej do 2010 roku.

Zawód andragoga jest nowoczesną i społecznie oczekiwaną profesją, polegającą na wspieraniu szeroko pojętego rozwoju człowieka dorosłego poprzez edukację i autoedukację. Zawód ten wychodzi naprzeciw społecznemu zapotrzebowaniu na wiedzę jako ważny czynnik cywilizacyjnego postępu a zarazem wyznacznika osobistego rozwoju i poczucia życiowej satysfakcji uczących się dorosłych.

Andragog od lipca 2010 wszedł na listę oficjalnych zawodów w Polsce.

Oświata dorosłych jako szansa na wzmocnienie kapitału społecznego środowisk lokalnych

Społeczny wymiar edukacji w środowiskach lokalnych. Studium przypadku

Kapitał organizacyjny + kapitał społeczny = kapitał ludzki

Kręgi społeczne - określenie znane w polskiej literaturze od czasów F. Znanieckiego, który za najważniejsze dla jednostki… relacje osobowe

Składowe indeksu kapitału intelektualnego

Kapitał intelektualny:

1. Kapitał społeczny - obowiązujące normy postępowania, zaufanie i zaangażowanie, które wspierają współpracę i wymianę wiedzy - przyczyniają się do wzrostu dobrostanu kraju.

2. Kapitał ludzki - potencjał wyrażający się w wykształceniu, doświadczeniu życiowym, postawach, umiejętnościach obywateli, mający służyć poprawie aktualnego i przyszłego dobrobytu społecznego kraju.

3. Kapitał relacyjny - wizerunek kraju na zewnątrz, poziom integracji z globalną gospodarką.

4. Kapitał organizacyjny - wymierne elementy struktury narodowego systemu.

Edukacja popularna - kursy, formy wszechnicowe itd., wydarzenia kulturalne aranżowane przez instytucje i organizacje w społecznościach lokalnych, a zmierzające do zachęty do udziału w życiu publicznym oraz służące udostępnianiu wiedzy i kultury.

Program Unia Europejska 2020

Program ten ma 3 filary:

1. Konkurencyjna i bardziej przyjazna dla środowiska gospodarka.

2. Gospodarka oparta na wiedzy - wzmacnianie instytucji naukowych, współpraca naukowców i społeczeństwa.

3. Dotyczy kapitału ludzkiego.

Europejskie ramy kształcenia ustawicznego (strategia Lizbońska 2006)

8 kulturowych umiejętności:

1. Porozumiewanie się w języku ojczystym.

2. Porozumiewanie się w językach obcych.

3. Kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo - techniczne.

4. Kompetencje informatyczne.

5. Zdolność uczenia się.

6. Kompetencje interpersonalne, międzykulturowe i społeczne oraz kompetencje obywatelskie.

7. Ekspresja kulturowa.

8. Przedsiębiorczość.

Uniwersytet Zimowy to forma Uniwersytetu Ludowego.

Modyfikujące działanie środowiska społecznego nie przestaje oddziaływać na jednostkę w chwili osiągnięcia przez nią dojrzałości, ale trwa nadal.

WYKŁAD 8 6 XII 2010

Demograficzny obraz polskiej starości

Determinanty starzenia się społeczeństwa:

1. Wydłużenie przeciętnego trwania życia jednostek, na który wpływa wzrost gospodarczy, poprawa warunków zdrowotnych, postęp w medycynie i technologii medycznej.

2. Zmiany obyczajów - emancypacja, skolaryzacja, praca zawodowa, awans społeczny kobiet.

3. Zmiana modelu rodziny - zanikanie rodziny tradycyjnej, wielodzietnej na rzecz rodziny nuklearnej, dwupoziomowej, małej.

4. Brak prostej zastępowalności pokoleń i zerowy lub ujemny przyrost naturalny.

5. Zmiany obejmujące płodność, umieralność, migracje, kształt i funkcjonowanie rodziny wyznaczają zmianę struktury demograficznej, zmniejsza się liczba dzieci i młodzieży, przyrasta odsetek osób starszych.

Demograficzny wymiar starości:

Stopa starości, iloraz starości

1. Udział w populacji generalnej osób w wieku 60 lat i więcej (WHO).

2. Udział w populacji generalnej w wieku 65 lat i więcej (ONZ, Eurostat).

3. Udział w populacji generalnej osób w wieku emerytalnym (poprodukcyjnym)

Fazy procesu starzenia się społeczeństwa

WHO - 60 +

Młodość demograficzna (do 8%) wczesna faza przejściowa (8 - 10%) późna faza przejściowa (10 - 12%) starość demograficzna (12 - 15%) zaawansowana starość demograficzna (15% i więcej)

ONZ - 65 +

Faza „młoda” (poniżej 4%) faza „dojrzała” (4 - 7%) faza „stara” (7 - 10%) faza „zaawansowanej starości” (powyżej 10%)

Polska to faza „zaawansowanej starości”.

Ubóstwo emerytów jest zjawiskiem mniej dokuczliwym niż bieda rodzin wielodzietnych czy bezrobotnych. Sytuacja ekonomiczna obecnego pokolenia osób starszych jest relatywnie korzystna, w porównaniu ze stanem we wcześniejszych dekadach. Dowodzi tego fakt, że ludzie starzy stanowią kilka procent ogółu osób znajdujących się w sytuacji trwałego ubóstwa. Mają oni na ogół zapewnienie stałego źródła utrzymania: emerytury czy renty.

Najstarsi Polacy to grupa o specyficznych cechach:

• Dostrzegalna niepełnosprawność (deficyty zdrowotne, wielochorobowość - tzw. zespół geriatryczny - zwłaszcza po 70. r. ż.

• Przewaga gospodarstw jednoosobowych (w mieście co trzeci senior, na wsi co drugi)

• Zasoby mieszkaniowe o niedostatecznym komforcie

• Skromne zasoby finansowe. Posiadają stałe źródło dochodów

• Poczucie marginalizacji społecznej

Polityka społeczna wobec starzenia się społeczeństwa z uwzględnieniem pomocy społecznej

Podmioty kreujące globalne postulaty i wektory polityki społecznej

„Społeczeństwa dla Wszystkich Grup Wieku”

ONZ

UNESCO

WHO

Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO)

Bank Światowy

EURAG i inne organizacje (stowarzyszenia, federacje seniorskie i prosenioralne)

EU, Rada Europy, Komisja Europejska (Strategia Lizbońska - 2000, Karta Praw Podstawowych - Nicea 2000, Traktat z Lizbony - 2009, Strategia UE 2020 w miejsce Strategii Lizbońskiej)

2012 - Europejski Rok Aktywności Osób Starszych

Główne kierunki działań polityki ONZ wobec problemu starzenia się populacji światowej:

• Przyjęcie problemu starzenia się społeczeństwa jako priorytetu ogólnego

• Gwarantowanie bezpiecznego dochodu seniorom

• Edukacja permanentna prowadząca do budowania wyedukowanej populacji seniorów

• Promocja zdrowego stylu życia

• Realizowanie elastycznej polityki rynku pracy

• Podejmowanie inicjatyw międzypokoleniowych

• Przygotowanie rozwiązań prawnych sprzyjających lepszej integracji kobiet z zasobami siły roboczej

• Budowanie środowiska społecznego wolnego od barier

• Dostarczanie świadczeń zdrowotnych i społecznych oraz pomocy społecznej w oparciu o stabilny system zabezpieczenia społecznego

• Neutralizowanie stereotypów starości oraz niekorzystnych dla seniorów zachowań społecznych

• Wzbogacenie zasobów badawczych z zakresu gerontologii

Ramy polityki w zakresie starzenia się społeczeństwa powinny opierać się na filarach:

1. Zdrowie

• Zapobieganie i ograniczanie chorób przewlekłych

• Zmniejszenie czynników ryzyka i wzbogacenie czynników przydatnych dla zdrowia

• Rozwój przyjaznego i dostępnego systemu opieki zdrowotnej dla osób starszych z uwzględnieniem specyficznych potrzeb kobiet i mężczyzn

• Zapewnienie edukacji dla opiekunów (nieformalnych i kontraktowych)

Uczestnictwo - m. in. zapewnienie edukacji całożyciowej

Poczucie bezpieczeństwa

Prawa człowieka:

1. Prawa i wolności osobiste

2. Prawa i wolności polityczne

3. Wolności i prawa ekonomiczne

4. Prawa socjalne

5. Prawa kulturalne

Strategia UE 2020 - priorytety

1. Konkurencyjna i bardziej przyjazna dla środowiska gospodarka

2. Gospodarka oparta na wiedzy - motywacje do badań i innowacje

3. Wzmacnianie pozycji obywateli w państwie, rozwój kapitału ludzkiego, walka z wykluczeniem społecznym, przede wszystkim z biedą i nierównym dostępem do dóbr i usług.

Polityka społeczna wobec wykluczenia społecznego

• Polityka zatrudnienia i ochrony pracy

• Polityka czasu wolnego i wypoczynku

• Edukacja całego narodu

• Przeciwdziałanie ubóstwu i dysproporcjom dochodowym

Różne formy partycypacji

• Partycypacja społeczna

• Partycypacja polityczna

• Partycypacja na rynku pracy

• Mieszkalnictwo (bez barier architektonicznych)

• Pielęgnacja i opieka (kształcenie opiekunów nieformalnych lub kontraktowych)

• Pomoc społeczna (wzmocnienie środowiskowej pomocy wobec najsłabszych beneficjentów, jak najdłuższe utrzymywanie osób starszych w niezależnym życiu)

WYKŁAD 9 13 XII 2010

Uczyć się bez granic - w stronę społeczeństwa (pseudo)wiedzy edukacja nieformalna

3 wymiary kształcenia:

1. Kształcenie w pionie (edukacja formalna, szkolna)

2. Kształcenie w poziomie (edukacja pozaformalna, pozaszkolna)

3. Kształcenie w głąb ( edukacja nieformalna, samokształcenie)

Polska Klasyfikacja Działalności

Klasa: P.EDUKACJA

• 85.1 Wychowanie przedszkolne

• 85.2 Szkoły podstawowe

• 85.3 Gimnazja i szkoły ponadgimnazjalne

• 85.4 Szkoły policealne wyższe

• 85.5 Pozaszkolne formy edukacji

• 85.6. Działalność wspomagająca edukację

Pozaszkolne formy edukacji:

85.51 Pozaszkolne formy edukacji sportowej oraz zajęć sportowych i rekreacyjnych

85.52 Pozaszkolne formy edukacji artystycznej

85.53 Pozaszkolne formy edukacji z zakresu nauki jazdy i pilotażu

85. 54 Pozaszkolne formy edukacji gdzie indziej nieklasyfikowane

Komitet Obrony Robotników

Rodziny samotnych ojców/matek

Rozciągnięta na przestrzeni życia seria kolejnych długoterminowych związków, cechujących się seksualną wyłącznością, np. „Jestem wierna jednemu partnerowi, dopóki go kocham”

Inaczej „zdalna praca”, biuro w domu, forma organizacji pracy polegająca na świadczeniu pracy poza siedzibą przedsiębiorstwa, jednak w kontakcie z przełożonym i współpracownikami za pomocą urządzeń telekomunikacyjnych

Wizja globalnej sieci komunikacyjnej integrującej Internet, sieć kablową, telefonię oraz inne media elektronicznego przekazu w ramach rozwijającego się społeczeństwa informacyjnego

O. Czerniawska, Drogi i bezdroża andragogiki i gerontologii. Szkice i rozprawy, WSHE, Łódź 2000

T. Wujek, Wprowadzanie do pedagogiki dorosłych, PWN, Warszawa 1992

40

---