1. Cele
   uczeń:
   - poprawnie zachowuje się w nowym terenie
   - dostrzega piękno otaczającej go przyrody
   - sprawnie pokonuje przeszkody naturalne
   - wykonuje pracę w sposób twórczy i doprowadza ją do końca
   - wyróżnia jadalne części krzewu ziemniaka
   - potrafi rozpalić ognisko
   - zna nadziemne i podziemne części krzewu ziemniaka
   - zna potrawy z wykorzystaniem ziemniaków
   - wie w jakiej formie jedzone ziemniaki są najzdrowsze
   - potrafi wymienić produkty wykonane z ziemniaków
   - śpiewa piosenkę „Kartofelki, kartofelki”
   2. Cele rewalidacyjne:
   - współdziała w grupie
   - nawiązuje poprawne stosunki z rówieśnikami
   - ma poczucie własnej wartości
   - dostrzega swoje osiągnięcia
   - uruchamia swoją wyobraźnię
   - dokonuje krytycznej samooceny
   3. Metody:
   - zabawa integrująca
   - pokaz, obserwacja
   - problemowa
   - działań praktycznych
   - ekspresji muzycznej
   - ekspresji ruchowej
   4. Formy pracy:
   - zbiorowa
   - grupowa

Zał. 1.
Pytania:
1. Do jakiej grupy roślin należą ziemniaki?
2. Wymień dwa produkty zrobione z ziemniaków.
3. Jak nazywa się jadalna część ziemniaka?
4. Wymień trzy potrawy wykonane z ziemniaków.
5. Jakie ziemniaki są najzdrowsze?
6. Jak nazywają się „ziemniaczane żniwa”?
7. Jak nazywa się pole na którym rosną ziemniaki?
8. Czy owoce ziemniaka są jadalne?

ZIEMNIAK - TO BRZMI DUMNIE
W Polsce ziemniak zajmuje ok. 13% gruntów ornych, co stawia go na drugim miejscu po zbożach pod względem zajmowanej powierzchni uprawy. Duży udział ziemniaka w strukturze zasiewów wynika ze stosunkowo małych wymagań glebowych i klimatycznych. Ziemniak zawiera w bulwach cenny składnik odżywczy - skrobie. Jej zawartość w świeżej masie bulw waha sie od 12 do 24%. Ponadto w bulwach występuję od 1,0 do 2,5% białka, sole mineralne, witaminy z grupy B i witaminę C.

BUDOWA ZIEMNIAKÓW
Część nadziemna ziemniaka, zwana popularnie krzakiem, sklada sie z 1-8 lodyg. Na lodygach wyrastaja liscie, ktore skladaja sie z kilku listkow. Jesli liscie te sa ulozone gesto, wowczas krzak ma pokroj lisciowy. Jesli jest odwrotnie, krzak ma pokroj lodygowy. Barwa kwiatow jest cecha odmianowa i moze byc biala, rozowofioletowa, rozowoliliowa, fioletowa, niebieskofioletowa i niebieska. System korzeniowy roslin ziemniaka wyroslych z bulw sklada sie z licznych korzeni wyrastajacych z nasady lodyg. Bulwy powstaja na zakonczeniach podziemnych pedow, zwanych stolonami. Bulwy poszczegolnych odmian ziemniaka moga roznic sie:

 wielkoscia

 ksztaltem

 barwa skorki

 glebokoscia oczek

WZROST ZIEMNIAKOW
Na bulwie spiralnie rozmieszczone sa oczka, bedace odpowiednikiem spiacych pakow bocznych na lodydze. Wiazanie bulw rozpoczyna sie w okresie od tworzenia pakow kwiatowych do kwitnienia, ich wzrost trwa nawet do konca okresu wegetacji. Rownoczesnie ze wzrostem bulw nastepuje gromadzenie skrobii i innych materialow zapasowych. Ziemniak jest roslina rozmnazana wegetatywnie. Materialem nasiennym sa bulwy. Wzrost rosliny rozpoczyna sie od kielkowania pakow, znajdujacych sie w oczkach. Ziemniak wytwarza zwykle tyle lodyg, ile wyksztalcil kielkow w procesie kielkowania. Jednoczesnie ze wzrostem kielkow rozpoczyna sie tworzenie i wzrost korzeni. Wschody ziemniaka ukazuja sie okolo 14 dni po sadzeniu, a przy nie sprzyjajacej temperaturze lub wilgotnosci gleby nawet po 21-30 dniach. Powolny jest tez wzrost lodyg po wschodach. Po kwitnieniu czesc nadziemna juz nie rosnie, natomiast rosna bulwy.

WYMAGANIA GLEBOWE I KLIMATYCZNE

 ziemniak jest wrazliwy na wiosenne i jesienne przymrozki

 ziemniak udaje sie najlepiej na glebach przewiewnych i przepuszczalnych

 najlepsze gleby to srednio zwiezle, piaski gliniane lekkie i srednie, lessowe i torfowe

Charakterystyka

Łodyga

Gruba, mięsista, do 100 cm wysokości, wykształca rozgałęzione kłącza (stolony) z podziemnymi bulwami bogatymi w skrobię. Łodyga jest pokryta przylegającymi włoskami.

Kwiaty

Bulwy ziemniaka

Obieranie bulw

Liście

Przerywanopierzaste, u nasady łatki jajowate lub sercowate.

Kwiaty

O zrośniętych płatkach i 5 łatkach, średnicy do 3 - 4 cm, barwy białej, różowej, błękitnej lub fioletowej. Zebrane w dwuszypułowe, pozornie szczytowe skrętki.

Owoce

Zielone jagody

Zastosowanie

Roślina uprawna: najwięksi producenci ziemniaków na świecie to Chiny, Rosja i Indie. W obszarach upraw zajmujemy trzecie, a w produkcji bulw drugie miejsce. Roczne zbiory ziemniaka w Polsce to ok. 13,5 - 15,5 mln ton. W Polsce obszar upraw szacuje się na 790 tys. hektarów.

• Historia uprawy: pierwsze uprawy ziemniaka pojawiły się w czasach prehistorycznych w Ameryce Południowej (południowe Andy, tereny obecnego Chile). Do Europy ziemniaki dotarły w XVI wieku, a rozpowszechniły się w XVII w. W XVII i XVIII wieku traktowane były również jako roślina ozdobna. W części Europy, po zauważeniu, że jest bardzo wydajną rośliną uprawną wprowadzano ją do uprawy odgórnymi zarządzeniami (Fryderyk II Wielki w Prusach i Piotr I Wielki w Rosji). Wykorzystanie ziemniaków znacznie wzrosło po opracowaniu techniki ich magazynowania w kopcach, w których dają się przechowywać aż do wiosny następnego roku.

• Sztuka kulinarna: bulwy po ugotowaniu stanowią cenny pokarm człowieka, owoce, części zielone, kwiaty i zielone bulwy zawierają solaninę, co czyni surowe rośliny słabo trującymi. Popularnymi potrawami z ziemniaków są frytki, chipsy i kopytka.

• Ziemniak jest też ważną rośliną pastewną, jako gotowany był podstawą tradycyjnej metody żywienia świń. Jest ważną rośliną przemysłową, używa się go do produkcji spirytusu, mączki ziemniaczanej, która jest niemalże czystą skrobią. Mączka ziemniaczana jest produktem używanym do wytwarzania wielu produktów spożywczych i przemysłowych.

Ziemniak

Odmiany

Istnieje wiele odmian ziemniaka. W Polsce pod koniec marca 2004 w Krajowym Rejestrze Odmian figurowało aż 118 odmian, wśród których dominowały odmiany jadalne. Odmiany te dzieli się zazwyczaj ze względu na ich termin zbioru (np. średnio wczesne, średnio późne, późne). W kraju badaniem nowych odmian ziemniaka zajmuje się Instytut Ziemniaka, obecnie wchodzący w skład Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roślin.

• Bardzo wczesne: Krasa, Irys, Gloria, Bard, Denar, Drop, Ruta.

• Wczesne: Nora, Kulik, Augusta, Gracja, Dorota, Vineta.

• Średnio wczesne: Ibis, Pirol, Żagiel, Satina, Triada, Kuba.

• Średnio późne: Bryza, Syrena, Zeus, Beata, Jasia, Moli.

• Późne: Ania, Bzura, Ślęza, Sonda, Medea.

Inne nazwy

• kartofel (z niem. Kartoffel)

• pyra - gwara poznańska

• grula - gwara góralska

• bulwa - gwara białostocka i korczacka gwara kaszubskiego

• perka (dawniej) od Peru

Wypowiedzenie - komunikat językowy wyrażony zespołem wyrazów powiązanych logicznie i gramatycznie lub jednym wyrazem, wyodrębnionym prozodyjnie (mający zamknięty kontur intonacyjny).

Wypowiedzenia mogą być werbalne (z osobową formą czasownika, od łac. verbum - czasownik) lub niewerbalne (bez osobowej formy czasownika). Werbalnymi nazywamy zdania. Niewerbalne są to równoważniki zdań (gdzie można wprowadzić osobową formę czasownika), wykrzyknienia i zawiadomienia (w obu przypadkach niemożliwe jest wprowadzenie osobowej formy czasownika).

Wypowiedzenia możemy podzielić na pojedyncze (1 wypowiedzenie) i złożone (co najmniej 2 wypowiedzenia).

Wypowiedzenia możemy zróżnicować też ze względu na postawę mówiącego:

1. postawa oznajmująca, neutralna

2. postawa żądająca

3. postawa pytajna (tu następuje podział na rodzaj pytania).

Termin wypowiedzenie wprowadził do językoznawstwa Zenon Klemensiewicz. Są 4 rodzaje zdań: -oznajmujące, -rozkazujące -wykrzyknikowe -pytające Zobacz też: wypowiedzenie nieczasownikowe

Zdanie (łac. sententia) — w językoznawstwie termin ten oznacza wypowiedzenie służące do zakomunikowania jakiejś treści.

Aby wypowiedzenie było zdaniem, musi zawierać orzeczenie. W języku polskim podmiot może pozostać domyślny, ze względu na możliwość zidentyfikowania wykonawcy czynności na podstawie końcówki fleksyjnej czasownika w orzeczeniu. Zdaniem jest również tak krótkie wypowiedzenie jak: Wyszedłem. — w którym podmiotem — wykonawcą czynności jest "ja" (forma czasownika sugeruje, że jest to pierwsza osoba liczby pojedynczej).

Możliwe jest również zdanie bezpodmiotowe, np. Świtało.; Zbudowano most.

Wypowiedzenie niezawierające orzeczenia to równoważnik zdania. Np.: Hej, skarbie!; Tylko spokojnie.; Co?; Dobranoc!

Zdania, w zależności od celu ich wypowiadania, można podzielić na oznajmujące (Jan niedawno sprzedał samochód.), pytające (Kiedy spotkałeś ją po raz pierwszy?) i wykrzyknikowe (Nie dotykaj moich rzeczy!). Każdemu z tych typów odpowiada charakterystyczny znak interpunkcyjny, odpowiednio: kropka, pytajnik, wykrzyknik.

Ze względu na złożoność budowy wyróżnia się zdania nierozwinięte (tylko z podmiotem i orzeczeniem) i rozwinięte (mające więcej elementów składowych, takich jak przydawka, dopełnienie czy okolicznik).

Wypowiedzi dłuższe, zawierające więcej niż jedno orzeczenie, to zdania złożone. W zależności od relacji między poszczególnymi elementami, są to zdania złożone współrzędnie (parataktycznie) lub podrzędnie (hipotaktycznie)

ORTOGRAFIA

Pisownia wyrazów z „u”

Literę u piszemy:
w większości polskich wyrazów, np.
artykuł, długo, gruntowy, lektura, płukać, pukać, reguła, śruba, tłumić;

w wielu przyrostkach, np.
-un - zwiastun, opiekun,
-ulec - hamulec, budulec,
-uch - leniuch, dzieciuch,
-uchna - matuchna, córuchna,
-unek - pakunek, wizerunek,
-utki - malutki, skromniutki,
-us - dzikus, lizus,
-uszek - garnuszek, maluszek,
-uś - dzidziuś, synuś;

w formach czasu teraźniejszego zakończonych na -uję, -ujesz, -uje, np.
promuję, promujesz, promuje,
gotuję, gotujesz, gotuje,
proponuję, proponujesz, proponuje;

w różnych formach czasowników typu kuć, snuć, psuć, np.
kuję, kujmy, kujcie,
snuję, snujesz, snujcie, snuj,
psujesz, psujcie, psuj;

Pisownia wyrazów z „ó”

Literę ó piszemy:
wtedy, gdy w innych formach tego wyrazu lub w wyrazach pokrewnych wymienia się na o lub e, np.
zawód - zawody,
stój - stoję,
móc - mogę,
dróżka - droga,
pióro - pierze,
brzózka - brzezina,
siódma - siedem,
przyjaciółka - przyjaciel;

Gdy ó wymienia się na głoskę a, np.
wrócić - wracać,
skrócić - skracać,
mówić - mawiać;

w cząstce -ów, -ówna, -ówka występującej jako końcówka (oczywiście są od tego wyjątki), np.
bloków, projektów, operatorów, zeszytów, stołów,
Sokołów, Tarnów, Kraków,
Rodziewiczówna, Iłłakowiczówna,
kreskówka, kartkówka, stołówka;

w niewielu wyrazach na początku:
ósemka, ósmy, ów, ówczesny, ówdzie;

Pisownia wyrazów z „rz”

Połączenie liter rz piszemy:
gdy następuje wymiana głoskowa rz - r, np.
marzec - marca,
dworzec - dworca,
dobrze - dobry,
mierzyć - miara,
tworzyć - twórca,
przysporzyć - sporo,
dworzanin - dwór;

w zakończeniach -arz, -erz, -mierz, -mistrz, np.
fałszerz, harcerz, pasterz, kołnierz, rycerz,
bajarz, blacharz, pisarz, ślusarz, tokarz,
kątomierz, ciśnieniomierz, Kazimierz, Włodzimierz,
zegarmistrz, ogniomistrz;

po spółgłoskach p, b, t, d, k, g, ch, j, w, np.
przemoc, wyprzedaż, przekonanie, brzmienie, brzydota, zatrzymać, trzeba, drzwi, zedrzeć, krzak, zakrzepnąć, grzmot, grząski, chrzest, odchrząknąć, zajrzeć, dojrzały, wrzawa, wrzątek;
Do wyjątków należą:
a) wyrazy: kształt, kształcić, kształtny, wykształcenie, bukszpan, Oksza, kszyk (ptak), pszczoła, pszenica, Pszczyna, Pszoniak, wszystko, wszędzie, zawsze,
b) formy stopnia wyższego i najwyższego przymiotników utworzone przyrostkiem -szy
lub -ejszy, np.
lepszy, najlepszy, grubszy, najgrubszy, krótszy, najkrótszy, większy, największy, potężniejszy, najpotężniejszy,
c) wyrazy, w których zaczynająca się od ż część rdzenna stoi po przedrostku zakończonym na spółgłoskę, np.
obżartuch, odżałować, odżyć, nadżółkły, podżebrowy;

Pisownia wyrazów z „ż”

Literę ż piszemy:
wtedy, gdy w innych formach tego wyrazu lub w wyrazach pokrewnych wymienia się na g, dz, h, z, ź, s, np.
trwożnie - trwoga,
pieniążek - pieniądz,
grożę - groza,
obrażać - obraźliwy,
drużyna - druh,
boży - boski;

gdy występuje ona po literach r, l, ł:
drżenie, rżeć, ulżyć, łże;

w partykule zakończonej na -że, -ż, np.
tenże, bądźże, stańże, weźże, jakże, cóż, któż, czyż, gdyż, jakiż;

w wyrazach zapożyczonych po literze n, np.
aranżować, branża, oranżada, rewanż;

w wielu wyrazach rodzimych zawierających historyczną głoskę ż oraz w wielu wyrazach zapożyczonych, np.
mżawka, gżegżółka, piegża, żal, żart, żniwo, życzenie, żywot, żółty, żegluga, żyrować, żakiet, żorżeta.

Pisownia wyrazów z „ch”

Dwuznak ch piszemy:
gdy w wyrazach i formach pokrewnych wymienia się na sz, np.
piechota - pieszo,
sucho - suszyć,
głuchy - głuszyć,
mucha - muszka,
duch - dusza;

zawsze na końcu wyrazów, np.
strach, gmach, pech, na ulicach, na kolanach, o postaciach, o samochodach, Allach
z wyjątkiem wyrazów druh i Boh.
z reguły po literze s, np.
schizma, schyłek, schemat, schizofrenia, schlebiać, schludny, scholastyka, schudnąć, schodzić, schab, schron.

Pisownia wyrazów z „h”

Literę h piszemy:
wtedy, gdy w innych formach tego wyrazu lub w wyrazach pokrewnych h wymienia się na g, ż, z, dz, np.
wahać się - waga,
druh - drużyna,
błahy - błazen,
wataha - watadze;

w rozpoczynających wyraz cząstkach hiper-, hipo-, hekto-, higro-, np.
hiperbola, hiperpoprawny, hiperstatyczny, hiperwitaminoza, hiperinflacja,
hipoalergiczny, hipocentrum, hipodrom, hipokryta, hipochondryk, hipoteza,
hektolitr, hektopaskal, hektograf,
higrometr, higroskop, higromorficzny.

---