1.Pojęcie, istota i specyfikacja MSG jako nauki ekonomicznej.

MSG to ta część nauk ekonomicznych dotycząca teorii i praktyki międzynarodowych przepływów produktów i (towarów i usług) oraz przepływów międzynarodowych czynników ( siły roboczej, kapitału i wiedzy technicznej). W MSG akcent jest położony na powiązaniach między przedsiębiorstwami, krajami i grupami krajów, występujących w skali międzynarodowej. Powiązania te są analizowane z punktu widzenia: 1. Praw ekonomicznych rządzących zachowaniami przedsiębiorstw, krajów i grup krajów w procesie kształtowania międzynarodowych stosunków ekonomicznych. 2. Polityki ekonomicznej, która prowadza podmioty gospodarcze, rozwijając powiązania międzynarodowe- międzynarodowa polityka ekonomiczna. Teoria MSG zajmuje się prawami określającymi rozwój różnych form powiązań międzynarodowych: przepływów towarów i usług, czynników produkcji, powiązań instytucjonalnych i pieniężnych Międzynarodowa polityka ekonomiczna zajmująca się polityką zagraniczną, dzieli się na: 1. Zagraniczną politykę ekonomiczną- analiza celów, środków i narzędzi stosowanych przez pojedyncze kraje w procesie rozwoju stosunków międzynarodowych. 2. Międzynarodowa polityka ekonomiczna- ocena metod koordynacji stosunków międzynarodowych przez grupę państw lub w skali globalnej. Specyfika MSG dotyczy: a) nurtu zainteresowań badawczych dotyczących powiązań między suwerennymi krajami. b)pewnych odrębności metodologicznych i swoistych narzędzi analizy.

2.Podstawowe podmioty i przedmioty MSG.

Gospodarka światowa to system zmieniających się powiązań ekonomicznych między różnymi podmiotami MSG. Podmiotami MSG są : 1. Krajowe organizacje gospodarcze ( przedsiębiorstwa), gospodarstwa domowe, zrzeszenia producentów i konsumentów, organy państwowej władzy gospodarczej, wielkie korporacje transportowe, organy ugrupawań integracyjnych np : UE , międzynarodowe organizacje i instytucje gospodarcze. 2. Kraje rozumiane jako zbiory: ludności, zasobów naturalnych, majątku produkcyjnego, systemu gosp., międzynarodowe organizacje i instytucje gospodarcze. 3. Suwerenne kraje prowadzące rozrachunek gospodarczy z zagranicą przy pomocy bilansu płatniczego. Przedmiotami MSG są formy powiązań międzynarodowych: 1.a) Międzynarodowe przepływy rzeczowe ( produktów materialnych, energii, ludzi informacji), b) międzynarodowe przepływy finansowe (pieniężne) 2.a) Międzynarodowa wymiana produktów (towarów i usług), b) międzynarodowa wymiana czynników wytwórczych (ziemi wraz z zasobami, siły roboczej, kapitału, wiedzy technicznej).

3. Podstawowe formy wymiany gospodarcczej. Ich istota i znaczenie we współczesnej gospodarce światowej.

Do podstawowych form wymiany gospodarczej zaliczamy: a) wymianę rzeczową-to wymiana produktów naturalnych(ich transport i eksport), ludności(międzynarodowa migracja ludności- jej przenoszenie się przez granice narodowe na dłuższe okresy), energii i informacji, b) wymianę finansową. Pieniądz posiada wartość, a jako towar specyficzny posiada także wartość użyteczną. Pieniądz spełnia określone funkcje: a) jest miernikiem wartości- w pieniądzu wyraża się wartość i ceny różnych towarów, b) jest środkiem płatniczym- uwalnia nas od zobowiązań, c) jest środkiem cyrkulacji- umożliwia zawieranie transakcji P-T-P., d) jest środkiem tezauryzacji- środek do gromadzenia pieniędzy, e) pieniądz światowy.

4.Kierunki rozwoju handlu międzynarodowego we współczesnej gospodarce światowej.

Można w każdej gospodarce wyróżnić 3 sektory: sektor pierwotny np. rolnictwo, sektor przemysłowy, sektor ulgowy. Świat przechodził w okresie rozwoju przez kolejne sektory. Przed II wojną światową można było zaobserwować tendencje spadku udziału rolnictwa, a wzrostu handlu. W rolnictwie zaobserwowano spadek znaczenia produkcji roślinnej, a wzrost znaczenia produkcji zwierzęcej. W ślad za tym następują zmiany w handlu zagranicznym- relatywnie maleje udział artykułów roślinnych(zbóż) , rośnie udział produkcji przetworzonej(rośnie znacznie zdrowiej żywności). Po wojne zauważ się tendencje do gwałtownego wzrostu znaczenia usług. Na obecnym etapie rozwoju świat potrzebuje usług. Usługi można podzielić na: (declining serwices i increaning serwices)- w zależności dochodowej elastyczności. W zakresie sektora przemysłowego, także można zaobserwować wiele zmian. Ogólnie ustępuje on miejsca na rzecz sektora usług. Sektor ten można podzielić na: a) declining industry (przemysł schyłkowy) jego znaczenie obecnie w handlu międzynarodowym spada. Zaliczmy tu przemusł obuwniczy, odzieżowy, tekstylny, chemia ciężka, stoczniowy, wydobywczy- na tego typu produkty maleje popyt światowy. b) increasing industry- jego znaczenie rośnie- przemysł elektroniczny, chemia lekka, samochodowy, kosmiczny. W okresie powojennym kraje wysoko rozwinięte odchodziły od rolnictwa i przemysłów schyłkowych- ich produkcje zdominowały usługi increasing- bankowe, ubezpieczeniowe i increaning industry. Polska nie dążyła za tymi prawidłościami.

5. Cechy charakterystyczne międzynarodowej wymiany siły roboczej we współczesnej gospodarce światowej.

Międzynarodowa migracja ludności to jej przenoszenia się przez granice narodowe, na dłuższe okresy ( nie krótszy niż 1 rok): a) emigracja- opuszczenie przez ludzi ich dotychczasowego kraju pobytu i stałe lub długotrwałe osiedlenie się w innym kraju. b) imigracja- napływ do danego kraju na pobyt stały lub długotrwały ludzi zamieszkujących dotychczas w innym kraju. można tu wyróżniż migracje zarobkowe i migracje z powodów politycznych. W ramach międzynarodowych migracji zarobkowych wyróżniamy: tzw. mały ruch przygraniczny, sezonowa migracja pracownicza, czasowe wyjazdy w celach zarobkowych na nieokreślony z góry czas, wyjazdy za granice na stałe, motywowane nie tylko względami ekonomicznymi, lecz także politycznymi. Jednakże międzynarodowa wymiana zasobów pracy rozwija się najmniej intensywnie. Jest to spowodowane tym, że międzynarodowa mobilność zasobów pracy nie jest duża. Stoją temu na przeszkodzie głównie polityczne. Niechęć do uszczuplania podstawowego zasobu produkcyjnego i militarnego kraju oraz obawa przed wynarodowieniem są przyczyną ograniczeń wyjazdowych. Ograniczenia wjazdowe zaś wynikają z obawy krajów przed bezrobociem i obniżeniem poziomu płac.

6.Ewolucja kierunków i intensywność międzynarodowej wymiany kapitału.

Międzynarodowy przepływ kapitału to jego ruch przez granice. Wyróżnia się zagraniczne inwestycje bezpośrednie i zagraniczne inwestycje portfelowe, które składają się w sumie na pojęcie i zjawisko zagranicznych lokat kapitałowych. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie- zagraniczne lokaty kapitału długookresowego w celu uruchomienia od podstaw pokreślonych przedsiębiorstw lub też zakupu częśi lub całości przedsiębiorstw już istniejących. Ważne jest, czy eksporter kapitału ma kontrolę nad zagranicznym przedsiębiorstwem, czego skutkiem jest przekazywanie do kraju uzyskanych zysków. Z formalnego punktu widzenia uzyskanie kontroli wymaga dysponowania przynajmniej 51 wartości akcji zagranicznego przedsiębiorstwa. Zagraniczne inwestycje portfelowe- zagraniczne lokaty kapitałowe polegające na zakupie akcji oraz innego typu papierów wartościowych, emitowanych przez zagraniczne przedsiębiorstwa produkcyjne i usługowe, z zamiarem uzyskania w przyszłości określonych dochodów. Jest to bardziej rentowna lokata kapitału. Zagraniczne lokaty kapitałowe- lokowanie przez określone podmioty gospodarcze poza granicami kraju środków pieniężnych, których wykorzystanie za granicą rodzi stosunki typu należności- zobowiązania między eksporterem i importerem. Podstawowym celem realizacji tego typu lokat jest przynoszenie zysku jego właścicielowi. Wyróżnia się zagraniczne lokaty kapitału produkcyjnego. Kapitał pożyczkowy to wymieniane w skali międzynarodowej wkłady gotówkowe oraz różnego typu papiery wartościowe (oprócz akcji). Kapitał produkcyjny to inwestycje bezpośrednie lub też tzw. inwestycje portfelowe (inwestycje portolio)

7. Wiedza techniczna jako przedmiot międzynarodowej wymiany gospodarczej, specyfika, formy i kierunki rozwoju.

Wiedza techniczna jest produktem działalności naukowej ( badań podstawowych i stosowanych oraz prac rozwojowych), a także doświadczenia zdobywanego w procesie produkcji. Wyróżniamy wiedze szczegółową (dotyczącą określonych produktów lub procesów produkcji) oraz wiedze ogólną. Międzynarodowa wymiana (transfer) wiedzy ma miejsce, gdy określona wiedza dostępna w danym momencie w jednym kraju staje się znana w innym w sposób inny niż całkiem niezależnie badania, poszukiwania, gromadzenie doświadczenia. Transfer wiedzy technicznej jest środkiem do wytwarzania nowych produktów i/ lub zastosowania nowych metod i sposobów produkcji. Wiedza techniczna jest przekazywana za pośrednictwem kanałów. Kanały międzynarodowej wymiany wiedzy technicznej możemy podzielić na: kanały transferu wiedzy szczegółowej, kanały przepływu obu typów wiedzy, kanały do uzyskania wiedzy w sposób odpłatny, kanały do uzyskania wiedzy w sposób bezpłatny, towary oraz zespoły, podzespoły i części składowe. Najważniejszym nośnikiem są ludzie i ich kontakty. Cechują się one największą szybkością przekazu informacji i najmniejszym stopniem jej zniekształcenia. Kontaktom tego typu towarzyszy przenoszenie wiedzy technicznej za pomocą rzeczy. Występują ścisłe zależności między stosowaniem różnych kanałów i nośników wiedzy technicznej. Kanały i nośniki transferu wiedzy stosowane są z odmienną intensywnością w różnych okresach oraz uwarunkowaniach politycznych i społeczno- ekonomicznych.

8.Przyczyny powstania oraz rola i znaczenie Wielkiej Korporacji Trans.

Wielkie korporacje trans narodowe to przedsiębiorstwa prowadzące działalność gospodarczą w co najmniej dwóch krajach. Istnieje zatem przedsiębiorstwo małe i co najmniej jedno wchodzące w jego skład, położone w innym kraju. takie korporacje znajdują się zarówno na terenie państw. Przyczyną powstania jest zapewnienie lepszego dostępu do rynku kapitałowego, technologii, siły roboczej, a także surowców i rynku zbytu w krajach w których rozwijają swoją działalność, a także pokonanie wielu barier taryfowych, para- i poza taryfowych. W krajach wysoko rozwiniętych przedmiotem zainteresowania korporacji jest przemysł przetwórczy , a w krajach słabo rozwiniętych koncentrują się na przemyśle wydobywczym, spożywczym i chemicznym. Przy czym przemysł w tych krajach sprawdza się do montażu wyrobów opartych na podzespołach . wytwarzanych w krajach macierzystych lub filiach krajach wysoko rozwiniętych. WKT odgrywa ważną rolę w tworzeniu i rozpowszechnianiu się postępu technicznego w świecie przez sprzedaż licencji, know-hau, a także przez eksport nowoczesnych wyrobów przemysłowych. Liczba WKT rośnie z roku na rok. Działają głównie w przemyśle rafinacyjnym, samochodowym , elektryczno -elektronicznym, chemicznym. Rosnący potencjał ekonomiczny WKT stanowi podstawę wzrostu ich zasięgu działania w krajach macierzystych i filialnych. Powiązania produkcyjne, handlowe, technologiczne preds. Macierzystych z filiami są często rozwijane na podstawie odmiennych zasad ekonomicznych niż te które obowiązują w krajach lokalizacji filii, a także na rynku międzynarodowym. W ramach WKT mogą być tworzone specyficzne formy rozwiązań finansowych dlatego ceny mogą być mniejsze niż na rynku światowym. WKT wykorzystuje w sytuacji prawnych i podatkowych ze względu na fakt, że korporacje tworzą dwie połowy światowego PKW ich rola w MSG jest bardzo duża mogą wpływać swymi decyzjami na stan gospodarki wielu krajów, a także na tendencje rozwojowe gospodarki światowej. Formalnie i nieformalnie oddziałują na pozostałe podmioty zagranicznej i międzynarodowej polityki ekonomicznej, w tym zwłaszcza na rządy i organizacje międzynarodowe.

9. Pojęcie gospodarki światowej i podstawowe czynniki zmian.

Powstanie i rozwój gospodarki światowej jest konsekwencją zwiększania skali międzynarodowego podziału pracy, trwale uzależniającego od siebie kraje uczestniczące w tym podziale. Proces ten odzwierciedla przechodzenie od międzynarodowej komplementarności strukturalnej typu międzygałęziowego do komplementarności typu wewnątrzgałęziowego. Gospodarka światowa to zespół powiązań ekonomicznych między podmiotami uczestniczącymi w międzynarodowym podziale pracy. Do najważniejszych powiązań ekonomicznych zaliczamy: handlowe, produkcyjne, inwestycyjne, techniczne, walutowo - finansowe ,instytucjonalne. Wg. Kryterium funkcjonalnego- gospodarka światowa to historycznie ukształtowany i zmieniający się w czasie system powiązań produkcyjnych, technologicznych, handlowych, finansowych i

instytucjonalnych między gospodarkami narodowymi różnych krajów, o różnych poziomach rozwoju gospodarczo- społecznego, włączając je w ogólnoświatowy proces produkcji i wymiany. Wg. Kryterium instytucjonalnego- gospodarka światowa to zbiorowość różnych organizmów i instytucji funkcjonujących zarówno na poziomach krajowych, jak i na szczeblu międzynarodowym (regionalnym, podregionalnym, globalnym) bezpośrednio lub pośrednio zajmujących się działalnością gospodarczą oraz powiązanych ze sobą w pewien całościowy system poprzez sieć MSE. Podstawowymi czynnikami zmian są: pogłębiająca się kompleksowość, szybkie tempo postępu technicznego, wdrażanie innowacji, wzrost znaczenia organizacji i instytucji międzynarodowych, wzrost znaczenia wielkich korporacji transnarodowych, pogłębianie się procesów regionalnej integracji gospodarczej, ewolucja charakteru polityki ekonomicznej (od defensywnej do ofensywnej)

10.Podstawowe kierunki zmian w gospodarce światowej przed i po II wojnie światowej.

Gospodarka światowa jest pojęciem dynamicznym. Zarówno powiązania ekonomiczne między podmiotami gospodarki światowej, jak i same podmioty nieustannie się zmieniają. Przekształceniom ulegają bowiem warunki, w których zachodzi międzynarodowy podział pracy, zmieniają się czynniki determinujące ten podział, zwiększa się międzynarodowa komplementarność struktur gospodarczych, uzależniając od siebie podmioty gospodarki światowej. w XVIII i XIX w. Aż do wojny światowej wyrazem międzynarodowego podziału pracy była wyłącznie międzygałęziowa komplementarność strukturalna, podstawową formą powiązań międzynarodowych była wymiana handlowa wyrobów gotowych, a podmiotami uczestniczącymi w tej wymianie- przedsiębiorstwa i instytucje narodowe. Kraje rozwinięte gospodarczo specjalizowały się w produkcji gotowych wyrobów przemysłowych, pozostałe kraje- w produkcji surowców i żywności . efektem tej specjalizacji była rozwijająca się wymiana handlowa bilansowana w trójkącie : Europa Zachodnia- Stany Zjednoczone- kraje surowcowe- rolnicze. Wielki kryzys gospodarczy lat 1929-1933 doprowadził do załamania się systemu waluty złotej i zachwiania trójstronnej równowagi w skali światowej. Europa zachodnia utraciła swą dominującą pozycję w tym trójkącie na rzecz Stanów Zjednoczonych. Kraje słabo rozwinięte przestały być partnerem gospodarczym dwóch pierwszych podmiotów gospodarki światowej. W wymianie międzynarodowej pojawiła się trwała nierównowaga w bilansach płatniczych, kraje słabsze zaczęły odczuwać coraz większy deficyt, kraje silniejsze- zwiększające się nadwyżki. Okres międzywojenny i II wojny światowej

zwielokrotnił jeszcze tą nierównowagę. Cechą współczesnej gospodarki światowej jest przede wszystkim znaczne zróżnicowanie form powiązań międzynarodowych. Oprócz wymiany handlowej dynamicznie rozwija się współpraca produkcyjna i zróżnicowaniu ulegają podmioty gospodarki światowej, wzrasta udział podmiotów międzynarodowych i transnarodowych (przedsiębiorstw, organizacji, instytucji). Zmienia się także charakter międzynarodowego podziału pracy: specjalizacja o charakterze międzygałęziowym ustępuje miejsca specjalizacji wewnątrzgałęziowej , a wymiana wyrobów gotowych- wymianie podzespołów i części wyrobów gotowych. W związku z tym wzrasta znaczenie wzajemnych powiązań gospodarczych między krajami rozwiniętymi gospodarczo i maleje znaczenie powiązań między krajami rozwiniętymi gospodarczo, a krajami słabo rozwiniętymi.

11. Podstawowe mierniki stopnia zaangażowania w międzynarodowym podziale pracy i ich ocena.

Do podstawowych mierników stopnia zaangażowania w międzynarodowym podziale pracy zaliczamy: udziały w imporcie i eksporcie światowym, przeciętną stopę importu (im/y)i przeciętną stopę eksportu(ex/y), gdzie y- wartość dochodu narodowego, krańcowa stopa importu i krańcowa stopa eksportu..

12.Problemy współczesnej gospodarki światowej.

Przyczyn pojawiania się problemów globalnych należy szukać w procesie rozwoju gospodarczego. Są one konsekwencją postępu cywilizacyjnego , a zwłaszcza postępu technicznego. Do podstawy problemów współczesnej gospodarki zaliczamy: nierównomierny w skali świata rozwój demograficzny, wzrost liczby ludności, co wiąże się głównie z: a) wyczerpaniem zasobów energii i surowców, b) zanieczyszczeniem środowiska naturalnego ( efekt cieplarniany, dziura ozonowa, niszczenie lasów, deficyt wody) , c) nie konkurencyjność eksportu, d) zadłużenia międzynarodowe- następstwa handlu, e) zagrożenia zbrojeniami, f) rewolucja techniczna, g) handel nie podzespołami, a gotowymi wyrobami, h) zagrożenia zbrojeniami, i) konsumpcyjny model życia, j) złe kierunki specjalizacji, k) trudności płatnicze, l) zła sytuacja krajów Trzeciego Świata (głód, ubóstwo) . Istotnymi cechami tych problemów są: a) światowy charakter problemów globalnych- dotyczą one wszystkich państw na świecie, bez względu na poziom rozwoju gospodarczego i ustrój polityczny. b) złożoność, zależność od wielu czynników i wzajemne powiązanie. Najbardziej jest to widoczne w przypadku problemów krajów rozwijających się. Trudne ich sytuacje oraz perspektywy poprawy zależą od wielu przyczyn, z których każda jest przedmiotem licznych rozpraw ( relacje cen art. rolnych, przemysłowych, niszczenie gleby). c) konsekwencje wiążące się z nie rozwiązaniem problemów globalnych to przede wszystkim zaostrzenie problemów co jest poważnym zagrożeniem życia lub zdrowia części ludzkości, a w końcowym przypadku upadek cywilizacji. Takie skutki może przynieść wojna nuklearna, założenie równowagi ekologicznej. d) przedsięwzięcia zmierzające do ich rozwiązania muszą mieć charakter złożony i dotyczyć wielu afer życia społecznego. e) rozwiązanie tych problemów jest możliwe jedynie wówczas, gdy odpowiednie przedsięwzięcia obejmują zasięgiem cały świat.

13.Istota i cele teorii handlu międzynarodowego.

Handel międzynarodowy powinien pełnić następujące funkcje:1. Funkcje wyjaśniająca- powinna wyjaśniać dlaczego tak kształtują się obroty handlu zagranicznego 2. Funkcja decyzyjna- studiując teorię można podejmować na jej podstawie decyzje 3. Funkcje optymalnych uwarunkowań- studiując teorie można wiedzieć jak kształtować ceny wewnętrzne, aby osiągać korzyści. Do teorii handlu międzynarodowego zaliczamy: 1. Teorie przedklasyczne :- koncepcja psychozy leku przed brakiem towarów, - teoria starożytnego Egiptu, Francji, Grecji, Rzymu. Dążyli oni do uzyskania możliwie jak największej ilości dóbr, starając się jednocześnie oferować w zamian jak najmniej, - dogmat słusznej ceny- określający istotę handlu wewnętrznego i międzynarodowego, każdy towar ma swoją słuszną cenę , powyżej lub poniżej której nie powinien być sprzedawany. Słuszna cena to cena pokrywająca koszty produkcji . Wg. tej teorii korzyści z handlu międzynarodowego mogą odnosić obydwie strony, gdyż jedna potrzebuje tego , co należy do drugiej i na odwrót. - doktryna markantylizmu tzn., że źródłem bogactwa narodu jest korzystne kształtowanie się jego bilansu handlowego i bilansu wymiany gospodarczej z zagranicą. Za celowe uważano zwiększanie przez każdy kraj zasobów różnego rodzaju kruszców szlachetnych oraz stosowanie polityki ekonomicznej ułatwiającej osiągnięcie tych celów. 2. Teorie klasyczne- teoria kosztów absolutnych- podstawą rozwoju specjalizacji międzynarodowej i źródłem osiągania korzyści z handlu międzynarodowego jest występowanie między różnymi krajami bezwzględnych różnic kosztów wytwarzania, mierzonych nakładami pracy. Rozwój międzynarodowego podziału pracy zgodnie z kształtowaniem się przewagi absolutnej prowadzi do lepszego wykorzystania podstawowego zasobu (pracy ludzkiej) i powoduje wzrost produkcji obu towarów, co z kolei jest bezpośrednią przyczyną osiągania przez partnerów określonych korzyści.3. teoria kosztów względnych (komparatywnych, porównawczych) możliwość korzystnej specjalizacji międzynarodowej istnieje również w warunkach utrzymywania się między dwoma krajami absolutnych różnic kosztów produkcji wyrażonych nakładami pracy, tzn. również wtedy , gdy jeden z nich wytwarza wszystkie wyroby taniej( drożej) niż drugi. Wystarczającą przesłanką rozwoju specjalizacji i handlu międzynarodowego jest występowanie względnych różnic kosztów wytwarzania, mierzonych nakładami pracy (bądź różnicami wydajności pracy). 4. Teoria kosztów realnych- możliwości korzystnej wymiany specjalizacji międzynarodowej istnieją, gdy między współpracującymi krajami występują względne różnice „realnie” ujmowanych i wyrażanych w pieniądzu kosztów zastosowania pracy i innych czynników produkcji. 5. Teoria kosztów alternatywnych- konieczność rezygnacji z produkcji określonej ilości towaru lub na odwrót. Ta rezygnacja i przesuwanie zasobów mogą mieć miejsce, gdy jest rozwijana korzystna specjalizacja międzynarodowa. Podjęcie takiej specjalizacji oznacza możliwość częściowej lub całkowitej rezygnacji z produkcji określonego towaru (przedmiotu, importu) przy jednoczesnej częściowej lub całkowitej koncentracji zasobów na produkcji innego towaru (przedmiotu, eksportu) potrzeba rozwoju specjalizacji i handlu międzynarodowego istnieje w sytuacji zróżnicowania kosztów alternatywnych w różnych krajach. Każdy kraj powinien się przy tym specjalizować w tych dziedzinach lub produktach , w przypadku których ma relatywne niższe koszty alternatywne. 6. Teorie neoklasyczne 7. Teoria obfitości zasobów- podstawową przesłanką rozwoju handlu międzynarodowego jest występowanie między dwoma krajami relatywnych różnic kosztów i cen. Jest ono spowodowane między dwoma krajami relatywnych różnic kosztów i cen. Jest ono spowodowane odmiennym wyposażeniem w dwa podstawowe czynniki produkcji o kapitał i prace. 8. Teorie współczesne. 9. Teorie neoczynnikowe. 10. Teorie neotechnologiczne .11. teorie popytowo- podażowe

14.Istota i cele teorii międzynarodowej migracji czynników wytwórczych.

Do zakresu międzynarodowych przepływów czynników wytwórczych zaliczają się przepływy kapitału , pracy, wiedzy technicznej. Koszty międzynarodowego przepływu towarów i czynników produkcji , rozumiane jako koszty transportu, koszty komunikowania się partnerów i różnego rodzaju koszty związane z pokonywaniem barier zagranicznej i międzynarodowej polityki ekonomicznej to czynniki wpływające na kształtowanie się intensywności obrotów międzynarodowych. Migracja ludności to jej przenoszenie się przez granice narodowe na dłuższe okresy (powyżej 1 roku). Imigracja- napływ do danego kraju na pobyt stały lub długookresowy ludzi zamieszkujących dotychczas w innym kraju. emigracja- opuszczenie przez ludzi ich dotychczasowego kraju pobytu i stałe lub długotrwałe osiedlenie się w innym kraju. międzynarodowy przepływ kapitału (środków pieniężnych, których wykorzystane za granicą rodzi stosunek należności- zobowiązania między eksporterem, a importerem) jest dokonywany w dwóch formach: 1. Kapitału pożyczkowego- wymieniane w skali międzynarodowej wkładów gotówkowych oraz różnego rodzaju papierów wartościowych (z wyłączeniem akcji). 2, kapitału produkcyjnego- występującego w obrocie międzynarodowym w postaci inwestycji bezpośrednich lub tzw. inwestycji portfelowych. Międzynarodowa wymiana wiedzy technicznej ma miejsce wtedy, gdy określona wiedza o charakterze ogólnym lub szczegółowym dostępna w danym momencie w jednym kraju staje się znana w innym w sposób inny niż całkiem niezależne badanie, poszukiwania, gromadzenie dośaidczenia. W imporcie wiedzy technicznej nośnikami są: towary, patenty, człowiek. Transfer ten odbywa się następującymi kanałami: migracje ludności, handel międzynarodowy, konferencje, sympozja, wymiana studentów, międzynarodowa transakcja patentami i licencjami, grabież.

15.Zasada kosztów względnych oraz zasada obfitości zasobów jako podstawowe prawa racjonalnego gospodarowania w skali międzynarodowej.

Teoria kosztów względnych stwierdza, że możliwości korzystnej specjalizacji międzynarodowej istnieje również w warunkach utrzymywania się między dwoma krajami absolutnych różnic kosztów produkcji wyrażonych nakładami pracy, tj. także wtedy, gdy jeden z nich wytwarza wszystkie wyroby taniej (drożej) niż drugi. Wystarczająca przesłanka rozwoju specjalizacji i handlu międzynarodowego jest występowanie względnych różnic kosztów wytwarzania mierzonych nakładami pracy. Zgodnie z tą zasadą chodzi o to, żeby w warunkach dysponowania przez kraj A , absolutną przewagą nad krajem B i w produkcji towarów, specjalizował się w produkcji i eksporcie tego towaru, który może wyprodukować stosunkowo taniej niż kraj, a jednocześnie kraj B powinien specjalizować się w produkcji i eksporcie tego towaru, w przypadku których niekorzystna pozycja tego kraju ujawnia się w stosunkowo najmniejszym stopniu. Zasadę kosztów względnych można sformułować również uwzględniając różnice wydajności pracy . Zawsze korzystna jest specjalizacja w tej dziedzinie produkcji, w której kraj A ma stosunkowo przewagę w wydajności pracy nad krajem B, natomiast niekorzystna jest specjalizacja w tej dziedzinie, w której dany kraj nie ma stosunkowej przewagi nad partnerem handlowym. W teorii obfitości zasobów podstawową przesłanką rozwoju handlu międzynarodowego jest występowanie między dwoma krajami relatywnych różnic kosztów i cen. Występowanie międzynarodowych różnic kosztów i cen jest spowodowane odmiennym wyposażeniem w dwa podstawowe czynniki produkcji: kapitał i pracę. Za punkt wyjścia przyjmuje się zatem identyczność funkcji produkcji w różnych krajach, ale zarazem różną obfitości kapitału i pracy. Założenie teorii obfitości zasobów: 1. Założenie początkowe: a) istnieją dwa kraje, dwa towary i dwa czynniki produkcji (kapitał i praca), b) nie ma kosztów transportu, c) analizowane kraje są różnie wyposażone w czynniki produkcji. 2. Założenie dotyczące technicznych warunków produkcji i warunków wyboru konsumenta: a) czynniki produkcji są jednorodne, doskonale podzielne i porównywalne w skali międzynarodowej. b) relatywne wyposażenie w czynniki produkcji się nie zmienią, c) poziom kosztów cen oraz ich relacje kształtują się wyłączne pod wpływem relatywnego wyposażenia w czynniki produkcji, d) niezmienne funkcje produkcji w różnych krajach zachowują jednakowy kierunek relacji czynników produkcji, e) funkcje produkcji dla wszystkich towarów są jednorodne stopnia pierwszego (brak rosnących lub malejących przychodów, f) w analizowanych krajach preferencje konsumentów są takie same i nie zmieniają się w czasie. 3. Założenia dotyczące systemu funkcjonowania gospodarki narodowej i rynku międzynarodowego: a) działanie rynków narodowych współpracujących ze sobą krajów wg. schematu wolnej konkurencji, przy pełnym zatrudnieniu czynników produkcji, b) istnienie warunków doskonałej konkurencji w skali międzynarodowej (brak jakichkolwiek przeszkód dla międzynarodowych przepływów towarów). Każdy kraj powinien eksportować towary, których wewnętrzna produkcja wymaga bardziej intensywnego zastosowania relatywnie obfitszego i przez to tańszego czynnika produkcji, a jednocześnie importować towary wymagające bardziej intensywnego zastosowania relatywnie mniej obfitego i w związku z tym droższego czynnika produkcji. Kraj wyposażony obficie w kapitał powinien eksportować towary kapitałochłonne, natomiast kraj relatywnie bardziej obfity w pracę- towary pracochłonne. Są dwa sposoby definiowania obfitości zasobów: 1. Def. Fizyczna- kraj B jest obficie wyposażony w czynnik K (kapitał), kraj A zaś w czynnik L (pracę) (K:L)>(K:L). 2. Def. Cenowa- kraj B jest relatywnie bardziej obficie wyposażony w czynnik K (kapitał), a w kraj A w czynnik L (pracę), gdy: (RK:RL), (RK:RL).

16. Zagadnienie korzyści ze skali produkcji i zbytu w teoriach handlu międzynarodowego oraz w praktyce gospodarczej.

Korzyści ze skali produkcji i zbytu występują wtedy, gdy rozmiary produkcji i zbytu rosną szybciej niż nakłady czynników produkcji (np. podwojeniu nakładów czynników towarzyszy trzykrotny wzrost rozmiarów produkcji. Można przy tym mówić o statycznych ( krótkookresowych) oraz dynamicznych (średnio- i długookresowych) korzyściach skali. Z korzyściami statycznymi mamy do czynienia wtedy, gdy wskutek specjalizacji zwiększają się serie produkcyjne i serie sprzedaży, co prowadzi do obniżania jednostkowych kosztów wytwarzania dzięki zmniejszeniu częstotliwości przestawiania aparatu produkcyjnego , wzrostowi wydajności pracy zatrudnionych, rozłożeniu kosztów stałych (np. kosztów projektowania), na większą liczbę jednostek, a także dzięki dokonywaniu drobnych, stopniowych usprawnień stosowanej techniki produkcji (ulepszenie sposobu wytwarzania z związku z kumulowaniem doświadczeń produkcyjnych). Natomiast dynamiczne korzyści skali produkcji i zbytu mają miejsce wtedy, gdy występują bardziej radykalne zmiany techniki produkcji i obrotu handlowego, co powoduje m. in. poprawę technologii wytwarzania , zwiększenie zdolności produkcyjnej urządzeń wytwórczych czy wzrost ich sprawności- teoria neotechnologiczna.

17. Pieniądz światowy.

pieniądz służy do wyrażania i porównywania wartości towarów wytwarzanych przez poszczególne kraje oraz do wyrażania wzajemnej wartości walut narodowych. Pełni funkcję uniwersalnego miernika wartości, występuje także w roli pośrednika w wymianie tj. środka nabywczego, umożliwiając dokonywanie zmiany za zakupione w wymianie międzynarodowej dobra i usługi . służy on do wyrównywania sald odłożonych płatności powstałych w wymianie międzynarodowej tj. sald bilansów płatniczych. Pozwala także na tworzenie rezerw. Funkcja pieniądza płatniczego: powszechny miernik wartości, środek wymiany międzynarodowej, środek płatniczy, środek gromadzenia rezerw. Pieniądz wykształcił się w procesie wymiany towarów, a rozwinięcie się rynku w rynek światowy sprawił, że pieniądz stał się pieniądzem światowym.

18. Pojęcie i funkcji cen światowych.

Cena j. t. Wyrażona w pieniądzu wartość określonego towaru lub usługi, wartość waluty zagranicznej lub określonego czynnika produkcji. Ceny kształtują się na rynku tzn. w miejscu spotkania się popytu i podaży. Trzeba przy tym wyraźnie odróżniać rynek lokalny, regionalny, czy krajowy od rynku międzynarodowego. Rynek międzynarodowy rozumiany jako miejsce zetknięcia się podaży z popytem w skali międzynarodowej wyróżnia się wyraźną specyfiką. Na rynku tym kształtują się ceny usług, czynników produkcji, towarów i walut w stosunkach między krajami wyodrębnionymi granicami politycznymi, ekonomicznymi. W związku z tym nie wszystkie usługi są przedmiotem handlu międzynarodowego i dlatego nie można mówić o kształtowaniu się ich ceny międzynarodowej. W związku ze specyfiką międz. sto. gosp. Ceny światowe są mniej elastyczne niż ceny na rynku narodowym. Mechanizmy łączące popyt i podaż w skali międzynarodowej są mniej doskonałe niż w skali narodowej, a różnice cen między odpowiednimi rynkami narodowymi, a międzynarodowymi mogą się utrzymywać przez dłuższy czas lub być trwałe. Funkcje ceny:1. Informacyjna- informowanie producenta lub dostawcy o sile zapotrzebowania odbiorcy na określony towar, usługę, czynnik produkcji. 2. Dystrybucyjna - przez cenę towarów, czynników prod. I usług dokonuje się w każdym kraju podziału dochodu narodowego. 3. Agregacyjna- cena pełni ją tylko wtedy, gdy jest to cena ukształtowana w warunkach normalnie funkcjonujących rynków. Tylko wtedy można ją potraktować jako rozsądna normę oceniającą i umożliwiającą agregację.

19.Mechanizm kształtowania się cen towarów w krótkim okresie.

Z punktu widzenia specyfiki kształtowania się cen można podzielić na: 1. Masowe (standaryzowane)- których walory użytkowe są identyczne i łatwe do jednoznacznej klasyfikacji, bez względu miejsca ich wytworzenia. Są one zastępowane. 2. Towary zindywidualizowane charakteryzujące się walorami użytkowymi określonymi przez potrzeby indywidualnych odbiorców lub poszczególnych segmentów rynku. Są one produkowane w prostych seriach. Zaliczono tu wyroby przemysłowe, usługi specyficzne. W przypadku towarów standaryzowanych występują ceny światowe oscylujące wokół jednej wartości międzynarodowych w krótkim okresie ceny te wyróżniają się znaczną zmiennością. Substytucyjność towarów sprawia, że w ramach tego samego standardu ceny na międzynarodowych rynkach nie mogą się od siebie różnić. Jednym czynnikiem, który może upływać na różnice cen są koszty transportu i ubezpieczenia. Cenowa elastyczność popytu na te towary jest wyższa niż cenowa elastyczność ich podaży. W przypadku towarów zindywidualizowanych trudno mówić o jednolitej cenie międzyn. W krótkim okresie ceny tych towarów są stabilne. Decydujące znaczenie ma tu kształtowanie się na relatywne wysokim poziomie cenowej elastyczności podaży, równie elastyczność popytu jest w przypadku tych

Towarów jest wyższe niż w przypadku tych towarów standaryzowanych. Kształtowanie się tych towarów w krótkim okresie zależy od kształtowania się kosztów, stanu koniunktury, sytuacji politycznej.

20. Mechanizm kształtowania się cen towarów w długim okresie.

Międzynarodowe ceny towarów wykazują tendencje do zmian w długim okresie. W analizie długookresowej zmian cen w handlu międzynarodowym. Wykorzystuje się przede wszystkim wskaźniki dochodowej elastyczności popytu podaży, a także analizę wskaźników terms of trade. Cenowe terms of trade współczynnik wskazujący na względne zmiany cen w eksporcie danego kraju do względnych zmian cen towarów importowanych przez ten kraj w określonym czasie. Cenowe terms of trade poprawiają się, jeśli ceny towarów expor. w danym okresie rosną szybciej niż ceny towarów import. Przez ten kraj. Ilościowe terms of trade- zmiany ilościowe towarów, jakie musi exportować dany kraj, aby móc importować określone ilości towarów. Jednoznacznikowe terms of trade oznaczają relację zmian cen towarów ex portowanych oraz towarów importowych przez dany kraj w określonym czasie, skorygowaną o zmiany wydajności czynników produkcji zatrudnionych w produkcji ex portowej tego kraju między okresem analizy (t) , a okresem początkowym. Dwuczynnikowe terms of trade Tdcz=Tc zx/Zm . Zm- wskaźnik zmian poziomu wydajności pracy w produkcji zastępującej import w kraji importujących lub innych krajach w produkcji towarów importowanych przez dany kraj między okresem (t), a okresem początkowym. Wskaźnik ten wskazuje nie tylko na zmiany cen, lecz także na zmiany wydajności pracy w kraju lub za granicą.

22.Pojęcie i rodzaje kursu walutowego; Warunki wymienialności walut.

Kurs walutowy to cena płacona w walucie krajowej wyrażona w walucie obcej.

Kurs walutowy umożliwia rozliczanie transakcji z zagranicą za pomocą pieniądza, służy do przeliczania dowolnej kwoty wyrażonej w walucie zagranicznej na walutę krajową i odwrotnie.

1.Kurs walutowy dzielimy:

-kurs arbitralny (sztywny)- jest to cena pieniądza danego kraju ustalona przez odpowiednie władze wobec pieniądza innego kraju i nie ulegająca zmianom w dłuższym okresie.

-kurs stały - cena pieniądza danego kraju wyrażona w pieniądzu innego kraju, przy czym odpowiednia władza monetarna (najczęściej Bank Centralny) jest zobowiązana utrzymywać wahania kursu w pewnych granicach.

-kurs zmienny - to także cena pieniądza danego kraju wyrażona w pieniądzu innego kraju, przy czym odpowiednia władza monetarna kontroluje wahania tego kursu lub też pozostawia mu pełną swobodę.

2. Biorąc pod uwagę kształtowanie się siły nabywczej walut wyróżniamy:

-kurs efektywny tj. kurs średni ważony handlem, obliczany w stosunku do walut głównych partnerów handlowych danego kraju.

-realny efektywny kurs tzn. kurs efektywny skorygowany o względne różnice w stopach inflacji poszczególnych krajach. Kurs ten wyraża tendencje zmian w sile nabywczej danej waluty.

Wymienialność walut polega na prawie do swobodnego kupowania i sprzedawania obcego pieniądza (w tym złota) za walutę krajowa oraz dokonywania rozliczeń międzynarodowych w walucie narodowej i walutach obcych bez jakichkolwiek ograniczeń.

Wymogi stawiane przez MFW krajom ubiegającym się o uznanie ich walut za wymienialne:

-swoboda płatności dotycząca zarówno rezydentów jak i nie nierezydentów

-stosowanie jednolitego kursu walutowego

-nieuczestniczenie w dyskryminujących inne kraje porozumieniach walutowych.

Korzyści z wymienialności waluty:

-poddanie gospodarki silniejszej konkurencji międzynarodowej;

-wzrost zaufania wewnętrznego do wymienialnej waluty, co przekłada się na większą skłonność do oszczędzania w tej walucie;

-ułatwienie przejścia od urzędowego do rynkowego ustalenia kursu walutowego;

-możliwość powiązania wewnętrznego rynku finansowego z między narodowym.

23.Zasady kształtowania się kursu walut w systemie waluty złotej.

System waluty złotej był pierwszym międzynarodowym systemem walutowym, a więc zbiorem reguł, zasad, instrumentów i instytucji umożliwiających dokonywanie płatności w skali międzynarodowej. Funkcjonował w latach 1880-1914.

Cechy systemu waluty złotej:

1.jednostka waluty narodowej każdego uczestnika systemu miała określony parytet (siłę nabywczą)wyznaczoną w złocie.

2.W obiegu były waluty narodowe uczestniczących krajów w pełni wymienialne na złoto, na waluty innych krajów z waluta wymienialną, a także istniała pełna swoboda transferu złota w skali międzynarodowej. 3.Władze finansowe poszczególnych krajów(najczęściej banki centralne0 były zobowiązane do utrzymania zabezpieczenia obiegu pieniężnego w formie rezerw złota i/lub kontrole wielkości podaży pieniądza, odpowiednio proporcjonalnej do zasobów złota.

Zasady kształtowania się kursu walut:

1.Kurs wymienialnych walut narodowych był stały, ale nigdy nie był zupełnie sztywny. Czyli obowiązywał kurs wahający się w pewnych granicach +/-14,nazywanych punktami złota.

2.Górny punkt złota był wyznaczony przez kurs parytetowy powiększony o koszty ubezpieczenia i przesyłki złota z kraju deficytowego do kraju nadwyżkowego, natomiast dolny punkt złota był określony przez kurs parytetowy pomniejszony o koszty wysyłki i ubezpieczenia złota.

24.Zasady kształtowania się walut we współczesnym systemie walutowym krajów o gospodarce rynkowej

Podstawowa zasada określania poziomu kursu waluty narodowej stanowi:1.dla systemu waluty złotej - parytet walut określony w gramach złota, 2.dla systemu sztabowo-złoty i dewizowo-złoty - parytet walut określonych w sztabkach złota lub stosunku do parytetu walut wymienialnych na złoto, 3.dla systemu kontrolowanego kursu zmiennego - brak opierania się na parytetach wyznaczonych w złocie , 4.dla systemu nie kontrolowanego kursu zmiennego - brak opierania się na parytetach wyznaczonych w złocie czy też w walutach wymienialnych. Współczesne warianty kształtowania poziomu kursu walutowego są następujące:

1. kurs stały, ale sporadycznie zmieniany

-kurs stały w dłuższych okresach

-kurs stały pełzający

2. kurs zmienny

-kurs zmienny regulowany

-kurs swobodnie zmienny

Kurs walutowy stały w dłuższych okresach, ale sporadycznie zmienny, był charakterystyczny dla funkcjonującego do 1973 r. systemu walutowego z Bretton Woods. W latach 70-tych w wielu krajach wprowadzono mechanizm kursu stałego, ale „pełzającego”. W wielu krajach stosuje się współcześnie kursy zmienne regulowane lub nie regulowane. Najczęściej chodzi o kursy kontrolowane (regularne).Oznacza to, że władze monetarne tych krajów nie pozostawiają kształtowania się kursu walutowego wyłącznie siłom rynku. Mechanizm czystego kursu zmiennego (tzw. Czystego floatingu) jest stosowany okresowo , i to przez nieliczne kraje. Władze monetarne większości krajów starają się zazwyczaj w mniejszym lub większym stopniu regulować wahania wymienialnej waluty narodowej.

25.Systemy i mechanizmy płatności międzynarodowych

Rozliczania międzynarodowe polegają na regulowaniu powstałych między podmiotami znajdującymi się w różnych krajach należności i zobowiązań pieniężnych z tytułu obrotu handlowego, usługowego, kapitałowego i świadczeń jednostkowych. Rozliczania mogą być dokonywane w dwojaki sposób:

1.bez udziału pieniądza

2. z wykorzystaniem pieniądza

ad.1rozliczenia bez udziału pieniądza przybierają formę kompensat towarowych: kompensata całościowa i częściowa. Kompensata całościowa polega na ty że podmioty gospodarcze dokonują u siebie wzajemnie zakupów za taką samą kwotę. Ten rodzaj kompensaty może przybrać z formy: -barteru, -transakcji równoległych. Istota kompensat częściowych jest nierównomierność transakcji kupna i sprzedaży.

Ad.2 najprostszą metodą rozliczania z udziałem pieniądza jest przekazywanie należności formie pieniądza gotówkowego. Jest to równocześnie najmniej korzystna forma rozliczeń bo pieniądz musi być fizycznie przewożony z kraju do kraju, a to łączy się z kosztami i ryzykiem. Współcześnie większość rozliczeń z tytułu wymiany gospodarczej z zagranicą jest więc dokonywana za pośrednictwem banków. Pomimo że pobierają one opłaty za świadczone usługi ich pośrednictwo jest najbardziej korzystną formą przekazywania należności.

26.Istota bilansu płatniczego i jego główne pozycje.

Bilans płatniczy jest syntetycznym zestawieniem wszystkich płatności dokonywanych między rezydentami krajowymi a zagranicą, dotyczących określonego okresu, zazwyczaj jednego roku kalendarzowego. Głównym calem sporządzania bilansu płatniczego jest zapewnienie informacji o stanie stosunków finansowych państwa z zagranicą. Oddziałuje on na kierunki polityki gospodarczej państwa, zwłaszcza monetarnej, fiskalnej, handlowej i na kurs walutowy. Informacje zawarte w bilansie są też niezwykle ważne dla banków i przedsiębiorstw, wpływają bowiem na kurs walutowy oraz poziom ryzyka kursowego, tj. dwie podstawowe kategorie ekonomiczne mające istotny wpływ na transakcje międzynarodowe. Transakcje kredytowe to transakcje, które powodują otrzymanie płatności od podmiotów zagranicznych. Transakcje debetowe zaś to takie transakcje, które wymagają płatności na rzecz podmiotów zagranicznych ze strony danego kraju . Eksport napływ kapitału i darowizny otrzymane od obcokrajowców są zapisywane w bilansie na koncie kredytowym ze znakiem dodatnim, ponieważ powoduje wpłatę ze strony obcokrajowców.

Import zaś towarów i usług, darowizny na rzecz obcokrajowców i wywóz kapitału za granicę są zapisywane na koncie kredytowym ze znakiem ujemnym(odpływ). Całość transakcji w bilansie płatniczym dzielimy na dwie podstawowe części : *rachunek bieżący *rachunek kapitałowy.

Rachunek bieżący obejmuje transakcje towarowe, usługowe, dochody z pracy i kapitału oraz transfery nieodpłatne. Na rachunku tym jest zapisywana pełna wartość towarów i usług eksportowanych bądź importowanych. Są nimi też księgowane odsetki dywidendy, a więc dochody związane z obrotem kapitałowym, podczas gdy same obroty kapitałowe znajdują odzwierciedlenie na rachunku kapitałowym. Rachunek kapitałowy obejmuje zagraniczne transakcje finansowe krótkoterminowe i długoterminowe. W przeciwieństwie do rach. Bież. Rachunek kapitałowy odzwierciedla tylko zmiany stanu, a nie cała wielkość transakcji. W bilansie płatniczym odnotowuje się wzrost lub spadek różnego rodzaju należności i zobowiązań zagranicznych, przyrost lub ubytek majątku rzeczowego za granicą lub zagranicznego w kraju oraz zmiany zapasu złota monetarnego i zasobu specjalnych praw ciągnienia(SDR).

27.Pojęcie równowagi i nierównowagi bilansu płatniczego.

Z formalnego, rachunkowego punktu widzenia bilans płatniczy jest zawsze zrównoważony. Bilans obrotów i bilans kapitałowy wraz z rezerwami są ze sobą ściśle powiązane. Saldo obrotów bieżących powinno być równe saldu obrotów kapitałowych skorygowanych o zmianę stanu rezerw. Obroty kapitałowe wyjaśniają nam, z jakich źródeł został sfinansowany deficyt lub na co została zużyta nadwyżka rachunku bieżącego. Jeśli obroty kapitałowe nie równoważą deficytu lub nadwyżki obrotów bieżących, te funkcje też są przejmowane przez rezerwy płatnicze. Nie zrównoważony przez obroty kapitałowe deficyt obrotów bieżących powoduje odpowiednie ich zmniejszanie. Z kolei nadwyżka obrotów bieżących powoduje wzrost rezerw płatniczych. Gdy spadek rezerw płatniczych jest znaczny i szybko się zwiększa zagraniczne zadłużenie długoterminowe, zmniejsza się wiarygodność płatnicza kraju. Nadwyżka całkowitych zobowiązań nad należnościami na rachunku bieżącym i kapitałowym określa rozmiary deficytu płatniczego. Deficyt w bilansie płatniczym może więc zostać zmierzony albo przez nadwyżkę zobowiązań ponad należności na rachunku

bieżącym i kapitałowym, albo przez zmiany stanu rezerw. Bilans kraju osiąga nadwyżki wówczas, gdy należności przewyższają zobowiązania na rachunku bieżącym i kapitałowym oraz powodują wzrost rezerw dewizowych. Wszystkie transakcje na rachunku bieżącym oraz kapitałowym są nazywane transakcjami autonomicznymi, tj. podejmowanymi wyłącznie z chęci osiągnięci zysku niezależnie od sytuacji w bilansie płatniczym. Natomiast do transakcji wyrównawczych, zaliczamy zmiany stanów oficjalnych rezerw państwowych i te pożyczki zagraniczne, których celem jest poprawa równowagi płatniczej.

28. Mechanizm cenowy przywracania równowagi bilansu płatniczego w różnych systemach walutowych.

Mechanizmy przywracania równowagi płatniczej nie w każdym przypadku okazują się skuteczne. Niekiedy poszczególne kraje nie są gotowe do zaakceptowania ekonomicznych i społecznych kosztów ich nieskrępowanego działania. Doceniając jednak konieczność przywracania równowagi bilansu płatniczego, dążą one do osiągnięcia tego celu za pomocą dostępnych środków do podstawowych środków zewnętrzną równowagę zaliczamy: system monetarny, system fiskalny i politykę fiskalną, system i politykę dochodową i system kształtowania cen i politykę cenową oraz warunków konkurencji, środki adminietransakcyjno-prawne. Mechanizm dostosowania rynkowego obejmie środki cenowe i dochodowe. Mechanizm cenowy opiera się na reakcjach zmian popytu i nadwyżkowych. Do cen zaliczamy nie tylko ceny towarów i usług, lecz także pieniądza(stopa procentowa) oraz pracy(płace). Kurs walutowy jest także celem pieniądza krajowego wyrażonego w walutach obcych. Z punktu widzenia równowagi płatniczej mechanizm cenowy działa odmiennie w warunkach systemu waluty złotej, pieniądza papierowego, jak również kursu stałego i zmiennego.

29.Mechanizm dochodowy przywracania równowagi bilansu w różnych systemach walutowych.

System i polityka dochodową wiąże się w znacznym stopniu z budżetem i podatkami, zasadami kształtowania płac w przedsiębiorstwach publicznych i państwowych oraz system ubezpieczeń społecznych (funduszowy czy repartycyjny). Znaczący wpływ na równowagę wewnętrzną i pośrednio płatniczą ma także system, roszczeniowy lub negocjacyjny, kształtowania płac przez związki zawodowe i pracodawców.

30.Mechanizm automatycznego przywracania równowagi bilansu w różnych systemach walutowych.

W 1994 r. w Bretton Woods odbyła się konferencja międzynarodowa z udziałem 44 krajów (także Polski). Zwyciężyła koncepcja Withe a, w myśli której równowaga płatnicza krajów uczestniczących miała być osiągana nie za pomocą ograniczenia wymienialności walut i nie przez zdanie się na działanie wyłącznie mechanizmów rynkowych ( jak w systemie waluty złotej), lecz przez prowadzenie odpowiedniej polityki gospodarczej do czego zobowiązywały się kraje uczestniczące w systemie.

Podstawowe cele i zasady tego systemu.

CELE:- przywrócenie wymienialności walutowej w krajach o gosp. Rynkowej;

-utrzymanie stabilności kursów walutowych.

-zapewnienie w ten sposób sprawnego funkcjonowania międzynarodowego obrotu gospodarczego .

ZASADY:- waluty poszczególnych krajów mają ściśle określony parytet (w złocie lub w stosunku do dolara),

-dopuszczalna amplituda wahań rynkowych kursów w stosunku do parytetowego wynosi -14,

-złoto jest środkiem rezerwowym i ostatecznym środkiem rozliczeniowym,

-stała cena złota (35 USD za tzw. uncja trojańska złota),

-wymienialność dolara na złoto,

-możliwość skorzystania z kredytów MFW w przyp. Trudności płatniczych,

-możliwość zmiany kursu waluty, w przyp. Większej niż 10-jedynie za zgodą władz MFW

Krótkookresowa nierównowaga bilansu płatniczego miała być likwidowana w drodze wykorzystania rezerw walutowych (złota i dolara USA) lub zaciągania kredytów zagranicznych . Długookresowa nierównowaga bilansu płatniczego miała być przezwyciężona przez kraje deficytowe przez odpowiednią politykę gospodarczą. Dewaluacja musiała być poprzedzona zgodą MFW i nie mogła przekraczać 104 . Funkcje waluty kluczowej systemu pełnił dolar USA jako jedyna waluta wymienialna za złoto według parytetu. Inni musieli swoje kursy przedstawiać w dolarze( 16-0.888 gramów złota). W oficjalnych transakcjach złotem i walutami wymienialnymi dopuszczalne były odchylenia-1\ od kursów parytetowego, czyli kurs dolara wokół parytetu mógł się wahać max o 24. Natomiast kurs jednej waluty w stosunku do drugiej mógł się wahać1\. W stosunku narastającego deficytu bilansu płatniczego USA na początku lat 60-tych pojawiło się zjawisko nadmiaru dolarów USA. 31.Mechanizmy automatycznego przyswajania równowagi płatniczej w warunkach systemu sztabowo-złotego i dewizowo-złotego. Zasady funkcjonowania waluty sztabowo-złotej były zbliżone do zasad waluty złotej. Wyjątkiem było określenie minimalnej sumy wymiany waluty krajowej na złote. Tzn. pieniądz krajowy był bezpośrednio wymieniany na złote, ale dopiero powyżej sumy stanowiącej równowartość sztaby złota. Bezpośrednim efektem tego było zwiększenie się amplitudy wahań punktów złota, co m.in. sprzyjałe spekulacji, a zarazem destabilizacji kursów walut narodowych i pogłębianiu się kryzysu gospodarczego. Mechanizmy automatycznego przywracania równowagi płatniczej w warunkach systemu sztabowo-złotego i dewizowo-złotego są podobne jak w systemie waluty złotej chociaż działanie tych mechanizmów uległo osłabieniu w wyżej wymienionych systemach. W systemie waluty złotej mechanizmami przywracającymi równowagę bilansu płatniczego były: mechanizm cenowy i mechanizm dochodowy. Mechanizm dochodowy; w warunkach deficytu bilansu płatniczego następował spadek wydatków, działał w dół mnożnik tych wydatków i w efekcie miał miejsce spadek PKS. Przy założeniu nie zmienionej dochodowej elastyczności popytu na import i dochodowej elastyczności podaży eksportowej prowadziło do zmniejszenia wielkości przywozu oraz do zwiększenia eksportu i w ostatecznym efekcie bilans handlowy wracał do równowagi(możliwe nadwyżki). Mechanizm cenowy: ujemny bilans handlowy-odpływ kruszców-spadek ilości pieniądza w obiegu- obniżenie poziomu cen krajowych. W związku z tym zwiększyła się cenowa atrakcyjność eksportu a zmniejszyła się cenowa atrakcyjność importu. 32.Funkcjonowanie mechanizmu cenowego i dochodowego we współczesnym systemie walutowym krajów kapitalistycznych. Mechanizm cenowy i mechanizm dochodowy to mechanizmy automatycznego przywracania równowagi bilansu płatniczego w krótkim okresie. Mechanizm cenowy działa w sposób automatyczny w systemie waluty złotej, ale mamy z nim doczynienia również współcześnie. Zwraca on uwagę jedynie na zmiany cen. Przyjmuje się tu występowanie tzw. konkurencyjności i brak różnic w cenowej elastyczności popytu i podaży oraz, ze zgodnie z prawem Say`a „ niewidzialna ręka rynku” samoczynnie umożliwi osiągnięcie pełnego zatrudnienia i równowagi wewnętrznej i zewnętrznej. Zgadnie z mechanizmem dochodowym- w warunkach deficytu bilansu handlowego deficytu bilansu płatniczego i następuje zmniejszenie wydatków, działa w dół mnożnik tych wydatków i w efekcie ma miejsce spadek wartości PKS. Zwraca się tu uwagę jedynie na zmiany wydatków, dochodów oraz obrotów halowych z zagranica Pomija się w nim zmiany cen, obroty kapitałowe i zmiany stóp procentowych. Z działaniem tego mechanizmu mamy doczynienia również współcześnie. Obecnie, jeżeli przyczyny bilansu płatniczego mają źródła w polityce pieniężnej , fiskalnej państwa, w przepisach ograniczających mechanizmy rynków itp. działaniach państwa to w celu przywrócenia równowagi płatniczej powinny być poczynione kroki z zakresu wewnętrznej polityki gospodarczej. Polityka kursowa może być stosowana w przypadkach niedostatecznie proeksportowej struktury gospodarki i inflacji o charakterze kosztowym. W dochodowej wiąże się w znacznym stopniu z budżetem i podatkami, zasadami kształtowania płac w przedsiębiorstwach publicznych i państwowych oraz system ubezpieczeń społecznych. Znaczący wpływ na równowagę wewnętrzną i pośrednio płatniczą ma także system roszczeniowy lub negocjacyjny kształtowania płac przez związki zawodowe i pracodawców. (Ex-Im/Kurs'' C-:+(P-G)= obroty kapitałowe -równanie równowagi wewnętrznej, P-podatki, G-wydatki rządowe. Mechanizm cenowy opiera się na reakcjach zmian popytu i podażyna zmiany cen w krajach deficytowych i krajach nadwyżkowych. Do cen zaliczamy nie tylko ceny towarów i usług, ale także ceny pieniądza oraz pracy. Kurs walutowy jest też zmianą ceny pieniądza krajowego wyrażonego w walutach obcych.

33.Czynniki kształtujące równowagę bilansu płatniczego w długim okresie

W długim okresie o równowadze bilansowej decydują także czynniki jak zmiany strukturalne i instytucjonalne. Czynnikami o zasadniczym znaczeniu w długim okresie są zmiany poziomu krajowej stopy oszczędności i inwestycji, podatków i wydatków budżetowych, kierunków inwestycji, dynamiki i postępu technicznego, wzrostu wydajności pracy, warunków konkurencji, rozwoju rynku kapitulowego oraz systemu bankowego i ubezpieczeniowego. Długookresowa równowaga płatniczą w dużym stopniu zależy od zmian własnościowych i struktury gospodarczej. Równowaga wewnętrznai płatnicza mogą zostać zachowane tylko wtedy, gdy wzrostowi gospodarczemu towarzyszy w dłuższym czasie wzrost krajowych oszczędności i napływ zagranicznych. Jeśli będzie on zbyt niski, to równowagę wewnętrznej będzie można utrzymać przez nadwyżkę importu nad eksportem topniejących rezerw.Również wpływ na równowagę długookresową maja system budżetowy i podatkowy oraz stosunki własnościowe, a także konkurencji. Określają one podział dochodu narodowego, system podejmowania decyzji w przedsiębiorstwie, stosunek do ryzyka.Reformy gospodarze mogą odegrać rolę dynamizującą, wspierająca działanie sił rynkowych. Doświadczenie nowych krajów przemysłowych Azji Południowo-Wschodniej oraz takich krajów jak Meksyk, Argentyna czy Chile, wskazuje, że w dłuższym okresie dla przywrócenia równowagi płatniczej niezbędny jest albo wzrost nadwyżki eksportowej, albo napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich.

Kraje nowouprzemysłowioneAzji Południowo-Wschodniej swoje sukcesy gospodarcze dynamikę wzrostu, nadwyżki handlowe i równowagę wew., względnie niskim podatkom oraz utrzymaniu wydatków budżetowych na cele społeczne na stosunkowo niskim poziomie. Bilans płatniczy jest zrównoważony, jeśli równoważą się transakcje autonomiczn.tzn. źródła od strony popytowej (stopa wzrostu gosp. określająca rozmiary i tempo wzrostu dochodów społeczeństwa, stopa wzrostu gospodarczego - inwestycje krajowe, eksport i wydatki budżetowe) i podażowej (relacja między stopą wzrostu produkcji na rynek wew., a stopą wzrostu produkcji na eksport, zmiany udziału importowanych surowców i półfabrykatów w produkcji finalnej) b) czynniki określające warunki, w jakich wzrost ma miejsce np. zmiany cen krajowych w stosunku do cen zagranicznych, zmiany kursu walutowego i tendencje inflacyjne, długookresowe tendencje popytu światowego, zmiany terms of trade.

34. Rola handlu zagranicznego w gospodarce narodowej w ujęciu statycznym

Korzyści z handlu zagranicznego statyczne ( krótkookresowe) to takie gdzie w skutek specjalizacji zwiększają się serie produkcyjne i serie sprzedaży, co prowadzi do obniżenia jednostkowych kosztów wytwarzane dzięki zmniejszeniu częstotliwości przestawiania aparatu produkcyjnego, wzrostowi wydajności pracy zatrudnionych, rozłożeniu kosztów stałych np. (kosztów projektowania), na większą liczbę jednostek, a także dzięki dokonywaniu drobnych, stopniowych usprawnień stosowanej techniki produkcji( ulepszenia sposobu wytwarzania w związku z kumulowaniem doświadczeń produkcyjnych). Teorie korzyści ze skali produkcji i zbytu występują wtedy, gdy rozmiary produkcji i zbytu rosną szybciej niż nakłady czynników produkcji.

45. Mechanizm cła narodowego i skuteczność ceł w warunkach współczesnej gospodarki światowej.

Bezpośrednim efektem wprowadzenia cła importowego (lub też jego podwyższenia) jest wzrost ceny krajowej towaru importowanego. Sprawą drugorzędną jest natomiast to, kto płaci cło: dostawca zagraniczny czy odbiorca krajowy importowanego towaru. W każ- dym przypadku wyższa cena krajowa obciąża konsumenta krajowego.

Skutki wzrostu ceny krajowej towaru importowanego mogą być różne zależnie od elastyczności (cenowej, dochodowej) popytu na ten towar oraz od możliwości zastąpienia wyrobu importowanego -produkowanym w kraju (elastyczności krajowej podaży towarów substytucyjnych wobec importu). Prowadzenie właściwej polityki celnej wymaga znajomości zarówno elastyczności cenowej popytu na importowany towar, na który chcemy wprowadzić lub podwyższyć cło, jak i elastyczności cenowej podaży towaru konkurującego z importem, a produkowanego w kraju.

Mechanizm powyższy funkcjonuje wtedy, gdy eksporter za- graniczny w odpowiedzi na wprowadzenie cła nie obniży swoich cen eksportowych. W przypadku gdy to uczyni, jego towar, mimo nałożenia cła, nie zmieni ceny krajowej. W efekcie cały ciężar cła importowego przejmuje eksporter zagraniczny. Krajowi importującemu poprawią się natomiast terms of trade. Zjawisko to nosi nazwę incydencji ceł. Zależy ono od wielu czynników, w tym zwłaszcza od roli rynku, na którym wprowadzono cło dla tego eksportera, od możliwości znalezienia przez niego rynków alternatywnych, od elastyczności popytu na eksportowany towar i elastyczności podaży krajowej towaru konkurującego z importem itp.

46. Mechanizm ekonomiczny środków pozataryfowych ze szczególnym uwzględnieniem mechanizmu opłat wyrównawczych.

Przez pojęcie opłat wyrównawczych należy rozumieć różnicę między niższą ceną towaru importowanego a wyższą, ustaloną i gwarantowaną przez państwo, ceną wewnętrzną towaru produkowanego w kraju. Podstawowym celem opłat wyrównawczych jest więc podniesienie ceny towaru importowanego do poziomu ceny towaru krajowego w celu zrównania ich konkurencyjności.

Opłaty wyrównawcze cechują się przede wszystkim zmiennością, będącą pochodną wahań cen na rynku międzynarodowym towarów importowanych. W przypadku gdy ceny te ulegają obniżeniu, opłaty wyrównawcze rosną, w przypadku przeciwnym -maleją, ponieważ punkt odniesienia, tj. ceny wewnętrzne, jest stały.

Opłaty wyrównawcze są stosowane łącznie z cłem lub cła. W pierwszym przypadku są one nakładane wtedy, gdy cena towaru importowanego, łącznie z cłem, jest nadal niższa od ceny wewnętrznej. Opłaty te charakteryzują się przede wszystkim wysoką skutecznością w eliminowaniu konkurencji towarów zagranicznych. Jeśli bowiem odpowiedzią importera towaru zagranicznego obłożonego cłem może być obniżka ceny dewizowej o równowartość cła (co prowadzi do neutralizacji działania cła), to od opłat wyrównawczych nie ma ucieczki; ewentualna obniżka ceny towaru importowanego zwiększa jedynie wysokość opłaty.

W efekcie opłaty wyrównawcze prowadzą do szybkiego rozwoju krajowej produkcji towarów, w stosunku do których są stosowane.

Pojęcie narzędzi pozataryfowych nie zostało dotychczas jednoznacznie określone. Wynika to z faktu, iż narzędzia te są bardzo zróżnicowane, jest ich wiele, przy czym gdy część z nich przestaje być stosowana, pojawiają się nowe. Narzędzia pozataryfowe (podobnie jak parataryfowe) są stosowane selektywnie, z natury więc mają charakter dyskryminacyjny. Decyzji o ich wprowadzeniu nie musi podejmować władza ustawodawcza, lecz wykonawcza, co znacznie skraca czas decydowania i zwiększa elastyczność tego typu ograniczeń. Przeważająca część narzędzi pozataryfowych jest stosowana w formie dyskretnej, wszystkie zaś są stosowane lako bariery wewnętrzne.

47. Ograniczenia ilościowe jako instrument zagranicznej polityki ekonomicznej; istota i skutki stosowania.

Przez pojęcie ograniczeń ilościowych (nazywanych też kontyngentami) rozumie się określenie przez państwo wolumenu importu lub eksportu, który nie może być przekroczony w skali roku (lub w innym okresie). W przypadku gdy kontyngent ilościowy jest ustalony na poziomie zerowym, mamy do czynienia z zakazem eksportu lub importu. Krańcowo odmiennym rozwiązaniem jest ustalenie kontyngentu na poziomie wyższym od rzeczywistego przywozu lub wywozu; w tym przypadku chodzi o kontrolę obrotów przez państwo. W przeważającej liczbie przypadków jednak ograniczenia ilościowe są ustalane w przedziale między tymi dwoma rozwiązaniami krańcowymi.

Do podstawowych przyczyn ilościowego ograniczania przywozu należy zaliczyć: ochronę produkcji krajowej, potrzebę skierowania popytu z towarów importowanych na krajowe, przeciwdziała- nie deficytowi bilansu handlowego, względy sanitarne lub względy bezpieczeństwa. -Rzadziej są stosowane ograniczenia ilościowe

w eksporcie. W tym przypadku do głównych przyczyn zalicza się potrzebę przeciwdziałania eksportowi towarów deficytowych na rynku krajowym, względy bezpieczeństwa (niedopuszczenie do eksportu np. broni do kraju nieprzyjaznego), konieczność zastosowania retorsji wobec kraju, który postępuje nie fair wobec eksportera. Kontyngentowanie handlu zagranicznego Powoduje dwojakie skutki. Po pierwsze, zmniejsza podaż towarów importowanych na rynku krajowym lub towarów eksportowanych na rynkach za- granicznych. Po drugie, prowadzi na ogół do wzrostu cen, zwłaszcza wtedy, gdy popyt na towary podlegające ograniczeniom jest mało elastyczny. Ograniczenia ilościowe mogą być stosowane w 2 formach: jako globalne - w okresie obowiązywania nie ulegają zmianie, lub bilateralne - ulegają zmianie w czasie.

48. Ograniczenia dewizowe jako instrument polityki ekonomicznej; istota i skutki stosowania.

Przez pojęcie ograniczeń dewizowych rozumie się całkowite lub częściowe znieszienie swobody obrotów dewizowych z zagranicą. W warunkach ograniczeń obroty te zostają poddane kontroli lub są w pełni przejmowane przez administrację państwową. Wyrazem tego jest obowiązek odsprzedawania upoważnionym bankom de- wiz zarobionych za granicą. Jednocześnie płatności na rzecz za- granicy mogą być dokonywane tylko po uzyskaniu zezwolenia państwa.

Zakres ograniczeń dewizowych może być przy tym zróżnicowany rzeczowo lub geograficznie. W pierwszym przypadku ograniczenia mogą dotyczyć całości lub tylko części obrotów towarowych z zagranicą, w przypadku drugim -wszystkich lub tylko części partnerów zagranicznych. Z zakresem ograniczeń dewizowych wiąże się ściśle zakres ograniczenia wymienialności waluty danego kraju. Może on mianowicie mieć charakter wewnętrzny, zewnętrzny bądź całkowity. W przypadku gdy ograniczenia dewizowe dotyczą wszystkich walut obcych, wszystkich tytułów płatności i wszystkich podmiotów gospodarczych, waluta danego kraju jest w pełni niewymienialna (wewnętrznie i zewnętrznie). W przypadku zaś gdy ograniczenia dewizowe dotyczą wybranych walut obcych, wybranych tytułów płatności bądź wybranych podmiotów gospodarczych, waluta danego kraju jest tylko częściowo niewymienialna (wewnętrznie lub zewnętrznie). O niewymienialności wewnętrznej mówimy wtedy, gdy osoby, przedsiębiorstwa i instytucje danego kraju nie mają swobody wymiany swojej waluty wewnętrznej na waluty obce. O niewymienialności zewnętrznej można mówić wówczas, gdy osoby, przedsiębiorstwa i instytucje zagraniczne nie mają zezwolenia na wymianę waluty wewnętrznej danego kraju na inne waluty.

Znajdują tu zastosowanie specyficzne formy rozliczeń międzynarodowych - transakcje barterowe, transakcje kompensacyjne, umowy płatnicze, umowy clearingowe.

49. Subsydia eksportowe i wewnętrzne; ich rodzaje oraz oddziaływanie na gospodarkę wewnętrzną i na handel międzynarodowy.

Przez pojęcie subsydiów eksportowych należy rozumieć świadczenia ze strony państwa na rzecz przedsiębiorstw produkcyjnych i sprzedających swoje towary za granicą. Wyrażają się one w formie różnicy między wyższą ceną krajową towaru a jego niższą ceną na rynku zagranicznym. W ich zakres wchodzą: m.in. premie, ulgi i ułatwienia udzielane przez państwo eksporterom w celu obniżenia kosztów eksportu. Są stosowane: 1) w celu wyeksportowania nadwyżek towarowych niemożliwych do sprzedania na rynku wewnętrznym, a przez to grożących ograniczeniami w produkcji, wzrostem bezrobocia itp.; 2) w celu pełniejszego wykorzystania możliwości produkcyjnych i wzrostu zatrudnienia; 3) w celu przeciwdziałania deficytowi bilansu handlowego.

Minusy stosowania to: nasilają inflację w kraju eksportującym; ograniczają zainteresowanie producentów i eksporterów obniżką kosztów produkcji, postępem technicznym, podnoszeniem jakości produkcji; zmniejszają proporcje podziału produktu krajowego brutto między różne grupy społeczne.

Dzielą się s.e. na: bezpośrednie i pośrednie. Subsydia bezpośrednie - polegają na wypłacaniu eksporterom określonych premii zależnie od wielkości zrealizowanego eksportu. Łatwo je wykryć i zneutralizować za pomocą ceł wyrównawczych, opłat wyrównawczych i in.. Subsydia pośrednie - trudno je wykryć i zneutralizować, chronią przed tym importerów, po to je stworzono. Przyjmują formy różnego typu ulg i ułatwień, które obniżają koszty produkcji i ułatwiają eksport. Ogólnie dzielą się na 3 gr.: ułatwienia fiskalne, ulgi kredytowe, korzyści eksporterów związane z finansowaniem przez państwo wydatków o charakterze marketingowym.

50. Pośrednie środki oddziaływania państwa na handel zagraniczny; ich istota i skutki ekonomiczne

Państwo za pomocą środków może oddziaływać na osiągnięcie celów zagranicznej polityki ekonomicznej pośrednio lub bezpośrednio. Sposób pośredni dominuje, polega na zasilaniu podmiotów gospodarczych w środki zwiększające ich konkurencyjność na rynku międzynarodowym. Np. subwencjonowanie produkcji eksportowej, ulgi kredytowe dla eksporterów, zwrot części oprocentowania kredytów inwestorom, producentom i eksporterom na rynki zagraniczne. Państwo może też finansować import licencji lub inne formy postępu technicznego albo zwracać część ich kosztów.

51. Stopa procentowa jako środek pośredniego oddziaływania państwa na rozwój obrotów gospodarczych z zagranicą

Stopa procentowa to stosunek sumy, którą się płaci za użytkowanie kapitału pieniężnego, do wielkości tego kapitału. Jest ona najczęściej ustalana za pożyczenie jednostki pieniężnej na 1 rok. Pośrednio prowadzona przez państwo polityka zmiany stopy procentowej wpływa na stosunki gospodarcze z zagranicą ponieważ wzrost realnych dochodów z depozytów w walucie krajowej zachęca kapitał obcy do lokat w tej walucie, i odwrotnie, obniżka wpływa na ucieczkę. Tym samym ulega zmianie bilans obrotów kapitałowych a w ślad za tym bilans płatniczy. Równowaga w tej dziedzinie wymaga parytetu stóp procentowych, co oznacza, iż depozyty występujące we wszystkich walutach powinny dawać taką samą przewidywaną stopę dochodu gdy dochody te są mierzone w jednostkach porównywalnych.

52. Istota i mechanizmy deprecjacji oraz dewaluacja waluty narodowej.

Dewaluacja - (często stos.) jednorazowa obniżka kursu waluty wewnętrznej względem walut zagranicznych, służy zwiększeniu konkurencyjności towarów eksportowanych i zmniejszeniu konkurencyjności importowanych. W jej wyniku ceny towarów krajowych w przeliczeniu na waluty zagraniczne ulegają obniżeniu, a ceny towarów importowanych w przeliczeniu na waluty krajowe wzrastają. W krótkim okresie prowadzi to do poprawy bilansu handlowego.

Deprecjacja - to rozłożona w czasie obniżka kursu walutowego. Jest narzędziem kursu płynnego stopniowo przywracającego równowagę bilansu handlowego przez potanienie eksportu i podrożenie importu.

53. Istota i mechanizmy aprecjacji oraz rewaluacji waluty narodowej.

Rewaluacja (rewaloryzacja) - (rzadko stos.) jednorazowa podwyżka kursu waluty wewnętrznej danego kraju wobec walut zagranicznych. Służy osiągnięciu celów ogólnej polityki ekonomicznej, zwłaszcza obniżeniu inflacji. W jej wyniku zmniejsza się konkurencyjność towarów krajowych na rynku międzynarodowym i wzrasta konkurencyjność towarów importowanych na rynku krajowym. Zmniejsza się saldo dodatnie lub zwiększa deficyt bilansu handlowego. Dlatego może być stosowana gdy kraj ma dodatni bilans handlowy i nie odczuwa kłopotów związanych ze zrównoważeniem bilansu płatniczego.

Aprecjacja - waluty wewnętrznej to narzędzie polityki zwalczania inflacji. Może być stosowana w warunkach braku trudności związanych ze zrównoważeniem bilansu handlowego i płatniczego, ponieważ podnosi relatywnie ceny eksportu danego kraju i obniża ceny jego importu, prowadząc do pogorszenia salda bilansu handlowego i płatniczego.

54. Wady i zalety polityki kursu sztywnego, stałego, płynnego oraz zróżnicowanego.

Kurs sztywny (arbitralny) - to cena pieniądza danego kraju ustalona przez odpowiednie władze wobec pieniądza innego kraju i nie ulegająca zmianom w dłuższym okresie.

Kurs stały - cena pieniądza danego kraju wyrażona w pieniądzu innego kraju, przy czym odpowiednia władza monetarna (np. bank centralny) jest obowiązana utrzymać wahania kursu w pewnych granicach. Granice wahań kursu stałego mogą być rozszerzane lub zwężane.

Kurs płynny (zmienny) - cena pieniądza danego kraju wyrażona w pieniądzu innego kraju, przy czym odpowiednia władza monetarna kontroluje wahania tego kursu lub też pozostawia mu pełną swobodę. Z kursem zmiennym kontrolowanym mamy do czynienia gdy przy określonych wahnięciach zmieniającego się (pływającego ) kursu walutowego są podejmowane odpowiednie przedsięwzięcia mające na celu stabilizację kursu. Czasem nosi to nazwę brudnego kursu zmiennego. Przeciwstawną sytuację przedstawia czysty kurs zmienny gdy odpowiednia władza monetarna nie interweniuje na rynku walutowym, obecnie polityka ta jest trudna do zrealizowania.

Kurs zróżnicowany - można go przedstawić w różnych przekrojach: 1. Podmiotowym (stosowanie zróżnicowanych kursów np. dla prywatnych osób prawnych i dla przedsiębiorstw państwowych); 2. Przedmiotowym (stosowanie zróżnicowanych poziomów kursu przy różnego rodzaju transakcjach, np. odmiennego dla transakcji handlowych niż dla transakcji ulgami czy w obrotach kapitałowych); 3. Geograficznym (stosowanie odmiennego poziomu kursu w stosunkach z innymi krajami czy grupami krajów).

55. Cele i podstawowe zasady funkcjonowania GATT i WTO.

1GATT (Układ Ogólny w sprawie Taryf Celnych i Handlu) - rozpoczęło działalność od 1 stycznia 1948 r. pod dużym naciskiem i wpływem Stanów Zjednoczonych; ze swojego założenia GATT powstał jako pewna forma przejściowa, tzn. szacowano, że w ciągu krótkiego czasu (maksymalnie kilku lat- 3,4) Układ Ogólny zostanie przekształcony w światową organizację handlu (ITO). Jednak Światowa Organizacja Handlu została powołana dopiero 1 stycznia 1995 r.

Cele ustawowe 1. liberalizacja handlu międzynarodowego

poprzez redukcję ceł iznoszenie innych ograniczeń; 2.

zapobieganie dyskryminacji w handlu międzynarodowym

(niedopuszczenie do stosowania

dodatkowych obciążeń, ograniczeń handlowych wobec poszczególnych krajów lub

grup krajów)

Cele pośrednie 1. rozwój handlu międzynarodowego

(przejawiający się głównie wewzroście obrotów w skali

międzynarodowej, a polegający na tworzeniu korzystnych

warunków do wzrostu gospodarczego) 2.dążenie do wzrostu

stopy życiowej ludności w krajach członkowskichZasada

niedyskryminacji i równości traktowania w handlu

Jako podstawowy instrument służący realizacji tej zasady przyjęto Klauzulę Najwyższego Uprzywilejowania (KNU) - kraj przyznający taką klauzulę zobowiązuje się do tego, iż jakiekolwiek przywileje, preferencje jakie zostaną innym krajom, które tą klauzulę posiadają, zostaną rozciągnięte na wszystkie kraje posiadające KNU.

Drugim instrumentem, który służyć miał realizacji tej zasady jest Klauzula Narodowa (KN) - kraj przyznający KN zobowiązuje się do traktowania na rynku wewnętrznym towarów innego kraju nie gorzej niż towarów własnych

Zasada wzajemności w handlu

Sprowadza się do tego, że żaden z krajów sygnatariuszy GATT nie był zobowiązany do stosowania preferencyjnych warunków handlu jeżeli nie uzyskał wzajemności.

Zasada ta miała się przyczyniać do liberalizacji handlu dlatego, że jeżeli np. ktoś chciał obniżyć stawki celne to obniżał nie tylko własne stawki, ale mógł zażądać również obniżenia stawki celnej od partnera, a jeżeli kraje te miały dodatkowo poprzyznawane Klauzule Najwyższego Uprzywilejowania to obniżka stawek celnych, zgodnie z zasadą KNU, powinna być rozciągnięta na wszystkie kraje, którym KNU przyznano.

W takim przypadku próba nadania jednorazowej preferencji sprowadzała się do obniżenia stawek celnych dla wszystkich krajów GATT. Było jedno odstępstwo od zasady wzajemności w roku 1965, gdy do układu GATT dołączono część czwartą, która dotyczyła handlu z krajami rozwijającymi się. Sprowadzało się to do tego, że w stosunku do wymiany z tą grupą krajów nie obowiązywała zasada wzajemności, czyli można przyznać krajom rozwijającym się pewne preferencje w handlu bez konieczności domagania się podobnych ułatwień z ich strony. Później nazywano to tzw. systemem generalnych preferencji (zgeneralizowanych preferencji)

Zasada możliwości interwencji w handlu

Zakładano, iż w szczególnych przypadkach możliwe jest stosowanie interwencji w handlu, które nie będą zgodne z poprzednimi zapisami (zasadą KNU i zasadą wzajemności) w pewnych specyficznych sytuacjach. Ogólną zasadą było to, że interwencje te mają się odbywać poprzez zmianę stawek celnych, a dopiero w zupełnie wyjątkowych sytuacjach za pomocą środków pozataryfowych. Te szczególne sytuacje, kiedy interwencja jest możliwa to kwestia chronicznego deficytu w bilansie płatniczym, sytuacje zagrożenia bezpieczeństwa wewnętrznego bądź zewnętrznego danego kraju, zagrożenie dla ważnej branży przemysłu wewnętrznego.

Ten ogólny zapis trzeciej zasady, stwierdzający, że interwencje muszą się odbywać poprzez cła wynika z tego, iż przyjęto, że głównym instrumentem, którym posługiwać się będą kraje członkowskie w zakresie handlu międzynarodowego są cła.

Od 1 stycznia 1995 r. GATT zostało zastąpione WTO.

WTO jest instytucją mającą statut, osobowość prawną, przez co

ma większe

możliwości oddziaływania na członków (GATT było tylko

układem); może

narzucać

obowiązki, nakładać ograniczenia. WTO przejęło cele, zasady i

instrumenty

GATT.

Obecnie poza strukturami WTO znajdują się tylko dwa liczące

się kraje : Rosja i Chiny (ich polityka handlowa nie spełnia

wymogów stawianych przez WTO). Dlatego zasady GATT i

WTO są powszechnie obowiązujące w handlu światowym.

GATT - dobrowolna umowa pomiędzy członkami, nie posiada

osobowości prawnej, mniejsze uprawnienia co do członków.

Struktura WTO :

Najważniejszym organem jest Konferencja Ministerialna, zwoływana co najmniej raz na dwa lata, uczestniczą w niej przedstawiciele wszystkich krajów członkowskich. Na Konferencji odbywa się m.in. przyjmowanie nowych członków i ustalanie rund negocjacyjnych.

Gdy nie obraduje Komisja Ministerialna organem zarządzającym jest Rada Generalna. Rada ta spełnia funkcje:

organu rozstrzygającego spory i przeglądającego polityki handlowe

jest uprawniona do wydawania arbitrażu,

rozstrzygania sporów pomiędzy członkami WTO;

ma także prawo do kontroli, czy realizowana przez kraje członkowskie polityka handlowa jest zgodna z przepisami WTO co 4 lata

W kwestii rozstrzygania sporów WTO ma znacznie większe uprawnienia niż układ GATT.

Sekretariatem WTO kieruje Dyrektor Generalny, mianowany przez Komisję Ministerialną.

Radzie Generalnej podporządkowane są trzy inne rady :

• Rada ds. handlu towarami

• Rada ds. usług

• Rada ds. handlowych aspektów praw własności intelektualnych

56. Cele i podstawowe zasady funkcjonowania Międzynarodowego Funduszu Walutowego.

Do zadań MFW należy przede wszystkim:

1. popieranie międzynarodowej współpracy walutowej oraz uporządkowanych stosunków walutowych,

2. tworzenie warunków dla wielostronnego regulowania należności za bieżące operacje w handlu międzynarodowym,

3. udzielanie pomocy w likwidacji trudności płatniczych,

4. wpływanie na zachowanie pożądanego stopnia płynności międzynarodowych systemów płatniczych,

5. podejmowanie działań zmierzających do uporządkowanego rozwoju i wzrostu handlu międzynarodowego.

Państwa członkowskie MFW zobowiązane są udostępniać szczegółowe informacje gospodarcze, dzięki którym władze MFW mogą oceniać ich sytuację gospodarczą i finansową oraz podejmować określone decyzje. Finansowanie działalności MFW jest oparte na kapitale zakładowym, który powstał z wpłat udziałów przez państwa członkowskie. Wysokość udziału poszczególnych państw-członków MFW jest uzależniona od stopnia rozwoju gospodarczego danego kraju, jego pozycji w światowej gospodarce, udziału w handlu światowym oraz zdolności płatniczej.

MFW prowadzi również działalność kredytową wobec swoich członków mających deficyt bilansu płatniczego. Polega ona na umożliwieniu państwu członkowskiemu zakupu potrzebnych walut innych państw członkowskich za walutę własną lub tzw. SDR (międzynarodowa jednostka walutowa o charakterze pieniądza bezgotówkowego, emitowana przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy od 1970) oraz na udzielaniu pożyczek na pokrycie deficytu bilansu płatniczego. Działalność ta jest prowadzona w porozumieniu z rządami poszczególnych państw i jest obwarowana warunkiem przestrzegania, nałożonych przez MFW ścisłych ustaleń, które mają na celu kontrolę nad gospodarką pożyczkobiorcy. Kontrola ta może dotyczyć m.in. ograniczenia wydatków rządowych, ograniczenia wzrostu płac, poziomu inflacji itp.

Pomoc kredytową MFW można podzielić na:

1. podstawowe udogodnienia kredytowe

2. stałe udogodnienia kredytowe

3. czasowe udogodnienia kredytowe

57. Ewolucja podstawowych zasad rozwoju handlu międzynarodowego po II -ej wojnie światowej.

II wojna światowa niesie za sobą duże zniszczenia przemysłu w Niemczech, Wlk. Brytanii, ZSRR. W Stanach Zjednoczonych produkcja nie zmalała, USA było jedynym dostawcą broni (wzrosła produkcja, eksport). System gospodarki światowej zmienia się na korzyść USA. Mija tradycyjny system gospodarki światowej.

1960 - gospodarką dominującą nad WB jest RFN.

W wyniku tych zmian doszło do ukształtowania się współzależności trzech centrów gospodarczych (triada) : USA, Unia Europejska, Japonia.

Obecnie należałoby triadę tą poszerzyć o kraje ściśle powiązane z tymi państwami:

USA + NAFTA (Północnoamerykańska Umowa o Wolnym Handlu)(Kanada, Meksyk)

UE + EFTA (Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu) + 10 krajów Europy Środk. i Wsch. stowarzyszonych z UE

Japonia + Azja Wsch. i Płd.Wsch. (I i II pokolenie Tygrysów Azjatyckich) + Chiny

• Skutki ekonomiczne II wojny światowej

- konflikt światowy

- działania wojenne odbywały się przeważnie na terenie Europy i Azji

- zniszczenia gospodarcze na terenie Europy, ZSRR, Japonii

- produkcja USA na rzecz wojny

- podporządkowanie Europy i Azji prowadzeniu wojny

- brak zniszczeń w USA

• Czynniki, które wpłynęły na wyrównywanie się udziału Europy i USA :

• Plany pomocowe USA dla Europy Zach. (Plan Marshalla) i Japonii

• Formalny rozpad systemu kolonialnego (lata `40-'50) - pozostają silne związki gospodarcze

• Procesy integracji gospodarczej w świecie i Europie Zach.; powstanie EWG (1.01.1958r.), Unii Europejskiej (1993r.)

Integracja niosła korzyści - stworzenie możliwości szybkiego rozwoju gospodarczego dla przedsiębiorstw Europy. Powstał jednolity rynek zbytu.

EFTA - jednolity wspólny obszar gospodarczy

CEFTA - Środkowoeuropejskie Porozumienie Wolnego Handlu

(kraje

stowarzyszone

Unii Europejskiej)

NAFTA (1996r.) - Północnoamerykańskie Porozumienie o

Wolnym Handlu.

Wzrost

obrotów pomiędzy USA-Kanadą-Meksykiem.

MERCOSUR - Argentyna, Brazylia, Urugwaj, Paragwaj + '96 Chile + '97 Boliwia. Powstanie jednego rynku pod względem swobody przepływu kapitału; PKB 840 mld., 2% udziału w światowym eksporcie

• Przemiany w międzynarodowym systemie walutowym pod przewodnictwem USA - system dolarowo-złoty (system z Bretton Woods - kursy stałe - upada na początku lat '70). Wykształca się nowy międzynarodowy system walutowy - system wielodewizowy (waluty USA, EWG, Japonii) - wyrównanie się roli walut różnych krajów

• Powstanie grupy państw socjalistycznych - powstanie RWPG (działa na zasadzie hegemonii ZSRR nad innymi państwami). Próby integracji gospodarczej między tymi krajami (integracja formalna, bardzo płytka - dezintegracja w latach '90, w ciągu półtora roku)

• Działalność organizacji międzynarodowych: GATT (WTO), MFW, BŚ (czuwający nad sprawnością Międzynarodowego Funduszu Walutowego i likwidowanie przyczyn powstania deficytu) - umiędzynarodowienie życia gospodarczego, integracja handlu

• Dynamiczny rozwój korporacji międzynarodowych w latach '80 - '90. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne umiędzynarodawiają życie gospodarcze, przyśpieszają tempo rozwoju gospodarczego, są głównym kanałem dystrybucji technologii w skali świata, są głównym dostawcą środków na postęp techniczny

• Postęp techniczny, robotyzacja, komputeryzacja procesów produkcyjnych, zarządzania

- Utrwala się przewaga krajów najbardziej rozwiniętych

- Stwarza możliwości do dołączenia krajów rozwijających się do grupy krajów wysoko rozwiniętych

58. Przejawy dążeń do rozwiązania podstawowych problemów współczesnej gospodarki światowej.

We współczesnej gospodarce światowej jest duże zróżnicowanie form powiązań międzynarodowych. Oprócz wymiany handlowej dynamicznej rozwija się współpraca produkcyjna i inwestycyjna. Oprócz wymiany towarów i usług szybko się zwiększa przepływ czynników produkcji. Jednocześnie zróżnicowaniu ulegają podmioty gospodarki światowej; wzrasta udział podmiotów międzynarodowych i transnarodowych. We współczesnej gospodarce światowej zmienia się także charakter międzynarodowego podziału pracy: specjalizacja o charakterze międzygałęziowym ustępuje miejsca wewnątrzgałęziowej, a wymiana wyrobów gotowych - wymianie podzespołów i części wyrobów gotowych. Wzrasta znaczenie wzajemnych powiązań gospodarczych w obrębie krajów rozwiniętych gospodarczo i maleje znaczenie powiązań gospodarczych między krajami rozwiniętymi gospodarczo a krajami słabo rozwiniętymi. Współczesna gospodarka światowa staje się gospodarką globalną w obrębie której następuje integracja gospodarek narodowych w jeden organizm gospodarczy. Przejrzyste, łatwe do ilościowego zewidencjonowania powiązania handlowe typowe dla tradycyjnej gospodarki światowej ustępują miejsca różnorodnym powiązaniom trudnym do ujęcia statystycznego. W coraz większym stopniu uzależniają one gospodarki narodowe od środowiska międzynarodowego. W tradycyjnej gospodarce malało znaczenie producentów surowców i żywności, we współczesnej gospodarce światowej maleje znaczenie rozwoju przemysłowego, a rośnie rola postępu naukowo - technicznego.

59. Istota i założenia Nowego Międzynarodowego Ładu Ekonomicznego; realia i perspektywy .

60. Międzygałęziowa i wewnątrzgałęziowa komplementarność struktur gospodarczych a międzynarodowa integracja gospodarcza.

Międzygałęziowa komplementarność - podstawą są różnice w zasobach czynników produkcji, tzn. bogactw naturalnych, pracy i kapitału. Przyczyną występowania są: 1. różnice warunków naturalnych, jedne kraje mają dużo surowców mineralnych, a inne dobrze rozwinięty przemysł i stąd wzajemna komplementarność (np. Rosja Europa Zach.) komplementarność międzygałęziowa rozwija się np. między krajami rozwijającymi usługi lub obfitującymi w dziedziny rolnictwa w których brakuje rąk do pracy a krajami bogatymi w zasoby pracy; 2. zróżnicowana gałęziowa struktura przemysłu (kraje z rozwiniętym przemysłem ciężkim w stosunku do krajów zasobnych w energię lub przemysł odzieżowy z producentami tkanin i przędzy).

Wewnątrzgałęziowa komplementarność - podstawą są różnice wydajności czynników produkcji. W miarę rozwoju gospodarczego naturalne różnicowanie gałęziowe struktury produkcji ustępuje miejsca uprzemysłowieniu i postępowi naukowo-technicznemu. Postęp techniczny umożliwia wszechstronny rozwój gałęziowy bez względu na posiadane zasoby bogactw naturalnych i pracy.

Polega na wzajemnym uzupełnianiu się producentów zespołów, podzespołów i części. Zamiast rozwijania się w jednym kraju wszystkich faz produkcji składających się na powstanie wyrobu gotowego, następuje ich rozdzielenie między współpracujące kraje - zależnie od wydajności produkcji. W efekcie powstaje wyrób gotowy tańszy i bardziej konkurencyjny. W porównaniu z k. międzygałęziową wiąże ona producentów ściślej, ponieważ tu są ogniwami jednego procesu wytwórczego, prowadzącego do powstania wyrobu finalnego.

Międzynarodowa integracja gospodarcza - oznacza scalenie międzynarodowych potencjałów ekonomicznych w jeden potencjał międzynarodowy. Tworzenie nowych organizmów gospodarczych, które w efekcie mają możliwości znacznie przewyższające sumę możliwości narodowych. Ponieważ jest zjawiskiem wielopłaszczyznowym (różne dziedziny: życia gospodarczego, społecznego, politycznego itp.) w zależności od przedmiotu definiowania, różne może być rozumienie tego zjawiska. Kryteria definiowania: kryterium horyzontu integracji - (podstawowe), trzeba odpowiedzieć na pytanie czy integracja jest niekończącym się procesem, czy też osiąga stan optymalnego nasycenia, a więc ma swój kres. Przeważa pogląd że jest nieprzerwanym procesem tworzenia jednolitej struktury gospodarczej w obrębie grupy krajów, więc nie może mieć końca bo nieustannie rozwija się produkcja, technika i nauka. Pogląd drugi zakłada, że zjawisko to ma swój kres, polegający na wytworzeniu pożądanej docelowej struktury ekonomicznej, wyodrębniającej grupę krajów z całokształtu gospodarki światowej. Kryterium mechanizmu funkcjonowania integracji - w tym przypadku chodzi przede wszystkim o to czy powinien to być mechanizm wolnej konkurencji i wolnego handlu, czy też efekt określonej polityki integrujących się państw. Kryterium korzyści z integracji - chodzi o to czy korzyści te powinny być dzielone równo między integrujące się kraje, czy też mogą im przypadać w nierównych częściach.

CEL OGÓLNY INTEGRACJI - w ujęciu ogólnym przez pojęcie międzynarodowej integracji gospodarczej rozumie się zespalanie narodów, państw, potencjałów gospodarczych, rynków i w ostatecznym efekcie pojedynczych osób różnej narodowości i przynależności państwowej. W wyniku integracji ludzie zbliżają się do siebie, zaczynają myśleć i działać podobnie, znikają bariery językowe i konflikty narodowościowe, pojawiają się wspólne interesy w miejsce konfliktowych, granice państwowe przestają dzielić narody i państwa, a swoboda poruszania się obywateli, brak ograniczeń w przepływie towarów i usług oraz czynników produkcji pozwalają osiągać wspólne cele gospodarcze.

61. Główne ugrupowania integracyjne we współczesnej gospodarce światowej.

KRAJE ROZWINIĘTE GOSPODARCZO

Unia Europejska - (d. Europejska Wspólnota Gospodarcza), podpisanie traktatu - 25.03.1957r w Rzymie. Do UE obecnie należą: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy, Włochy, Wielka Brytania, Dania, Irlandia, Grecja, Hiszpania, Portugalia, Austria, Finlandia, Szwecja

Unia Ekonomiczna Beneluksu - podpisanie układu - 3.02.1958 w Hadze. Zapewnia wolny przepływ towarów i usług oraz czynników produkcji w obrębie Belgii, Holandii i Luksemburga. Jednocześnie jest koordynowana polityka ekonomiczna i społeczna.

Europejska Wspólnota Węgla i Stali - ECSC - podpisanie traktatu 19.04.1951 w Paryżu przez Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, RFN, Włochy. Miał obowiązywać przez 50 lat.

Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom) - podpisanie układu - 25.03.1957 w Rzymie na czas nieokreślony przez (te same co ECSC, wyżej). Ma charakter koordynacyjny (koordynuje badania naukowe, politykę inwestycyjną, zaopatrzenie surowcowe). Główny cel - utworzenie wspólnego rynku atomowego.

Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu EFTA - powołane 20.11.1959 w Sztokholmie przez 7 państw: Austria, Dania, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja i Wielka Brytania później wstąpiły Islandia i Liechtenstein, ale jednocześnie wystąpiły Dania, Wielka Brytania, Portugalia, Austria Finlandia, Szwecja i przystąpiły do EWG czyli teraz UE. Główny cel - liberalizacja handlu wzajemnego wyborami przemysłowymi; znoszenie ceł odbywało się w etapach; od 1.01.1967 została utworzona strefa wolnego handlu. Organami w EFTA są: Rada, komitety i grupy wyspecjalizowane.

Północnoamerykański Układ Wolnego Handlu NAFTA - powstał 1.01.1994, obejmuje: Stany Zjed., Kanadę i Meksyk. Cel - liberalizacja handlu wzajemnego towarami, a w efekcie przyspieszenie tempa jego wzrostu. Dotyczy to szczególnie Stanów i Kanady, Meksyk jest słabo rozwinięty gosp. I należy do układu ze względów politycznych dla Stanów i Kanady a z ekonomicznych dla siebie. Układ przewiduje likwidacje ceł w handlu wzajemnym wyrobami przemysłowymi do 1.01.2008.

EUROPA ŚRODKOWO-WSCHODNIA

Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej RWPG - powstała w 1949 z udziałem: Bułgarii, Rumunii, Węgier i ZSRR, później kolejno przystąpiły: Albania, NRD, Mongolia, Kuba. Początkowo miała cele ściśle polityczne, dopiero z biegiem lat sformułowano cele gospodarcze, w tym pod koniec lat 60-tych cele integracyjne. W policentrycznym modelu RWPG wszystkie decyzje podejmowano w wielu równorzędnych ośrodkach narodowych. Ośrodek międzynarodowy pełnił tylko funkcje koordynacyjne. Kontakty między przedsiębiorstwami miały charakter wykonawczy (brak mechanizmu rynku międzynarodowego). Narzędzia administracyjne służące powiązaniom integracyjnym to: umowy międzynarodowe, koordynacja planów gospodarczych, procedura konsultacyjna itp., ceny , kursy walut, pieniądz były w tym procesie nieważne. W 1990r. RWPG została formalnie rozwiązana, udział handlu wzajemnego wielokrotnie się zmniejszył, a więzi specjalizacyjne i kooperacyjne przerwano.

Środkowo europejskie porozumienie o wolnym handlu CEFTA - porozumienie podpisane 21.12.1992r., weszło w życie 1.01.94. przewiduje utworzenie strefy wolnego handlu wyrobami przemysłowymi oraz selektywną liberalizację handlu wzajemnego artykułami rolno-spożywczymi. Początkowy weszły do CEFTA: Polska, WĘGRY, Czech i Słowacja, następnie Słowenia i Rumunia. Akces do niej zgłosiły: Bułgaria i inne kraje tego regionu.

62. Rola efektu kreacji i przesunięcia handlu w procesach integracyjnych.

Efekty kreacji i przesunięcia handlu mogą się pojawić w 3 przypadkach: gdy kraje udzielają sobie preferencji celnych (kraje stosują wobec siebie cła niższe od minimalnych lub całkowicie znoszą cła w handlu między sobą na pewne towary), tworzą strefę wolnego handlu (likwidują cła i ograniczenia ilościowe w handlu wzajemnym określonej grupy krajów ale zachowują zewnętrzną taryfę celną i prowadzą niezależną politykę handlową wobec krajów trzecich), lub gdy tworzą unię celną ( kraje tworzą politykę strefę wolnego handlu, wprowadzają ujednolicone cła zewnętrzne wobec krajów trzecich). Efekt kreacji handlu - wyraża się we wzroście wolumenu wzajemnych obrotów handlowych krajów udzielających sobie preferencji celnych, tworzących strefę wolnego handlu lub unię celną. Towary które w warunkach prowadzenia przez poszczególne kraje autonomicznej polityki ceknej nie mogły być importowane, gdyż ich ceny importowe po doliczeniu ceł były wyższe od krajowych, stają się przedmiotem handlu wzajemnego w warunkach strefy wolnego handlu lub unii celnej. Bez obciążeń celnych są one tańsze od produkowanych w poszczególnych krajach. Efekt przesunięcia handlu wyraża się w zwiększeniu udziału w handlu wzajemnym krajów udzielających sobie preferencji celnych, tworzących strefę wolnego handlu lub unię celną - w wyniku przesunięcia się źródeł zakupu określonych towarów z krajów o niższych kosztach produkcji lecz pozostających poza obrębem udzielonych preferencji. U podstaw efektu przesunięcia znajduje się zróżnicowanie stawek celnych, wewnątrz obszarów preferencyjnych są one zniesione natomiast na zewnątrz są one stosowane.

63. Stosunki gospodarcze Polski z krajami Unii Europejskiej.

64. Możliwości tzw. Małej integracji w Europie Środkowo-Wschodniej.

65. Aktualne problemy wymiany zagranicznej Polski.

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

---