CZYNNOŚCI PROCESOWE POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO

1. Postępowanie administracyjne- jest łańcuchem czynności formalnych, przedsiębranych przez władzę admini­stracyjną i osoby interesowne przy wykonywaniu przepisów prawa admini­stracyjnego. Na ciąg czynności formalnych składają się działania prawne oraz faktyczne, a także ważne miejsce wśród nich zajmują orzeczenia o charakterze proceduralnym.

Porządkowanie ciągu działań postępowania administracyjnego może być doko­nywane na podstawie różnych kryteriów, gdzie systematyka przepisów k.p.a. jest jednym z tych przykładów i przyjmuje się ją jako podstawę charakterystyki postępowania w I instancji.

Można jednak przyjąć inne założenie pozwalające na wyróżnienie:

Czynności merytorycznych postępowania- wpływających na jego zakres podmiotowy i przedmiotowy

Czynności techniczno-procesowych-, które występują w każdej procedurze sądowej lub pozasądowej.

2. Czynności procesowe wszczęcia postępowania.

Przepisy k.p.a. nie wprowadzają odrębnego aktu, którym orzekałoby się o wszczęciu postępowania administracyjnego i o legitymacji strony postępowania.

Wszczęcie postępowania na żądanie strony.

Datą wszczęcia postępowania na żądanie strony ---> jest dzień doręczenia żądania organowi administracji publicznej, a przy korzystaniu z drogi elektronicznej — dzień wprowadzenia żądania do systemu teleinformatycznego organu administracji publicznej- dzień jego otrzymania przez organ.

O.P- tak samo, ale pokreślono, że to najważniejszy jest dzień otrzymania jego przez organ.

W tej dacie zaczyna się postępowanie w sprawie, czyli zaczynają biec terminy do jej załatwienia, powstają obowiązki procesowe organu administracyjnego i stron oraz innych uczestników postępowa­nia, od tej daty powstaje zawisłość sprawy administracyjnej, co wstrzymuje lub nadaje bieg również niektórym terminom materialnoprawnym (np. przedawnienia).

Strona---> w przepisach k.p.a. nie stanowi się o obowiązku stwierdzenia przez organ, że podmiot wnoszący żądanie jest stroną. Ale jeżeli żądanie doręczy podmiot niebędący w rzeczywistości stroną, ale mylnie za nią uznany, to istnieje podstawa do umorzenia postępowania. Dopiero po przeprowadzeniu czynności po­stępowania wszczętego na mocy przepisów k.p.a. można orzec, czy dany podmiot jest legitymowany do nabycia praw lub do obarczenia go obowiązkiem jako strony postępowania.

Żądanie wszczęcia postępowania mogą wnieść wszystkie strony równocześnie albo też może być wniesione przez jedną z nich lub przez niektóre tylko strony.

Wszczęcie postępowania następuje:

• w formie ustanej- zgłoszenie do protokołu

• w formie pisemnej

• w formie skargi powszechnej- petycji

Według art. 222 treść pisma przesądza o jego charakterze, a nie nazwa czy forma.

W postępowaniu ogólnym organ administracyjny ma obowiązek ustalenia:
-jakie podmioty są stronami wszczętego postępowania, i powiadomić je o tym, że biorą udział w postępowaniu.
-należy zawiadomić prokuratora, jeżeli jego udział w postępowaniu byłby potrzebny, co dotyczy też postępowania podatkowego
-należy powiadomić organizację społeczną, jeżeli może być zainteresowana wynikiem sprawy ze względu na cele statutowe lub wymagania interesu społecznego.

Wszczęcie postępowania z urzędu.

Następuje w formie postanowienia.

Wszczęcie postępowania z urzędu może nastąpić w kilku sytuacjach uregulo­wanych w k.p.a.:

1. organ działa z własnej inicjatywy albo z inicjatywy organu nadzoru

2. z żądaniem co to postępowania innej osoby występują podmioty na prawach strony

3. na skutek skargi powszechnej wniesionej przez osobę trzecią.
   

Tylko w przypadku wszczęcia postępowania z urzędu na skutek żądania organizacji społecznej, zamierzającej działać na prawach strony, nie będzie wątpliwości co do daty, postępowanie wszczęto, bo organ ma obowiązek wydać postanowienie. W pozostałych przypadkach należy, zgodnie z poglądem NSA, przyjąć, że za datę wszczęcia postępowania z urzędu „można uznać dzień pierwszej czynności urzędo­wej dokonanej w sprawie, której postępowanie dotyczy, przez organ do tego uprawniony, działający w granicach przysługujących mu kompetencji, pod warun­kiem że o czynności tej powiadomiono stronę. W braku innych dowodów za datę wszczęcia postępowania administracyjnego z urzędu można przyjąć dzień złożenia zeznań przez stronę postępowania lub świadków w sprawie będącej przedmiotem decyzji.

Artykuł 62---> możliwość prowadzenia jednego postępowania w odniesieniu do kilku spraw- może mieć zastosowanie w przypadku wszczęcia postępowania z urzędu lub na żądanie strony.
Przepis ten należy stosować wtedy, gdy:
-sprawy są od siebie odrębne, o których trzeba odrębnie orzekać, ale w których jest
-ten sam stan faktyczny i prawny, np. wywłaszczenie kilku nieruchomości w jednym celu.
Artykułu 62 nie można zastosować do takiej jednej sprawy, w której jest wiele stron o sprzecznych lub uzależnionych od siebie interesach, bo trzeba wyważyć te interesy i obowiązki i najczęściej to, co dla jednej strony postępowania będzie prawem, to dla drugiej stanie się obowiązkiem albo oznaczać będzie pozbawienie praw..

Art. 35 k.p.a.---> wszczęcie postępowania powoduje rozpoczęcie biegu terminu do załatwienia sprawy.

3. Podanie.

Treścią podania może być żądanie, wyjaśnienie, odwołanie, zażalenie, a więc każdy wniosek procesowy lub inne oświadczenie strony, uczestnika postępowania.
Tylko wtedy, gdy podanie zawiera żądanie wszczęcia postępowania, wywiera ono skutek, tzn. zapoczątkowuje w ogóle postępowanie administracyjne. Podanie zawierające odwołanie lub zażalenie powoduje skutek- tzn. wszczęcie postępowania weryfikacyjnego.

Elementy minimalne podania
-wskazanie osoby, od której pochodzi
-jej adres
-żądanie.
Przepisy szczególne mogą te wymagania zaostrzyć, np. przez obowiązek dołączenia dokumentów.

Formy
- pisemna(osobiście, przez pocztę, może być wniesione telegraficznie, dalekopisem, telefaksem, pocztą elektroniczną na formularzu internetowym organu. Podanie wnoszone drogą elektroniczną musi spełniać określone wymagania oraz musi być opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym (z ważnym certyfikatem bezpieczeństwa).
- ustna- zgłoszone ustnie do protokołu sporządzonego przez pracownika organu. Wnoszący podanie ma prawo żądać potwierdzenia wniesienia przez adnotację na kopii lub osobnym poświadczeniem, również w formie elektronicznej.

Uchybienia i braki podania

Usuwalne--->można usunąć, gdy istnieje możliwość skomunikowania się z wnoszącym podanie. Może on być wezwany np. dołączenia dokumentów. Jednocześnie z wezwaniem do usunięcia braków wyznacza się termin, w którym powinny być dopełnione dodatkowe czynności. Jeżeli termin nie zostanie do­trzymany przez wnoszącego podanie i nie będzie on zabiegał o jego przedłużenie, to podanie pozostawia się bez rozpoznania.

Nieusuwalne--->nie można ich usunąć, podanie pozostawia się bez rozpoznania.
O.P-->Organ podatkowy wydaje postanowienie o pozostawieniu podania bez rozpatrzenia, na które przysługuje zażalenie.

Obowiązek przestrzegania przepisów o właściwości spoczywa na organie administracji publicznej i dlatego osoby wnoszące podanie nie ponoszą negatyw­nych skutków nieznajomości tych przepisów. Organ mylnie skierowane podanie odsyła do organu właściwego, a w przypadku połącze­nia wielu spraw w jednym podaniu organ rozpatruje sprawy będące w jego właściwości, a stronę informuje, do których organów powinna się zwrócić w pozo­stałych sprawach. Osoba wnosząca podanie do organu niewłaściwego, która skorzysta z tego pouczenia, nie traci terminu, jeżeli taki był ustanowiony do wniesienia podania, a także zachowuje termin, gdy organ prześle podanie według właściwości.

Czynności toku postępowania techniczno-procesowe

1. Wezwania-->skierowane do każdej osoby mającej informacje koniecz­ne w postępowaniu- zarówno fizycznej jak i prawnej.

Elementy wezwania
- kto kogo wzywa
- określa sprawę
- pozycję procesową wezwanego oraz cel, w którym go się wzywa
- zaznaczyć czy ma on obowiązek osobistego stawienia się, czy może wyręczyć się pełnomoc­nikiem lub przekazać żądane wiadomości na piśmie.
- określenie terminu stawiennictwa
- pouczenie o skutkach niezastosowania się do wezwania.

Stawiennictwo osobiste:
Można żądać w granicach gminy lub miasta, w których wezwany zamieszkuje- przebywa. Dopuszczalne jest też żądanie stawienia się osobistego osoby zamieszkałej w sąsiedniej gminie lub mieście. W sprawach podatkowych rozciąga się na teren województwa miejsca zamiesz­kania lub pobytu osoby wezwanej.
Obowiązek osobistego stawienia się na wezwanie zawsze będzie istniał niezależnie od miejsca zamieszkania (pobytu), gdy czynność musi być dokonana przed organem.
Każda osoba, która stawi się na wezwanie, ma prawo do zwrotu kosztów podróży, utraconego zarobku dziennego, diety (strawne), kosztów noclegu.

W sprawach szczególnie pilnych możliwe jest wezwanie telegraficzne, telefo­niczne, innymi środkami łączności, jednakże z obowiązkiem podania wszystkich elementów wezwania. Skutek prawny takie wezwanie wywiera wtedy, gdy do osoby wezwanej dotrze „we właściwej treści i w odpowiednim terminie. Doręczanie pism, w tym również wezwań środkami komunikacji elektronicznej, jest dopuszczalne na wniosek lub za zgodą stron, w postępowaniu podatkowym dotyczy to również przedstawiciela lub pełnomocnika strony.

W szczególnych sytuacjach może nastąpić odwrócenie roli, bo nie wzywa się osoby do organu, a wysyła się pracownika lub osoba sprawująca funkcję organu udaje się do osoby chorej, kalekiej czy mającej wyjątkowe przeszkody w stawieniu się na wezwanie.

Można zaniechać wzywania osób do stawiennictwa z odległych miejscowości przez wykorzystanie tzw. pomocy prawnej, zwracając się do organu administracyjnego (podatkowego) właściwego według miejsca zamieszkania lub pobytu danej osoby o wezwanie jej do złożenia wyjaśnień, zeznań lub dokonania innej czynności. Organ korzystający z pomocy prawnej określa okoliczności, których czynność ma dotyczyć, a w dal­szym postępowaniu wykorzystuje protokół z przyjęcia wyjaśnień, zeznań.
Organ obowiązany jest dołożyć starań, aby zadość­uczynienie wezwaniu nie było uciążliwe, co można uzyskać przez np. podanie dwóch terminów stawiennictwa.

2. Doręczenia-->istotne jest samo doręczenie pisma i jego potwierdzenie a nie dotarcie treści pisma do adresata.
Doręczeniu podlegają pisma, czyli wszelkie wezwania, zawiadomienie itp., z którymi powinna być zaznajomiona strona czy uczestnik postępowania i które mają znaczenie procesowe.

Doręczenie w formie poczty elektronicznej może być stosowane za wniosek lub za zgodą stron. Doręczenie takie jest skuteczne gdy organ w określonym terminie otrzyma potwierdzenie doręczenia pisma, a w takim braku ma obowiązek ponownego doręczenie pisma w zwykłym trybie.

Doręczenie właściwe (zwykłe)

Ma miejsce wtedy, gdy pismo dostarcza się adresatowi do jego rąk. Następuje to albo przez skorzystanie z usług pocztowych, albo przez pracowników organu administracyjnego, albo też przez inne osoby lub organy, które są do tego osobno upoważnione.
Stronie pozbawionej zdolności do czynności prawnych pism nie doręcza się, bo byłoby to bezskuteczne. Za te osoby działa przedstawiciel i jemu doręcza się pisma kierowa­ne do strony. W przypadku ustanowienia pełnomocnika jest on podmiotem, któremu doręcza się pisma. Ustanowienie pełnomocnika ma ten skutek, że musi on być zawsze powiadamiany o czynnościach procesowych.
Doręczenie osobom fizycznym pism następuje w miejscu ich zamieszkania lub w miejscu pracy. Wyjątkowo można doręczyć pismo w lokalu organu administracyjnego albo w każdym miejscu, w którym zastanie się adresata.
Doręczenie powinno być potwierdzone podpisem adresata, i jego datę. Ani uchylenie się adresata od złożenia podpisu, ani też odmowa przyjęcia pisma nie pozbawiają doręczenia skutku prawnego. W pierwszym przypadku osoba doręczająca potwierdza, komu i w jakiej dacie doręczyła pismo, a w przypadku drugim — niedoręczone pismo zwraca się organowi administracji publicznej z adnotacją informującą o odmowie jego przyjęcia i jej dacie- przyjmuje się wtedy fikcję doręczenia w dacie odmowy przyjęcia pisma.
Jeżeli w sprawie występuje kilka stron, to pisma doręcza się wszystkim stronom. Można doręczać pisma tylko jednej ze stron, gdy została ona wprost upoważniona przez inne strony do ich przy­jmowania.

Doręczenie zastępcze.

Polega na oddaniu pisma osobie, która przyjmie na siebie zobowiązanie doręczenia pisma adresatowi. Tymi osobami mogą być: pełnoletni domownik, sąsiad lub dozorca domu. O doręczeniu zastępczym trzeba adresata powiadomić zawiadomieniem zostawionym w pocztowej skrzynce oddawczej, a gdy nie jest to możliwe — w drzwiach mieszkania.Odrębnie uregulowano doręczanie pism osobie nieobecnej, bo doręcza się je albo przedstawicielowi osoby nieobecnej ustanowionemu przez sąd , albo przedstawicielowi tej osoby doraźnie wyznaczone­mu przez organ administracyjny.

Przepisy k.p.a. ustanawiają dwie fikcje doręczenia pozwalające na prowadzenie postępowania mimo przeszkód w skorzystaniu z doręczenia właściwego lub zastępczego.
-->Pismo złożone na okres czternastu dni w urzędzie pocztowym lub w urzędzie gminy, a adresat jest o tym powiadamiany dwukrotnie a po upływie czternastu dni pismo uważa się za doręczone.
-->Rozplakatowanie obwieszczenia a po czternastu dniach od ogłoszenia uważa się za doręczone.

Doręczenie pism osobom korzystającym z immunitetu dyplomatycznego lub konsularnego musi respektować przywileje wynikające z umów i zwyczajów międzynarodowych, w praktyce wymaga pośrednictwa organów działu spraw zagranicznych.

3. Protokoły i adnotacje- wraz z innymi dokumentami tworzą akta sprawy, dające możliwość od­tworzenia przebiegu postępowania, a także skontrolowania poprawności czynności procesowych przez organ nadzoru lub sąd administracyjny.
Protokołu nie sporządza się tylko wtedy, gdy czynności „zostały w inny sposób utrwalone na piśmie".

--->Protokół - to podstawowa forma utrwalenia na piśmie czynności procesowych. Powinien odpowiadać wymaganiom formalnym oraz materialnym i pod obydwoma względami podlega kontroli procesowej.
Wymagania formalne:
- kto, kiedy, gdzie i jakich czynności dokonał
- kto i w jakim charakterze był przy tym obecny
- wskazanie osoby i adresu tłumacza w pro­tokole przesłuchania osoby używającej języka obcego
Wymagania materialne:
- co i w jaki sposób w wyniku tych czynności ustalono
- jakie uwagi zgłosiły obecne osoby

Kontrola procesowa protokołu jest zapewniana przez to, że należy go odczytać uczestnikom czynności i zebrać ich podpisy. Tak samo należy postąpić z protokołem przesłuchania określonej osoby, a protokół zawierający przekład zeznań z języka obcego na polski podpisuje również tłumacz.. Wiarygodność protokołu zapewniają:
- podpisy osób obecnych (odmowa pod­pisania protokołu przez te osoby musi być w nim omówiona) oraz
- prawidłowość jego formy pisarskiej -wyrazy skreślone i poprawione muszą być czytelne, wszystkie poprawki i skreślenia opisuje się w protokole, który wraz z poprawkami musi być podpisany.

--->Adnotacja ma znaczenie pomoc­nicze -jest notatką sporządzoną w aktach sprawy albo jako osobny dokument, albo na innym dokumencie, w której opisuje się czynności mające jakiekolwiek znaczenie w sprawie. Adnotacjom nie stawia się szczególnych wymagań formalnych i materialnych. Nie może ona dotyczyć ustaleń istotnych dla sprawy. Mogą to być bieżące adnotacje, pomocne wprawdzie przy rozpatrywaniu sprawy, jednakże nieobejmujące ustaleń, od których jej rozstrzygnięcie zależy lub może zależeć.

4.Udostępnienie akt sprawy. Mając dostęp do akt sprawy, strona (jej przedstawiciel, pełnomocnik) ma możliwość skutecznej obrony swoich interesów.
Ograniczenie jawności akt dla stron ze względu na ochronę tajemnicy państwo­wej i służbowej wynika z mocy prawa. Po prostu te akta są dla stron niedostępne, a ze względu na ważny interes państwowy (interes publiczny) ograniczenie jawności akt następuje z mocy postanowienia organu administracyjnego, w którym oznacza się akta wyłączone od wglądu. Wszelkie ograniczenia w dostępie do akt sprawy, a więc wyłączenie ich spod przeglądania, sporządzania notatek lub odpisów, mogą być wprowadzone postanowieniem, które podlega zaskarżeniu w drodze zażalenia.

Środki dyscyplinujące tok czynności postępowania:

-terminy ustanawiane dla organu administracyjnego oraz dla stron i innych uczestników postępowania,
-środki przymusu, które mogą być stosowane wobec stron i uczestników po­stępowania.

TERMINY

Terminy przeciwdziałają powolności działania administracji, chronią przed zbytnią ociężałością czynności procesowych.

Obliczanie terminów.
Reguły te podaje art. 57 § 1-4 k.p.a., który stanowi:
- 1. Jeżeli początkiem terminu określonego w dniach jest pewne zdarzenie, przy obliczaniu tego terminu nie uwzględnia się dnia, w którym zdarzenie nastąpiło. Upływ ostatniego z wyznaczonej liczby dni uważa się za koniec terminu.

- 2. Terminy określone w tygodniach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim tygodniu, który nazwą odpowiada początkowemu dniowi terminu.

- 3. Terminy określone w miesiącach kończą się z upływem tego dnia w ostatnim miesiącu, który odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było — w ostatnim dniu tego miesiąca.

- 4. Jeżeli koniec terminu przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się najbliższy następny dzień powszedni.
Sobota jest dniem ustawowo wolnym od pracy w rozumieniu.

Zasady te dotyczą tylko stron i innych uczestników postępowania, a nie odnoszą się one do czynności podejmowanych w postępowaniu przez organy.

Terminy załatwienia sprawy.

Głównym elementem całej konstrukcji prawnej jest maksymalny termin załatwienia sprawy (termin ad quem), zależny od charakteru sprawy i będący albo terminem ustawowym, albo terminem wyznaczonym przez organ administracyjny. Dla organu administracji termin załatwienia sprawy ma charakter instrukcyjny tylko pod tym względem, że jego upływ nie pozbawia tego organu kompetencji do rozstrzygnięcia sprawy i wydania w niej decyzji. Upływ terminu procesowego powoduje powstanie określonych uprawnień procesowych strony. Artykuł 35 § 1 k.p.a. określa zasadę ogólną szybkości postępowania, ustanawiając obowiązek działania „bez zbędnej zwłoki”.
--->Sprawy niewymagające zbierania dowodów- brak terminu, bo powinny być załatwiane przez wydanie decyzji od ręki.
--->W razie konieczności podjęcia czynności dowodowych- termin załatwienia sprawy wynosi miesiąc
--->sprawy „szczególnie skomplikowane", czyli sprawy o zawiłym stanie faktycznym lub prawnym, wymagające współdziałania z innymi organami, powinny być załat­wiane nie później niż w dwa miesiące.
Dla organu odwoławczego termin załat­wienia sprawy wynosi miesiąc, a w sprawach podatkowych — dwa miesiące.

Te terminy załatwienia spraw o charakterze maksymalnym liczy się od daty wszczęcia postępowania, a w postępowaniu odwoławczym — od daty otrzymania odwołania przez organ odwoławczy.
Do tych terminów nie wlicza się odrębnych terminów wyznaczonych w przepisach prawa w celu dokonania określonych czynności, okresu, w którym postępowanie było zawieszone, jak również nie wlicza się opóźnień powstałych albo z winy stron, albo z powodu okoliczności niezależnych od organu.
Te maksymalne terminy mogą być w odniesieniu do określonych spraw zastąpione terminami krótszymi, wyznaczonymi przez organ wyższego stopnia.

W sprawach wszczętych na skutek sprzeciwu prokuratora od decyzji ostatecz­nej obowiązuje jeden termin załatwienia sprawy wynoszący trzydzieści dni od daty jego wniesienia do organu.

Uchybienie terminowi załatwienia sprawy stwarza dla organu, niezależnie od przyczyny uchybienia, obowiązek zawiadomienia strony o tym fakcie z podaniem przyczyny oraz wyznaczenia nowego terminu załatwienia sprawy. Po upływie terminu ustawowego lub terminu wyznaczonego do załatwienia sprawy , stronie służy prawo wniesienia zażalenia do organu wyższego stopnia ,a w postępowaniu podatkowym — ponaglenia.

Organ wyższego stopnia jest władny rozpatrzyć zażalenie (ponaglenie) tylko w granicach wyznaczonych treścią, czyli w przypadku ich zasadności ma on obowiązek:
a) wyznaczenia terminu do­datkowego załatwienia sprawy (będzie to drugi albo też już trzeci termin);
b) wyjaśnienia przyczyn opieszałości we własnym zakresie lub z pomocą organu niższego stopnia;
c) ustalenia osób winnych przewlekłości w działaniu;
d) stwier­dzenia potrzeby wprowadzenia środków zaradczych na przyszłość.

W żadnym razie takie zażalenie (ponaglenie) nie daje podstaw organowi wyższego stopnia do podjęcia w sprawie decyzji. Postanowieniem wydanym na skutek zażalenia (ponaglenia) tylko wyznacza on termin załatwienia sprawy.

Dalszym skutkiem naruszenia terminu wyznaczonego na skutek zażalenia jest możliwość pociągnięcia pracownika do odpowiedzialności porządkowej lub dyscyplinarnej, a także „innej odpowie­dzialności przewidzianej w przepisach prawa".

Terminy dokonania czynności procesowych przez organ.

W kodeksie postępowania administracyjnego wiele przepisów określa ustawowe terminy dla organu prowadzącego postępowanie. Są to zarówno terminy:
ad cjuem,- przed których upływem należy dokonać czynności
post quem, po których upływie dokonuje się czynności

Terminów tych nie wlicza się do terminu załatwienia sprawy. Naruszenie tych terminów nie daje stronie podstaw do kwestionowania samych czynności proceso­wych, ale może być potraktowane przez sąd administracyjny jako naruszenie przepisów procesowych mające istotny wpływ na wynik sprawy.

W kodeksie postępowania administracyjnego są ustanowione terminy dla organu służące stabilizacji rozstrzygnięć w sprawie. Z takimi terminami mamy do czynienia przy instytucji wznowienia postępowania oraz stwierdzenia nieważności decyzji. Są to terminy ad quem, bo przed ich upływem można uchylić decyzję lub stwierdzić jej nieważność. Po upływie tych terminów organy administracyjne wprawdzie nadal mogą sprawę rozpoznać, ale rozstrzygnięcie sprawy musi już mieć inny charakter, jest to deklaratywne stwierdzenie naruszenia prawa przez decyzję, a w sprawach podatkowych odmowa uchylenia decyzji albo stwierdzenie jej nieważności z podaniem przeszkody prawnej.

Do terminów ustanowionych dla organów administracyjnych stosuje się zasady obliczania terminów, ale w żadnym wypadku nie stosuje się przepisów dotyczących przywrócenia terminów, te bowiem przepisy nie dotyczą organów i terminów je obowiązują­cych, a wyłącznie odnoszą się do terminów dla stron lub innych uczestników postępowania.

Terminy dokonania czynności procesowych przez strony i uczestników postępowania.

Dokonanie wielu czynności procesowych przez strony powinno następować w terminach ustawowych pod rygorem bezskuteczności czynności, np. wniesienie odwołania. Terminy stanowione w przepisach k.p.a. i o.p. dla stron mają charakter dyscyplinujący, dlatego że są to terminy ad quem, ze swej istoty prekluzyjne- zawite. Czynność procesowa powinna być dokonana przed upły­wem tych terminów, bo tylko wtedy będzie skuteczna. Niektóre przepisy k.p.a. dopuszczają wyznaczanie terminów przez organ, np. do zawarcia ugody. Terminy te wywierają ten sam skutek co ustawowe, bo w podanym przykładzie, jeżeli ugoda nie zostanie zawarta do wyznaczonego terminu, organ rozstrzygnie sprawę decy­zją. Terminy ustawowe nie mogą być przez organ przedłużane, a jedynie mogą być w określonych sytuacjach przywracane, terminy zaś wyznaczane przez organ mogą być przedłużane.

Terminy ustanawiane dla innych niż strony uczestników postępowania powodują skutki odmiennego rodzaju, bo uchybienie tym terminom może spowodować zastosowanie wobec uczestnika postępowania środków przymusu lub ukaranie go. Uchybienie terminowi ani zastosowanie wobec uczestnika postępowania środków przymusu nie wpływa na ważność czynności procesowej, dla której dokonania termin był ustanowiony. Jeżeli świadek się nie stawił na wezwanie i dopiero wymuszono to na nim, to jego zeznanie będzie dowodem ocenianym tak samo jak każdy inny.

Zachowanie terminów.

Dokonanie czynności, dla której był wyznaczony termin, zapewnia wtedy dochowanie terminu, gdy dopełni się jej przed organem. W przypadku możliwości posłużenia się pismem dla dokonania czynności, termin będzie zachowany, jeżeli pismo zostanie przed upływem terminu nadane w krajowym urzędzie pocztowym, a za granicą — za pośrednictwem urzędu konsularnego, albo też gdy skorzysta się z pośrednictwa ustawowo upoważnionych podmiotów.
W art. 57 § 5 pkt 1 k.p.a. na pierwszym miejscu wśród czynności zapewniających zachowanie terminu stawia się wysyłanie pism w formie elektronicznej. Ponadto art. 57 § 5 k.p.a. do przyjmowania pism w zwykłej ich formie upoważniają dowództwo jednostki wojskowej co do pism żołnierza, kapitana statku morskiego odnośnie do pism członka załogi, a także administrację zakładu karnego, gdy chodzi o pisma osób pozbawionych wolności.

Przywrócenie terminu.

Instytucja ta może być stosowana w przypadku uchybienia terminu przez stronę lub innego uczestnika postępowania albo przez osobę zainteresowaną. Przesłanką jej zastosowania jest to, że uchybie­nie terminu już samo w sobie wywołuje ujemne skutki dla tych osób, pozbawiając je jakiegoś uprawnienia procesowego czy narażając na negatywne tego skutki. Usunięciu tych ujemnych skutków służy właśnie ta instytucja, wprowa­dzona do przepisów procesowych ze względów słuszności oraz w celu zapewnienia dochodzenia do prawdy obiektywnej.

Przesłanki przywrócenia terminu,- muszą wystąpić łącznie:
a) brak winy zainteresowanego w uchybieniu terminu;
b) wniesienie przez zainteresowanego wniosku o przywrócenie terminu- w formie podania;
c) dochowanie terminu- nieprzywracalnego do wniesienia wniosku o przywrócenie terminu- zaczyna biec dopiero od dnia ustania przeszkody i wynosi 7 dni;
d) dopełnienie wraz z wnioskiem tej czynności, dla której był ustanowiony- przywracany termin.

Przywrócenie terminu następuje w drodze postanowienia wydanego przez organ właściwy w sprawie, w której miała być dokonana czynność. Postanowienie odmowne może być zaskarżone w drodze zażalenia. Dopuszcza się wstrzymanie wykonania decyzji lub postanowienia na żądanie strony przed rozpatrzeniem wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia odwołania lub zażalenia.

ŚRODKI PRZYMUSU

Wiele czynności procesowych, których wykonanie stanowi obowiązek stron lub innych uczestników postępowania, a także osób trzecich, może być wymuszonych przez wymierzenie przez organ kary grzywny, kary porządkowej, jak również przez zastosowanie środków przymusu przewidzianych w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. W postępowaniu administracyjnym nie można karać grzywną strony po­stępowania za naruszenie obowiązku osobistego stawienia się na wezwanie organu, ale może ona być wymierzona innym uczestnikom postępowania za naruszenie obowiązków procesowych, a więc świadkom, biegłym, osobom uchylającym się od udostępnienia przedmiotu oglę­dzin. Pewne ograniczenie wprowadzono w art. 88a, stanowiącym, że żołnierzowi w czynnej służbie wojskowej za naruszenie obowiązków procesowych nie wymie­rza się kary grzywny, lecz kieruje się wniosek do dowódcy jednostki o pociąg­nięcie go do odpowiedzialności dyscyplinarnej. Kara grzywny ma charakter środka przymusu, istnieje możliwość zwolnienia od tej kary w przypadku usprawiedliwionej przyczyny naruszenia obowiązku procesowego.

Postanowienie o wymierzeniu kary grzywny jest zaskarżalne zażaleniem — tak samo jak postanowienie odmawiające zwolnienia od tej kary (czyli odrzucające usprawiedliwienie ukaranego).

W postępowaniu podatkowym obowiązują znacznie bardziej rygorystyczne przepisy, które pojęcie kary porządkowej mają w znacznie wyższej niż w k.p.a. kwocie (do 2500 zł; corocznie waloryzowana) , która może być wymierzona stronom i innym uczestnikom postępowania za naruszenie obowiązków procesowych. Tylko w przypadku dowodu z przesłuchania stron, nie stosuje się kary porządkowej do stron. Podobnie jak w postępowaniu administracyjnym ogólnym jest to środek przymusu, którego zastosowanie można uchylić po usprawiedliwieniu naruszenia obowiązków procesowych

Rodzajem dolegliwości, też sprzyjającej dyscyplinowaniu stron, jest obciążanie ich kosztami postępowania wynikającymi z ich winy. W postępowaniu podatkowym rozszerzono przypadki zawinienia przez to, że nie tylko wskazano na naruszenia obowiązków procesowych (zagrożonych karą po­rządkową), lecz również potraktowano w ten sam sposób merytoryczne treści czynności procesowych stron. Nie obarcza się stron kosztami dodatkowymi, gdy zostanie uchylona kara porządkowa. Wprawdzie w przypadku środków przymusu nie obowiązuje zakaz podwójnego karania, ale ze swej istoty stwarzają one wzmożoną dolegliwość, która może być wymierzona stronom i innym uczestnikom postępowania za naruszenie obowiązków procesowych. Tylko w przypadku dowodu z przesłuchania stron, nie stosuje się kary porządkowej do stron. Podobnie jak w postępowaniu administracyjnym ogólnym jest to środek przymusu, którego zastosowanie można uchylić po usprawiedliwieniu naruszenia obowiązków procesowych.

Zawieszenie postępowania administracyjnego

Sprawa «spoczywa» bez biegu i w zasadzie żadne czynności procesowe nie są podejmowane.
Przyczyny zawieszenia postępowania administracyjnego dzieli się na obligatoryjne i fakultatywne.

Przesłanki obligatoryjnego zawieszenia postępowania ogólnego można po­dzielić na dwie kategorie:

a) brak reprezentacji strony w postępowaniu:
- śmierć strony, a postępowanie powinno być prowadzone z udziałem jej następców prawnych
- śmierć jej przedstawiciela ustawowego
- utrata przez stronę lub przez przedstawiciela ustawowego zdolności do czynności prawnych

b) konieczność rozstrzygnięcia w trybie dla niej zwykłym kwestii wstępnej k.p.a., tzn. rozstrzygnięcie zagadnienia materialnoprawnego, będącego we właściwości innego organu, mają­cego charakter zagadnienia otwartego (wcześniej nierozstrzyganego) i samoist­nego, od którego rozstrzygnięcia zależy wynik sprawy głównej.

Przesłanki fakultatywnego zawieszenia postępowania są ujęte inaczej, bo kilka z nich musi wystąpić łącznie.
Organ administracyjny może zawiesić postępowanie na wniosek tej strony, na której żądanie je wszczęto, gdy inne strony nie wnoszą sprzeciwu i gdy nie godzi to w interes społeczny (art. 98 § 1 k.p.a.).

W przypadku obligatoryjnego zawieszenia postępowania jego czynności są podejmowane po ustaniu przyczyny zawieszenia albo z urzędu, albo na wniosek stron, a w przypadku zawieszenia fakultatywnego — tylko na żądanie strony albo stron.

Zawieszenie postępowania następuje postanowieniem, na które służy zażalenie, a ostateczne postanowienie może być zaskarżone do sądu administracyjnego. Od wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania organ ma w postępowaniu administracyjnym ogólnym następujące obowiązki:

1. podjęcie czynności zmierzających do usunięcia przeszkody w prowadzeniu postępowania, czyli złożenie wniosków do właściwych organów albo wezwanie strony do wniesienia takich wniosków.

2. podjęcie niezbędnych czynności w zawieszonym postępowaniu w celu zapobieżenia niebezpieczeństwu dla życia lub zdrowia ludzkiego czy poważnej szkodzie dla interesu społecznego

3. zastosowanie wyjątkowego trybu rozstrzygania kwestii wstępnej, gdy strona nie podejmuje starań o usunięcie przeszkody procesowej

4. wszczęcie z urzędu czynności zawieszonego postępowania po ustaniu przeszkody w jego prowadzeniu, chyba że wcześniej z takim wnioskiem wystąpi strona. Postanowienie odmawiające podjęcia czynności zawieszonego postępowania może być zaskarżone w drodze zażalenia, a następnie może być wniesiona skarga do sądu administracyjnego;

5. respektowanie tego, że w okresie zawieszenia postępowanie jest wstrzyma­ny bieg terminów kodeksowych.
   
   Na organach podatkowych spoczywają tylko obowiązki wymienione pod lit. a, d, e. Organy te nie mają prawnych podstaw do podejmowania czynności procesowych w okresie zawiesze­nia postępowania.
   
   Artykuł 100 § 1-3 k.p.a. ustanawia tryb wyjątkowy rozstrzygania kwestii wstępnej, który stosuje się w dwóch odmiennych od siebie sytuacjach:

1. bez zawieszania postępowania, co może nastąpić z dwóch przyczyn:
   -gdy zawieszenie postępowania może stworzyć stan zagrożenia życia lub zdrowia ludzkiego albo interesu społecznego
   -gdy to zawieszenie „mogłoby spowodować niepowetowaną szkodę dla strony" i wtedy rozpatrzenie kwestii wstępnej może być uzależnione od wniesienia przez stronę stosownego zabezpieczenia (np. kaucji);

2. w trakcie zawieszenia postępowania, gdy strona pomimo wezwania przez organ do złożenia wniosku do właściwego organu i wyznaczenia jej terminu wniosku takiego nie złożyła.

Ten wyjątkowy tryb rozpoznania kwestii wstępnej powoduje, że organ ad­ministracyjny bada sprawę wykraczającą poza zakres jego właściwości rzeczowej. Oczywiście rozstrzyga w niej tylko na użytek prowadzonego przez siebie postępowania w celu usunięcia przeszkody w jego prowadzeniu.
Jeżeli przez trzy lata od daty zawieszenia postępowania żadna ze stron nie zgłosi wniosku o podjęcie czynności postępowania, to powstaje szczególny skutek prawny- „żądanie wszczęcia postępowania uważa się za wycofane". O takich konsekwencjach bezczynności w okresie spoczywania procesu strony muszą być pouczone w po­stanowieniu o zawieszeniu postępowania.


DOWODY I POSTĘPOWANIE WYJAŚNIAJĄCE

Postępowanie admini­stracyjne jest oparte na zasadzie prawdy obiektywnej, której istota polega na wyczerpującym zbadaniu wszelkich okoliczności faktycznych związanych z okreś­loną sprawą, aby w ten sposób stworzyć jej rzeczywisty obraz i uzyskać podstawę do trafnego zastosowania przepisu prawa. Ustalenie stanu faktycznego sprawy jest obowiązkiem organu administracji publicznej.

Fakt--->to nie tylko konkretne zdarzenie ograniczone w prze­strzeni i czasie, ale także wszelkie przejawy wewnętrz­nego życia ludzkiego, jak zamiar, dobra czy zła wola, świadomość, poczytalność, itp. oraz przejawy świata zewnętrznego, które w przeciwieństwie do zdarzeń ujmowane są nie tylko kinetycznie, ale statycznie, np. stan drogi, wygląd budynku, pogoda, ciepłota pomieszczeń itp.

W myśl art. 77 § 1 k.p.a.: „Organ administracji publicznej jest obowiązany w sposób wyczer­pujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy".
Organ administracji publicznej jest zatem obowiązany:
- podjąć ciąg czynności proceso­wych mających na celu zebranie całego materiału dowodowego
- rozpatrzyć cały zgromadzony materiał dowodowy.

Materiał dowodowy- to ogół dowodów, których zebranie jest konieczne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego sprawy.

Dowód - to środek dowodowy, a zatem ten środek, który umożliwia dowodzenie, a więc pozwala na przekonanie się o istnieniu lub nieistnieniu oznaczonych faktów, a tym samym o prawdziwości względnie nie prawdziwości twierdzeń o tych faktach.

Przedmiotem dowodu są fakty mając znaczenie dla sprawy, a zatem dotyczące danej sprawy administracyjnej, oraz mające znaczenie prawne. Ocenę faktów przeprowadza organ na podstawie przepisów prawa materialnego. Organ powinien ustalić, które fakty mają znaczenie dla sprawy i wydać postanowienia dotyczące przeprowadzenia dowodów.

Według rozwiązania przyjętego w k.p.a. nie wymagają dowodu , a- fakty powszechnie znane oraz , b- fakty znane organowi z urzędu.
a) fakty notoryczne, przez które rozumie się „okoliczności, zdarzenia, czynności lub stany, które powinny być znane każdemu rozsądnemu i posiadającemu doświadczenie życiowe mieszkańców miejscowości, w której znajduje się siedziba organu administracji publicznej
b) fakty znane z urzędu to takie, które są znane organowi prowadzącemu postępowanie z racji wykonywanych funkcji lub zajmowanego stanowiska. Takie fakty muszą być podane do wiadomości strony, bo mogą być jej nieznane.

Organ administracji publicznej dokonuje ustaleń stanu faktycznego, nie tylko opierając się na zgromadzonym materiale dowodowym, ale także na podstawie domniemań. Rozróżnia się:

Domniemania faktyczne ----->wynikają z doświadczenia życiowego.
Związek między faktem danym w doświadczeniu a poszukiwanym ustala się swobodnie na podstawie doświadczenia i wnioskuje się na podstawie jednego faktu nieposzukiwanego o istnieniu faktu poszukiwanego.

Domniemania prawne----------> wynikają z przepisu prawa, który „nakazuje przyjęcie faktu poszukiwanego na podstawie innego faktu". Mamy:
a) domniemania proste- dopuszczające przeciwdowód, oraz
b) domniemania niezbite, niedające się obalić przeciwdowodem, bo taki przeciwdowód jest zakazany.

Kodeks postępowania administracyjnego dopuszcza ustalenie okoliczności faktycznych bez przeprowadzenia postępowania dowodowego, gdy przepisy szczegółowe przewidują uprawdopodobnienie istnienia tych okoliczności.

Upraw­dopodobnienie - jest środkiem zastępczym dowodu w znaczeniu ścisłym, nie daje pewności, lecz tylko wiarygodność (prawdopodobieństwo) twierdzenia o jakimś fakcie.

W związku z tym przepisy prawne ograniczają możliwość stosowania uprawdopodobnienia tylko odnośnie do faktów, które mają znaczenie dla roz­strzygnięcia kwestii wpadkowej, a nie dla rozstrzygnięcia istoty sprawy, w której toczy się postępowanie. Dopuszczalne jest uprawdopodobnienie istnienia okolicz­ności faktycznych wskazujących na wątpliwości, co do bezstronności pracownika, na brak winy osoby, która uchybiła terminowi.( Tak samo reguluje o.p.)

Pojęcie i klasyfikacja środków dowodowych

Jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. W szczególności dowodem mogą być:
- dokumenty,
- zeznania świadków,
- opinie biegłych oraz
- oględziny.
Dowodami w postępowaniu podatkowym mogą być :
- w szczególności księgi podatkowe,
- deklaracje złożone przez stronę,
- zeznania świadków,
- opinie biegłych,
- materiały i informacje zebrane w wyniku oględzin,
- informacje podatkowe oraz inne dokumenty zgromadzone w toku czynności sprawdzających lub kontroli podatkowej,
- materiały zgromadzone w toku prawomocnie zakończonego postępowania karnego albo postępowania w sprawach o przestępst­wa skarbowe lub wykroczenia skarbowe.

KLASYFIKACJA

Środki dowodowe klasyfikuje się na podstawie różnych kryteriów. Najczęś­ciej klasyfikuje się je, przyjmując za podstawę następujące kryteria:

1. Kryterium sposobu zetknięcia się organu orzekającego z faktem będącym przedmiotem dowodu. Dzielimy na:
   - bezpośrednie, tj. takie środki, przy których organ orzekający ma możność bezpośredniego spostrzegania i stwierdzania prawdziwości określonego faktu (np. oględziny)
   - pośrednie, tj. takie środki, przy których organ orzekający stwierdza istnienie określonego faktu nie na podstawie bezpośredniego spostrzega­nia, lecz pośrednio, na podstawie spostrzegania innego faktu (np. zeznania świadków).

2. Kryterium rodzaju źródła informacji. Dzielimy na:
   - rzeczowe, tj. takie, w których źródłem informacji są cechy danej rzeczy lub zachowane na niej ślady pewnych zdarzeń, a organ orzekający zaznajamia się z nimi przez oględziny (oględziny ciała ludzkiego)
   - osobowe, tj. środki dowodowe, w których źródłami informacji są osoby (np. zeznania świadków, opinie biegłych). Uwzględ­niając z kolei formę przekazania informacji organowi orzekającemu, środki dowodowe osobowe dzieli się na ustne i pisemne.
   - miesza­nych, osobowo-rzeczowych, do której zalicza się dokumenty i opinie biegłych- kategoria ta powstała w wyniku sporów do jakiej kategorii zaliczyć dokument.

3. Kryterium dopuszczalności przeprowadzenia danego środka dowodowego.
Na jego podstawie wyróżnia się środki dowodowe:
- podstawowe, tj. takie, których przeprowadzenie nie jest obwarowane określonymi przesłankami (np. dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych, oględziny)
- posiłkowe, tj. środki, których dopuszczalność jest uzależniona od spełnienia określonych przesłanek (np. prze­słuchanie stron).

4. Kryterium regulacji prawnej środków dowodowych. Na podstawie tego kryterium środki dowodowe można podzielić na:
- uregulowane w przepisach k.p.a., tj. dokumenty, zeznania świadków,
- nieuregulowane w k.p.a., dla których można przyjąć zaczerpniętą z procedur sądowych nazwę — „środki dowodowe nienazwane"
Środki dowodo­we nienazwane są to nowe środki, powstające w wyniku rozwoju nauki i techniki.

Tak też można klasyfikować środki dowodowe w po­stępowaniu podatkowym.

*************************System środków dowodowych**************************

Dowód z dokumentów.
Dokument- to akt pisemny stanowiący wyrażenie okreś­lonych myśli lub wiadomości.

Kodeks postępowania administracyjnego za wzorem k.p.c. wprowadza, w miej­sce pojęcia dokumentu publicznego, pojęcie dokumentu urzędowego. Dokumen­tom urzędowym przyznaje k.p.a. i o.p. zwiększoną moc dowodową w zakresie tego, „co zostało w nich urzędowo stwierdzone", jeżeli zostaną spełnione łącznie dwie przesłanki:
- dokumenty sporządzono w przepisanej formie;
- sporządziły je powołane do tego organy państwowe lub jednostki organizacyjne oraz podmioty w zakresie poruczonych im z mocy prawa spraw wymienionych w art. 1 pkt 1 i 4 k.p.a., /// a w postępowaniu podatkowym sporządzone zostały przez powołane do tego organy władzy publicznej oraz przez inne jednostki, uprawnione na podstawie odrębnych przepisów do ich wystawienia.

Wyróżnia się dwa rodzaje domniemań, z których korzystają dokumen­ty urzędowe:
a) domniemanie prawdziwości, tzn. że dokument pochodzi od organu, który go wystawił
b) domniemanie zgodności z prawdą tego, co zostało w dokumencie stwierdzone przez organ, od którego dokument pochodzi. Domniemanie to może być obalone jedynie przez prze­prowadzenie dowodu przeciwko treści dokumentu.

W razie obalenia domniemania zgodności z prawdą lub domniemania prawdziwości dokumentu urzędowego nie może on być potraktowany jako dowód w sprawie.

Moc dowodowa zagranicznych dokumentów urzędowych oraz dokumentów prywatnych nie została uregulowana w k.p.a. W związku z tym należy przyjąć, że dokumenty te podlegają w pełni swobodnej ocenie dowodów dokonywanej przez organ orzekający, chyba że inaczej stanowią przepisy szczególne, prawo europej­skie lub umowy międzynarodowe.

Odmienne rozwiązanie co do dokumentów prywatnych przyjęte jest w po­stępowaniu podatkowym, w którym w określonych rodzajach spraw podstawowym środkiem dowodowym będą księgi podatkowe.

Zeznania świadków.
Świadkiem nazywamy osobę fizyczną, która w po­stępowaniu dotyczącym praw lub obowiązków innego podmiotu składa zeznania o faktach spostrzeżonych lub o których otrzymała wiadomość od innych osób. Zdolność do wystąpienia w charakterze świadka jest ograniczona przepisami k.p.a. i o.p.
1. Przyczyny faktyczne.
Nie będą świadkami „osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń. Ocena tej zdolności należy do organu orzekającego, w sprawie, a w przypadku korzystania z instytucji pomocy prawnej -— do organ przyjmujący zeznania świadka.
2. Przyczyny prawne.
Nie mogą być świadkami:
--osoby obowiązane do zachowania tajemnicy państwowej i służbowej co do okoliczności objętych tajemnicą, jeżeli nie zostały zwolnione od zachowania tej tajemnicy w trybie określonym obowiązującymi przepisami
--duchowni co do faktów objętych tajemnicą spowiedzi.
Osoby należące do tej grupy nie mają zdolności do występowania w charakterze świadka tylko w wyznaczonych przez prawo granicach.

Osoba fizyczna, do której nie stosują się wymienione już ograniczenia, ma prawny obowiązek występowania w charakterze świadka.
Nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka. Ta realizacja jest zagwarantowana sankcją. Wykonanie tego prawnego obowiązku jest ograniczone przez wprowadzenie instytucji prawa od­mowy zeznań i prawa odmowy odpowiedzi na pytania.

Prawo odmowy zeznań - przysługuje wyłącznie małżonkowi strony, wstępnym, zstępnym, rodzeństwu strony oraz jej powinowatym pierwszego stopnia, jak również osobom pozostającym ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. Prawo to trwa po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli.

Prawo odmowy odpowiedzi na pytanie- przysługuje świadkowi w przypadku, gdy odpowiedź mogłaby narazić jego lub bliskich na odpowiedzialność karną, hańbę lub bezpośrednią szkodę majątkową albo spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej.

Organ orzekający ocenia, czy danej osobie przysługuje prawo odmowy zeznań lub prawo odmowy odpowiedzi na pytanie.
Świadek odmawiający odpowiedzi na pytanie jest obowiązany podać podstawę prawną korzystania z tego prawa, nie podając uzasadnienia przesłanek istnienia tego prawa. Stwierdzenie istnienia tego prawa należy do organu orzekającego.
Istnieje możliwość stosowania sankcji również w przypadku nieuzasadnionej odmowy odpowiedzi na pytanie.
Przed odebraniem zeznań organ orzekający w sprawie (organ udzielający pomocy prawnej) jest obowiązany uprzedzić świadka o prawie odmowy zeznań, prawie odmowy odpowiedzi na pytania oraz o od­powiedzialności za fałszywe zeznania. Takie też rozwiązanie jest przyjęte w art. 196 § 3 o.p. Kodeks postępowania administracyjnego (podobnie jak o.p.) nie wprowadza ani zaprzysiężenia świadka, ani odbierania od świadka przyrzeczenia zeznawania prawdy.

Świadek może składać swoje zeznania ustnie oraz w formie pisemnej. Z ustnych zeznań świadka organ prowadzący postępo­wanie jest obowiązany sporządzić protokół.

Opinie biegłych.
Biegłym (zwanym też rzeczoznawcą, ekspertem, znawcą) nazywamy osobę fizyczną powołaną do udziału w postępowaniu dotyczącym innego podmiotu w celu wydania opinii w danej sprawie ze względu na posiadaną wiedzę fachową w tej dziedzinie.
Jeżeli w sprawie są wymagane wiadomości specjalne, organ administracji publicz­nej może zwrócić się do biegłego lub biegłych o wydanie opinii. Użyte w przepisach słowo „może" oznacza pozostawienie organowi swobody w korzystaniu z tego środka dowodowe­go. W sprawach zatem o zawiłym stanie faktycznym, który można wyjaśnić dopiero wtedy, gdy dysponuje się specjalnymi wiadomościami, organ orzekający jest obowiązany wykorzystać ten środek dowodowy.

Przesłanki zdolności do występowania w po­stępowaniu w charakterze biegłego:
Przesłanką pozytywną- posiadanie wiadomości specjalnych
Przesłanki negatywne:
---> istnieje określony związek biegłego z daną sprawą będący podstawą wyłączenia biegłego:

a). jest stroną albo jest ze stroną w stosunku prawnym powodującym wpływ wyniku sprawy na jego prawa lub obowiązki;

b). stroną jest jego małżonek, krewny lub powinowaty do drugiego stopnia;

c). stroną jest osoba związana z nim z tytułu przysposobienia pozostająca pod jego opieką lub kuratelą;

d). już był świadkiem, biegłym, przedstawicielem strony, przedstawicielem osób wymienionych pod lit. b i c;

e). uczestniczył w wydaniu decyzji organu niższej instancji, która została zaskarżona;

f). jego udział był powodem wdrożenia przeciw niemu dochodzenia służ­bowego, postępowania dyscyplinarnego lub karnego;

g). stroną jest jego przełożony służbowy.

Podstawy wyłączenia biegłego wymienione pod lit. b i c trwają po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli. Biegły podlega wyłączeniu również wtedy, gdy zostanie uprawdopodobnione istnienie innych okoliczności, które mogą wywołać wątpliwości, co do bezstronności pracownika.

W postępowaniu podatkowym biegły traci zdolność w sprawach, w których:

a). jest stroną;

b). pozostaje ze stroną w takim stosunku prawnym, że rozstrzygnięcie sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki;

c). stroną jest jego małżonek, rodzeństwo, wstępni i zstępni lub powinowaci pierwszego stopnia;

d). stronami są osoby związane z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli;

e). był świadkiem lub biegłym albo był lub jest przedstawicielem podatnika, albo w których przedstawicielem podatnika jest jedna z osób wymienionych pod lit. c i d;

f). brał udział w wydaniu zaskarżonej decyzji;

g). zaistniały okoliczności, w związku z którymi wszczęto przeciwko niemu postępowanie służbowe, dyscyplinarne lub karne;
h). stroną jest osoba pozostająca wobec niego w stosunku nadrzędności służ­bowej
Przyczyny wyłączenia trwają także po ustaniu małżeństwa, przysposobienia, opieki lub kurateli.
Biegły podlega wyłączeniu także, jeżeli zostanie uprawdopodobnione istnienie innych okoliczności, które mogą wywołać wątpliwości co do bezstronności bieg­łego.

--->nie może osoba niemająca zdolności spostrzegania lub komunikowania swoich spostrzeżeń.
--->osoba zobowiązana do zachowania tajemnicy państwowej lub służbowej, jeżeli opracowanie opinii pociągałoby za sobą naruszenie prawnego obowiązku ich ochrony, a osoba ta nie została na mocy przepisów szczególnych zwolniona od tego obowiązku. Brak zdolności do wystąpienia w charakterze biegłego dotyczy duchownych, jeżeli opracowanie opinii pociągałoby za sobą naruszenie tajemnicy spowiedzi.
Biegły nie może odmówić wydania opinii, a wykonanie tego obowiązku jest zagwarantowane sankcją. Od wykonania tego obowiązku biegły może być zwolniony przez organ administracji publicznej tylko w przypadku zaistnienia przyczyn, które uprawniają świadków do odmowy zeznań lub odmowy odpowiedzi na pytanie.

Oględziny.
Oględziny polegają na bezpośrednim zbadaniu jakiegoś przedmiotu przez organ orzekający w celu dokonania spostrzeżeń za pomocą określonego zmysłu (wzroku, słuchu, dotyku, węchu, smaku), co do właściwości tego przed­miotu. Jest to środek dowodowy bezpośredni, tj. środek umożliwiający bezpo­średnie, bez ogniw pośrednich, zetknięcie się organu orzekającego ze stanem faktycznym w danej sprawie.
Organ administracji publicznej może w razie potrzeby przeprowadzić oględziny- pozostawio­na jest tu swoboda oceny potrzeby przeprowadzenia oględzin. Jeżeli stan faktyczny sprawy nie został ustalony w całości lub w części, to organ orzekający jest obowiązany prze­prowadzić oględziny. Przepisy szczególne mogą również ograniczyć swobodę organu, przewidując obowiązek skorzystania z tego środka dowodowego przed wydaniem decyzji.

Przedmiotem oględzin może być „wszystko, co oddziałuje na zmysły ludzkie, łącznie z samym człowiekiem". Szczególną formą oględzin będzie eksperyment dowodowy, który polega na tym, że „dokonuje się oględzin nie naturalnego stanu faktycznego, lecz stworzonej w sposób sztuczny sytuacji, mogącej przekonać organ orzekający o słuszności czy niesłuszności założenia dowodowego".
Oględziny mogą być przeprowadzone przed organem orzekającym w jego siedzibie, jak i stosownie do tego, co jest przedmiotem oględzin, poza siedzibą organu.

Przedstawienie przedmiotu oględzin na wezwanie organu orzekającego jest obowiązkiem, który ciąży zarówno na stronie, jak i na osobie trzeciej, w zależności od tego, w czyim władaniu znajduje się dany przedmiot.

Przesłuchanie stron.
Źródłem informacyjnym jest w tym przypadku podmiot bezpośrednio zainteresowany w danej sprawie. Rodzi to obawy, iż będzie przedstawiać ten stan nie zawsze zgodnie z prawdą. Stosuje się tutaj przepisy dotyczące świadków z wyłącze­niem przepisów o środkach przymusu.

Dopuszczalność stosowania tego środka dowodowego jest oparta w postępowa­niu administracyjnym na wystąpieniu łącznie dwóch przesłanek:

-->wyczerpaniu innych środków dowodowych lub ich braku w ogóle- organ orzekający nie ma możliwości ustalenia stanu faktycznego za pomocą innych środków dowodowych

-->pozostały niewyjaśnione fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy- organ orzekają­cy nie ma możliwości wyjaśnienia istotnych dla sprawy okoliczności, bez których nie można ustalić stanu faktycznego sprawy zgodnego z rzeczywistością.

Jest to środek dowodowy posiłkowy, dopuszczalny w postępowaniu administracyjnym w ostateczności. Przeprowadzenie oględzin leży w swobodzie organu, swoboda tej oceny jest jednak ograniczona treścią zasady prawdy obiektywnej

Jedyną przesłanką dopu­szczalności w Ordynacji podatkowej tego środka dowodowego jest wyrażenie przez stronę zgody.

Osobą fizyczną niemającą zdolności do czynności prawnych, organ orzekający może przesłuchać, ale ma się kierować oceną zdolności strony do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń oraz posiadania przez nią wiadomości co do faktów istotnych dla rozstrzygnięcia. Jeżeli organ orzekający stwierdzi brak tej zdolności, to powinien przesłuchać przedstawiciela ustawowego strony.

W przypadku gdy stroną w postępowaniu administracyjnym jest jednostka organizacyjna, organ może przesłuchać jej przedstawiciela ustawowego lub przed­stawiciela statutowego.

Przed przesłuchaniem stron należy je uprzedzić o prawie odmowy odpowiedzi na pytanie oraz o odpowiedzialności za fałszywe zeznania.
Strona obowiązana jest stawić się na wezwanie organu orzekającego. W przy­padku niestawienia się, pomimo prawidłowego wezwania, k.p.a. wyłączył dopusz­czalność nałożenia na strony grzywny. W postępowaniu podatkowym dopuszcza nałożenie kary porządkowej na strony. Nie można natomiast nałożyć na stronę grzywny, jeżeli odmówi ona złożenia zeznań w trybie przesłuchania stron — i to nawet wtedy, gdy odmowa ta w ocenie organu jest bezzasadna. Nie stosuje się żadnego przymusu- w o.p. również.

Forma przesłuchania stron może być także forma pisemna.

Oświadczenia stron.
Dopuszczalność odebrania od strony oświadczenia jest uzależniona od łącz­nego wystąpienia dwóch przesłanek:
a) przepis prawa wprost nie wymaga prze­dłożenia zaświadczenia;
b) strona zgłasza wniosek, że chce złożyć oświadczenie.
Jeżeli obie przesłanki są spełnione, to organ orzekający jest obowiązany odebrać od strony oświadczenie. Ordynacja podatkowa na takich samych zasadach opiera dopuszczalność oświadczenia strony.

Jeżeli to oświadczenie złożone odnośnie do stanu faktycznego lub stanu prawnego sprawy nie budzi w ocenie organu wątpliwości co do zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, to te okoliczności faktyczne lub prawne nie wymagają dowodu.
Strona składa oświadczenie pod rygorem odpowiedzialności za fałszywe zeznania. Przed odebraniem oświadczenia organ orzekający uprzedza stronę o od­powiedzialności za fałszywe zeznania, bo jest to przesłanka konieczna do pociąg­nięcia do odpowiedzialności karnej.

W postępowaniu podatkowym dowodami są:
Deklaracje złożone przez stronę. Przez deklarację rozumie się również zeznania, wykazy oraz informacje, do których składania obowiązani są, na podstawie przepisów prawa podatkowego, podatnicy, płatnicy i inkasenci. Podatnicy są obowiązani bez wezwania składać deklarację, według ustalonego wzoru, o wysokości dochodu (straty) osiągniętego od początku roku podatkowego. Podatnicy obowiązani są składać urzędom skarbowym zeznania o wysokości osiągniętego dochodu w roku podatkowym według ustalone­go wzoru w terminie do 30 kwietnia następnego roku. Osoby fizyczne są obowiązane złożyć właściwemu organowi podatkowemu informację o nierucho­mościach obiektach budowlanych, sporządzoną na formularzu według ustalonego wzoru, w terminie 14 dni od dnia wystąpienia okoliczności uzasadniających powstanie albo wygaśnięcie obowiązku podatkowego w zakresie podatku od nieruchomości.

Informacje podatkowe.
Osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą są obowiązane do sporządzenia i przekazania informacji:

a). na pisemne żądanie organu podatkowego — o zdarzeniach wynikających ze stosunków cywilnoprawnych albo z prawa pracy, mogących mieć wpływ na powstanie obowiązku podatkowego lub wysokość zobowiązania podatkowego osób lub jednostek, z którymi zawarto umowę;

b). bez wezwania organu podatkowego — o umowach zawartych z nierezydentami w rozumieniu przepisów prawa dewizowego;

c). w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych ustawach.

Banki obowiązane są do sporządzenia i przekazywania comiesięcznych infor­macji o założonych i zlikwidowanych rachunkach bankowych osób prowadzących działalność gospodarczą naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu według siedziby banku w terminie do 7 dnia następnego miesiąca. Informacje zawierają numer rachunku, dane identyfikacyjne jego posiadacza oraz datę założenia albo likwidacji rachunku. Jednostki organizacyjne Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na pisemne żądanie naczelnika urzędu skarbowego lub naczelnika urzędu celnego obowiązane są do sporządzenia i przekazania informacji o składkach płatnika i ubezpieczonego. Organ podatkowy określa zakres żądanych informacji oraz termin ich przekazania.

Informacje dotyczące strony postępowania.
Jeżeli z dowodów zgromadzonych w toku postępowania podatkowego wynika potrzeba uzupełnienia tych dowodów lub ich porównania z informacjami pochodzącymi z banku, bank jest zobowiązany, na pisemne żądanie naczelnika urzędu skarbowego lub naczelnika urzędu celnego, do sporządzenia i przekazania informacji dotyczących strony postępowania w zakresie:

a). posiadanych rachunków bankowych lub rachunków oszczędnościowych, liczby tych rachunków, a także obrotów i stanów tych rachunków;

b). posiadanych rachunków pieniężnych lub rachunków papierów wartościo­wych, liczby tych rachunków, a także obrotów i stanów tych rachunków;

c). zawartych umów kredytowych lub umów pożyczek pieniężnych, a także umów depozytowych;

d). nabytych za pośrednictwem banku akcji Skarbu Państwa lub obligacji Skarbu Państwa, a także obrotu tymi papierami wartościowymi;

e). obrotu wydanymi przez banki certyfikatami depozytowymi lub innymi papierami wartościowymi.

Inne informacje to:

a). przedstawienie na żądanie organu podatkowego przez podatnika, który skorzystał z ulg podatkowych, dokumentów lub fotokopii dokumentów, które potwierdzają prawo do skorzystania z ulgi

b). przedstawienie na żądanie naczelnika urzędu skarbowego lub naczelnika urzędu celnego przez zakłady ubezpieczeń i fundusze inwestycyjne w zakresie prowadzonych indywidualnych kont emerytalnych oraz przez banki, domy mak lei skie, towarzystwa funduszy inwestycyjnych, informacji o zdarzeniach stanowią cych podstawę do skorzystania przez podatnika z ulg podatkowych

c). informacje o przeprowadzonych oględzinach

d). protokół z przebiegu kontroli

Środki dowodowe nienazwane.
Dopuszczalne są środki dowodowe nienazwane, jeżeli mogą się przyczynić do wykrycia prawdy obiektywnej, a nie są sprzeczne z prawem.
Przepisy odrębne mogą ustanawiać dopuszczalność korzystania w postępowaniu administracyjnym z opinii wyspecjalizowanych jednostek organizacyjnych. Takie rozwiązanie przyjęte jest w postępowaniu w sprawie chorób zawodowych.
Do dowodów nienazwanych zaliczamy dowody z filmu, utrwalonego obrazu telewizyjnego, z fotokopii, planów, rysunków, płyt lub taśm dźwiękowych i innych materiałów oraz przyrządów utrwalających lub przenoszących obrazy lub dźwięki, maszynowe wypisy urządzeń liczących określających liczbę rozmów telefo­nicznych i wykazujących wysokość należnej opłaty.

Zasady rządzące postępowaniem dowodowym.

Zasadą ogólną kształtującą postępowanie dowodowe jest zasada prawdy obiek­tywnej ustanowiona w systemie zasad ogólnych, czyli :w toku postępowania organy administracji publicznej, podejmują wszelkie kroki niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy. Każda z zasad szczególnych realizuje zasadę prawdy obiektywnej.

1. Zasada dysponowania zakresem postępowania dowodowego przez pro­wadzący postępowanie organ administracji publicznej- zwana też zasadą oficjalności postępowania dowodowego. „Organ administracji publicznej obowiązany jest w spo­sób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy", „Organ podatkowy jest obowiązany zebrać i w sposób wyczerpujący rozpatrzyć cały materiał dowodowy".

Zasada ta to :
-----określenie za­kresu - jakie dowody są niezbędne dla ustalenia stanu faktycznego sprawy. Podstawą ustalenia zakresu dowodów jest norma prawa materialnego, która ustanawia hipotetyczny stan faktyczny. Organ prowa­dzący postępowanie ustala zatem, jakie okoliczności faktyczne mają znaczenie prawne w sprawie i jakie dowody są niezbędne do ich ustalenia. Ograniczenie przeprowadzenia postępowania dowodowego dotyczy faktów powszechnie znanych i znanych organowi z urzędu. Fakty powszechnie znane oraz fakty znane organowi z urzędu nie wymagają dowodu. Fakty znane organowi z urzędu należy zakomunikować stronie- tak samo w o.p. Organ prowadzący postę­powanie określa zakres postępowania dowodowego w formie postanowienia. Organ prowadzący postę­powanie określa zakres postępowania dowodowego w formie postanowienia. W postanowieniu dowodowym wymienia fakty wymagające ustalenia oraz środki dowodowe. Organ nie jest związany postanowieniem dowodowym tak jak innymi postanowieniami, może je w każdym stadium postępowania zmienić, uzupełnić lub uchylić. Na postanowienie to nie przysługuje zażalenie, ale może być ono kwestionowane łącznie z decyzją w odwołaniu.
Z przeprowadzenia dowodu organ administracji publicznej obowiązany jest sporządzić protokół. Zaniechanie sporządzenia protokołu z przeprowadzonych dowodów pozbawia je wartości dowodowej. Możliwość sporządzenia adnotacji z czynności organu, nie może dotyczyć ustaleń istotnych dla sprawy. Mogą to być bieżące adnotacje, pomocne wprawdzie przy rozpatrzeniu sprawy, jednakże nieobejmujące ustaleń, od których jej rozstrzygnięcie zależy lub może zależeć

-----obowiązek rozpatrzenia całego materiału dowodowego, czyli uwzględnienie wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak i uwzględnienie wszystkich okoliczności towarzyszących przeprowadzeniu poszczególnych dowodów a mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności. Organ, rozpatrując materiał dowodowy, nie może pominąć jakiegokolwiek przeprowadzo­nego dowodu, może natomiast zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów odmówić dowodom wiarygodności, ale wówczas obowiązany jest uzasadnić, z jakiej przyczyny to robi. Organ obowiązany jest dokładnie przeanalizować każdy prze­prowadzony dowód.

2. Zasada bezpośredniości postępowania dowodowego.
Pełne, zgodne z zasadą ogólną prawdy obiek­tywnej, rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy jest uwarunkowane przeprowadze­niem postępowania dowodowego przez organ orzekający w sprawie. Rozpo­znawanie i rozstrzyganie sprawy na podstawie materiału dowodowego prze­prowadzonego przez inny organ państwowy pozbawia pełnej możliwości wszech­stronnej oceny materiału dowodowego. Od tej zasady dopuszczalny jest wyjątek w zakresie pomocy prawnej. Od tej zasady odstąpiono w postępowaniu podatkowym, przyjmując, że dowodami w postępowaniu podatkowym mogą być „inne dokumenty zgromadzone w toku czynności sprawdzających lub kontroli podatkowej oraz materiały zgromadzone w toku prawomocnie zakończonego postępowania karnego albo postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe".

3. Zasada otwartego systemu dowodów.
Jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem.
Oprócz dowodów uregulowanych w k.p.a. i o.p. dowodami w postępowaniu admini­stracyjnym i podatkowym mogą być również inne dowody nienazwane. Organ prowadzący postępowanie nie może zakończyć postępowania bez ustalenia stanu faktycznego sprawy, a zatem w wyniku przeprowadzonego po­stępowania dowodowego albo zostanie ustalony w sprawie stan faktyczny zapisany w normie prawa materialnego, albo organ stwierdzi, że ten stan faktyczny nie występuje.

4. Zasada równej mocy środków dowodowych.
Nie wprowadza ograniczeń co do rodzaju dowodów, którym należy przyznać pierwszeństwo w ustaleniu istnienia danego faktu. Wyjątki od tej reguły mogą wprowadzić tylko przepisy szczególne. Te rozwiązania szczególne wymagają jednak zawsze interpretacji w związku z zasadą ogólną prawdy obiek­tywnej, co oznacza, że w razie wątpliwości w ustaleniu stanu faktycznego należy zastosować zasadę otwartego systemu dowodów i równej mocy środków dowodo­wych. Niedopuszczalne jest stosowanie formalnej teorii dowodów poprzez twierdzenie, że daną okoliczność można udowodnić wyłącznie określonymi środkami dowodowymi bądź też przez tworze­nie nowych reguł korzystania ze środków dowodowych.

5. Zasada czynnego udziału strony w postępowaniu dowodowym.
Jest to prawo strony do czyn­nego udziału w ustaleniu stanu faktycznego oraz prawo do udziału w czynnościach postępowania dowodowego. To prawo do żądania przeprowadzenia dowodów w sprawie, a następnie prawo do wypowiedze­nia się w sprawie przeprowadzonych dowodów.

Prawo do żądania przeprowadzenia dowodu.
Przedmiotem żądanego dowodu musi być okoliczność mająca znaczenie dla sprawy, a więc dotycząca przedmiotu sprawy i mająca znaczenie prawne dla rozstrzygnięcia sprawy. Organ orzekający musi się ustosunkować do żądania strony, a zatem dokonania oceny, czy przedmiotem dowodu jest okoliczność mająca znaczenie dla sprawy oraz — w razie oceny pozytywnej — przeprowadzenie żądanego przez stronę dowodu.
Organ administracji publicznej może nie uwzględnić żądania strony, jeżeli nie zostało zgłoszone w toku przeprowadzania dowodów lub w czasie rozprawy, tylko w przypadku, gdy żądanie to dotyczy okoliczności już stwierdzonych innymi dowodami. Jeżeli jednak dowody, których żąda strona, mają znaczenie dla sprawy, to spóźnione żądanie nie powinno być oddalone. Zgłoszone przez stronę żądanie przeprowadzenia dowodu organ orzekający jest obowiązany rozpatrzyć i ocenić, nawet jeżeli wpłynęło po zamknięciu postępowania dowodo­wego. Jeżeli natomiast ustali, że żądanie to zostało zgłoszone w celu przewleczenia sprawy, bowiem dotyczy faktu stwierdzonego już innym dowodem, to żądania strony nie uwzględni. W postępowaniu podatkowym organ podatkowy może wyznaczyć stronie termin do przedstawienia dowodu będącego w jej posiadaniu.
Obowiązek wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia całego materiału dowodowego ciąży na organie prowadzą­cym postępowanie administracyjne. Nie znaczy to, że strona jest zwolniona od współudziału w realizacji tego obowiązku zwłaszcza, iż nie udowodnienie okreś­lonej okoliczności faktycznej może prowadzić do rezultatów niekorzystnych dla strony. Strona ma prawo, a nie obowiązek czynnego udziału w postępowaniu.

W prawie procesowym są znane dwa systemy koncentracji materiału proceso­wego:
-- system prekluzji w przytaczaniu faktów i dowodów- strony są obowiązane pod rygorem utraty możności późniejszego przytaczania przedstawić od razu wszelkie znane sobie fakty i dowody
-- system władzy dyskrecjonalnej sędziego- pozostawione jest uznaniu sądu, czy uwzględni fakty i dowody, których strony mimo możności nie przytoczyły od razu.

Kodeks postępowania administracyjnego nie wprowadza ani systemu prekluzji, ani systemu władzy dyskrecjonalnej organu orzekającego. Strona, która nie przytoczyła faktów ani dowodów w postępowaniu przed organem I instancji, może je przytoczyć w postępowaniu przed organem II instancji albo też podjąć obronę swoich interesów dopiero w postępowaniu nadzwyczajnym, żądając wznowienia postępo­wania. W interesie strony leży podanie do wiadomości organów wszystkich istotnych okoliczności sprawy i domaganie się utrwalenia ich w dokumentach.

Prawo do wypowiedzenia się w sprawie przeprowadzonych dowodów.
Według art. 81- Okoliczność faktyczna może być uznana za udowodnioną, jeżeli strona miała możliwość wypowiedzenia się co do prze­prowadzonych dowodów, chyba że zachodzą okoliczności. Rozwiązanie to przyjęte jest także w postępowaniu podatkowym. Przed wydaniem decyzji organ podatkowy wyznacza stronie siedmiodniowy termin do wypowiedze­nia się w sprawie zebranego materiału dowodowego a więc organ podatkowy zawiadamia stronę o zakończeniu postępowania dowodowego i wyznacza jej termin do realizacji tego prawa. Takie też rozwiązanie należy przyjąć w postępowaniu administracyjnym.

Jeżeli strona korzysta prawa do wypowiedzenia się to jej wypowiedź co do przeprowadzonych dowodów powinna być utrwalona w protokole sporządzonym przez organ, a podpisanym przez stronę. Ocena przeprowadzonego postępowania przez stronę nie wiąże ani organu, ani strony, co oznacza, że nie ma znaczenia dla złożenia przez nią środków zaskarżenia w toku instancji i nadzwyczajnych trybach postępowania.

Prawo do udziału w czynnościach dowodowych.
Organ prowadzący postępowanie obowiązany jest zapewnić stronie udział w tych czyn­nościach oraz termin do przygotowania udziału w tych czynnościach- strona powinna być zawiado­miona o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu ze świadków, biegłych lub oględzin przynajmniej na siedem dni przed terminem. Strona biorąc udział w przeprowadzeniu dowodu, może zadawać pytania świadkom, biegłym i stronom oraz składać wyjaśnienia. Rozwiązanie takie przyjmuje też postępowanie podatkowe.

Art.10§2- wyjątek.
Organy administracji publicznej mogą odstąpić od zasady, gdy załatwienie sprawy nie cierpi zwłoki ze względu na niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia ludzkiego albo ze względu na grożącą niepowetowaną szkodę materialną.
W razie jednak nieuzasadnionego odstąpienia od tej zasady postępowanie będzie dotknięte kwalifikowaną wadliwością. W po­stępowaniu podatkowym od zasady czynnego udziału strony organ podatkowy może odstąpić, gdy w postępowaniu wszczętym na wniosek strony ma zostać wydana decyzja w całości uwzględniająca wniosek strony. Zasada czynnego udziału strony jest ograniczona według o.p. ponadto w sprawach zabezpieczenia i zastawu skarbowego. Organ podatkowy nie ma obowiązku wyznaczyć terminu wypowiedzenia się co do zebranego materiału w spra­wach:
1) ustalenia zobowiązań podatkowych, które zgodnie z odrębnymi przepisa­mi ustalane są corocznie, jeżeli stan faktyczny, na podstawie którego ustalono wysokość zobowiązania podatkowego za poprzedni okres, nie uległ zmia­nie
2) umorzenia zaległości podatkowych.
Przekroczenie granic odstępstw w postępowaniu podatkowym zasady czynnego udziału strony jest kwalifikowaną wadliwością.

6. Zasada swobodnej oceny dowodów.
Organ administracji publicznej ocenia na podstawie całokształtu materiału dowodowego, czy dana okoliczność została udowodniona- tak samo w postępowaniu podatkowym. W nauce podkreśla się, że swobodna ocena dowodów, aby nie przekształciła się w samowolę, musi być dokonana zgodnie z normami prawa procesowego oraz z zachowaniem następujących reguł tej oceny:

1). Należy opierać się na materiale dowodowym zebranym przez organ, z za­strzeżeniem wyjątków przewidzianych w przepisach prawa (np. pomoc prawna).

2). Ocena powinna mieć za podstawę całokształt materiału dowodowego.
3). Organ powinien dokonać oceny znaczenia i wartości dowodów dla toczącej się sprawy, z zastrzeżeniem ograniczeń dotyczących dokumentów urzędowych, które mają szczególną moc dowodową, a w po­stępowaniu podatkowym oprócz mocy dokumentów urzędowych, mocy ksiąg podatkowych i mocy deklaracji.
Organ powinien rozpatrzyć nie tylko poszczególne dowody z osobna, ale wszystkie dowody we wzajemnej łączności. Organ może określonym dowodom odmówić wiary, ale dopiero po wszechstronnym ich rozpatrzeniu, wyjaśniając przyczyny takiej ich oceny. Organ powinien w tej ocenie kierować się wiedzą oraz zasadami życiowego doświadczenia.

4). Rozumowanie, w którego wyniku organ ustala istnienie okoliczności fak­tycznych, powinno być zgodne z prawidłami logiki.
Naruszenie wymienionych reguł, a także norm procesowych odnoszących się do środków dowodowych stanowi przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów.

Rozprawa

Jest ona formą postępowania wyjaśniającego. Rozprawa umożliwia bowiem koncentrację w jed­nym czasie i miejscu wszystkich uczestników postępowania w danej sprawie, którzy ustnie i bezpośrednio dokonują poszczególnych czynności procesowych.
Zgodnie z rozwiązaniem prawnym przyjętym w art. 89, organ jest obowiązany przeprowadzić rozprawę gdy:

---> przyspieszy to lub uprości postępowanie.
---> zapewni to osiągnięcie celu wychowawczego.
---> wymaga tego przepis prawa.

---> zachodzi potrzeba uzgodnienia interesów stron, a ich interesy nawzajem wykluczają się w całości lub w części;

---> jest to potrzebne do wyjaśnienia sprawy przy udziale świadków, biegłych, w drodze oględzin.

Nie przeprowadzenie rozprawy, pomimo że wymaga tego przepis prawa, stanowi rażące naruszenie prawa, w pozostałych przypadkach, jeżeli organ zaniecha prze­prowadzenia rozprawy, stanowi to naruszenie przepisów prawa procesowego.

Czyn­ności poprzedzające rozprawę:
-wezwanie stron do złożenia wyjaśnień, dokumentów i innych dowodów oraz do stawienia się na rozprawę,
-wezwanie świadków i biegłych
-zawiadomienie o rozprawie państwowych i samorządowych jednostek organizacyjnych, organizacji społecznych, a także innych osób, jeśli ich udział w rozprawie jest uzasadniony ze względu na jej przedmiot.
W przypadku gdy jest prawdopodobne, że oprócz stron wezwanych na rozprawę, mogą być również i inne strony, które wcześniej się nie zgłosiły ani nie zostały wezwane, organ ma obowiązek dać ogłoszenie o terminie, miejscu i przedmiocie rozprawy w formie obwieszczenia albo w innej formie zwyczajowo przyjętej w danej miejscowości.

Wezwanie na rozprawę doręcza się na piśmie, określając w nim termin, miejsce i przedmiot rozprawy. Termin rozprawy musi być wyznaczony na tyle wcześnie, ażeby doręczenie wezwań oraz ogłoszenie o roz­prawie nastąpiło co najmniej na siedem dni przed rozprawą.

Rozprawą kieruje pracownik organu administracji publicznej, przed którym toczy się postępowanie w sprawie. Jeżeli postępowanie toczy się przed organem kolegialnym, to rozprawą kieruje albo przewodniczący tego organu, albo wy­znaczony członek tego organu.

---->Część wstępna rozprawy obejmuje jej otwarcie, ustalenie, czy stawiły się osoby wezwane, stwierdzenie, czy nie ma podstaw do odroczenia rozprawy. Kierujący rozprawą obowiązany jest ją odroczyć, jeżeli stwierdzi poważne nieprawidło­wości w wezwaniu stron, gdy niestawiennictwo stron zostało spowodowane trudną do przezwyciężenia przeszkodą oraz w przypadku wystąpienia innych ważnych przyczyn. Niestawienie się stron należycie wezwanych na rozprawę nie stanowi przeszkody w jej przeprowadzeniu. Jeżeli strona (strony) nie stawiła się na rozprawę, kierujący nią jest obowiązany zbadać, czy strona była prawidłowo wezwana. W razie gdy nie stwierdzi nie­prawidłowości w tym zakresie, to musi jeszcze ustalić, czy niestawiennictwo strony nie było spowodowane przeszkodą trudną do przezwyciężenia. Dopiero wtedy, gdy wynik tych czynności będzie negatywny, prowadzący rozprawę może odstąpić od jej odroczenia. Osoba kierująca rozprawą ma obowiązek jej odroczenia również w przypadkach, gdy wystąpią inne ważne przyczyny, które uniemożliwiają osiągnięcie celu rozprawy, np. nie stawią się świadkowie, biegli, strona (strony), których wyjaśnienia są niezbędne do ustalenia stanu faktycznego sprawy.

---> Część właściwa rozprawy obejmuje przeprowadzenie dowodów. Świadków powinno się przesłuchiwać pojedynczo i podczas nieobecności świadków, którzy jeszcze nie składali zeznań a w razie pojawienia się sprzeczności w zeznaniach różnych świadków należy przeprowadzić ich konfrontację, dowody wniesione na piśmie należy ujawnić na rozprawie przez ich odczytanie. Strona jest uprawniona w toku rozprawy do składania wyjaś­nień, zgłaszania żądań, propozycji i zarzutów, do przedstawiania dowodów na ich poparcie oraz do wypowiadania się co do wyników postępowania dowodo­wego.
Kierujący rozprawą sprawuje tzw. policję sesyjną, z czego wynika jego uprawnienie zarówno do utrzymania porządku czynności procesowych, jak też do zapewnienia prawidłowego pod każdym względem przebiegu rozprawy. Za niewłaściwe zachowanie osoby uczestniczące w rozprawie, a więc zarówno strony, świadkowie lub biegli, jak też przedstawiciele innych podmiotów wezwanych na rozprawę czy osoby przysłuchujące się jej przebiegowi, mogą być ostrzeżone, że grozi im wydalenie z miejsca rozprawy, a w razie dalszego zakłócania czynności rozprawy mogą być wydalone z miejsca jej odbywania i ukarane grzywną. Postanowienie o ukaraniu grzywną może być zaskarżone w drodze zażalenia.

Postępowanie wyjaśniające gabinetowe
Czynności postępowania wyjaśniającego mogą odbywać się w formie tzw. postępowania gabinetowego, ma to miejsce wtedy, gdy np. w sprawie jest tylko jedna strona albo gdy jest wprawdzie kilka stron, ale ich interesy nie są sprzeczne ze sobą. Jest to postępowanie wyjaśniające wprawdzie mniej sformalizowane w swym przebiegu niż rozprawa, ale obowiązują w nim wszystkie reguły postępowania dowodowego. Strona musi mieć zapewniony czynny udział we wszystkich czynnościach, musi być wezwana do obecności przy przeprowadzeniu dowodu np. z zeznania świadka czy opinii biegłego. W po­stępowaniu gabinetowym mogą być przeprowadzane te same czynności dowodowe co na rozprawie.
Postępowanie gabinetowe dość często jest prowadzone wtedy, gdy do udowod­nienia stanu faktycznego wystarczające są dokumenty. Jest to forma postępowania wyjaśniającego zapewniająca dominację zasady pisemności nad zasadą ustności. Postępowanie gabinetowe ma podstawowe znaczenie w postępowaniu podatko­wym, w którym przepisy Ordynacji podatkowej nie wprowadzają formy rozprawy.


ORZEKANIE W SPRAWIE INDYWIDUALNEJ W POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM

Wyróżniamy takie rodzaje rozstrzygnięć jak:
---->decyzja
---->postanowienie
---->ugoda- nie istnieje w postępowaniu podatkowym.

Zaświadczenia - jako potwierdzenia już istniejących faktów lub stanu prawnego mają znamiona czynności materialnotechnicznej, odrębnej od rozstrzy­gania spraw indywidualnych w drodze decyzji administracyjnej.

Zasady orzekania w sprawie indywidualnej
Zasady orzekania można ustalić na podstawie wielu przepisów zawartych w k.p.a. oraz w o.p. Podstawowe znaczenie mają tu zasady ogólne.
Decyzja podejmowana przez organ administracji publicznej jest aktem ad­ministracyjnym zewnętrznym, a podstawą prawną takiego właśnie aktu mogą być tylko i wyłącznie przepisy prawne powszechnie obowiązujące, a więc przepisy ustaw i aktów prawnych wydanych w wykonaniu delegacji ustawowej. Postano­wienia wydawane przez organy administracyjne, które są również jednym z rodza­jów aktów administracyjnych zewnętrznych, muszą mieć za podstawę prawną przepisy tej samej rangi — ustawy lub aktu wydanego z delegacji przepisu ustawy — i to wymaganie będzie spełnione, gdy podstawę prawną postanowienia stanowią przepisy k.p.a. lub o.p. Podstawa prawna orzecznictwa administracyjnego obejmuje przepisy ustaw o charakterze materialnym oraz tejże rangi przepisy procesowe.
Organ administracji publicznej ma obowiązek usuwania przeszkód na drodze do rozstrzygnięcia sprawy. Służy temu zarówno możliwość sukcesywnego rozstrzygania decyzjami częściowymi, jak też występujący w postępowaniu administracyjnym ogólnym wyjątkowy tryb rozstrzygania kwestii prejudycjalnej.

Zakres stosowania decyzji, postanowienia, ugody.

Postanowienia.----------Mogą być wydane:
--> w sprawie, czyli w odniesieniu do pewnej sytuacji procesowej lub instytucji
--> w odniesieniu do określonej czynność procesowej.
Od wielu postanowień służy zażalenie jako samoistny środek zaskarżenia albo mogą być one zaskarżone zażaleniem niesamoistnym, albo też w ogóle nie są zaskarżalne.

Postanowienia dzieli się na cztery kategorie:
a) ściśle procesowe
b) procesowe, wpływające na dalszy bieg postępowania
c) odnoszące się do istoty sprawy lub wywierające skutek materialnoprawny
d) postanowienia wydawane poza ramami postępowania administracyjnego ogólnego

Do postanowień odnoszących się do istoty sprawy- można zaliczyć postanowienia wydawane przy współdziałaniu organów administracji publicznej Organ współdziałający, wyrażając opinię lub zgodę, czyni to w formie postanowienia, które albo może wpływać, albo też wpływa stanowczo na treść decyzji wydanej w sprawie. Na istotę sprawy ma wpływ postanowienie o zatwierdzeniu ugody. W tych dwóch przypadkach różnica pomiędzy decyzją a postanowić niemniej jest najzupełniej formalna.

Postanowienia procesowe - różnią się od decyzji przedmiotem rozstrzygnięcia
Decyzja- albo kończy sprawę przez rozstrzygnięcie jej, co do istoty, ustalając wynik postępowania, którym będzie określenie konsekwencji prawnych stanu faktycznego, stwierdzenie lub ukształtowanie prawnej pozycji strony (stron), albo też kończy sprawę w danej instancji przez umorzenie bezprzedmiotowego postępowa­nia.
Postanowienie procesowe- może mieć wpływ na poszczególne czynności procesowe albo na stosowanie określonych instytucji procesowych, a to już wpływa na bieg postępowania. Niektóre postanowienia wpływają na bieg po­stępowania tamująco, np. odmowa przywrócenia terminu do wniesienia odwołania, albo odwrotnie — umożliwiają bieg postępowania, gdy termin zostanie przy­wrócony.
Postanowienia będą wydawane przede wszystkim na podstawie przepisów procesowych, podczas gdy dla decyzji przepis prawa procesowego będzie tylko elementem dopełniającym podstawę prawną, a głównym będzie przepis prawa materialnego.
Postanowienie od decyzji odróżnia krąg adresatów, do których mogą być adresowane obydwa rodzaje aktów. Decyzja może być kierowana tylko do stron postępowania, naruszenie tego wymagania powoduje jej nieważność, zaś postanowienia będą kierowane do każdego, kto bierze udział w czynnościach procesowych, do kogo one się odnoszą, kto im asystuje lub pozostaje z nimi w jakimś związku.

Ugoda. ------------>Może mieć postać dwojaką:
- ugody pomiędzy organem a stroną
- ugody pomiędzy stronami po­stępowania, zawieranej przed organem.
W k.p.a. występuje ta druga forma ugody, która nie tylko jest zawierana przed organem, ale również jest przez ten organ zatwierdzana. Ugoda może stać się formą załatwienia sprawy, jeżeli spełnia się określone przesłanki, takie jak:
---> sprawa indywidualna musi być zawisła przed organem administracyjnym, bo ugoda może być zawarta wyłącznie w czasie trwania postępowania admini­stracyjnego
---> w sprawie biorą udział co najmniej dwie strony, których interes prawny lub obowiązek jest tego rodzaju, że dopuszcza pomiędzy nimi pertraktacje i ustępstwa co do wyniku sprawy
---> ugoda służy realizacji zasady szybkości i prostoty postępowania
---> zawarcie ugody nie będzie obejściem szczególnych wymagań stawianych rozstrzygnięciu sprawy z racji obowiązku współdziałania organów administracji publicznej
--->ugoda nie jest wyłączona z mocy przepisów odrębnych
---> treść ugody nie narusza wymagań interesu społecznego lub słusznego interesu stron.

Zatwierdzona ugoda, przez organ wywiera takie same skutki, jak decyzja wydana w toku postępowania administracyjnego.

Forma prawna i skutki aktu rozstrzygającego sprawę indywidualną albo kwestię procesową.

Forma decyzji.
Decyzja może występować pod różnymi nazwami, np. zezwolenia, pozwolenia, zgody, koncesji. Organ administracji publicznej jest powołany do podjęcia rozstrzygnięcia, będącego decyzją administracyjną, które powinno spełniać wszystkie wymagania formalne.
Niezachowanie wymagań formalnych nie pozbawia rozstrzygnięcia sprawy charakteru decyzji, jeżeli jest w nim co najmniej „oznaczenie organu administracji państwowej wydającego akt, wskazanie adresata aktu, rozstrzygnięcie o istocie sprawy oraz podpis osoby reprezentującej organ administracji" i chociaż będzie to decyzja wadliwa pod względem formy, to może wywołać skutki materialnoprawne i być poddana kontroli sądu administracyjnego.

Elementy, które powinna zawierać decyzja- w art. 107 § 1 k.p.a.
Decyzja powinna zawierać:
- oznaczenie organu administracji publicznej
- datę wydania
- oznaczenie strony lub stron
- powołanie podstawy prawnej
- rozstrzygnięcie
- uzasadnienie faktyczne i prawne
- pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie
- podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji
- pouczenie co do formy wystąpienia na drogę sądową, jeżeli istnieje taka możliwość w sprawie.
Te same elementy ma zawierać decyzja w sprawach podatkowych.
Te same elementy powinna zawierać decyzja częściowa- nie możliwe jest jej wydanie w sprawach podatkowych.

Decyzja może zawierać klauzulę dotyczącą jej wykonania w postaci rygoru natychmiastowej wykonalności, który wynika albo z przepisów odrębnych, albo ze stwierdzonej przez organ administracyjny niezbędności nadania go „ze względu na ochronę zdrowia lub życia ludzkiego albo dla zabezpieczenia gospodarstwa narodowego przed ciężkimi stratami bądź też ze względu na inny interes społeczny lub wyjątkowo ważny interes strony". Rygor ten może być nadany decyzji od razu przy jej wydaniu albo później w drodze osobnego postanowienia. Decyzje w sprawach podatkowych zawsze są natychmiast wykonalne a tylko w pewnych przypadkach jest możliwe wstrzyma­nie ich wykonania przez organ podatkowy.
Przepisy szczególne mogą zaostrzać wymagania formalne stawiane decyzji, np. dopuszczając wydawanie na specjalnych ewidencjonowanych drukach czy z zachowaniem bardziej uroczystej formy pisemnej.
Do decyzji mogą być dołączo­ne postanowienia dodatkowe, takie jak:
- warunek zawieszający lub rozwiązujący
- termin ważności decyzji.
Do decyzji może też być dodane tzw. zlecenie, czyli obowiązek wykonania czynności dodatkowych. Naruszenie tych obowiązków może dać podstawę do uchylenia decyzji.

Uzasadnienie stanowi element składowy decyzji i tylko na podstawie przepi­sów wprost to przewidujących można pominąć je w decyzji. Można wydać decyzję niezawierającą uzasadnienia, gdy w I instancji w całości uwzględniono żądanie strony.
Doręczenie stronom decyzji na piśmie (również w formie dokumentu ele­ktronicznego) jest zasadą, a wyjątkiem będzie ogłoszenie decyzji ustnie z utrwa­leniem jej w protokole. W postępowaniu podatkowym decyzje doręcza się tylko na piśmie. Od daty doręczenia lub ogłoszenia decyzja staje się aktem zewnętrznym, który wiąże wydający ją organ i strony. Od tej chwili każda procesowa postać wzruszenia decyzji wymaga zachowania przewidzianej w k.p.a. i o.p. procedury. Ujawnione zaś nieistotne uchybienia formy mogą być usuwane w trybie rektyfikacji decyzji.

Skutki wywierane przez decyzje.
Decyzja wiąże organ oraz strony od daty jej doręczenia lub ogłoszenia i to jest skutek podstawowy, wstępny, za którym podążają dalsze. Do decyzji jest przywiązane domniemanie prawidłowości (ważności). Domniemanie to może być obalone tylko w wyniku wzruszenia decyzji:
a) przez właściwy organ administracyjny
b) w przewidzianym przepisami postępowania administracyjnego trybie zwyczajnym lub nadzwyczajnym
c) orze­czeniem sądu administracyjnego.

Decyzja nieostateczna podlega wykonaniu, jeżeli jest opatrzona rygorem natychmiastowej wykonalności, a przed upływem terminu do wniesienia odwołania będzie wykonana decyzja „zgodna z żądaniem wszystkich stron".
Decyzja ostateczna podlega wykonaniu, chyba że organ nadzoru wstrzyma je w przypadkach określonych w k.p.a., sąd zaś — zgodnie z ustawą — Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
Decyzje wydawane w postępowaniu podatkowym zawsze są natychmiast wykonalne, a wniesienie odwołania nie wstrzymuje ich wykonania. Tylko wyjątkowo może być ono wstrzymane w drodze postanowienia, które w każdym czasie może być zmienione lub uchylone.
Niektórym tylko decyzjom przysługuje cecha prawomocności.

Forma postanowienia.
Elementy postanowienia są identyczne ze składnikami decyzji z dwoma wyjątkami:
- wymienia się nie tylko strony, lecz również inne osoby, które mogą być adresatem postanowienia
- uzasadnienie zamieszcza się w postanowieniach, które można zaskarżyć zażaleniem lub skargą do sądu administracyjnego oraz które wydano po rozpoznaniu zażalenia. Postanowienia ogłasza się w zasadzie ustnie, a na piśmie (w formie dokumentu elektronicznego) doręcza się zawsze tylko te postanowienia, które mogą być zaskarżone na drodze administracyjnej lub sądowej.

Skutki postanowienia.
Dla wszystkich postanowień wspólne będą skutki: związanie postanowieniem organu i adresata postanowienia.
Postanowienia incydentalne, czyli ściśle procesowe, stanowią o czynnościach postępowania oraz prawach i obowiązkach stron, a także uczestników postępowa­nia. Postanowienia te są od razu wykonalne i wobec tego można na ich podstawie podejmować czynności procesowe lub stosować środki dyscyplinujące strony i uczestników postępowania. Można więc mówić o dwóch rodzajach skutków, tzn. ściśle procesowych, dotyczących czynności postępowania, które ma się przeprowadzić lub zaniechać, oraz o skutkach wobec osób biorących udział w postępowaniu.
Postanowienia dotyczące biegu postępowania wywierają nie tylko skutki właściwe postanowieniom incydentalnym, lecz również skutki szczególne.
Postanowienia dotyczące istoty sprawy- skutki tych postanowień są zin­dywidualizowane, bo inny wywiera postanowienie wydane przez organ współ­działający, a inny postanowienie o zatwierdzeniu ugody.

Forma ugody.
Ugoda może mieć tylko formę pisemną, a jej zawarcie utrwala się w protokole. Składniki ugody:
-oznaczenie organu, przed którym została zawarta
-datę sporządzenia
-oznaczenie stron
-przedmiot i treść ugody
-wzmiankę o jej odczytaniu i przyjęciu
-podpisy stron oraz podpis pracownika organu administracji publicznej, upoważnionego do sporządze­nia ugody

Skutki ugody.
Już sam fakt zawarcia ugody w przewidzianej formie utrzymuje w mocy odroczenie wydania decyzji przez organ administracyjny poza pierwotny termin wyznaczony do zawarcia ugody. Czynności związane z zatwierdzeniem ugody nie wliczają się do biegu tego terminu. Ugoda po zatwierdzeniu „wywiera takie same skutki, jak decyzja", a więc doręczenie stronom odpisu ugody wraz z postanowie­niem o jej zatwierdzeniu powoduje związanie nią stron i organu administracji publicznej. Ugoda będzie też korzystać z do­mniemania prawidłowości, które rozciągać się będzie również na postanowienie o jej zatwierdzeniu.
Szczególne skutki procesowe powstają w przypadku zawarcia ugody w po­stępowaniu odwoławczym--->w dacie, w której staje się ostateczne postanowienie o jej zatwierdzeniu, traci moc decyzja organu I instancji, o czym zamieszcza się wzmiankę w postanowieniu.
Współdziałanie organów administracji publicznej w orzekaniu w sprawie indywidualnej.
Występuje wtedy, gdy w jakiejś sprawie „ma miejsce przecinanie się zakresów działania dwóch lub kilku pod­miotów (pionów organizacyjnych).
Przepisy nakazują działać „za zgodą", „w uzgodnieniu", „w porozumieniu", „po porozumieniu", „po zasięg­nięciu opinii". To nie strona ma zabiegać o współdziałanie organów administracyjnych przed podjęciem decyzji, zbierając opinie czy uzgodnienia, lecz organ właściwy w sprawie ma rozpocząć czynności współdziałania, występując z wnioskiem, przy czym strona ma zapewniony czynny udział w procedurze współdziałania. Przepisy odrębnych ustaw późniejszych mogą jednak przenieść na stronę postępowania obowiązek uzyskania opinii lub stano­wisk różnych organów administracyjnych, np., co do wniosku o wydanie decyzji.

Obowiązek współdziałania jest realizowany z urzędu przez organ powołany do wydania decyzji w sprawie zawisłej, który powinien wykonać dwie czynności procesowe:
a).--> zwrócić się do organu współdziałającego o zajęcie stanowiska
b).--> powiadomić strony o tej czynności.
Czynności współdziałania, w zależności od ich formy przewidzianej w przepisach odrębnych, muszą być podejmowane albo w początkowym, albo w końcowym stadium postępowania sprawy zawisłej. Jeżeli bowiem ma być wyrażona opinia przez inny organ, którą organ wydający decyzję nie jest związany, to współdziałanie może być podjęte w początkowym stadium postępowania, a gdy chodzi o uzgodnienie projektu decyzji, to oczywiście może to nastąpić w stadium końcowym postępowania. Strona ma prawo czynnego udziału w postępowaniu podjętym przez organ współdziałający.

Organ współdziałający ma obowiązek zająć stanowisko niezwłocznie, a jeżeli nie jest to możliwe, to powinien je wyrazić w terminie do dwóch tygodni od daty doręczenia mu żądania albo też powinien dokonać tego w terminie dłuższym, jeżeli taki jest określony w przepisach odrębnych. W art. 209 § 3 o.p. wyznaczono dla organu współdziałającego termin nie dłuższy niż 14 dni od doręczenia pisma w sprawie zajęcia stanowiska. W przypadku niedotrzymania terminu przez organ współdziałający, trzeba stronę powiadomić o przyczynie zwłoki, wyznaczyć nowy termin wydania postanowienia. Stronie służy zażalenie na nieterminowość działania organu współdziałającego albo ponaglenie. W tym przypadku stronie służy również skarga do sądu administracyjnego na bezczynność organu administracji publicznej, ponieważ jest to postanowienie zaskarżalne zażaleniem. Postanowienie wydane przez organ współdziałający strona może zaskarżyć w drodze zażalenia skierowanego do organu wyższego stopnia nad organem współdziałającym. Po­stanowienie to może być zaskarżone do sądu administracyjnego. Decyzja może być wydana w sprawie, gdy postanowienie organu współdziałające­go stało się ostateczne.

Umorzenie postępowania w sprawie indywidualnej
Decyzja umarzająca postępowanie- stwierdza, że nie ma przesłanek do orzekania, co do istoty sprawy i kończy zawisłość sprawy w danej instancji. Zakończenie sprawy w danej instancji nie oznacza zakończenia postępowania w sprawie, bo decyzja umarzająca postępowanie może być zaskarżona w drodze odwołania do organu II instancji oraz zaskarżenia decyzji ostatecznej tego organu do sądu administracyjnego.

Umorzenie postępowania następuje w dwóch sytuacjach:
-->z powodu bezprzedmiotowości postępowania z jakiejkolwiek przyczyny, stwierdzonej przez organ- obligatoryjne
-->z powodu wycofania żądania wszczęcia postępowania przez stronę, która żądała wszczęcia postępowania. Wniosek ten może być uwzględniony wtedy, gdy nie sprzeciwiają się mu inne strony i nie narusza on interesu społecznego- fakultatywne.
Postępowanie będzie bezprzedmiotowe według orzecznictwa NSA wtedy, gdy:
-- strona występuje o rozstrzygnięcie, co do samego prawa, co do zasady, gdy przepis pozwala tylko na przyznanie konkretnie oznaczonego uprawnienia
-- sprawa ma charakter cywilny
-- nie istnieje w znaczeniu prawnym przedmiot rozstrzygnięcia
-- postępowanie prowadzone jest przez organ uznany za niewłaściwy w sprawie
-- sprawa przestała być re­gulowana przepisami dającymi podstawę do wydawania decyzji administracyj­nych.

Rektyfikacja decyzji i postanowień.
Procedura rektyfikacji jest uregulowana jednakowo w odniesieniu do decyzji, postanowień i ugody.
Usunięcie wad nieistotnych następuje w tym trybie.

Sprostowanie dotyczy:
-->błędy pisarskie, w czym mieści się niewłaściwe użycie wyrazu, mylna pisownia, opuszczenie wyrazu, błędy rachunkowe, czyli omyłki w działaniach arytmetycz­nych,
-->omyłki inne, które są oczywiste -są natychmiast poznawalne, wynikając niedwuznacznie z treści samej decyzji lub z akt sprawy.
Sprostowanie może dotyczyć również mylnego pouczenia odnośnie do zasad i trybu zaskarżania decyzji na drodze administracyjnej lub sądowej.

Uzupełnienie decyzji
Dotyczy jej rozstrzygnięcia oraz pouczeń co do możliwo­ści wniesienia środków zaskarżenia na drodze administracyjnej lub sądowej. Decyzja musi też zawierać wszystkie wymagane prawem składniki, w tym stosowne pouczenia co do toku instancji lub kontroli sądowej, czyli musi ona być kompletna pod względem składników (elementów).

Wyjaśnienia decyzji
Dokonuje się w przypadku wątpliwości co do jej treści, zakresu praw lub obowiązków nią uregulowanych, terminu, w którym powstaje skutek prawny. Wątpliwości co do daty decyzji należy kwalifikować jako wątpliwości «co do treści decyzji». Ta swego rodzaju wykładnia decyzji nie może prowadzić do merytorycznej zmiany treści rozstrzygnięcia, np. wskutek nowej oceny sprawy. Wykładnia zaś wywołuje ten skutek, że decyzja już od daty jej wydania posiada treść nadaną jej przez organ dokonujący wykładni

Tryb rektyfikacji.
Uzupełnienie
Uzupełnienie decyzji następuje na wniosek strony, zgłoszony w terminie czternastu dni od doręczenia (ogłoszenia) decyzji.
-uzupełnienie rozstrzygnięcia- powinno nastąpić w formie decyzji uzupełniającej już wydaną wcześniej
- uzupełnienie elementów- doręczenie uzupełniające­go tekstu decyzji.
Błędne pouczenia dotyczące środków zaskarżenia decyzji lub wniesienia powództwa nie wywołują negatywnych skutków dla stron, które się do nich zastosowały.
Wykładnia
Na żądanie stron lub organu egzekucyjnego organ, który wydał decyzję, w drodze postanowienia dokonuje jej „wykładni", wyjaśniając wątpliwości doty­czące treści tej decyzji. Postanowienie takie może być zaskarżone w drodze zażalenia, a na ostateczne postanowienie służy skarga do sądu administracyjnego. Żądanie wyjaśnienia treści decyzji nie jest ograniczone żadnym terminem.
Sprostowanie
Może nastąpić w każdym czasie na żądanie stron lub z urzędu przez wydanie po­stanowienia. Na postanowienie to służy zażalenie, a następnie skarga do sądu administracyjnego.

Orzekanie o kosztach postępowania, opłaty administracyjne

Opłaty.
Opłaty administracyjne są wnoszone w zasadzie w stałej wysokości lub według stawek (np. procentowych od wartości rzeczy) i organy administracji publicznej nie mają najczęściej możliwości wpływania na ich wysokość. Z tego też względu nie można mówić o orzekaniu co do opłat (tylko się je pobiera).
Najczęściej w postępowaniu administracyjnym występują opłaty skarbowe. W ustawie wymienia się czynności i dokumenty podlegające opłacie skar­bowej oraz zwolnione od niej. Ponadto uregulowano przypadki zwrotu uisz­czonych opłat, co ma miejsce np. wtedy, gdy odwołanie, żądanie wznowienia postępowania albo stwierdzenia nieważności spowodowały obalenie decyzji ad­ministracyjnej.
Także wydaje się paszporty po uiszczeniu opłaty paszportowej. Przepisy różnych aktów ustawowych wymieniają kategorie spraw lub rodzaje czynności organów administracyjnych wymagających uiszczenia opłaty przed albo po ich dokonaniu.
W przypadku gdy strona nie wykonuje obowiązku uiszczenia opłaty, spoczywającego na niej, organ administracyjny podejmuje określone czynności. Stronie wyznacza się termin wynoszący od siedmiu do czternastu dni, w którym powinna uiścić opłatę. Jeżeli termin minie bezskutecznie, to albo podanie się zwraca, albo zaniecha się czynności wymagającej opłaty. W postępowaniu podat­kowym termin do usunięcia braków podania wynosi siedem dni, a po jego bezskutecznym upływie podanie pozostawia się bez rozpoznania, wydając po­stanowienie. Wyjątkami od tej reguły są: że mimo nieuiszczenia opłaty, rozpatruje się podanie lub dokonuje czynności, jeżeli: niezwłocznego działania wymagają wzglę­dy społeczne lub ważny interes strony, - dla czynności jest ustanowiony termin zawity, a więc zamykający drogę po jego upływie dochodzenia praw lub interesów, - podanie wniosła osoba mieszkająca za granicą. Takie samo uregulowanie zawarte jest w O.P. Opłata powinna być uiszczona już w toku postępowania, a przed jego zakoń­czeniem. Na postanowienie o zwrocie podania służy zażalenie. W postępowaniu podatkowym istnieje tylko jedna możliwość, a mianowicie wydanie postanowienia o pozostawieniu podania bez rozpoznania, od niego służy zażalenie na ogólnych zasadach.

Koszty postępowania.
Do kosztów należą: koszty osobistego stawienia się świadków, biegłych, stron, koszty oględzin i koszty doręczenia stronom pism. Koszty stawiennictwa stron, świadków, biegłych składają się z kosztów podróży, zwrotu utraconego zarobku dziennego, diety (strawnego), kosztów noclegu. Za koszty postępowania mogą być jeszcze uznane „także inne koszty bezpośrednio związane z rozstrzygnięciem sprawy"-, np. wynagrodzenie biegłego za wykonanie opinii.- tak samo w O.P.

W przepisach przyjmuje się zasadę rozdziału kosztów postępowania pomiędzy stronę a organ administracji publicznej. Organ pokrywa koszty postępowania ponoszone w wykonaniu czynności proceso­wych w ramach obowiązku ustawowego. Stronę obarczają koszty powstałe:
-->z winy strony, np. trzeba było powtórzyć czynności, w których strona bezzasadnie nie wzięła udziału
-->na skutek czynności wykonanych na żądanie strony lub w jej interesie, np. strona żądała jeszcze jednego dodatkowego biegłego.
W postępowaniu podatkowym poza kosztami dodatkowymi poniesionymi w interesie strony wprowadzono swoiste rozwiązanie polegające na obciążeniu strony kosztami jej nieuczciwości, a więc swego rodzaju represyjnymi.

Koszty postępowania powinny być uiszczone z góry, jeżeli są stałe lub nadają się do zryczałtowania, a przepisy odrębne wymagają ich uiszczenia przed wszczęciem postępowania. Na żądanie organu administracyjnego koszty mogą być w części uiszczone zaliczkowo. Pełna kwota kosztów postępowania jest ustalana po zakończeniu postępowania w danej instancji i wraz z decyzją wydaje się postanowienie określające wysokość należności z tego tytułu, osoby zobowiązane, termin i formę opłacenia należności. Postanowienie w sprawie kosztów postępowania może być zaskarżone w drodze zażalenia, a ostateczne postanowienie w tej sprawie może być zaskarżone do sądu administracyjnego. W razie nieuiszczenia należności przez stronę wykonanie postanowienia może nastąpić w trybie egzekucji administracyjnej.

Artykuł 267 k.p.a. dopuszcza zwolnienie strony od opłat lub kosztów po­stępowania, jeżeli jest ona w sytuacji „niewątpliwej niemożności" ich opłacenia. Przepis nie wymaga wniosku strony, a więc może być zastosowany również z urzędu.
Gdy stronie zwrócono koszty osobistego stawienia się, a wezwanie nastąpiło wskutek błędu pracownika organu. W odrębnym postępowaniu administracyjnym ustala się winę pracownika, określa koszty, które spowodował błędnym wezwaniem, oraz orzeka się o zwrocie ustalonej kwoty w drodze wydania decyzji. Ściągnięcie od pracownika organu tych należności następuje „w trybie administracyj­nym", co nie jest równoznaczne z zastosowaniem eg­zekucji administracyjnej, a oznaczać może tylko przypisanie pracownikowi od­powiedniej kwoty do zwrotu organowi administracyjnemu bez udawania się na drogę sądową.

Weryfikacja decyzji i postanowień w toku instancji administracyjnych.

1. Weryfikacja na drodze administracyjnej następuje
- w toku instancji- dwuinstancyjność
- w nadzwyczajnych trybach postępowania administracyjnego
2. Weryfikacja na drodze sądowej
elementami składowymi są: środki zaskarżenia, środki nadzoru i odwołalność decyzji

*środki zaskarżenia- za jakich pomocą uprawnione podmioty mogą żądać weryfikacji rozstrzygnięć administracyjnych w celu ich kasacji lub reformacji. Można je klasyfikować:
a. Kryterium przesunięcia kompetencji do weryfikacji zaskarżonego rozstrzygnięcia na wyższą instancję
-bezwzględnie dewolutywne- zawsze przesuwają sprawę do wyższej instancji
-względnie dewolutywne- tylko w razie nie uwzględnienia przez I instancję
-niedewolutywne- przez organ wydający zaskarżoną decyzję
b. Kryterium rodzaju zaskarżonego rozstrzygnięcia
-zwyczajne- służące do rostrzygnięć nieostatecznych
-nadzwyczajne- wnoszone do rozstrzygnięć ostatecznych
c. Kryterium mocy prawnej wniesionego środka zaskarżenia
-bezwzględnie supensywne- z mocy prawa wstrzymują wykonalność
-względnie supensywne- wstrzymanie wg oceny organu rozpatrującego środek
d. Kryterium mozliwości wnoszenia danego środka zaskarżenia samodzielnie
-samoistne
-niesamoistne- tylko z innymi środkami prawnymi

*środki nadzoru- za ich pomocą organy powołane do sprawowania nadzoru uruchamiają z urzędu postepowanie weryfikacyjne, służące do kasacji lub reformacji decyzji

*odwołalność decyzji- to prawna możność kasacji lub reformacji decyzji z urzędu przez organ, który ją wydał.

System weryfikacji rozstrzygnięć w drodze admini­stracyjnej nie został zbudowany z instytucji procesowych jednolitego charakteru.
Jednorodną konstrukcję mają takie instytucje procesowe jak:
-odwołanie,
-wniosek o ponowne rozpoznanie sprawy,
-zażalenie,
-przeciw,
--->a w postępowaniu podatkowym — odwołanie i zażalenie, a gdy chodzi o zaskarżenie na drodze sądowej — skarga do sądu administracyjnego
Skargę powszechną kwalifikuje się: albo jako odwołania, jeżeli została wniesiona przez stronę na wydaną w postępowaniu administracyjnym decyzję nieostateczną w ter­minie czternastu dni od doręczenia lub ogłoszenia decyzji, albo jako żądanie wznowienia postępowania lub żądanie stwierdzenia nieważności decyzji, albo też żądanie jej uchylenia lub zmiany.

Charakter mieszany mają:
-instytucja wznowienia postępowania
-instytucja stwierdzenia nieważności decyzji.

Wspólną cechą instytucji procesowych składających się na system weryfikacji decyzji jest ich cel, który stanowi wyeliminowanie z obrotu prawnego wadliwych decyzji przez ich kasację lub reformację. System weryfikacji decyzji w drodze administracyjnej opiera się na weryfikacji decyzji w toku instancji oraz na weryfikacji poza tokiem instancji w tzw. nadzwyczajnych trybach postępowania.

Odwołanie.
Odwołanie jest instytucją procesową tworzącą możliwość prawną określonym, uprawnionym podmiotom zaskarżenia decyzji administracyjnej. Prawu temu odpo­wiada obowiązek kompetentnych organów ponownego rozpatrzenia i rozstrzygnię­cia sprawy indywidualnej merytorycznie w trybie postępowania administracyjnego.
Pojęcie odwołania jest stosowane do określenia środka zaskarżenia uruchamiającego tok postępowania odwoławczego przed organami administracyjnymi, jak również do określenia środka uruchamiającego postępowa­nie przed sądem powszechnym. W postępowaniu w sprawach ubezpieczeń społecz­nych odwołanie wniesione od decyzji organu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych uruchamia postępowanie przed sądem powszechnym.

Granice prawa odwołania w postępowaniu administracyjnym i postępowa­niu podatkowym.
Według art. 78 Konstytucji RP: „Każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Wyjątki od tej zasady oraz tryb zaskarżenia określa ustawa".
Każda sprawa indywidualna rozpoznana i rozstrzygnięta decyzją organu I instancji podlega w wyniku wniesienia odwołania ponownemu rozpoznaniu i rozstrzygnięciu przez organ II instancji. Od każdej zatem decyzji nieostatecznej służy odwołanie.
Wyjątki
-> Od decyzji wydanej w pierwszej instancji przez samorządowe kolegium odwoławcze w sprawach należących do zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego i zadań z zakresu administracji rządowej odwołanie nie służy.
-> Od decyzji wydanych w I instancji przez ministra oraz przez samorządowe kolegia odwoławcze służy uprawnionym — wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy-stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołania od decyzji.

Podmioty uprawnione do wniesienia odwołania.
Organ odwoławczy nie może działać z urzędu, dopiero czynność strony, którą jest wniesienie odwołania, powoduje, że organ wyższego stopnia może korzystać z uprawnień, jakie są przewidziane dla organu odwoławczego.
Legitymację do wniesienia odwołania ma strona, legitymację ma również podmiot, który twierdzi, że nie ma w sprawie interesu prawnego lub obowiązku prawnego, a decyzja została do niego skierowana.
Prawo to może realizować jednostka mająca zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych. Prawo to nie służy natomiast jednostkom, które nie spełniają wymienionych przesłanek, chociażby decyzja organu I instancji nie była dla nich obojętna i w skutkach swych pośrednio ich dotyczyła- jednostka może wnieść skargę. Jeżeli zakres ten jest związany pośrednio ze sprawą administracyjną lub inną sprawą indywidualną w fazie postępowania odwoławczego, to skargę taką należy traktować jako materiał dowodowy.
Jedyną przesłan­ką jest niezadowolenie strony z rozstrzygnięcia zawartego w decyzji organu I instancji.

Strona może cofnąć odwołanie przed wydaniem decyzji przez organ odwoławczy ze skutkiem prawnym tylko wtedy, gdy nie doprowadzi to do utrzymania w mocy decyzji naruszającej prawo lub interes społeczny, a więc skuteczność tej czynności strony jest uzależniona od oceny organu odwoławczego.

Uprawnienie do wniesienia środka zaskarżenia przysługuje nie tylko stronie, ale i podmiotom na prawach strony, tj.:

Organizacja społeczna w sprawie dotyczącej innej osoby może wystąpić z żądaniem wszczęcia postępowania oraz z żądaniem dopuszczenia jej do udziału w toczącym się postępowaniu. Skuteczność prawna żądania organizacji społecznej jest uzależniona od wystąpienia łącznie dwóch przesłanek: żądanie jest uzasadnione celami statutowymi tej organizacji i przema­wia za nim interes społeczny. Ocena wystąpienia tych przesłanek w danej sprawie indywidualnej należy do organu orzekającego, który — jeżeli uzna żądanie organizacji społecznej za uzasadnione — postanawia o wszczęciu postępowania z urzędu lub o dopuszczeniu organizacji do udziału w toczącym się postępowaniu. W przypadku gdy organizacja społeczna została dopuszczona do udziału w po­stępowaniu w I instancji, ma ona prawa strony, a zatem również ma prawo do wniesienia odwołania. Jeżeli ta organizacja nie brała udziału w postępowaniu w I instancji, to nie ma ona legitymacji do złożenia odwołania.

W postępowaniu podatkowym organizacja społeczna, jeżeli została za zgodą strony dopuszczona do udziału w postępowaniu, ma prawa strony. Ma zatem również prawo do wniesienia odwołania.

Prawo prokuratora jest zróżnicowane w zależności od tego, czy brał udział w postępowaniu w I instancji. Jeżeli zatem prokurator bierze udział w postępowaniu w I instancji, to służą mu prawa strony i ma on również legitymację do wniesienia odwołania. Jeżeli nie brał udziału to ma prawo zwrócenia się do właściwego organu administracji publicznej o wszczęcie postępowania w celu usunięcia stanu niezgod­nego z prawem oraz ma on prawo udziału w każdym stadium po­stępowania. W postępowaniu podatkowym zastosowanie mają przepisy k.p.a. dotyczące udziału prokuratora w postępowaniu, a więc i w zakresie uprawnienia do wniesienia odwołania.

Legitymację do wniesienia odwołania — w zakresie, w jakim przyznana jest w k.p.a. prokuratorowi — ma Rzecznik Praw Obywatelskich.

Wymagania formalne odwołania.
Odwołanie nie wymaga zachowania szczególnej formy ani szczegółowe­go uzasadnienia- wystarczy, jeżeli z odwołania wynika, że strona nie jest zadowolona z wydanej decyzji.
Odwołanie, poza wyrażeniem niezadowolenia z decyzji, powinno odpowiadać ogólnym wymaganiom stawianym podaniom.
Odwołanie, jak każde podanie, może być wnoszone pisemnie, telegraficznie lub dalekopisem, telefaksem lub pocztą elektro­niczną; strona może wnieść odwołanie również ustnie do protokołu.
Warunkiem formalnym jest termin, w którym strona może ze skutkiem prawnym wnieść odwołanie. Odwołanie należy wnieść w terminie czternastu dni od dnia doręczenia (ogłoszenia) decyzji stronie. Przepisy szczególne mogą ustanawiać inne terminy do wniesienia odwołania.
Pośredni tryb wnoszenia odwołania, gdyż odwołanie wnosi się do organu odwoławczego za pośrednictwem organu, który wydał decyzję- musi to być przestrzegana za równo przez stronę jak i przez organ. Zatem organ odwoławczy, jeżeli otrzyma odwoła­nie bezpośrednio od strony, jest obowiązany przesłać je organowi I instancji- tak samo jest w O.P.

Moc prawna odwołania.
„Przed upływem terminu do wniesienia odwołania decyzja nie ulega wykonaniu". Od tej reguły dopuszcza się wyjątki:
-->gdy decyzji został nadany rygor natychmiastowej wykonalno­ści
-->gdy podlega ona natychmiastowemu wykonaniu z mocy ustawy. Również od tej reguły można odstąpić, gdy decyzja jest zgodna z żądaniem wszystkich stron.

Przed upływem terminu do wniesienia odwołania decyzja nie podlega wykonaniu, zaś o dalszym bycie wykonalności decyzji przesądza moc prawna odwołania. K.p.a. przyznaje odwołaniu moc środka zaskarżenia bezwzględnie suspensywnego: „Wniesienie odwołania w terminie wstrzymuje wykonanie decyzji". Bezwzględna suspensywność odwołania nie obejmuje przypadków, gdy decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności lub gdy decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu z mocy ustawy. W takich sytuacjach organ od­woławczy, jeżeli uzna to za uzasadnione, może wstrzymać natychmiastowe wykonanie decyzji.

W postępowaniu podatkowym decyzje organu I instancji podlegają wykonaniu przed upływem terminu do wniesienia odwołania. Ordynacja podatkowa nie nadaje odwołaniu mocy bezwzględnie suspensywnej. Zasadą przyjętą jest względna suspensywność odwołania, wniesienie odwołania nie wstrzymuje wykonania decyzji. Organ podatkowy, w przypad­kach uzasadnionych ważnym interesem strony lub interesem publicznym na wniosek strony lub z urzędu, w formie postanowienia, wstrzymuje wykonanie decyzji w całości lub w części.
Właściwym do wydania postanowienia o wstrzyma­niu jest:
1) organ, który wydał decyzję, do czasu przekazania odwołania wraz z aktami sprawy właściwemu organowi odwoławczemu;
2) organ odwoławczy — po otrzymaniu odwołania wraz z aktami sprawy.
Na postanowienie w sprawie wstrzymania wykonania decyzji służy zażalenie

Postępowanie odwoławcze.
Konstrukcja prawna odwołania jest oparta na względnej dewolutywności, kompetencja, bowiem do rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy w toku postępowania odwoławczego przechodzi na organ odwoławczy tylko wtedy, gdy organ I instancji nie znalazł podstaw do weryfikacji decyzji we własnym zakresie. W związku z tą konstrukcją odwołania możemy postępowanie odwoławcze podzielić na:
--->postępowanie odwoławcze przed organem I instancji (samokontrola)
--->postępowanie odwoławcze przed organem II instancji.

Postępowanie odwoławcze przed organem I instancji.
Czynności procesowe organu I instancji obejmują:
--zawiadomienie stron o wniesieniu odwołania oraz
--podjęcie samokont­roli w odniesieniu do własnej decyzji.

Względna dewolutywność- organ, który wydał decyzję, jest nią związany od chwili jej doręczenia lub ogłoszenia, jeżeli kodeks inaczej nie stanowi. Wyjątki to nic innego jak kryteria samokontroli.

Możliwość dokonania przez organ I instancji samokontroli opiera się, na dwóch podstawowych kryteriach:
--->kryterium o charakterze formalnym- jeżeli odwołanie wniosły wszystkie strony — albo tylko jedna, ale pozostałe strony wyraziły zgodę na uchylenie lub zmianę decyzji zgodnie z żądaniem odwołania(poza tymi co im doręczył)
--->kryterium ma już charakter merytoryczny, bo istota jego polega na tym, że stanowisko organu musi się pokrywać ze stanowiskiem stron.

W postępowaniu podatkowym- „Organ podatkowy, który wydał decyzję, jest nią związany od chwili jej doręczenia"— od tej zasady dopuszczalne są wyjątki. Wyjątek taki ustanawia już w ramach postępowania odwoławczego, dopusz­czając samokontrolę organu I instancji.

Czynności procesowe podjęte przez organ w ramach samokontroli odbywają się w dwóch fazach:
---->Pierwsza faza :obejmuje przeprowadzenie kontroli własnego postępowania, polegającej na ponownym rozpoznaniu i rozpatrzeniu sprawy oraz na ustaleniu, czy stanowisko zajęte w danej sprawie może być zmienione.
---->W fazie drugiej następuje konfrontacja tego stanowiska z żądaniem strony. Wynik konfron­tacji może być różny. W grę wchodzą tu trzy sytuacje:
* organ ustala, że żądanie strony jest uzasadnione w całości i w związku z tym jest kompetentny do zmiany lub uchylenia swojej decyzji;
* organ ustala, że żądanie strony może być uwzględnione tylko częściowo i wówczas nie ma on kompetencji do wzruszenia swojej decyzji
* organ ustala, że odwołanie, jego zdaniem, nie jest uzasadnione.
Kompetencja organu I instancji, co do zmiany lub uchylenia własnej decyzji jest oparta na przesłance uwzględnienia w całości żądania strony.

Organ I instancji jest obowiązany ponownie rozpatrzyć sprawę w terminie siedmiu dni, licząc od dnia, w którym otrzymał odwołanie, a w postępowaniu podatkowym bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie 14 dni od otrzymania odwołania. Od nowej decyzji stronom służy odwołanie. Jeżeli organ ten ustalił, że nie ma podstaw do wzruszenia własnej decyzji, to przekazuje w tym terminie odwołanie wraz z aktami sprawy organowi odwoławczemu.

Postępowanie odwoławcze przed organem II instancji.
Generalnym rozwiązaniem jest, że organem odwoławczym jest organ bezpośrednio wyższego stopnia w stosunku do organu wydającego zaskarżoną decyzję. Od takiego usytuowania organu odwoławczego k.p.a. dopuszcza wyjątki, jeżeli wyni­kają one z ustawy np. organem odwoławczym od decyzji i postanowień wydanych przez Prezesa Urzędu do Spraw Repatriacji i Cudzoziemców w sprawach o nadanie lub pozbawienie statusu uchodźcy jest Rada do Spraw Uchodźców.

Postępowanie odwoławcze przed organem II instancji możemy podzielić na trzy stadia:
--->postępowanie wstępne,
--->postępowanie rozpoznawcze
--->stadium podjęcia decyzji.
Postępowanie to rozpoczyna się w dacie przekazania organowi odwoław­czemu odwołania wraz z aktami sprawy, a kończy się w dacie doręczenia lub ogłoszenia decyzji organu II instancji.
1. Postępowanie wstępne.

Organ odwoławczy podej­muje tutaj czynności mające na celu ustalenie, czy odwołanie jest dopuszczalne oraz czy zostało wniesione z zachowaniem terminu.
*Niedopuszczalność odwołania może wynikać z przyczyn o charakterze przedmiotowym, jak również podmiotowym.
--> Niedopuszczalność odwołania z przyczyn przedmiotowych
- odwołanie przysługuje od decyzji, czyli jest niedpouszcalne gdy nie została wydana lub gdy czynność organu administracji publicznej nie jest decyzją administracyj­ną, a stanowi np. czynność materialno-techniczną.
- wyczerpano możliwość kolejnego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy- z. dwuinstancyjności.
Trzeba pamiętać, że decyzje wydane w postępowaniu jednoin­stancyjnym nie podlegają zaskarżeniu w toku instancji.

--> niedopuszczalność odwołania z przyczyn podmiotowych - obejmuje sytuacje wniesienia odwołania przez jednostkę niemającą legitymacji do wniesienia tego środka zaskarżenia albo też wniesienia odwołania przez stronę niemającą zdolności do czynności prawnych.

*Organ odwoławczy w postępowaniu wstępnym bada, czy odwołanie zostało wniesione w przewidzianym przepisami terminie. Jeżeli strona uchybiła terminowi do wniesienia odwołania, a wystąpi o jego przywrócenie, to organ odwoławczy ostatecznie rozstrzyga o jego przywróceniu.

Wynik przeprowadzonych czynności
W przypadku negatywnego wyniku organ odwoławczy wydaje albo postanowienie o niedopuszczalności odwołania, albo o uchybieniu terminu do wniesienia odwołania <- służy skarga do NSA.

2. Postępowanie rozpoznawcze.
Jego przedmiotem jest ponowne rozpatrzenie sprawy indywidualnej rozstrzygniętej decyzją organu I instancji. Granice postępowania rozpoznawczego generalnie wyznaczają zasady ogólne postępowania administracyjnego, a przede wszystkim zasada prawdy obiektywnej, zasada praworządności i zasada dwuinstancyjności.

Organ odwoławczy dokonuje oceny materiału dowodowego zebranego w postępowa­niu przed I instancją. Wynik tej oceny może być dwojaki:

--->>organ odwoławczy może stwierdzić, że organ I instancji, mimo że nie dysponował niezbędnymi dowodami, nie przeprowadził postępowania dowodowego w celu ich uzyskania, czyli że w istocie brak było rozpoznania sprawy w I instancji. Organ odwoławczy kasuje decyzję I instancji i przekazuje sprawę organowi I instancji do ponownego rozpatrzenia

--->>organ odwoławczy stwierdza, że postępowanie rozpoznawcze w I instancji wymaga uzupełnienia, nie zostały bowiem ustalone wszystkie istotne dla sprawy okoliczności faktyczne. W takim przypadku organ odwoławczy z urzędu lub na wniosek strony jest obowiązany przeprowadzić uzupełniające postępowanie dowodowe, które przeprowadza sam albo może zlecić jego przeprowadzenie organowi, który wydał decyzję zaskarżoną.

Z zasady prawdy obiektywnej wypływa dla organu odwoławczego obowiązek uwzględnienia tych „nowości", chyba, że prowadzą one do nowej sprawy. Uzupełniające postępowanie dowodowe przeprowadza się według przepisów o postępowaniu przed organem I instancji. Rozpoznanie sprawy w postępowaniu odwoławczym następuje, zatem na podstawie materiału dowodo­wego zebranego w postępowaniu w I instancji, który jest uzupełniany przez organ odwoławczy, w razie stwierdzenia, że nie zostały wyjaśnione istotne okoliczności faktyczne sprawy.

3. Podjęcie decyzji.

ROZSTRZYGNIĘCIE MERYTORYCZNE:
--->Rozstrzygnięcie organu odwoławczego z organem I instancji pokrywa się i dlatego zaskarżoną decyzję utrzymuje w mocy.
--->Rozstrzygnięcie organu odwoławczego jest niezgodne z rozstrzygnięciem organu I instancji i dlatego organ odwoławczy uchyla zaskarżoną decyzję w całości lub w części i w tym zakresie orzeka co do istoty sprawy.-(rozstrzygnięcie merytoryczno-reformacyjne).

ROZSTRZYGNIĘCIE KASACYJNE.-w ograniczonym zakresie ma te kompetencje.
--->Decyzja kasacyjna typowa-organ odwoławczy uchyla decyzję organu I instancji, nie rozstrzygając sprawy pod względem merytorycznym (co do jej istoty) i umarza postępowanie w sprawie
--->Decyzja kasacyjna z przekazaniem sprawy. Organ odwoławczy może wydać decyzję kasacyjną i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia, gdy postępowanie w I instancji zostało przeprowadzone z rażącym naruszeniem norm prawa procesowego, a zatem gdy:
a) organ I instancji nie przeprowadził postępowania wyjaśniającego (postępowania dowodo­wego)
b) postępowanie wyjaśniające (postępowanie dowodowe) zostało prze­prowadzone, ale w rażący sposób naruszono w nim przepisy procesowe.

Ocena, czy wystąpiła przesłanka, od której jest uzależnione wydanie decyzji kasacyjnej, należy do organu odwoławczego. Organ odwoławczy może przeprowadzić tylko dodatkowe postępowanie wyjaśniające. W przypadku zatem rażącego naruszenia norm prawa procesowego przez organ I instancji organ odwoławczy ma tylko kompetencje kasacyjne. W przypadku zaś naruszenia w I instancji norm prawa procesowego, którego nie można zakwalifikować jako rażące, organ odwoławczy będzie obowiązany do usunięcia skutków tych naruszeń w toku postępowania odwoławczego, podejmując w odpowiednim zakresie postępowanie wyjaśniające (postępowanie dowodowe). Wydając decyzję kasacyjną połączoną z przekazaniem sprawy do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji, organ odwoławczy.

Zagadnienie zakazu reformationis in peius w postępowaniu odwoławczym.- zakaz zmiany na gorsze!
Według art. 139 k.p.a. organ odwoławczy nie może rozstrzygnąć sprawy indywidualnej na niekorzyść odwołującej się strony, chyba że zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo lub rażąco narusza interes społeczny.
Zakaz ten został więc w k.p.a. oparty na dwóch rozłącznych kryteriach:
--->kryterium rażącego naruszenia prawa w decyzji organu I instancji.
Dopuszczalność zatem odstąpienia od zakazu reformationis in peius, jeżeli zostało rażąco naruszone prawo, biorąc pod uwagę podstawy weryfikacji decyzji poza tokiem instancji oraz w drodze sądowej, trzeba ocenić pozytywnie.
--->kryterium rażące naruszenie interesu społecznego decyzją organu I instancji.
Pojęcie „rażącego naruszenia interesu społecznego" należy do pojęć nieostrych, co oznacza, że organ odwoławczy ma znaczną swobodę interpretacji przepisu i będzie mógł dokonać reformacji decyzji organu I instancji na niekorzyść strony odwołującej się z uwagi na każdy rodzaj wadliwości tej decyzji. Naruszenie zakazu reformationis in peius przez organ odwoławczy należy zakwalifikować jako naruszenie prawa stanowiące podstawę uchylenia decyzji odwoławczej.

Ordynacja podatkowa nie wprowadza jednolitej konstrukcji zakazu reformationis in peius. Według art. 234 o.p. organ odwoławczy nie może wydać decyzji na niekorzyść strony odwołującej się, chyba że zaskarżona decyzja rażąco narusza prawo lub interes publiczny.

Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy

Wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy jest środkiem zaskarżenia, który służy:
--->od decyzji wydanej w I instancji przez samorządowe kolegium odwoławcze- ma to gwarantować szeroką samodzielność organom samorządu terytorialnego.
--->od decyzji ministra- strona może się zwrócić z wnioskiem- na wzgląd strukturalny

Do wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań od decyzji.
Nie będą miały zastosowania przepisy dotyczące postępowania przed organem I instancji i decyzji kasacyjnych z przekazaniem sprawy do ponownego rozpatrzenia.

W postępowaniu podatkowym nie została wprowadzona instytucja wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy. Od decyzji wydanej w I instancji przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych, dyrektora izby skarbowej, dyrektora izby celnej i samorządowe kolegium odwoławcze służy odwołanie.

Zażalenie.

Zażalenie jest środkiem zaskarżenia służącym od postanowień. Zażalenie służy tylko na postanowienia, co, do których k.p.a., a w po­stępowaniu podatkowym o.p. przewidują wprost w przepisach szczegółowych ich zaskarżalność w drodze zażalenia.
Legitymacja:--> uprawnienie to służy stronie, jednak w przepi­sach szczegółowych uprawnienie to przyznano również innym uczestnikom po­stępowania. Związane jest to z tym, że adresatem postanowienia może być nie tylko strona, ale również mogą nim być inni uczestnicy postępowania, np. świadkowie, biegli, osoby trzecie.
W postępowaniu podatkowym tak również należy interpretować legitymację do wniesienia zażalenia.

Zażalenie wnosi się w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia (ogłoszenia) postanowienia stronie. Regułą jest, że postanowienia, od których służy zażalenie, są doręczane na piśmie. Jeżeli chodzi o wymagania, co do treści, formy i trybu wnoszenia zażalenia, to mają odpowiednie zastosowanie przepisy dotyczące od­wołania.

Wniesienie zażalenia nie wstrzymuje wykonania zaskarżonego postanowienia, ale organ administracji publicznej, który wydał postanowienie, może wstrzymać jego wyko­nanie, gdy uzna to za uzasadnione.
Do rozpatrzenia zażalenia stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołań.

Zagadnienie wadliwości decyzji administracyjnej.
Decyzja administracyjna jest prawidłowa, jeżeli łącznie spełnia dwie prze­słanki:
1---->jest zgodna z normami materialnego prawa administracyjnego
2---->została wydana zgodnie z normami procesowego prawa administracyjnego.

Jak narusza to jest wadliwą!!!
Możemy wyróżnić dwa rodzaje wadliwości decyzji administracyjnej:
-->wadliwość materialnoprawną- narusza 1- sankcja- nieważność decyzji
-->wadliwość procesowoprawną- narusza 2- sankcja- tryb wznowienia postepowania

Koncepcja nieważności decyzji opiera się na założeniu, że decyzje nieważne nie wywołują skutku prawnego od momentu wydania, są aktami pozornymi, nieistniejącymi, niemającymi mocy prawnej.
Koncepcja wzruszalności decyzji - decyzje wzruszalne wywołują skutki prawne, mają moc obowiązującą do czasu ich usunięcia z obrotu prawnego.

Skutkiem prawnym decyzji administracyjnej będzie powstanie, zmiana, wygaś­nięcie konkretnego stosunku prawnego lub też stwierdzenie istnienia albo nieist­nienia tego stosunku. Z momentem wejścia do obrotu prawnego decyzja wywołuje skutki prawne.

Za podstawę wyróżnienia wśród wadliwych decyzji tych, które są nieważne, oraz tych, które są wzruszalne, należy zatem przyjąć jako kryterium zdolność decyzji do wywoływania skutków prawnych uznanych przez prawo.
Decyzje nieważne to takie, których skutki prawne nie są uznane przez prawo.
Wzruszalne zaś będą te decyzje, których skutki prawne są przez prawo uznane, ale które są pozbawiane zdolności do wywoływania skutków prawnych w przyszłości.
Uznanie niektórych skutków prawnych decyzji nieważnej jest uzasadnione tym, że prawo nie może zupełnie ignorować rzeczywistości i nie pozostaje to w sprzeczności z generalną koncepcją, której założeniem jest nieuznawanie skutków prawnych decyzji do­tkniętej nieważnością.

Czynność prawna nieistniejąca jest zdarzeniem faktycznym, obiektywnie istniejącym, stwarzającym pozory czynności prawnej. Właśnie to stwarzanie pozoru czynności prawnej powoduje, że zachodzi potrzeba zastanowienia się nad jej bytem praw­nym.

Charakteryzując zagadnienie decyzji nieistniejących, trzeba wyróżnić dwie sytuacje:

1. Nieistnienie postępowania administracyjnego. Decyzje wydane w nieist­niejącym postępowaniu zawsze będą decyzjami nieistniejącymi. Z istoty po­stępowania administracyjnego wynika, że może się ono toczyć, gdy występują w nim co najmniej dwa podmioty, musi więc istnieć organ administracji publicz­nej, który ma zdolność prawną do prowadzenia postępowania, oraz musi być strona. Brak jednego z tych podmiotów powoduje nieistnienie postępowania administracyjnego;

2. Wydanie decyzji nieistniejących w postępowaniu administracyjnym. Do decyzji nieistniejących należy zaliczyć:
   --decyzje niezawierające wymaganych przepisami cech zewnętrznych
   --decyzje niedoręczone (nieogłoszone) stronie.
   Decyzja admini­stracyjna musi bowiem odpowiadać określonym w prawie procesowym przesłan­kom odnośnie do jej struktury jako prawnej wypowiedzi organu administracji publicznej.
   
   Decyzje nieistniejące nie korzystają z domniemania prawidłowości i nie wchodzą do obrotu prawnego. Stwierdzenie ich nieistnienia może nastąpić bez zachowania szczególnych wymagań co do trybu postępowania i formy oraz w każdym czasie.
   
   WERYFIKACJA DECYZJI I POSTANOWIEŃ W TRYBACH NADZWYCZAJNYCH
   System nadzwyczajnych trybów postępowania składa się z:
   -->>postępowania w sprawie wznowienia postępowania
   -->>postępowania w sprawie stwierdzenia nieważ­ności decyzji
   -->>postępowania w sprawie uchylenia lub zmiany decyzji dotkniętej wadami niekwalifikowanymi bądź decyzji prawidłowej.
   System ten jest oparty na zasadzie niekonkurencyjności, tzn. że poszczególne tryby nadzwyczajne mają na celu usunięcie tylko określonego rodzaju wadliwości decyzji i nie mogą być stosowane zamiennie. Naruszenie wyłączności stosowania określonego trybu nad­zwyczajnego weryfikacji decyzji stanowi rażące naruszenie prawa, będące pod­stawą stwierdzenia nieważności decyzji.
   
   Postępowanie w sprawie wznowienia postępowania.

Wznowienie postępowania jest instytucją procesową stwarzającą prawną moż­liwość ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej:
---> zakoń­czonej decyzją ostateczną,
---> jeżeli postępowanie, w którym ona zapadła, było dotknięte kwalifikowaną wadliwością procesową wyliczoną wyczerpująco w prze­pisach prawa procesowego lub ustawach szczególnych.
Wznowienie postępowania następuje:
- z urzędu: bądź przez organ który wydał zaskarżoną decyzję bądź przez organ wyższego stopnia- jako środek nadzoru
- na żądanie strony.

*Podstawy wznowienia postępowania.* Art.145 k.p.a., art.240 o.p.

1.Dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne okzały się fałszywe-par.1
Wznowienie postępowa­nia na tej podstawie następuje wtedy, gdy wystąpią łącznie trzy przesłanki.
--->w postępowaniu dowodowym prowadzonym w danej sprawie skorzystano z fałszywego dowodu. Może to mieć miejsce zarówno w odniesieniu do dowodów wymienionych w k.p.a. i o.p., jak i oczywiście w stosunku do dowodów nienazwanych. Fałsz dowodu może polegać na przyjęciu fałszywych zeznań świadków, fałszywej opinii biegłego, na posłużeniu się podrobionym dokumentem.
--->sfałszowanie dowodu musi być stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu, a w postępowaniu podatkowym wyłącznie prawomocnym orzeczeniem sądu.
1 wyjątek pojawia się wtedy, gdy sfałszowanie dowodu jest oczywiste, a wznowienie postępowania jest nieodzowne z wyższych racji, tzn. gdy w ten sposób uniknie się niebezpieczeństwa dla życia lub zdrowia ludzkiego albo zapobiegnie się poważnej szkodzie dla interesu społecznego.
2 wyjątek- wznowienie postępowania może nastąpić, gdy postępowanie przed sądem lub innym organem nie może być wszczęte wskutek przedawnienia lub innych prawnie określonych przyczyn (aboli­cja, amnestia).
--->fałszywy dowód był podstawą ustalenia okoliczności faktycznych istotnych w danej sprawie.

2.Wydanie decyzji w wyniku przestępstwa.- par.1, pkt2
Wznowienie postępowania na tej podstawie jest dopuszczalne, jeżeli łącznie zostaną spełnione trzy przesłanki:

--->musi mieć miejsce fakt popełnienia przestępstwa( definicja z PK-zbrodnia i występek)

--->fakt popełnienia przestępstwa jest stwierdzony prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu; wyjątki dotyczące tej przesłanki są określone identycznie jak w odniesieniu do pierwszej podstawy wznowienia postępowania;

--->pomiędzy wydaniem decyzji a popełnieniem przestępstwa istnieje związek przyczynowy, co wymaga szerszego wyjaśnienia.

3.Wydanie decyzji przez pracownika lub przez organ administracji państwowej podlegających wyłączeniu-par.1pkt3
W art. 24 i 25 k.p.a. stanowi się o „wyłączeniu od udziału w po­stępowaniu. W pojęciu „wydanie decyzji" mieści się tylko udział w czynnościach decydujących i wobec tego tylko takie naruszenie przepisów o wyłączeniu pracownika lub organu stanowi podstawę wznowienia postępowania. Udział wyłą­czonego pracownika lub organu w czynnościach przygotowawczych ulega nato­miast sanacji wtedy, gdy decyzja stanie się ostateczna. Oprócz instytucji wyłączenia pracownika oraz organu k.p.a. wprowadza również wyłączenie członka organu kolegialnego oraz biegłego, nie ustanawia jednakże gwarancji represyjnych przestrzegania tych przepisów na drodze administracyjnej.

4.Strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu.
--->brak udziału - w postępowa­niu, jak również w istotnych czynnościach przygotowawczych. Chodzi tu zarówno o udział w postępowaniu głównym, jak i w postępowaniach nadzwyczajnych.
--->brak winy strony- nie dopuszczono strony do uczestnictwa w postępowaniu bądź wprawdzie stronę prawidłowo zawiadomiono o wszczęciu postępowania i jego czynnościach, ale nie mogła ona wziąć udziału w nich z powodu przeszkód nie do przezwyciężenia.
Niedopuszczenie strony do uczestnictwa w postępowaniu będzie występowało w czterech sytuacjach:

...1...gdy o wszczęciu postępowania na wniosek strony organ nie zawiadamia pozostałych stron i prowadzi postępowanie bez ich udziału;

...2...gdy o wszczęciu postępowania z urzędu organ nie zawiadamia wszystkich stron w sprawie;
...3...gdy organ zawiadamia strony o wszczęciu postępowania, ale następnie nie wzywa ich do udziału w czynnościach przygotowawczych albo wbrew przepisom prawa nie zapewnia im aktywnego udziału w postępowaniu.

...4...gdy organ I instancji nie zawiadamia którejś ze stron o wniesieniu od­wołania przez pozostałe strony (podmioty na prawach strony) i postępowanie odwoławcze toczy się bez udziału strony albo prowadzi się bez udziału strony postępowanie w którymś z trybów nadzwyczajnych.

Jeżeli k.p.a. określa się sytuację, w której można prowadzić postępowanie bez udziału stron, to nie stanowi to przypadku niedopuszczenia strony do uczestnictwa dopóty, dopóki nie stwierdzi się naruszenia art. 10 § 2 k.p.a. Dopiero w sytuacji wykroczenia poza ramy wyznaczone tym przepisem można mówić o istnieniu podstawy do wznowienia postępowania z powodu niedopuszczenia strony do uczestnictwa w postępowaniu.
Wznowienie postępowania z powodu niedopusz­czenia stron do uczestnictwa w postępowaniu następuje niezależnie od tego, czy to kwalifikowane naruszenie norm prawa procesowego miało wpływ na treść decyzji, czy też takiego wpływu nie można stwierdzić.

5.ujawnienie istotnych dla sprawy nowych okoliczności faktycznych lub nowych dowodów, które istniaływ dniu wydania decyzji, lecz nie były znane organowi ją wydającemu.
Wznawia się postępowanie na tej podstawie wtedy, gdy są spełnione łącznie trzy przesłanki:
--->ujawnione okoliczności faktyczne lub dowody, istotne dla sprawy, są nowe. Przez pojęcie nowych okoliczności faktycznych lub nowych dowodów należy rozumieć zarówno okoliczności lub dowody nowo odkryte, jak również po raz pierwszy zgłoszone przez stronę.
--->okoliczności faktyczne i dowody, o których stanowi się w przepi­sie, muszą istnieć w dniu wydania ostatecznej decyzji. Jeżeli jednak okoliczności faktyczne powstały po wydaniu ostatecznej decyzji, to dają one podstawę do wszczęcia postępowania w nowej sprawie, a nie będą podstawą wznowienia postępowania.
--->nowe fakty i dowody nie były znane organowi wydającemu decyzję. Przesłanka ta jest związana z obowiązywaniem w postępowaniu admini­stracyjnym zasady swobodnej oceny dowodów. Organ jest związany oceną materiału dowodowego, a rozszerzenie podstawy tej oceny przez ujawnienie nowych okoliczności i dowodów może nastąpić we wznowionym postępowaniu. Trzeba też zaznaczyć, że zmiana oceny materiału dowodowego już zebranego w sprawie bez jego rozszerzenia nie może stanowić podstawy wznowie­nia postępowania.

6.Wydanie decyzji bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu.
W wielu przypadkach normy materialnego prawa administracyjnego nakładają na organy administracji publicznej obowiązek współdziałania z innymi organami przy wydawaniu decyzji przez zasięganie ich opinii, dokonywanie uzgodnienia treści rozstrzygnięcia sprawy. Podstawą wznowienia postępowania zatem jest w tym przypadku naruszenie norm prawa procesowego, a także obraza norm materialnego prawa administracyjnego. Wznowienie postępowania na tej pod­stawie następuje niezależnie od tego, czy brak współdziałania miał wpływ na treść decyzji.

7.Zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji. Pkt.7
W zasadzie organ administracji publicznej ma obowiązek zawiesić postępowanie, jeżeli powstaje konieczność rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego i tylko w wyjątkowych okolicznościach jest dopuszczalne rozstrzyg­nięcie tego zagadnienia we własnym zakresie, oczywiście tylko na użytek w kon­kretnej rozstrzyganej właśnie sprawie. Jeżeli pomiędzy takim rozstrzygnięciem, podjętym przez organ wydający decyzję, a rozstrzygnięciem właściwego organu jest różnica w istotnych punktach, to powstaje podstawa do wznowienia po­stępowania, bo od rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego zależy treść decyzji. Takiej podstawy wznowienia postępowania nie wprowadza o.p.

8.Decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione.-pkt8
Istotą tej podstawy wznowienia postępowania jest to, że decyzja została oparta na rozstrzygnięciu kompetentnego w sprawie sądu lub innego organu, a „rozstrzygnięcie to wchodziło w skład szeroko rozumianej podstawy prawnej. Uchylenie lub zmiana tej podstawy musi oczywiście wywrzeć odpowiedni wpływ na moc obowiązującą decyzji i doprowadzić do rozpatrzenia sprawy w nowych warunkach prawnych. W postępowaniu podatkowym przesłanka ta będzie spełniona, gdy zmiana albo uchylenie decyzji lub orzeczenia sądu nastąpiła w sposób mogący mieć wpływ na treść wydanej na ich podstawie decyzji.

9.Decyzja została wydana na podstawie aktu normatywnego, o którym orzekł Trybunał Konstytucyjny, że jest niezgodny z konstytucją, umową międzynarodową lub ustawą-145a- dodany ustawą z dnia 1 sierpnia 1997
Strona, której sprawa administracyjna została rozpoznana i rozstrzygnięta decyzją (postanowie­niem) na podstawie aktu normatywnego niezgodnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, może żądać wszczęcia postępowania w sprawie wznowienia postępowania. Takie rozwiązania przyjmuje o.p. -,,W sprawie zakończonej decyzją ostateczną wznawia się postępowanie, jeżeli: została wydana na podstawie przepisu, o którego niezgodności z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, ustawą lub ratyfikowaną umową międzynarodową orzekł Trybunał Kon­stytucyjny".

Stadia postępowania w sprawie wznowienia postępowania.

Postępowanie wstępne.

Wszczęcie postępowania w sprawie wznowienia postępowania może nastąpić z urzędu lub na wniosek strony. Organ administracji publicznej może wszcząć postępowanie z urzędu:
--->z własnej inicjatywy;

--->na skutek wniosku organizacji społecznej , a w po­stępowaniu podatkowym na wniosek organizacji społecznej, złożony za zgodą strony;
--->w wyniku złożenia przez osobę trzecią skargi powszechnej;
--->wskutek sprzeciwu wniesionego przez prokuratora.

Niedopuszczalne jest wszczęcie postępowania z urzędu, gdy chodzi o podstawę wznowienia wymienioną w art. 145 § 1 pkt 4 i art. 145a k.p.a., a w postępowaniu podatkowym w art. 240 § 1 pkt 4, 8 i 9 o.p.
Legitymacja
W postępowaniu w sprawie wznowienia postępowania mamy do czynienia z tą samą stroną, co w postępowaniu głównym. Legitymację do wniesienia wniosku o wznowienie postępowania ma zatem podmiot, który twierdzi, że decyzja dotyczy jego interesu prawnego lub obowiązku. Legitymację maja także uczestnicy postępowania, jeżeli postanowienie ich dotyczyło.
Wniosek
Nie określa się wprost, jakie wymagania musi spełniać wniosek strony o wznowienie postępowania- odsyła się tu do przepisów o podaniach.
Termin
Strona może ze skutkiem prawnym wnieść wniosek w terminie do miesiąca od dnia, w którym dowiedziała się o okolicz­nościach stanowiących podstawę wznowienia postępowania, a jeżeli żąda ona wznowienia postępowania na podstawie określonej w art. 145 § 1 pkt 4 k.p.a., termin liczy się od dnia, w którym dowiedziała się o decyzji. W razie żądania wznowienia postępowania na podstawie art. 145a § 1 termin miesięczny liczy się od dnia wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. W razie uchybie­nia terminu strona może zwrócić się z prośbą o jego przywrócenie.
Przepisy o.p. regulują jedynie termin do wniesienia żądania wszczęcia po­stępowania w sprawie wznowienia postępowania.
Organ właściwy
Do konstrukcji prawnej wznowienia postępowania nie została wprowadzona jako trwały element dewolucja kompetencji, gdyż organem właściwym do wznowienia postępowania jest organ, który wydał w sprawie decyzję w ostatniej instancji. Dewolucja kompetencji na organ wyż­szego stopnia następuje tylko wtedy, gdy przyczyną wznowienia postępowania jest działalność organu, który wydał w sprawie decyzję w ostatniej instancji. Dewolucja kompetencji nie następuje wtedy, gdy ostateczną decyzję wydał minister lub samorządowe kolegium odwoławcze, a w postępowaniu podatkowym również, gdy decyzję wydał dyrektor izby skar­bowej, dyrektor izby celnej. Dewolucja kompetencji ma ograniczony zakres, bo odnosi się tylko do wszczęcia postępowa­nia i do wyznaczenia organu, który ma przeprowadzić wznowione postępowanie i podjąć w nim rozstrzygnięcie co do istoty sprawy.
Forma i treść postanowienia lub decyzji.
O wznowieniu postępowania organ orzeka w formie postanowienia, odmowa wznowienia postępowania następuje zaś w formie decyzji, którą organ może wydać tylko w tych przypadkach, gdy jest niedopuszczalne wznowienie postępowania, a mo­że wynikać to:
z przyczyn przedmiotowych- zaliczyć do nich można: wyłączenie przepisami szczególnymi dopuszczalności wznowienia postępowania, gdy żądanie dotyczy wznowienia postępowania w sprawie zakończonej decyzją nieostateczną, sprawa nie była rozstrzygnięta decyzją lub postanowieniem, na które służy zażalenie.
z przyczyn podmiotowych, gdy z żądaniem wystąpiła osoba, która nie jest stroną albo która wprawdzie jest stroną, ale wniosła żądanie po upływie terminu, a nie ma podstaw do jego przywrócenia. Decyzję taką może również wydać, gdy żądanie pochodzi od strony niemającej zdolności do czynności prawnych, działającej bez przedstawiciela usta­wowego.
Moc decyzji
Wznowienie postępowania ma konstrukcję względnie suspensywną. Wykona­nie decyzji nie zostaje bowiem wstrzymane z mocy prawa. Organ administracji publicznej właściwy w sprawie wznowienia postępowania wydaje postanowienie o wstrzymaniu wykonania decyzji z urzędu lub na żądanie strony, gdy okoliczności sprawy dają podstawę do przypuszczenia, że decyzja będzie uchylona w wyniku wznowienia postępowania.

Postępowanie rozpoznawcze.
Przedmiotem postępowania rozpoznawczego jest ustalenie istnienia podstaw wznowienia postępowania oraz — w razie pozytyw­nego wyniku tych czynności — przeprowadzenie postępowania wyjaśniającego w celu rozstrzygnięcia istoty sprawy będącej przedmiotem weryfikowanej decyzji ostatecznej. Biorąc pod uwagę uregulowanie dotyczące podstaw wznowienia postępowania, trzeba też przyjąć, że organ powinien rozstrzygać na podstawie stanu faktycznego, istniejącego w dniu wydania weryfikowanej decyzji osta­tecznej.

Podjęcie decyzji.
W wyniku przeprowadzenia postępowania rozpoznawczego organ wydaje decyzję, w której zgodnie:

a) Odmawia uchylenia decyzji dotychczasowej, gdy stwierdzi brak podstaw do tego.

b) Uchyla decyzję dotychczasową, gdy stwierdzi wystąpienie podstaw do jej uchylenia i wydaje nową decyzję rozstrzygającą o istocie sprawy. Dopuszczalność uchylenia decyzji została ograniczona dwiema przesłankami:
*****1) termin
-uchylenie decyzji z przyczyn określonych w art. 145 § 1 pkt 1 i 2 nie może nastąpić, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło dziesięć lat,
-z przyczyn określonych w art. 145 § 1 pkt 3-8 oraz w art. 145a, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło pięć lat.
Rozwiązanie to jest wyrazem dążenia do zapewnienia stabilizacji stosunków prawnych, nienaruszalności ich, gdy przetrwały już pewien czas
******2), jeżeli w wyniku wznowionego postępowania mogłaby zapaść wyłącznie decyzja odpowiadająca w swej istocie decyzji dotych­czasowej.
Uchylając decyzję, organ jest obowiązany nową decyzją rozstrzygnąć istotę sprawy administracyjnej, będącej przedmiotem weryfikowanej decyzji.

c) Wydaje decyzję stwierdzającą niezgodność zaskarżonej decyzji z prawem, w przypadku gdy wystąpiła jedna z omówionych już przesłanek niedopuszczalno­ści uchylenia decyzji dotychczasowej. Decyzja stwierdzająca wydanie weryfiko­wanej decyzji z naruszeniem prawa nie eliminuje wadliwej decyzji z obrotu prawnego. Uzyskanie przez stronę decyzji tego rodzaju nie zmienia wprawdzie jej sytuacji prawnej, jednakże jest dla ochrony interesów strony istotne, stanowi, bowiem podstawę do wystąpienia z roszczeniem o odszkodowanie.

Jeżeli przedmiotem postępowania w sprawie wznowienia postępowania było postanowienie zamiast decyzji, organ na podstawie art. 151 § 1 i 2 k.p.a. wydaje postanowienie.

Ordynacja podatkowa
Po przeprowadzeniu po­stępowania rozpoznawczego organ podatkowy wydaje:
1. Decyzję, w której uchyla w całości lub w części decyzję dotychczasową i w tym zakresie orzeka co do istoty sprawy lub umarza postępowanie w sprawie.
2. Decyzję o odmowie uchylenia decyzji dotychczasowej. Podejmuje, gdy:
---stwierdzi brak podstaw do jej uchylenia na podstawie art. 240 § 1 o.p,
---stwierdzi podstawę do wznowienia postępowania wyliczoną w art. 240 § 1 o.p., ale w wyniku wznowienia postępowania mogłaby zostać wydana wyłącznie decyzja odpowiadająca w swojej istocie decyzji dotychczasowej.
---organ podatkowy odmawia uchylenia decyzji w całości lub w części, gdyby nie mógł wydać nowej decyzji orzekającej co do istoty sprawy z uwagi na upływ terminów przewidzianych w art. 68 lub art. 70 o.p.

Roszczenie odszkodowawcze.
Stronie, która poniosła szkodę w wyniku wydania decyzji dotkniętej wadą określoną w art. 145 § 1 k.p.a. albo wskutek uchylenia decyzji po wznowieniu postępowania, służy roszczenie o odszkodowanie na podstawie przepi­sów kodeksu cywilnego, którego to roszczenia może ona dochodzić przed sądem cywilnym w trybie uregulowanym w k.p.c. Artykuł ten zachował moc obowiązującą do zdarzeń i stanów prawnych po­wstałych przed dniem wejścia powołanej ustawy z 17 marca 2004 roku.

W postępowaniu podatkowym stronie, która poniosła szkodę na skutek wydania decyzji, która to decyzja następnie została uchylona w wyniku wznowienia postępowania, służy odszkodowanie za poniesioną stratę i utracone korzyści, chyba że przesłanki, które uzasadniają uchylenie decyzji, powstały z winy strony. Stronie służy również odszkodowanie, jeżeli szkoda została poniesiona wskutek uchylenia decyzji w wyniku wznowienia postępowania oraz gdy decyzji nie można uchylić z przyczyn wymienionych w art. 245 § 1 pkt 3 lit. b o.p. (art. 260 § 2 o.p.). Stronie nie służy odszkodowanie, jeżeli okoliczności stanowiące przesłanki uchyle­nia decyzji powstały z winy strony.

Ordynacja podatkowa wprowadza dwa tryby dochodzenia odszkodowania, a mianowicie tryb sądowy i tryb administracyjnosądowy.
--Tryb sądowy przed sądem powszechnym obowiązuje, gdy winę za powstanie okoliczności stanowiącej przesłankę do uchylenia decyzji w wyniku wznowienia postępowania ponosi inna strona postępowania.
--Tryb administracyjnosądowy ma zastosowanie w pozostałych przypadkach.

Odszkodowanie przysługuje od organu wydającego decyzję, którą uchylono w wyniku wznowienia postępowania. Wniosek o odszkodowanie strona wnosi do tego organu. O odszkodowa­niu orzeka organ podatkowy, który uchylił decyzję albo wydał decyzję o odmowie uchylenia decyzji. W razie odmowy orzeczenia odszkodowania lub orzeczenia o odszkodowaniu w wysokości mniejszej od zgłoszonej w żądaniu w tej sprawie — stronie przysługuje prawo wniesienia powództwa do sądu powszechnego w terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji. Za odmowę orzeczenia odszkodowania uważa się również niewydanie decyzji w terminie dwóch miesięcy od dnia wniesienia żądania przez stronę. W tym przypadku wniesienie powództwa może nastąpić w każdym czasie.

Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji (postanowienia)

Instytucja stwierdzenia nieważności decyzji tworzy możliwość prawną eliminacji z obrotu prawnego decyzji dotkniętych przede wszystkim wadami materialnoprawnymi (podmiotowym i przedmiotowym) a także postanowień od których służy zażalenie. Występują w niej zarówno elementy charakterystyczne dla środka zaskarżenia, środka nadzoru, jak też w zakresie ograniczonym — odwołalności decyzji.

Postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji wszczyna się:
-> na żądanie strony (środek zaskarże­nia) lub
-> z urzędu (można mówić o środku nadzoru, bo właściwy jest organ wyższego stopnia)
-> jeżeli decyzja została wydana przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze, a w postępowaniu podatko­wym ponadto, gdy została wydana przez dyrektora izby skarbowej, dyrektora izby celnej, to nieważność decyzji stwierdza ten właśnie organ, co będzie elementem charakterystycznym dla odwołalności decyzji.

Przesłanki stwierdzenia nieważności decyzji.
*Przesłanka pozytywna- wystąpienie jednej z podstaw
1. Decyzja została wydana z naruszeniem przepisów o właściwości

2. Decyzje wydano bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa

3. Decyzja dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną

4. Decyzja skierowana jest do osoby niebędącej stroną w sprawie

5. Decyzja była niewykonalna w dniu jej wydania i ta niewykonalność ma charakter trwały

6. Decyzji wykonanie wywoła czyn zagrożony karą

7. Decyzja zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa

*Przesłanki negatywne
1. Termin- upłynęło 10 lat od dnia jej doręczenia( ogłoszenia)
2. Nieodwracalność skutków prawnych decyzji
Decyzje wydawane w postępowaniu administracyjnym można podzielić na dwie grupy.
-1-Decyzje merytoryczne, które rozstrzygają sprawę w całości lub w części. Decyzje te wywołują podwójny skutek prawny, tj. skutek materialnoprawny oraz skutek procesowy. Skutek materialnoprawny wyraża się w nadaniu, odebraniu, odmowie przyznania lub w zmianie zakresu uprawnienia strony lub też w nałożeniu, zwolnieniu, zmianie zakresu obowiązku ciążącego na stronie albo w stwierdzeniu istnienia lub nieistnienia konkretnego stosunku praw­nego.
Skutek procesowy polega natomiast na przerwaniu stosunku procesowego pomiędzy organem orzekającym w sprawie a stroną.
-2-Decyzje niemające charakteru merytorycznego, które nie rozstrzygają istoty sprawy, a jedynie kończą postępowanie, jeżeli stało się ono bezprzedmiotowe. Decyzje te wywołują jedynie skutek procesowy.

NSA-„Nieodwracalność skutków prawnych oznacza w szczególności sytuację, w której poprzedni stan prawny nie może zostać przywrócony, gdyż przestał istnieć przedmiot, którego prawo dotyczyło, lub też podmiot, któremu prawo przysługiwało, utracił zdolność do zachowania tego prawa albo wygasła instytucja stanowiąca źródło prawa".
„Odwracalność albo nieodwracalność skutku prawnego decyzji trzeba rozpatrywać, mając na uwadze zakres właściwości organów administracji publicz­nej oraz ich kompetencję, tzn. umocowanie do stosowania władczych i jednostron­nych prawnych form działania. Jeżeli więc cofnięcie, zniesienie, odwrócenie skutków prawnych decyzji wymaga takich działań, do których organ administracji publicznej nie ma umocowania ustawowego, czyli nie może zastosować formy aktu administracyjnego, to wtedy właśnie skutek prawny decyzji będzie nie­odwracalny.

W postępowaniu podatkowym Ordynacja podatkowa wprowadza trzy prze­słanki dopuszczalności stwierdzenia nieważności decyzji, a mianowicie dwie przesłanki pozytywne i jedną przesłankę negatywną.
Przesłanki pozytywne to:
-przesłanka ostateczności decyzji- „Organ podatkowy stwierdza nieważność decyzji ostatecznej"
-stanowi ją wystąpienie jednej z wyliczonych wyczerpująco wad

Przesłankę negatywną- „Organ podatkowy odmawia stwierdzenia nieważności decyzji, jeżeli wydanie nowej decyzji orzekającej co do istoty sprawy nie mogłoby nastąpić z uwagi na upływ terminów przewidzianych w art. 68 lub art. 70".

Stadia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji.

1. Po­stępowanie wstępne.
Wszczęcie postępowania
* na żądanie strony
* z urzędu:

-->z własnej inicjatywy lub z inicjatywy organu administracji publicznej
nadzorującego określoną działalność;

-->na skutek sprzeciwu wniesionego przez prokuratora;

-->w wyniku wniosku organizacji społecznej, a w po­stępowaniu podatkowym na żądanie organizacji społecznej, złożone za zgodą strony;

-->wskutek skargi powszechnej wniesionej przez osobę trzecią.

Legitymację do zgłoszenia żądania wszczęcia postępowania ma strona, oraz podmiot twierdzący, że nie jest stroną w sprawie, w której wydano decyzję administracyjną a także mają w sprawach rozstrzygniętych postanowieniem uczestnicy postępowania, jeżeli postanowienie ich dotyczyło.

W postępowaniu podatkowym przepisy o.p. wprowadzają ograniczenie terminem dopuszczalności wszczęcia, zarówno z urzędu, jak i na wniosek strony, postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności. Organ podatkowy odmawia wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji ostatecznej, jeżeli żądanie zostało wniesione po upływie 5 lat od dnia doręczenia decyzji. Termin ten obowiązuje również w razie wszczęcia postępowania z urzędu.

Instytucja stwierdzenia nieważności jest oparta na bezwzględnej dewolucji kompetencji- bo organem właściwym do stwierdzenia nieważności decyzji jest organ wyższego stopnia. Od tej zasady dopuszczalne są tylko dwa wyjątki, odnoszące się do orzecznictwa ministra oraz samorządowych kolegiów odwoławczych, a w postępowaniu podat­kowym — także orzecznictwa dyrektora izby skarbowej, dyrektora izby celnej, na których kończy się administracyjny tok instancji. Do stwierdzenia nieważności decyzji w tym przypadku właściwy jest organ, który ją wydał. W postępowaniu podatkowym minister do spraw finansów publicznych jest właściwy do stwierdzenia nieważno­ści decyzji dyrektora izby skarbowej, dyrektora izby celnej, ale wyłącznie w po­stępowaniu wszczętym z urzędu.

Forma wszczęcia postępowania.
K.p.a. i o.p. nie regulują formy wszczęcia postępowania.
Odmowa wszczęcia postępowania następuje w formie decyzji, co będzie miało miejsce wtedy, gdy występuje niedopuszczalność tego postępowania z przyczyn przedmiotowych, np. żądanie dotyczy innego aktu niż decyzja czy postanowienie oraz z przyczyn podmiotowych, np. żądanie zostało wniesione przez podmiot niebędący stroną w sprawie albo, gdy wniosła je strona niemająca zdolności do czynności prawnych, a w przekonaniu organu nie ma podstaw do wszczęcia postępowania z urzędu.
W postępowaniu podatkowym odmowa wszczęcia postępowania będzie miała ponadto miejsce w razie upływu 5 lat od dnia doręczenia decyzji oraz gdy sąd administracyjny oddalił skargę.

Organ nie może odmówić wszczęcia postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji, motywując odmowę brakiem podstaw prawnych do tego stwierdzenia. Organ może wykazać brak podstaw do stwierdzenia nieważności decyzji określonych w art. 156 § 1 k.p.a. dopiero po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego, a więc w decyzji odmawiającej stwierdzenia nieważ­ności decyzji, wydanej po rozpatrzeniu sprawy. Takie też rozwiązanie obowiązuje w postępowaniu podatkowym.

Instytucja stwierdzenia nieważności decyzji jest oparta na względnej suspensywności, wszczęcie postępowania w tej sprawie nie wstrzymuje z mocy prawa wykonania weryfikowanej decyzji. Wstrzymanie wykonania decyzji następuje dopiero wtedy, gdy organ stwierdzi, że zachodzi prawdopodobieństwo istnienia w decyzji wady określonej w art. 156 § 1 k.p.a., a w postępowaniu podatkowym — w art. 247 § 1 o.p., i wyda stosowne postanowienie.

2. Postępowanie rozpoznawcze.
Przedmiotem postępowania rozpoznawczego jest ustalenie istnienia jednej z wadliwości decyzji określonej w k.p.a. i o.p., lub też wadliwości określonej w przepisach szczególnych, a także stwierdzenie, czy nie wystę­pują przesłanki negatywne wymienione w art. 156 § 2 k.p.a.
Postępowanie rozpoznawcze w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji po­winno być prowadzone zgodnie z przepisami k.p.a., a w postępowaniu podat­kowym — z przepisami o.p., regulującymi postępowanie przed organem I instan­cji, tak jak w każdej nowej sprawie indywidualnej wszczętej przez organ admini­stracji publicznej.

3. Podjęcie decyzji..
Organ po przeprowadzeniu postępowania rozpoznawczego podejmuje decyzję w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji.

1.* Decyzja o odmowie stwierdzenia nieważności decyzji- bo organ ustali, że nie występują podstawy do stwierdzenia nieważności decyzji.
2. * Decyzja stwierdzająca nieważność weryfikowanej decyzji- bo istnieje przynajmniej jedna z podstaw stwierdzenia nieważności wymieniona w art. 156 § 1 k.p.a. lub określona w przepisie szczególnym, a nie występuje żadna z przesłanek negatywnych.
3. * Decyzja stwierdzająca, że weryfikowana decyzja była wydana z naruszeniem prawa-, bo występuje wprawdzie podstawa do stwierdzenia nieważności decyzji, ale równocześnie istnieje jedna z przesłanek negatywnych.
2-->stanowi o eliminacji z obrotu prawnego weryfikowanej decyzji i o zniesieniu jej skutków prawnych.
3-->pozostawia nadal w obrocie prawnym weryfikowaną decyzję, nie narusza jej skutków prawnych, a stwierdzając wydanie jej z naruszeniem prawa, daje podstawę do wystąpienia z roszczeniem odszkodowawczym, tak jak po stwierdzeniu nieważności.
Jeżeli przedmiotem postępowania w sprawie stwierdzenia nieważności było postanowienie zamiast decyzji, organ wydaje postanowienie.

W postępowaniu podatkowym postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważno­ści decyzji kończy się:
-->decyzją stwierdzającą nieważność decyzji. Decyzję tę podejmuje organ podatkowy, jeśli ustali wystąpienie jednej z wad, gdy równocześnie nie wystąpiła przesłanka przedawnienia zobowiązania podat­kowego
-->decyzją odmawiającą stwierdzenia nieważności decyzji. Decyzję tę podej­muje organ w dwóch przypadkach:
1>>w razie gdy ustali wystąpienie jednej z wad, przy wystąpieniu jednak przesłanki przedawnienia zobowiąza­nia podatkowego. W uzasadnieniu tej decyzji organ obowiązany jest stwierdzić, że decyzja zawiera wadę, oraz wskazać okoliczności uniemoż­liwiające stwierdzenie nieważności decyzji.
2>>odmawia stwierdzenia nieważności decyzji, gdy ustali w wyniku prze­prowadzonego postępowania brak podstaw do stwierdzenia nieważności decyzji.

W przypadku stwierdzenia nieważności decyzji sprawa indywidualna, w której była wydana weryfikowana decyzja, wraca do rozpoznania w trybie postępowania zwykłego (głównego) w I albo w II instancji, stosownie do tego, czy stwierdzono nieważność decyzji ostatecznej, czy też nieostatecznej. W zależności od postawy stwierdzenia nieważności decyzji organ rozpatrujący sprawę albo wydaje decyzję o umorzeniu postępowania, albo też organ rozstrzyga sprawę merytorycznie.

Roszczenie odszkodowawcze, tryb dochodzenia.
Strona dochodzić będzie odszkodo­wania na drodze cywilnej, jeżeli organ nie wypłaci stronie żądanego odszkodowania. Przysługuje jej powództwo do sądu powszechnego.

Do rozwiązań prawnych przyjętych w art. 160 k.p.a.- który został uchylony ustawą z dnia 17 czerwca 2004r. o zmianie ustawy KC oraz niektórych ustaw- można wyróż­nić dwa tryby odszkodowania:
-->mieszany, administracyjnosądowy, który obowiązuje wtedy, gdy odszkodo­wanie przysługuje od organu administracji publicznej.
-->wyłącznie sądowy, obowiązujący wtedy, gdy odszkodowania dochodzi jedna ze stron postępowania od innej strony (stron) winnej powstania okoliczności powodujących wadę decyzji określoną w art. 156 § 1 k.p.a. Powództwo strona wnosi do sądu powszechnego na zasadach określonych w przepisach k.p.c.

Roszczenie odszkodowawcze przedawnia się po trzech latach, licząc od dnia, w którym nastąpiła ostateczna decyzja albo stwierdzająca nieważność, albo stwierdzająca wydanie decyzji z naruszeniem prawa.

W postępowaniu podatkowym stronie, która poniosła szkodę na skutek wydania decyzji, której następnie stwierdzono nieważność, służy odszkodowanie za poniesio­ną stratę i utracone korzyści. Roszczenie o odszkodowanie służy stronie również w razie odmowy stwierdzenia nieważności decyzji z przyczyn wymienionych w art. 247 § 2 lub gdy szkoda została poniesiona na skutek wydania decyzji stwierdzającej nieważność decyzji. Stronie nie służy odszkodowanie, jeżeli okoliczności stanowiące przesłanki stwier­dzenia nieważności powstały z winy strony. Obowiązuje tryb sądowy i administracyjnosądowy.
-Tryb sądowy obowiązuje, jeżeli winę za powstanie okoliczności ponosi inna strona, a stronie, która poniosła szkodę, służy roszczenie odszkodowawcze od strony winnej powstania tej okoliczności. Docho­dzenie roszczenia następuje przed sądem powszechnym.
-Tryb admini­stracyjnosądowy obowiązuje, gdy winę ponosi organ, który wydał decyzję.
Podanie o odszkodowanie strona wnosi do organu podatkowego, który wydał decyzję. O odszkodowaniu orzeka organ, który stwierdził nieważność decyzji lub odmówił stwierdzenia nieważności decyzji. W przypadku odmowy orzeczenia o odszkodowaniu lub orzeczenia o od­szkodowaniu w wysokości mniejszej od zgłoszonej w żądaniu w tej sprawie stronie przysługuje prawo wniesienia powództwa do sądu powszechnego w terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji. Za odmowę orzeczenia odszkodowania uważa się również nie wydanie decyzji w terminie 2 miesięcy od dnia wniesienia żądania przez stronę. W tym przypadku wniesienie powództwa może nastąpić w każdym czasie. Do odszkodowania stosuje się przepisy k.c. Roszczenie o odszkodowanie przedawnia się po upływie 3 lat od dnia doręczenia decyzji stwierdzającej nieważność lub decyzji odmawiającej stwierdzenia nieważności decyzji z powodu wystąpienia przesłanek negatywnych.

Postępowanie w sprawie uchylenia lub zmiany decyzji dotkniętych wadami niekwalifikowanymi bądź decyzji prawidłowych.

Wadliwości nie-kwalifikowane, do których należą wady decyzji będące wynikiem naruszenia norm prawa materialnego lub norm prawa procesowego.
Elementem charakterystycznym postępowania administracyjnego, odróżniają­cym je od postępowania sądowego, jest dopuszczenie możliwości wyeliminowania z obrotu prawnego decyzji prawidłowej. Jest to uzasadnione kilkoma względami:
-po pierwsze — zmiennością stosunków społeczno-gospodarczych,
-po drugie — zmianą okoliczności faktycznych powodującą to, że wykonanie decyzji mogłoby wyrządzić szkodę społeczeństwu
-po trzecie — zmianami, jakim ulegają interesy stron, co powinno — gdy nie jest sprzeczne z interesem społecznym — znaleźć swoje odbicie w nowym kształcie praw nabytych.

Wyróżniamy trzy typy uchylenia lub zmiany decyzji dotkniętej wadami niekwalifikowanymi bądź też decyzji prawidłowej.
Można tutaj uchylić lub zmienić tylko decyzję ostateczną.

1. Uchylenie lub zmiana decyzji nietworzącej praw dla stron

*1*nienabycie praw przez żadną ze stron postępowania.
Prawa nabyte -wszelkiego rodzaju prawa, które powstają przez prawomocne orzeczenie właściwej władzy- zarówno w tym przypadku, gdy „na stronie nie ciąży żaden obowiązek", jak również wtedy, gdy na stronie spoczywa „obowiązek w rozmiarach określonych przez to orzeczenie, nie zaś według norm wyższych", jak i że strona „posiada prawo do pewnych świadczeń, wykonywania określonej działalności lub używania określonej rzeczy".

W postępowaniu podatkowym przepisy o.p. wyłączają dopuszczalność stoso­wania tego trybu do decyzji:
a) ustalających albo określających wysokość zobowią­zania podatkowego
b) o odpowiedzialności podatkowej płatników lub inkasentów
c) o odpowiedzialności podatkowej osób trzecich
d) określającej wysokość należnych odsetek za zwłokę
e) o odpowiedzialności spadkobiercy
f) określającej wysokość zwrotu podatku.

*2*za uchyleniem lub zmianą decyzji przema­wia interes społeczny lub słuszny interes strony.
W postępowaniu podatkowym -o interesie publicznym lub ważnym interesie podatnika. Do organu należy ocena tego, czy interes społeczny przemawia za wzruszeniem decyzji i do niego również należy ocena słuszności interesu strony. Strona, która nie zgadza się z oceną wyrażoną przez organ, będzie mogła bronić swych interesów, wnosząc odwołanie.

Uchylenie (zmiana) decyzji może nastąpić w każdym czasie (z wyjątkiem o.p.), a właściwy do wzruszenia decyzji będzie zarówno organ administracji publicznej, który wydał decyzję, jak również organ wyższego stopnia, jeżeli wystąpią łącznie obie przesłanki, o których była mowa.W spra­wach należących do zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego do zmiany lub uchylenia decyzji w tym trybie, są właściwe tylko organy tych jednostek. Po­stępowanie rozpoznawcze w tych sprawach jest prowadzone na podstawie przepi­sów k.p.a. o postępowaniu przed organem I instancji, a w postępowaniu podat­kowym — na podstawie przepisów o.p.

Uchylenie (zmiana) decyzji następuje przez wydanie nowej decyzji stanowiącej rozstrzygnięcie sprawy w I instancji. W postępowaniu podatkowym wszczęcie postępowania w sprawie uchylenia lub zmiany decyzji ostatecznej nietworzącej praw dla strony jest ograniczone ter­minem. Wszczęcie postępowania, zarówno na wniosek strony, jak i z urzędu, nie może nastąpić po upływie 5 lat od doręczenia decyzji. Odmowa wszczęcia postępowania następuje w formie decyzji.

2. Uchylenie lub zmiana decyzji tworzącej prawa dla stron art.155

Przesłanki pozytywne:
*1*wyrażenie przez stronę postępowania (wszyst­kie strony, jeżeli jest ich więcej) zgody na uchylenie lub zmianę decyzji. Zgoda powinna być wyrażona w sposób nie budzący żadnych wątpliwości ani co do treści, ani jej zakresu( bez zgody stanowi to rażące naruszenie prawa) powinna być wyrażona w formie pisemnej.
*2*za uchyleniem (zmianą) decyzji przemawia interes społeczny lub słuszny interes strony.
W postępowaniu podatkowym — interes publiczny lub ważny interes strony. Ocenę wymagań obu interesów przeprowadza organ administracji publicz­nej- z którą strona ma prawo się zapoznać.
Przesłanka negatywna- przepisy szczególne nie dopuszczają uchylenia lub zmiany decyzji w tym trybie.

W postępowaniu podatkowym przepisy o.p. wyłączają zastosowanie tego trybu do decyzji:
-ustalającej albo określającej wysokość zobowiązania podatkowego
-o odpowiedzialności podatkowej płatników lub inkasentów
-o odpowiedzialności podatkowej osób trzecich
-określającej wysokość należnych odsetek za zwłokę
-o odpowiedzialności spadkobiercy
-określającej wysokość zwrotu podatku.

Uchylenie (zmiana) decyzji może nastąpić w każdym czasie, a właściwy w sprawie będzie organ, który wydał decyzję, jak również organ wyższego stopnia- jeżeli oczywiście będą spełnione przesłanki pozytywne a brak będzie przesłanki negatywnej.
W sprawach z zakresu zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego do uchylenia (zmiany) decyzji właściwe są wyłącznie organy tych jednostek.
Postępowanie rozpoznawcze jest prowadzone na podstawie przepisów regulujących postępowanie przed organami I instancji.
W postępowaniu podatkowym dopuszczalność uchylenia w tym trybie decyzji jest ograniczona przesłanką terminu. Postępowanie nie może zostać wszczęte zarówno na wniosek, jak i z urzędu po upływie 5 lat od jej doręczenia. Odmowa wszczęcia postępowania następuje w formie decyzji. Właściwym do uchylenia (zmiany) decyzji jest organ, który wydał decyzję z wyłączeniem samorządowego kolegium odwoławczego.

Uchylenie (zmiana) decyzji następuje przez wydanie nowej decyzji, która rozstrzyga sprawę merytorycznie i jest wydana w I instancji

Ordynacja podatkowa wprowadza w tym trybie zakaz reformationis in peius, stanowi bowiem w art. 253a § 3: „Organ nie może wydać decyzji na niekorzyść strony".
>>>>>>>>>>Dopuszczalność zmiany decyzji ustalającej wysokość zobowiązania podatkowe­go oparta jest na dwóch przesłankach pozytywnych, które muszą wystąpić łącznie, oraz przesłance negatywnej.
Przesłanki pozytywne to:
-po pierwsze, sytuacja, gdy po doręczeniu decyzji nastąpiła zmiana okoliczności faktycznych mających wpływ na wysokość zobowiązania podatkowego.
-po drugie, sytuacja, kiedy skutki wystąpienia tych okoliczności zostały uregulowane w przepi­sach prawa podatkowego obowiązujących w dniu wydania decyzji.
Przesłanka negatywna — to przesłanka przedawnienia- organ podatkowy zarówno odmawia wszczęcia postępowania na żądanie, jak i nie może wszcząć postępowania z urzędu, jeżeli upłynęło 5 lat od dnia doręczenia decyzji.
Właściwy do zastosowania tego trybu jest organ podatkowy, który wydał decyzję.

3. Nadzwyczajny tryb uchylenia lub zmiany decyzji (art. 161 k.p.a.) zwany też trybem wywłaszczenia praw nabytych na podstawie decyzji. Brak w op
Dopuszczalność uchylenia (zmiany) decyzji jest tu oparta na dwóch przesłankach, które muszą wystąpić łącznie.
*1* Dalsze utrzymywanie decyzji w obrocie prawnym powoduje stan zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzkiego albo grozi poważnymi szkodami dla gospodarki narodowej lub dla ważnych interesów państwa. Organ, uchylając (zmieniając) decyzję w tym trybie, jest obowiązany w postępowaniu rozpoznawczym stwierdzić stan zagrożenia określonych dóbr.
*2* Jeżeli poza uchyleniem (zmianą) decyzji w tym trybie nie ma innego sposobu usunięcia zagrożenia, o którym mowa w punkcie 1.

Właściwym do uchylenia (zmiany) decyzji w tym trybie jest minister, a w wyznaczonym zakresie wojewoda- może w tym trybie uchylić (zmienić) wyłącznie decyzje wydane przez organy jednostek samorządu terytorialnego w sprawach należących do zadań z zakresu administracji rządowej.

Postępowanie rozpoznawcze — podobnie jak w innych trybach weryfikacji — prowadzi się według przepisów k.p.a., dotyczących postępowania przed organem I instancji.
Uchylenie (zmiana) decyzji następuje przez wydanie nowej decyzji, która stanowi rozstrzygnięcie sprawy, będącej przedmiotem weryfikowanej decyzji. Dalsza weryfi­kacja decyzji wydanej w tym trybie jest zależna od tego, który organ uchylił (zmienił) decyzję. Jeżeli decyzję wydał minister, to stronie służy wniosek o ponowne rozpoznanie sprawy oraz skarga do sądu administracyjnego, a jeżeli wydał ją wojewoda — to służy jej odwołanie, a następnie skarga do sądu administracyjnego.

Roszczenie o odszkodowanie
Stronie, która poniosła szkodę wskutek uchylenia (zmiany) decyzji w omawia­nym trybie, służy odszkodowanie za rzeczywiście poniesioną szkodę. Odszkodo­wanie służy od tego organu, który wzruszył decyzję. Strona może dochodzić odszkodowania w trybie administracyjnym. O odszkodowaniu orzeka organ, który wzruszył decyzję, a strona niezadowolona z przyznanego jej w decyzji odszkodowania może wnieść wniosek o ponowne rozpoznanie sprawy, gdy decyzję wydał minister, odwołanie zaś gdy decyzję wydał wojewoda, a następ­nie skargę do sądu administracyjnego. Roszczenie o odszkodowanie przedawnia się z upływem trzech lat od dnia, w którym decyzja uchylająca lub zmieniająca w tym trybie wcześniejszą decyzję stała się ostateczna.

Kontrola organu administracji publicznej wykonywana przez stronę decyzji administracyjnej.

Organy są obowiąza­ne czuwać nad prawidłową realizacją ich decyzji przez strony, do których były adresowane.
-->decyzja nakłada na stronę obowiązek- to zagwarantowanie jej realizacji może nastąpić w drodze zastosowania przymusu państwowego, głównie przez wdrożenie postępowania egzekucyjnego
-->decyzje przyznające stronie uprawnienia, to wykonanie tych decyzji nie wymaga stosowania przymusu państwowego. Strona jest władna rozporządzać swoimi prawami- strona musi jednakże realizować swoje uprawnienia zgodnie z prawem i dlatego też organy wydające decyzję mają kompetencje do kontroli realizacji tych decyzji. Takie możliwości zostały ustanowione w k.p.a. i w o.p.

Wygaśnięcie decyzji
Artykuł 162 § 1 k.p.a. stanowi, że organ administracji publicznej, który wydał decyzję w pierwszej instancji, stwierdza jej wygaśnięcie, jeżeli decyzja:
-1-stała się bezprzedmiotowa, a stwierdzenie wygaśnięcia takiej decyzji nakazuje przepis prawa albo gdy leży to w interesie społecznym lub w interesie strony (pojęcie bezprzedmiotowości decyzji należy wiązać z brakiem podmiotu lub przedmiotu stosunku prawnego.)
-2-została wydana z zastrzeżeniem dopełnienia przez stronę określonego warunku, a strona nie dopełniła tego warunku.
Chodzi w tym przypadku o sytuację, gdy wydano decyzję z dodaniem do niej warunku rozwiązującego, uzależniającego skutki prawne decyzji od zdarzenia przyszłego i niepewnego.

W postępowaniu podatkowym podstawy stwierdzenia wygaśnięcia decyzji reguluje art. 258 § 1 o.p. Organ podatkowy, który wydał decyzję w I instancji, stwierdza jej wygaśnięcie, jeżeli:
1) stała się bezprzedmiotowa;
2) została wydana z zastrzeżeniem dopełnienia przez stronę określonego warunku, a strona nie dopełniła tego warunku;
3) strona nie dopełniła przewidzianych w lej decyzji lub w przepisach prawa podatkowego warunków uprawniających do skorzystania z ulg;
4) strona nie dopełniła określonych w przepisach prawa podatkowego warunków uprawniających do skorzystania z ryczałtowych form opodatkowania.
Ordynacja podatkowa wprowadza wygaśnięcie z mocy prawa decyzji. Według art. 259 o.p.: „§ 1.
W razie niedotrzymania terminu płatności odroczonego podatku lub zaległości podatkowej bądź terminu płatności którejkolwiek z rat, na jakie został rozłożony podatek lub zaległość podatkowa, następuje z mocy prawa wygaśnięcie decyzji:
1) o odroczeniu terminu płatności podatku lub zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę — w całości;
2) o rozłożeniu na raty zapłaty podatku lub zaległości podatkowej — w części dotyczącej raty nieza­płaconej w terminie płatności.
Przepis art. 259 § 1 o.p. ma zastosowanie odpowiednio do odroczonych lub rozłożonych na raty należności płatników lub inkasentów".

Uchylenie decyzji,

Jeżeli decyzja została wydana z zastrzeżeniem dopełnienia określonych czynności, a strona nie dopełniła tych czynności w wyznaczonym terminie. W tym przypadku chodzi o dodanie do decyzji zlecenia, które samo bezpośrednio nie wpływa na ważność i prawne skutki decyzji, ale jego wykonanie albo zaniechanie wykonania waży na ocenie prawidłowości korzystania z uprawnień lub realizowania obowiąz­ków, o których rozstrzygnięto w decyzji. Zaniechanie wykonania np. dodatkowych obowiązków może być podstawą do uchylenia decyzji i pozbawienia strony płynących z niej uprawnień.

W postępowaniu podatkowym- organ podatkowy I instancji uchyla decyzję, jeżeli została ona wydana z zastrzeżeniem dopełnienia przez stronę określonych czynności, a strona nie dopełniła ich w wy­znaczonym terminie. Trybu tego organ podatkowy nie może zastosować po upływie 5 lat od doręczenia decyzji.

Organ, stwierdzając wygaśnięcie mocy prawnej decyzji czy uchylając decyzję jest obowiązany przeprowadzić postępowanie rozpoznawcze zgodnie z przepisami k.p.a. o po­stępowaniu w I instancji. Stwierdzenie wygaśnięcia decyzji lub uchylenie decyzji następuje przez wydanie decyzji, która może być następnie poddana weryfikacji w toku instancji na skutek odwołania strony.
Organ podatkowy uchyla decyzję na podstawie art. 255 § 1 o.p., a także stwierdza wygaśnięcie decyzji na podstawie art. 258 § 1 o.p. po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego zgodnego z regułami o.p. regulującymi postępowa­nie w I instancji, w formie decyzji.

Organ administracji publicznej może uchylić lub zmienić decyzję tworzącą prawa nabyte na mocy przepisów szczególnych, do których k.p.a. odsyła w art. 163. Przepisy szczególne określają wtedy właściwość organu; z reguły jest nim organ, który wydał decyzję, bo też zwykle przesłanką wzruszenia decyzji jest nieprawid­łowa jej realizacja przez stronę i wobec tego może to być następstwem kontroli wykonania decyzji.
Postępowanie w sprawie wzruszenia decyzji w tym trybie jest prowadzone na podstawie przepisów k.p.a. o postępowaniu przed organem I instancji i kończy się wydaniem decyzji, będącej rozstrzygnięciem sprawy w I instancji.

W postępowaniu podatkowym jest również dopuszczona możliwość uchylenia decyzji ostatecznej na podstawie ustaw szczególnych. Według art. 128 o.p. uchylenie, zmiana, stwierdzenie nieważności decyzji ostatecznych może nastąpić nie tylko na podstawie o.p., ale i na podstawie ustaw podatkowych.

---