czasopiśmniennictwo


1 typologia prasy wg Dzikiego.

Prasa - systematyzujący zabieg, kt najogóln. celem jest wyróżnienie spośród ogółu wytworów grupowych szczegółowych podgrup posiadających istotny zw. z wydawn. periodycznymi.

Ogólną próbę sformuowania zasad klasyfikacji i periodyczności wytworów drukowych zawierają „Zalecenia międzynarodowej normalizacji statystyki wydawnictw książkowych i periodycznych przyjęte na XIII sesji Konferencji Generalnej UNESCO w Paryżu” w 1964 r.

Tworzymy pewien zbiór (oznaczony symbolem zero), w którym znajdują się konkretne jednostkowe przykłady wszystkich możliwych form czy też typów wydawniczych polskich wytworów drukowych.

Największą trudnością okazuje się znalezienie i odpowiednie uporządkowanie (od najbardziej ogólnych do szczegółowych) kryt poszukiwanych określeń periodyku, cz specjalnego, i cz tereści ogólnej, gazetę.

Kryteria w porządku log.:

1) niezakończoności; 2)samoistności wyd.; 3)określonej a priori periodyczności; 4)aktualności i uniw treści; 5)częściowego ograniczenia aktualności i uniw treści.

Kryt. 1)

A1

Wytw drukowe o nie ogr ciągł, uk się co pewien czas, , kt integr czynnikiem jest wspólny tyt

A2

Wytw drukowe zakończone, czyli jednorazowe ksiażki, broszury, afisze, pisma ulotne)

Kryt. 2) - podział A1

B1

Druki o nieogr ciągł, kt poszczególne cz w zasadniczy sp wiąże tyt (nie posiadają charakteru odrębn dzieł) i wzglęgnie stała szata graf - wydaw zbiorowe

B2

Druki o nieogr ciągłóści, kt poszczeg części są luźno ze sobą zw tyt (stanowią odrębne dzieła) - wydawn seryjne. (biblioteka wiedzy o prasie)

Kryt. 3) - podział B1

C1

Wydaw zbiorowe określające a priori swa periodyczność (częstotliwość) - periodyk, czasopisma.

C2

Wydaw zbiorowe nie okreslające a priori swej periodyczności.

Kry. 4) - podział C1

D1

Periodyki periodyi, realiz bez istotn ograniczeń kryterium aktualn i uniw treści, nie ogr adresu odbiorcy, o zasięgu powsz, realiz cele inf ogólnej - czasop treści ogólnej (prasa)

D2

Realizują w stopniu istotnie ograniczonym aktualność (duża amplituda periodyczności), i uniw treści - cz treści spec.

Kryt. 5) - podział D1

E1

Prasa realizująca bez ogr kryterium aktualności - mała amplituda periodyczności - i uniw treści, a więc, spełn cele inf ogólnej - gazeta ogólno informacyjna.

E2

Prasa realiz częściowo bez ogr kryterium aktualności, czyli prasa nie posiadająca charakteru gazet ogólnoinf (tygodnik).

2. typologia czasop ped

cz ped - (okoń 1960) - uk się regularnie wyd ciagłe, kt zajmuje się spr oświaty i wychowania, spełniając ważną rolę w rozwijaniu nauk ped i upowszechnianiu kultury ped.

Cz ped - (Fr Filipowicz 1978) - rozumie się wyd periodyczne poświęcone w całości problematyce kształcenia i wychowania z reguły będące organem inst, zrzeszeń lub organizacji pracujących programowo w dziedzinie teorii i praktyki ped-cznej, adresow do os zawodowo zajm się działalnością dydaktyczno-wych i opiekuńczą lub też z tymi osobami współpr.

Cz ped - (S Możdżeń; J. Musiał) - wyd periodyczne pośw tematycze kształcenia i wychowania, szkolnictwa i zawodowym sprawom nauczycieli, adr do os zajm się działaln dyd-wychowawczą.

Cz ped - (Jarowiecki) - wyd periodyczne, o ograniczonej częściowo aktualności i uniwersalności, poświęcone w całości problematyce oświaty i wychowania, spełniające ważną rolę w rozwijaniu nauk ped i dydaktyk szczegółowych oraz w upowszechnianiu kultury ped. Z reguły jest organem instytucji zrzeszeń i związków nauczycielskich, grup ludzi lub organizacji pracujących programowo w dziedzinie teorii i praktyki ped, oraz oświatowej, podejmujących problematykę zawodu nauczycielskiego. Przezn przede wsz dla os i inst zawodowo zajm się działaln dydaktyczno-wychowawczą i opiekuńczą lub też z tymi osobami współpr.

Klasyfikacje:

  1. Kryt zas przestrzennego - a)cz o zas ogólnokrajowym(ruch pedagogiczny); b)o zas regionalnym (z doświadczeń nauczycieli wielkopolskich); c)o zasiegu lokalnym (biuletyn ped-czny. Pałac łodzieży w W-wie)

  2. Kryt częstotiwości - a)tygodnik (głós nauczycielski); b)2-tyg (oświata i wychowanie); c)miesięcznik (oświata dorosłych); d)2-miesięcznik(biologia w szkole); e)kwartalnik (dydaktyka szkoły wyższej).

  3. Krty promotorsko-sprawcze - gł wyd cz ped są: Ministerstwo Ośw i kuratoria okręgów szkolnych; Związek nauczycielstwa polskiego; inst nau-we i uczelnie; inst i org społeczne

  4. Kryt zawartości treściowej: a)ogólnopoedagogicze; b)specjalistyczno-ped; c)przedmiotowo-metodyczne d)z zakresu nauk współdzaiałających z pedagogiką; e)oświatowe o charakterze urzędowym; f)organizacyjno-informacyjne

  5. Z racji spełnianych przez nie funkcji: naukowe, fachowe, urzędowe

    1. Definicja prasy i czasopisma, Funkcje prasy:

Prasa: 1) narzędzie, prasa drukarska, 2) ogół pism periodycznych, 3) dziennikarze

Czasopismo: wydawnictwo ciągłe, ukazujące się w regularnych czasu pod tym samym tytułem, datowane i numerowane.

1) podstawowe - informacyjna, wychowawcza rozrywkowa

2)ze wzgl na zakres oddz - polityczne i społeczne

3)ze wzgl na stopień uświad sobie celu przez nadawcę: zamierzone, niezamierzone

4)ze wzgl na poszcz fazy komunikow: intencjonalna, nadana, pełniona

5)M. Sulczewskiego:organizacyjna, propagandowa, wychowawcza, rozrywkowa

6)F prasy nowego typu: propagandowa, agitacyjna, organizatorska, kontrolna

7) Przedst-le prasozn funkcjonalnego w Munster wyr wśród f. Społecznych: kontroli społecznej; przekazywania dziecictwa społecznego; uspołecznienia norm i przekonań; właczania nowych członków do kręgu kulturowo-cywilizacyjnego;

rozpowsz informacji i orientacji

4. Metoda ilościowa analizy zawartości prasy

stosowana wył w prasozn. Wykonuje się rozkładając badaną całośc (gazetę) na elementy według klucza kategoryzacyjnego. Zliczając poszcz el i ich wzajemne relacje otrzymuje się opis cech strukturalnych pojedynczych gazet, a porównawczo, jednorodnych typów wytworów pras. W polsce uprawian przede wsz przez Ośr Badań Prasoznawczych w kr, gdzie tę metodę upowszechniła Irena Tetelowska. Metoda stosowana praktycznie we wszystkich ośrodkach prowadzących współcześnie badania nad prasą, nieodzowna we wszelkich bad mających stwoerdzic obiektywnie, jakie treści i formy mógł otrzymac i przyswoic sobie odbiorca prasy. Stanowi pierwsze i niezb studium poprawnej oceny jakościowej każdej gazety lub jej części (trmatycznej, formalnej itp.). Musi spełniac nast. Warunki: obiektywnośc - uzyskiwane z tego samego amteriału wyniki muszą być identyczne, niezależne od autorów, czasu i miejsca wykonania analizy; ma być systematyczna: musi się opierac na pełnym lub wiarygodnie reprezentatywnym materiale; ma mieć charakter ilosciowy - a wiec wymierny w określonych jednostkach porównywalnych. Istotne znacz ma wybór jednostek klasyfikacyjnych, oraz opr klucza kategoryzacyjnego (4 kategorie:polityka, gospodarka, społeczeństwo, kultura) i zdefiniow poszcz kategorii. Wybiera się jednostkę pomiaru (najcz powierzchnię, np. cm2, lecz również dł szpalt lub liczba wierszy, słów, całych wypowiedzi) i klasyfik wg klucza kategor. Dokonuje się pomiarów i zestawia się je, uzyskiwane wyniki winny być w trakcie analizy weryf. Ostatnią fazą interpretacja wyników. Analiza zawartości umożl zbadanie i ocenę wieluważnych cech prasy, np. jej wszechstronnośc, róznorodnośc materiałową. Pozwala dac odp na pyt, jak gazeta spełnia swoje funkcje, założone przez jej twórców, które zaniedbuje, i jaki jest stosunek wytworów do projektowanego modelu.

5. Typy bibliografii prasowych z reprezentatywnymi przykładami

a) publikacji o prasie, np.: poz. 10, 18.

b) tytułów prasy polskiej XVIII i XIX wieku, np.: po. 3, 11, 12, 20.

c) tytułów prasy ukazujących się w okresie II Rzeczpospolitej, np.: poz. 8, 9, 2, 4, 11.

d) tytułów prasy ukazujących się w l. 1939-1945, np.: poz. 1, 10.

e) tytułów prasy ukazujących się w l. 1945-1989, np.: poz. 1, 6, 14, 16.

f) poszczególnych typów prasy, Poz. 2, 5, 6, 8, 9, 19, 20.

g) prasy regionalnej, Poz. 6, 12, 18.

h) zawartości poszczególnych tytułów, Poz. 17, 24.

i) katalogów prasy polskiej po 1989 roku, Poz. 5, 13, 15.

Przykłady:

6. Przedmiot badań prasoznawczych

Podstawowe zadania i przedmiot prasoznawstwa.

— środki informacji masowej jako całość, zarówno w sensie ich podziału merytorycznego czy politycznego, jak i rozmieszczenia geograficznego. Badania prasoznawcze dotyczyć mogą tylko środków informacji masowej, tzn. prasy, radia, telewizji oraz kroniki filmowej.

— funkcjonowanie organizmów prasowych (radiowych i TV), ich organizację i metody działania oraz pracy, ich sposoby oddziaływania, miejsce i rolę w danej strukturze społecznej oraz skutki tego działania na odbiorców, tzn. publiczności prasowej.

— możliwie wszystkie zjawiska i procesy zachodzące w rzeczywistości prasowej, radiowej i telewizyjnej.

— w węższym znaczeniu: procesy powstawania, obiegu i samego odbioru informacji oraz publicystyki prasoweja, w konsekwencji ludzie prasy, a więc jej dysponenci, twórcy oraz "publiczność" prasowa.

— wzajemne stosunki występujące pomiędzy ludźmi prasy i cechy szczególne charakteryzujące wspomniane procesy będą w centrum zainteresowania badacza.

Reasumując przedmiotem prasoznawstwa są:

a) twórcy oraz metody i organizacja ich pracy i twórczości,

b) wytwór ich pracy i jego technika,

c) zawartość i treść utworu i wytworu dziennikarskiego,

d) proces przekazu treści informacyjnych,

e) warunki społeczne działania i oddziaływania,

f) skutki i efekty działalności prasowej.

Wszystkie te zjawiska i procesy muszą być badane we wzajemnym powiązaniu.

7. Historia prasy, jej cele i zadania

1. Cele badań historyczno-prasowych dadzą się ująć w trzy grupy:

1.1. Cele poznawcze — stworzenie podstaw teoretycznych, czyli uogólniających pogląd na rozwój prasy w przeszłości dla badań szczegółowych. Historyk prasy musi zatem gromadzić, opisywać i oceniać fakty z dziejów prasy i wiązać je z tłem szerszym (regionalnym, krajowym, światowym), ujawniać związki między rozwojem prasy a życiem politycznym, społecznym, kulturalnym danego regionu, kraju, państwa. Badania te dotyczą w szczególności treści ideologicznej poszczególnych pism.

1.2. Cele dydaktyczno-wychowawcze — służyć mają wychowaniu współczesnych kadr dziennikarskich. Przykłady z działalności i twórczości wybitnych redaktorów, dziennikarzy, i innych twórców prasy w przeszłości powinny służyć podniesieniu poziomu dzisiejszego ich pokolenia, zarówno pod względem formy wypowiedzi dziennikarskiej i publicyst, etyki dziennikarskiej, jak i metod organizacji pracy redakcyjnej. historia prasy dostarcza wskazówek metodologii badań prasoznawczych; przede wszystkim współczesna terminologia prasoznawcza nie może się obyć bez osiągnięć historii prasy. Wreszcie dyscyplina ta ma duże, znaczenie dla archiwoznawstwa i muzealnictwa prasy.

1.3. Cele usługowe w dziedzinie rejestracji historii prasy odnoszą się do ich roli w planowym i pełnym przygotowaniu pomocy naukowych, jakimi są bibliografie, inwentarze archiwaliów i rękopisów bibliotecznych, a nawet encyklopedie. Dla przebadania jakiegokolwiek zagadnienia tych dziejów historyk musi sam korzystać z informacji bibliograficznej, a drugiej strony przez własne wykazy materiałów rękopiśmiennych, z których korzystał (a zatem przez kryptobibliografie), torować drogę następcom w ich kwerendzie naukowej. Tylko tego rodzaju praktyka dokumentacyjna służyć może opracowaniu pełnej bibliografii historii prasy poszczególnych społeczeństw, podstawy do powszechnej historii prasy.

2. Zadania :

2.1. Historyczna analiza pojęcia prasy - punktem wyjścia jest zasadnicza różnica w badaniach dzieła literackiego, a utworu dziennikarskiego. W analizie pojedynczego utworu dziennikarskiego i jakiegokolwiek organu prasowego w całości wysuwają się na czoło: ustalenie genezy, stylu, elementów treściowych, oddziaływanie na kręgi czytelnicze, kwestie podstawy finansowej jako kryterium zależności całej imprezy twórczej prasowej od czynników pozatwórczych, kwestie wysokości nakładu, jako kryterium oddziaływania, rozmiaru i tempa rozpowszechniania, jako kryterium zasięgu.

2.2. Określenie genezy drukowanych środków masowej informacji (drugi podstawowy problem badań historyczno-prasowych): dociekania dotyczą szeregu elementów genetycznych, działających w określonym czasie, terenie i środowisku społecznym. Sprecyzowanie bodźców inicjatywy wydawniczej i odtwarzanie wzajemnego ich oddziaływania na siebie, konfrontowanie zamierzeń wydawniczych, zawartości pism z metodami zdobywania wiadomości i podawania ich na rynek czytelniczy

3. Określenie typologii prasy — określenie gatunków dziennikarskich i ich ewolucji:

— tzw. prymitywy prasowe (rejestracja bibliograficzna),

— efemerydy prasowe,

— periodyki XIX i XX wieku.

8. Źródła do historii prasy

1. Źródło historyczne — wszystkie pozostałości psychologiczne i społeczne, które są wytworami pracy ludzkiej, a zarazem uczestniczą w rozwoju życia społeczeństwa, nabierają przez to zdolności odbijania jego rozwoju (G. Labuda).

Podział wszystkich źródeł historycznych może być przeprowadzony z trzech punktów widzenia:

a) materiału, z którego źródło jest wykonane (pochodzenie materiału: wykopaliska, malowidła ścienne i inne, broń, narzędzia pracy, ubiór itp.; powielane mechanicznie: druki, ilustracje, fotografie, filmy; pisane ręcznie: papirusy, instrukcje, manuskrypty itp.,

b) miejsca przekazywania (źródła archiwalne, muzealne, biblioteczne itp.).

c) gatunków z uwagi na treść (źródła narracyjne, dokumenty publiczno-prawne i prywatno-prawne, materiały statystyczne, rachunkowe, literackie, prasowo-publicystyczne i inne)

2. Aspekt treściowy.

Odróżnić należy zasób źródeł do monografii dziejów poszczególnych organów prasy (tygodników, miesięczników itp.) od źródeł potrzebnych do zobrazowania rozwoju całokształtu prasy w danym kraju, w określonym czasie, wybranego kierunku ideowego, zawodowego, wyznaniowego czy innego.

2.1. Specyfika badań historyczno-prasowych dyktuje podział źródeł do monografii pism na:

- archiwalia redakcyjne produkcja aktowa samej redakcji (jej korespondencja przyjmowana i wysyłana)- akta ściśle redakcyjne (dzienniki podawcze, korespondencja otrzymywana i wysyłana, różnego rodzaju bruliony, minuty redaktorów, rękopisy nadsyłane do redakcji, zwłaszcza jeśli zachowały się na nich adnotacje redakcyjne, różnego typu rękopiśmienne pamiętniki, w których dzieje konkretnych pism i redakcji opisali ich redaktorzy lub członkowie stałego grona redakcyjnego; niezwykle ważne są akta personalne redaktorów i grona redakcyjnego poszczególnych pism;

-źródła archiwalne pozaredakcyjne - nie stanowią specyfiki dokumentacji do dziejów prasy,: akta cenzury politycznej (wykazy druków debitowanych i niedozwolonych do importu, tzw. normalia tj. przepisy nadrzędnych instancji politycznych co do postępowania urzędów podległych z redakcjami, wydawnictwami, drukarniami, akta polityczne w zakresie wykonywana zarządzonych przez władze sądowe konfiskat nakładów, rewizji i inwigilacji redakcji oraz innych czynności

-materiały pozaredakcyjne niearchiwalne (zarówno rękopiśmienne jak i drukowane) ‌ tylko fragmentarycznie odnoszą się do poszczególnych dzienników czy czasopism, natomiast dostarczają nieraz materiałów do poznania warunków twórczych ludzi związanych z prasą, mogą naświetlić ideologię i kierunki czy etapy rozwojowe poszczególnych pism; na czoło wysuwają się pamiętniki literatów, publicystów, działaczy społecznych i politycznych raz ich korespondencja, zarówno wydane drukiem jak i rękopiśmienne; protokoły posiedzeń, memoriały i petycje, zestawienia statystyczne, podania o konsensy prasowe,

9. Metody badawcze stosowane w historii prasy

dwie grupy:

1.1. I grupa metod.

a)metoda analizy i krytyki źródeł — podstawowa dla nauk historycznych i pokrewnych dyscyplin, używana w badaniach historioprasoznawczych przy ustaleniu kolejności druków, wielkości oficyn drukarskich; badacz musi korzystać z metody porównawczej

b) metoda statystyczna —w badaniach nad zawodem dziennikarskim, czytelnictwem prasy, percepcją programów radiowych, w badaniach nad typologią prasy, częstotliwością występowania gatunków pisarskich, analizą treści prasy,

c) metoda badań terenowych —gł w socjologii, następujące cele: czysty opis zmierzający do wiernej rejestracji zjawisk, sprawdzenie hipotez dotyczących określonych dziedzin zjawisk, odkrywanie nowych zależności, przestudiowanie jednego procesu. Metoda ta w prasoznawstwie prawie zawsze łączy się z obserwacją, a często z eksperymentem i metodą reprezentacji.

d) metoda analizy treści —stanowi domenę badań socjologicznych, gdzie może być stosowana jako technika interpretacji materiałów jakościowych zebranych w badaniu, nie posiada cech ilościowych.

e) metoda analizy i krytyki piśmiennictwa — ukazuje podobieństwa, różnice, związki, zależności i cechy istotne w teoriach naukowych, w hipotezach i założeniach.

1.2. II grupa metod

a) metoda eksperymentalna — stosowana dosyć często w prasoznawstwie, nie tylko w zakresie socjologii prasy, bada sam proces przepływu informacji;

b) metoda obserwacji — w prasoznawstwie stosowana jest w badaniach: organizacja prasy i twórczości dziennikarskiej i informacji, percepcji treści prasy. ukazuje specyfikę badań prasowych.

c) metoda ilościowej analizy zawartości prasy — metoda własna prasoznawstwa, wykorzystywana w różnych kierunkach prasoznawstwa np. w badaniach historycznych, w badaniach nad technikami wydawniczymi. Pomimo podobieństwa nie jest to metoda analizy treści, czy rozbioru tekstu spotykana w historii literatury. Opracowali ją Bernard Berelson, Reque Faraone, Jacques Kayser, a w Polsce: Irena Tetelowska. Zawartość prasy można badać pod różnym kątem i dla różnych celów. Analiza:

— zawartości rodzajowej i tematycznej,

— struktury autorskiej,

— stopnia uwidocznienia materiałów prasowych,

— źródeł informacji.

Badania te mogą być przeprowadzone razem lub osobno. Najczęstszymi badaniami prasoznawczymi są badania struktury zawartości rodzajów i tematów będących podstawą oceny pisma. Badanie tych struktur wymaga ścisłej klasyfikacji gatunków dziennikarskich i tematycznych wykorzystanych w prasie.

2. Metody badawcze stosowane w historii prasy

najstarszą jest opisowa, oparta o obserwację faktów i ich narrację; w odniesieniu do rozwoju prasy ma ona ważne zastosowanie: narodziny pisma, jego żywot i likwidacja muszą być opisane w chronologicznym i pragmatycznym następstwie faktów. Udoskonalenie się pragmatyzmu historiografii wiodło do metody analitycznej (związków przyczynowo-skutkowych), następnie zaś metody genetycznej, porządkującej fakty w kategoriach chronologicznych, geograficznych oraz ich przynależności rożnych sfer działalności ludzkiej. Metoda dedukcyjna jest stosowana np. przy ustalaniu wysokości nakładów czasopism, co do których brak bezpośrednich danych, bądź rozmiarów czytelnictwa. Oprócz tych metod typowych dla historii coraz częściej stosuje się analizy zawartości gazet i czasopism dawnych. Są to analizy przekrojowe, dotyczące jednego lub wielu roczników badanego pisma, bądź nawet wybranego numeru. Na podstawie tych badań ustala się preferencję działową i form dziennikarskich, często stosując komparatystycznie analizę kilku lub kilkunastu pism. Badania takie muszą być prowadzone zespołowo przy indywidualnym kierownictwie, zwłaszcza jeśli wyniki mają być oparte o obliczenia wierszy lub rozmiarów danej treści w szpalcie czy kolumnie.

2.2. Źródła do syntetycznych dziejów prasy.

Wyjściową grupę źródłową stanowią dla tych badań archiwalia władz centralnych państw rozbiorowych, akta związków zawodowych dziennikarzy, materiały ilustrujące życie polityczne poszczególnych zaborów i krajów przyjmujących naszą emigrację, a od 1918 r. — całego kraju.

10. Zagadnienia prawne prasy.

Zanim powstały nowożytne kodeksy prawa prasowego wolność druku i ochrona przywilejów drukarskich od XV w. zależała od woli panujących i dostojników kościelnych. Wraz z powstaniem druku, który umożliwił szybkie, tanie rozpowszechnianie się treści (także niewygodnych dla władz treści opozycyjnych) przywileje otrzymywali wydawcy pism aktualnościowo-informacyjnych. Pojawił się też w związku z tym problem plagiatów, nielegalnych przedruków, utworów anonimowych lub pod kryptonimem czy pseudonimem. Przywileje miały chronić zarówno wydawców prasy (przed plagiatem czy naśladowaniem) jak i wystawców tych przywilejów (przed rozpowszechnianiem niepożądanych dla nich idei). Zwiększało się to w miarę pojawiania się haseł Odrodzenia i Reformacji, które zaowocowały zarówno pojawieniem się pojęcia własności autorskiej (Luter), jak i, w następstwie Kontrreformacji: cenzurą świecką i duchowną (indeksami ksiąg zakazanych).

Cenzura prewencyjna pojawiła się najwcześniej w Niemczech (dekret arcybiskupa Bertholda z r. 1486), Francji (okres prześladowania hugenotów), Anglii (cenzura z tzw. Izby Gwiaździstej). Ochrona prawa autorskiego została zagwarantowana najpierw w Anglii w 1709, we Francji 1793, w Prusach 1794, następnie w innych krajach europejskich.

Szereg zagadnień prawnych wchodzących w zakres badań historyczno-prasowych.

Normy prawa prasowego regulującego polskie dziennikarstwo i czasopiśmiennictwo w XIX w. dyktowane były przez systemy prawne trzech mocarstw rozbiorczych, a w okresie Wielkiej Emigracji przez ustawodawstwo francuskie, belgijskie, szwajcarskie, angielskie. Po odrodzeniu Państwa Polskiego przepisy prawne regulowała ustawa prasowa z 1919 r. i reakcyjny dekret Prezydenta RP (tzw. kagańcowy) z 1938.

Prawo cywilne i administracyjne regulowało postępowanie przy zakładaniu przedsiębiorstw, a następnie koncernów prasowych. Przepisy skarbowe dotyczyły również tzw. kaucji dziennikarskiej i podatku dochodowego, początkowo obowiązującego w postaci stempla pocztowego (dotyczy warunków materialnych prasy). Miało to hamujący wpływ na rozwój prasy i zniesienie stempla pozwoliło na powstanie znacznie większej ilości dzienników. Z prawem administracyjnym związane jest również zagadnienie propagandy prasowej i funkcji informacyjnej środków komunikacji masowej — konflikt wolności prasy z tendencjami jej ograniczania (ustawy kagańcowe).

Etyka i odpowiedzialność moralna i karna dziennikarzy. Przed powstaniem kodeksów związków zawodowych dziennikarzy etykę zawodu regulowało prawo cywilne, a rozstrzygały sądy powszechne (procesy o zniesławienie czy inne szkody moralne). Obecnie sprawy takie rozstrzygają sądy honorowe związków dziennikarskich. Dawniej procesy sądowe wytaczane przez administrację polityczną często kończyły się konfiskatą nakładu — dużą rolę odgrywali „redaktorzy odpowiedzialni”. W 1869 r. ustawodawstwo prasowe Austro-Węgier ustanowiło odpowiedzialnymi za karanie przestępstw prasowych sądy przysięgłe, a w 1869 r. cenzura represyjna (mniej skuteczna) zastąpiła cenzurę prewencyjną, która dokonywała poważnych szkód w rozwoju publicystyki i dziennikarstwa. Początkowo dotyczyło to usuwania całych artykułów (nie dopuszczania do druku), później zaś — fragmentów tekstu (“białe plamy”), zniekształcających ich treść. Prowadziła także do autocenzury

11. Charakterystyka prasy polskiej do roku 1760.

Historia prasy polskiej zaczyna się już w wiekach XV i XVI, z tego okresu pochodzą najstarsze przekazy informacji aktualnej w Polsce — gazety pisane, zamawiane prze elitarne kręgi odbiorców, jak dwór królewski czy książęcy, klasztory, rody mieszczańskie i kupieckie. Wiadomości zbierane w wielkich ośrodkach politycznych i handlowych (głównie miastach portowych) przez tzw. nowelantów, tj. zawodowych zbieraczy i przepisywaczy informacji, były dostarczane odbiorcom głównie za pośrednictwem pocztmistrzów lub specjalnych kurierów. Zarówno ta forma informacji, jak następna, drukowana, zwana prymitywem prasowym, nie odpowiadały dzisiejszemu pojęciu prasy.

Prymityw prasowy rozwijał się w Polsce przeważnie w wiekach XVI i XVII, w formie efemeryd prasowych lub powtarzających się nieregularnie druków tzw. awizów, doniesień, nowin, gazet, historii, relacji, wiadomości cudzoziemskich, często pisanych po łacinie, czasem w językach obcych. Treść ich stanowiły najczęściej wypadki wojenne, uroczystości dworskie lub kościelne, wizyty dyplomatów zagranicznych, klęski żywiołów itp. Forma prymitywu prasowego dotrwała w niektórych wypadkach do XVIII w. pod postacią druków okolicznościowych i efemeryd. Jeszcze w XVII i XVIII w. pijarzy trudnili się dostarczaniem gazet pisanych, których treść, w odróżnieniu od drukowanych, nie podlegała cenzurze (od czasów reformacji sprawowanej przez władze kościelne) ani innej kontroli.

Od stycznia 1661 zaczął się ukazywać w Krakowie (do początku maja), następnie w Warszawie (do lipca włącznie) Merkuriusz Polski, dzieje wszytkiego świata w sobie zamykający dla informacyjej pospolitej. Tygodnik ten powstał z inicjatywy marszałka nadwornego Ł. Opalińskiego i był redagowany przez H. Pinocciego, sekretarza królewskiego, a drukowany w oficynie J. A. Gorczyna; ukazywał się w numerach „ordynaryjnych” i „ekstraordynaryjnych” .

Po upadku Merkuriusza czasopiśmiennictwo w kraju podupadło do początków XVIII w., ustępując miejsca nieregularnie wydawanym drukom periodycznym po łacinie (Nova Exotica) i polsku (Awizy Wszelakie, Wiadomości Różne Cudzoziemskie) oraz krótkotrwałemu miesięcznikowi Mercurius Polonicus (1696-98; jego wydawcy i redaktorzy: J. A. Priami i J. Pestalocci). Dopiero w latach 1718-19 drukarz polski w Królewcu, J. D. Cenkier, wydawał Pocztę Królewiecką, tygodnik, który redagował J. Rekuć. W 1729 r. pijarzy warszawscy mimo silnej rywalizacji ze strony jezuitów przejęli na podstawie przywileju Augusta II wyłączne prawo wydawania prasy (z wyjątkiem wiadomości zagranicznych). Pijar ks. J. Naumański redagował tygodnik Nowiny Polskie, ukazujący się od stycznia 1729 (od grudnia pod zmienionym tytułem Kurier Polski). Czasopismo dublowało się z tygodnikiem polskim Relatio Refero, redagowanym również przez Naumańskiego (1730), zastąpionym następnie przez nowy tygodnik Przywilejowane Wiadomości z Cudzych Krajów (1731-37). Jezuici ok. 1740 wywalczyli dla siebie monopol na gazety polskie, co ograniczało w tym zakresie działalność pijarów do wydawania czasopism w języku francuskim (Journal de Varsovie 1756-58; Gazette de la Campagne 1758-64) i niemieckim (Warschauer Zeitung 1757; Wochenblatt 1762). Poziom czasopism jezuickich obniżył się wskutek schlebiania zamiłowaniom szlachty do opisów uroczystości rodowych, plotek i sensacji towarzyskich.

Lata 1740-1760 przyniosły poważny regres prasy polskiej, także pod względem drukarstwa. Stosunkowo wysoka cena papieru wpływała na ograniczenie objętości numeru do dwóch stron małego formatu (19,5x16 cm) o druku ścieśnionym, trudno czytelnym. Nakłady bardzo zmalały. Ten stan pozostawał w związku z ogólnym obniżeniem się poziomu kultury w dobie saskiej.

12. Prasa polska w latach 1760-1795

wpływy Oświecenia zachodnioeuropejskiego sprzyjały unowocześnianiu i laicyzacji prasy,. Pojawiły się nowe talenty publicystyczne i redaktorskie (F. Bohomolec, F. K. Dmochowski, P. Świtkowski i wielu innych), nastąpił typologiczny rozwój czasopism.

Czasy stanisławowskie stanowią jeden z najbujniejszych etapów rozwoju prasy polskiej. W Wilnie zaczęły się ukazywać Kurier Litewski, Wiadomości Literackie (1760-64) i Gazety Wileńskie. Wychodzący pod redakcją F. Bohomolca Kurier Warszawski i Wiadomości Uprzywilejowane warszawskie, najpierw na przemian w sobotę i środę, stanowiły pod względem korelacji ich częstotliwości ciekawy przykład dążenia do zaspokajania rynku czytelniczego (od 1765 złączone w jedno pismo pt. Wiadomości Warszawskie, ukazujące się 2 razy w tygodniu). Serwis informacyjny był czerpany z prasy zagranicznej, korespondencji krajowej i pozakrajowej, często też ze źródeł prywatnych. Działać zaczęły pierwsze grupy publicystów: Kuźnica Kołłątajowska w Warszawie i Towarzystwo Patriotycznych Polityków we Lwowie, wydające w latach 1792-98 (z przerwą) dobrze redagowany Dziennik Patriotycznych polityków. Polskie pisma ogólnoinformacyjne: Gazeta Warszawska (w treści reakcyjna, ale umiejętnie redagowana przez ks. S. Łuskinę), Gazeta Wileńska (1761-91) i Gazeta Grodzieńska (1775-83).

Powstanie kościuszkowskie (1794) zrodziło kilka pism o charakterze wybitnie patriotycznym: Gazetę Wolną Warszawską (1794-95) F. K. Dmochowskiego i F. Miarczyńskiego; Gazetę Obywatelską i Patriotyczną Warszawską (1794) znanego jakobina z Kuźnicy Kołłątajowskiej, ks. J. Meiera; Gazetę Rządową — pierwszy w Polsce organ prasy urzędowej.

Rozwoju prasy pod względem typologicznym dowodzą powstałe w czasach Oświecenia znane czasopisma literackie, jak Monitor (1765-84) I. Krasickiego i F. Bohomolca oraz Zabawy Przyjemne i Pożyteczne (1770-77) pod redakcją A. Naruszewicza i J. Albertrandiego, czy na równie wysokim poziomie miesięcznik o charakterze społeczno-kulturalnym Pamiętnik Polityczny i Historyczny (1782-92) P. Świtkowskiego. Duży wpływ na treść i układ redakcyjny tych pism wywarło współczesne moralno-obywatelskie czasopiśmiennictwo angielskie, zwłaszcza Spectator i Tatler. Inny charakter miały periodyki ekonomiczne, jak Dziennik Handlowy (1786-93) i ogłoszeniowy Przewodnik Warszawski (1788-92), czy informator naukowy Zbiór Tygodniowy Wiadomości Uczonych (1784-85) wydawany w Krakowie przez I. Grebla.

13. Historia prasy polskiej 1795-1830

Rozwój czasopiśmiennictwa i dziennikarstwa uległ zastojowi pod naporem prasy niemieckiej i francuskiej; organy myśli postępowej i rewolucyjnej były ścigane zakazami debitu prasowego i bezwzględną cenzurą. Planowanie inicjatywy wydawania prasy rozbijały się także o wysokie kaucje (tj. opłaty skarbowe gwarantujące respektowanie przepisów prasowych i kosztowny stempel prasowy (tj. opłaty pocztowe). Prasa rozwijała się w ramach 3 odrębnych systemów polityki prasowej zaborców. Z ukazujących się w tym okresie pism wyróżniały się: Dziennik Patriotycznych Polityków (1792-1798), Gazeta Krakowska (1796-1849) J. Maja, Gazeta Lwowska (1811-1939), Gazeta Poznańska, Korespondent Warszawski i Zagraniczny, Pamiętnik Warszawski i Kurier Litewski. W 1812 w 9 miastach wychodziło ogółem 20 gazet i czasopism.

W Królestwie Polskim wydawano czasopisma fachowe, literackie i naukowe oraz gazety informacyjno-polityczne. wprowadzenie cenzury (1819) oraz pozbawienie możliwości ukazywania się prasie obcej. Najważniejsze znaczenie w życiu umysłowym Królestwa miały m.in.: związany z klasycyzmem Pamiętnik Warszawski i Dziennik Warszawski — obydwa o charakterze historyczno-literackim i społecznym, oraz czasopismo naukowe Sylwan. W Galicji ważną rolę odgrywał społeczno-polityczny i literacki Pamiętnik Lwowski, na Litwie Dziennik Wileński i Wiadomości Brukowe. Prasa informacyjna w Warszawie wzbogaciła się m.in. o Gazetę Codzienną Narodową i Obcą, Kurier Warszawski (1821-1939), Gazetę Polską, Powszechny Dziennik Krajowy oraz Kurier Polski.

14. Dzieje prasy polskiej w latach 1830—1864.

W roku 1830 ukazało się ogółem 77 czasopism. Najwięcej, bo 33 tytuły ukazały się w Warszawie, we Lwowie — 9, Krakowie — 8, Wilnie — 5, Poznaniu — 3, Petersburgu — 2 oraz Płocku, Kielcach i Siedlcach po jednym tytule. Niektóre z pism powstały w dekadzie 1820—1830. Wydawnictwa te nie były już efemerydami, niektóre z nich pobiły rekord długowieczności w dziejach naszej prasy: Kurier Warszawski (1821—1939 od 1877 dwa wydania dziennie), Gazeta Lwowska (1811—1939).

Podczas powstania listopadowego prasa odzwierciedlała burzliwość nastrojów, a po jego upadku nastąpił krótkotrwały okres marazmu w dziejach polskiego dziennikarstwa; najwybitniejsi twórcy wyemigrowali. Mimo to w latach 1830—1840 na krajowym rynku pojawia się 225 czasopism nowych, w następnym siedmioleciu — 88. Większość z nich ukazuje się przez krótki czas z powodu niesprzyjających warunków politycznych, trudności finansowych poszczególnych wydawców. Przeważają czasopisma literacko-naukowe, informacyjne, społeczne, handlowe, rolniczo-ekonomiczne, np. Gazeta Codzienna (1831), Nowa Polska (1831), Dziennik Mód Paryskich (1940), Tygodnik Literacki (1838—1845), Kmiotek (pierwsze w Królestwie Polskim pismo dla ludu, 1842). Powstaje również nowoczesne czasopiśmiennictwo naukowe (m.in. Biblioteka Warszawska, 1841—1914; Przegląd Naukowy, 1842—1848).

W tym okresie powstaje polskie dziennikarstwo emigracyjne, początkowo jego centrum wydawnicze znajdowało się w Paryżu, w latach 90. XIX w. w USA. Jedne z pierwszych pism emigracyjnych to: Pielgrzym Polski (1832—Paryż), Północ (1835, Paryż). Dziennikarstwo emigracyjne rozwijało się bujnie po powstaniu listopadowym, po 1846 i po 1848 roku. W latach 1832—1862 na emigracji powstało ok. 150 czasopism o charakterze politycznym. W 1848 r. ukazało się 105 czasopism (z tego 51 nowych). W latach 40tych XIX pojawiają się liczne gazety o wyraźnie sformułowanym programie politycznym, np. w Krakowie: konserwatywny Czas (dziennik poświęcony polityce krajowej i zagranicznej, 1848—1939, w pierwszych miesiącach wydawany pod kierownictwem Pawła Popiela, ważną rolę odegrał tez Maurycy Mann), liberalno-demokratyczny Kraj (1869—1874), we Lwowie liberalno—burżuazyjna Jutrzenka oraz demokratyczno—rewolucyjny Postęp.

Od lat 30tych rozwija się prasa wyznaniowa. Początkiem był Tygodnik Ilustrowany (1859—1939). W okresie międzypowstaniowym wykształca się zawód dziennikarski. Kończy się era gazet literackich. W Warszawie pojawia się Dziennik Warszawski, którego wydawcą był Henryk Rzewuski

- Austria osłabiona przez przegrane wojny z Prusami i Francją nadaje autonomię Galicji

-dzięki temu rozwój szkolnictwa, nauki, kultury, jęz. pol. jęz. urzędowym

Kraków:

- Gazeta Krakowska- J. Maj, bogaty i zróżnicowany serwis informacyjny, mutacja w jęz. niem. Krakauer Zeitung

-Dziennik Krakowski, Kurier Krakowski

-Czas, zwiększył swój nakład do 2 tys. egz.

-Wieniec i Pszczółka, pozornie dwa dwutygodniki, po to by ominąć obowiązek płacenia kaucji

Lwów:

- Gazeta Lwowska, to kontynuacja Dziennika Patriotycznego Polityków, który upadł w 1811

- Pamiętnik Lwowski, było to pismo literackie ukazujące się od 1816, publikowano tu informacje mogące inspirować rozwój i modernizację gospodarki, do pisma cotygodniowy dodatek Rozmaitości.

-niemieckojęzyczna Lamberger Zeitung

-kaucję zniesiono w 1984, a opłatę stemplową w 1900

-w autonomicznej Galicji dogodne warunki do swobodnego rozwoju różnych ugrupowań politycznych, w ślad za tym nastąpił także rozwój prasy politycznej.

-represje po powstaniu styczniowym, zakaz zajmowania się przez prasę sprawami politycz., system ostrych koncesji, cenzura

-jednocześnie rozwój prasy tajnej ponad 100 tytułów.

-W-wa tu ukazuje się 90% czasopism Królestwa Pols.

- pomimo dużych ograniczeń to okres dynamicznego rozwoju prasy(bo sieć kolejowa, telegrafy, poczta, urbanizacja, wzrost liczby piszących i czytających) wzrost liczby tytułów.

- to czas różnicowania się prasy.

-Kurier Warszawski (od1877 ukazuje się codziennie), Kurier Poranny.

-Gazeta Warszawska- świeże i wiarygodne doniesienia z miast europejskich, tu pisał B. Prus, od 1833 2 wydania- ranne i wieczorne.

-Tyg. Ilustrowany- tematyka wokół historii i kultury Pol., fotodziennikarstwo

-pisma dla kobiet- Bluszcz, Tyg. Mód i Powieści

-pisma dla ludu Gazeta Świąteczna, Gmina, Równość

- satyryczne Mucha

-służące edukacji i wychowaniu Kółko domowe, Kronika Rodzinna.

-lata 914-18- zahamowanie produkcji

17. Prasa Polska w zaborze pruskim w latach 1864- 1918:

Ogólne warunki:

- znaczenie powstania styczniowego: nie wpłynęło na rozwój prasy tak destrukcyjnie jak powstanie listopadowe.

- rozwój nowoczesnego aparatu służby informacyjnej : 1).formowanie się dziennikarstwa zawodowego, (początek procesu jeszcze w latach 20 XIX, ale 1970-85 to punkt kulminacyjny) 2). 1877 „Kurier warszawski” jako pierwszy rozpoczyna druk wydań codziennych, a rok później instaluje 1 na ziemiach pl. Maszynę rotacyjną 3). 1882 w warszawskim „Wędrowcu” pojawiają się po raz 1 ilustracje fotograficzne 4). Zaangażowanie literatów w rozwój ruchu prasowo-wydawniczego(źródło utrzymania + etap do zdobycia sukcesu literackiego - tak zaczynał np. Prus, Sienkiewicz)

- I wojna światowa: 1914-18: zahamowanie rozwoju ruchu wydawniczego; o ½ zmniejszyła się ilość periodyków w porównaniu z latami 1912-13; te które przetrwały zmniejszyły objętość i ukazywały się nieregularnie; nowopowstałe czasopisma upadły; w końcu 1914 ukazywały się tylko 344pisma

Prasa- główne kierunki rozwoju:

- codzienna prasa informacyjna

- gazety- organy ideologiczne grup politycznych i społecznych (zwłaszcza związanych z pozytywistami warszawskimi: np. „Gmina”(wpół robotnicza, wpół szlachecka ukazująca się od 1866r.)

- specjalizacja wydawnictw periodycznych: informacyjno- polityczne, ekonomiczno- handlowe, kulturalno- literackie

- bujny rozwój czasopiśmiennictwa dziecięcego: zapoczątkowany „Rozrywkami dla dzieci” Klementyny Hoffmanowej)

- rozwój prasy kobiecej

- intensywny rozwój prasy ilustrowanej (głownie kobiece, magazyny popularno-naukowe); na początku XX wieku rodzi się polskie fotodziennikarstwo (nieliczne pisma wykorzystujące technikę fotooffsetową: „Tygodnik Ilustrowany”, „Ars” „Tęcza”)

Wydawcy

-dzienniki należały do spółek jednoosobowych lub rodzinnych, często redaktor był współwłaścicielem, funkcjonowały na zasadzie przedsiębiorstwa

-tygodniki- własność spółki lub indywidualnego nakładcy, tryb pracy przypomniał „salon dyskusji”

Kolportaż

-abonament

-prenumerata pocztowa- droga

-pośrednictwo księgarzy

-sprzedaż uliczna, tylko w W-wie, gdzie indziej zakazana

Nakład

- zabór pruski- jednorazowy nakład do 125tys

-w Galicji- roczny od 30mln do 40 mln

-jednorazowe nakłady do kilku tysięcy, największy nakład „Słowo Polskie” do 20 tys., spore nakłady miały tygodniki ludowe (do 10 tys).

Warunki prawne

-austryjacki- pod koniec XIX. zniesiono system kaucji i opłaty stemplowe, dogodne warunki dla rozwoju prasy w dobie autonomii

-pruski- germanizacja, cenzura, prasie powierzono misję edukacyjną

- rosyjski- rusyfikacja, system koncesji i cenzura, po 1905 rozwój prasy politycznej

Rozmieszczenie

-w rosyjskim- zcentralizowane

-w austyjackim główne ośrodki to Lwów i Kraków

-w pruskim- decentaralizacja

19. Statystyka, geografia wydawnicza, typologia i warunki rozwoju prasy II RP.

Statystyka:

- w porównaniu z okresami wcześniejszymi, liczba gazet i czasopism osiągnęła zdecydowanie wyższy stan, a dynamika wzrostu nie była niższa niż w latach 1880- 1890

- w pierwszych latach roczna liczba tytułów osiągnęła ok. 500- 100 tytułów, a w końcu lat 30stych wyniosła ok. 2250- 2700 tytułów

- zmiany ilościowe- cykle zmian(zależne od sytuacji gospodarczej i politycznej państwa)1). 1918- 1920; cykl szybkiego wzrostu ilościowego 2). 1921- 1923; okres łagodnego regresu 3). 1924- 28; szybki rozwój i odbudowywanie stanu po kryzysie poprzedniego cyklu 4). 1929- 34 ; wyraźna stagnacja 5). 1935-39; z początku gwałtowne a następnie spokojne wychodzenie z kryzysu

- bardzo duży stopień upadku pasy: ok. 75% wszystkich istniejących pism w II RP uległo likwidacji: 1) wiele pism efemerycznych; miały często po kilka, nawet 2, 3 nr 2). 1/3 wszystkich tytułów ukazywała się nie dłużej niż 2 lata

- w 1937 roku 6%pism była wydawana jeszcze przed 1915r

- jednorazowy nakład wszystkich periodyków wahał się od ok. 1mln (lata 20ste) do ok. 1. 5mln. Najwyższy w latach 30stych: ok. 2.5mln egzemplarzy nakładu.

- Zwroty nakładów: ok. 10-15% nakładów dzienników, a zwrot gazet codziennych to ok. 30-40%

- dominujący rodzaj czasopisma: periodyk

Geografia wydawnicza:

- najwięcej prasy w: województwa zachodnie (gdzie występowała decentralizacja wydawnictw). Następnie wydawnictwa centralne oraz województwo krakowskie i lwowskie

- najmniej prasy w: województwa wschodnie

- największe centrum wydawnicze I RP= Warszawa(ok. 30-40%wszystkich tytułów)

- inne makroośrodki: Lwów, Poznań, Kraków, Katowice, Wilno, Łódź

- Lata 30ste: zmiany w hierarchii ośrodków, na znaczeniu straciły Lublin, Sosnowiec, Cieszyn, Częstochowa, Grodno, a zaczął się rozwijać Toruń, Białystok, Gdynia, Chorzów

Typologia:

- struktura tematyczna: duża proporca pomiędzy poszczególnymi grupami pism; tempo przyrostu najkorzystniejsze dla prasy kobiecej, wojskowej, sportowej i spółdzielczej

- widoczny proces: powolne powiększanie się liczby dzienników, mniej dynamiczny tygodników, a bardzo energiczny miesięczników <= przewaga pism o małej częstotliwości ukazywania się nad innymi periodykami

- najliczniejsze: pisma partii i grup politycznych

- lata 30ste: przekraczanie przez społeczeństwo pierwszego progu umasowienia kultury( związane z rozwojem pism masowych)

Warunki rozwoju prasy:

1). Polityczne:

- wydarzenia historyczne: 1921: a) pokój ryski i konstytucja marcowa b). 1926: przewrót majowy c). 1030: „Brześć” d). 1935: śmierć Piłsudskiego i rządy sanacji <= w zależności od charakteru wpływały dodatnie lub ujemnie na rozwój prasy

- brak zainteresowania prasą części ludności: nie umieli czytać, nie umieli dobrze czytać w języku polskim, nie stać ich było na kupno prasy(na przeciw tym trudnością wyszła tzw. tania prasa)

- problemy techniczne: stan komunikacji, zacofanie bazy poligraficznej, papierniczej.

2). Prawne:

- prawo prasowe: regulowane Konstytucją RP z 1921 roku i przepisami szczegółowymi dawnych państw zaborczych które obowiązywały (poza okresem 1927-30) do 1939roku!); gwarancja wolności prasy, swoboda wyrażania myśli i przekonań, możliwość zakładania nowych pism, cenzura represyjna

- lata 1927-30 : wydano rozporządzenie o „prawie prasowym i o rozpowszechnianiu nieprawdziwych wiadomości”- zaostrzenie prawa prasowego

- 1930: dekret prasowy, tzw. kagańcowy<= coraz mocniejsze podporządkowanie prasy rządowi

-zjednoczone nowe państwo, wielonarodowościowe, różnice (gosodarczem prawne, edukacyjne) pomiędzy terenami z poszczególnych zaborów. Kłopoty gospodarcze, ekonomiczne, prasa związana z koniunkturą cyklu gospodarczego. Kiepski stan przemysłu papier. i poligraficznego.

-do '38 (z przerwą w latach '27-'30) obowiązywały 3 różne porządki prawne, konstytucja majowa 1921 gwarantowała wolność słowa i prasy +cenzura represyjna, '27- '30 rozporządzenie o prasie i wiadomościach nieprawdziwych spowodowało podwyższenie kar, zniosło przepisy dzielnicowe, 1935 konstytucja marcowa- nie gwarantowała w sposób jednoznaczny wolności prasy, 1938 dekret prasowy tzw. kagańcowy. Po przewrocie majowym 1926- działania mające podporządkować prasę piłsudczykom- praktyki reglamentacyjne, konfiskaty, grzywny.

- w pierwszych latach 500- 1000 tytułów/rok, w latach 30 2250- 2700 tytułów/rok

-krótkotrwałość wielu pism, wiele pism efemerycznych, 1/3 tytułów ukazywała się niedużej niż 2 lata

-rosła liczba tytułów , których nakład sięgał 2,5- 10 tys. egz.

Geografia wyd.

-najbardziej liczna i zdecentralizowana prasa w woj. zachodnich, na dalszych miejscach województwa krakowskie i lwowskie, centrum wydawnicze W-wa, a dalej Lwów, Poznań, Kraków, Katowice, Wilno, w latach 30 rozwój prasy w Toruń, B-stok, Gdynia, Chorzów.

Typologia prasy

Stabilizacja pomiędzy poszczególnymi typami pism, wzrost tempa przyrostu prasy kobiecej, młodzieżowej, sportowej, dużo pism partii politycznych.

-pojawienie się dużych wydawnictw, dysponujących porządnym zapleczem technicznym, wieloosobowymi zespołami, sprawną organizacja, konkurencja

-rozwój systemów mutacyjnych, opanowywanie przez prasę prowincji

- „wszystko dla wszystki”, różnorodność tematyczna, pisma poświęcone filmowi, radiu, pisma dla kobiet

-rozwój dodtatków do gazet- w tej kwestii prym wiódł ilustrowany kurier codzienny

-szata graficzna- fotografia, zmiany w wyglądzie pierwszej kolumny, zwiększenie ilości szpalt, upowszechnienie koloru

-wzrost objętości z 46 kolumn na 76

-rozwój gatunków- reportaż, felieton, wywiad…

-pluralizm tematyczny- polityczny, narodowościowy, kulturowy, podejmowanie polemik

-w latach 1918- 1926 prasa jeden z najważniejszych instrumentów kształtowania postaw pol.

-prasa pierwszorzędny stymulator nastrojów wyborców w czasie wyborów 1919 i 1922 i w trakcie sporu wokół rządów G. Narutowicza.

-dla dużych ugrupowań dzienniki pierwszoplanowym narzędziem walki

-ogół prasy tego okresu został częściowo wykształcony przed I w.ś.

-powstanie prasy było zjawiskiem wtórnym wobec powstawania partii/ruchów polit.

-ND- do 1926 dysponowała największym partyjnym sys. Prasowym, jego podstawą były dzienniki informacyjne np. Gazeta Warszawska, Gazeta Poranna 2 grosze- w '26 oba pisma połączono w Gazetę Warszawską Poranną

-ND w innych miastach- Kurier Poznański, Gazeta Bydgoska, Słowo Pomorskie (Toruń), Goniec Krakowski

-Stronictw. Chrześcijańsko Narodowe- 1920 dziennik Rzeczpospolita

-konserwatyści- Czas( w Krakowie), podobne periodyki-poważne dzienniki informacyjne ukazywały się w innych miastach: Dziennik Poznański, Dziennik Powszechny (w-wa), Słowo (Wilno). Prasa konserwatywna nie odegrała istotnej roli, ze względu na wąski krąg odbiorców. Cechowała ją znakomita publicystyka pod względem formalnym, wyważona ocena wydarzeń pol.

-pisma prawicowe- Kurier Warszawski

-PSL- Piast- główne pismo Piast (Kraków), w innych rejonach przeważnie tygodniki.

-Chadecja- Głos Narodu( Kraków)

-PPS- Robotnik, Naprzód

-PSL- Wyzwolenie

Prasa do pewnego stopnia odwzorowywała charakter życia politycznego, ale hierarchia i znaczenie poszczególnych ugrupowań nie we wszytkich przypadkach przesądzało o roli ich periodyków.

-po przewrocie majowym

-piłsudczycy dysponowali zaledwie kilkoma pismami o większym znaczeniu: Nowy Kurier Polski (W-wa), Głos Prawdy (tyg.), z obozem pomajowym sympatyzował też Kurier Poranny, Kurier Wileński.

-początkowo prasa prorządowa obejmowała kilka tytułów, w tym większość o niewielkim lokalnym znaczeniu. Pierwsze kroki mające zmienić ten stan rzeczy to lipiec 1926 i ukazanie się Głosu Prawdy, identyczny tytuł już istniał na rynku. Jednak oficjalny tygodnik partia utworzyła dopiero w '29 „Gazeta Polska”- pisywali w niej wybitni publicyści, poeci, pisarze.

- ważną funkcję odgrywał periodyk Polska Zbrojna, obecny na terenie całej Pol. co było związane z dyslokacją wojsk.

-prasowy system sanacji nie był jednorodny, współtworzyły go pisma różnych orientacji, stojące na różnym poziomie i adresowane do różnych grup społecznych, łączny nakład powodował, że sanacja dominowała na rynku.

- do przemian jakie zaszły na rynku prasy po '26 dostosowały się również inne pisma będące organami partii- np. poprzez zwiększenie nakładów.

22. Prasa na okupowanych ziemiach polskich w okresie II wojny światowej:- tereny włączone do III Rzeszy: goebbelsowski system prasowy, likwidacją wszystkich pism polskich i w języku polskim, zastępowanie ich gazetami języku niemieckim np.: „Kattowitzer Zeitung”(Katowice) czy „Thorner Zeitung”(Toruń)- tereny Generalnego Gubernatorstwa: ? likwidacja legalnej prasy polskiej, i zastąpienie jej niemiecką w języku polskim(przez Polaków zwana „gadzinową”) <= dostarczała informacji i kształtowała opinię publiczną; dzienniki gadzinowe: „Goniec Krakowski”(nakład: 60tyś), „Nowy Kurier Warszawski” (nakład: 200tyś),  , „Dziennik Poranny”(w Krakowie), „Goniec Częstochowski”, „Gazeta Lwowska”(od 1941r)? przejmowanie polskich wydawnictw przez Niemców; na bazie 2powojennych koncernów: krakowskiego Pałacu Prasy i warszawskiego Domu Prasy powstał koncern „Zeitungsverlag Krakau-Warschau GmbH”- niemiecki monopolista na rynku prasowym w GG? Niemcy wydawali też tygodniki, miesięczniki, prasę fachową i dla młodzieży (np. „Ster” „ Mały Ster“? w latach 1930-44 na ziemiach polskich ukazało się ok. 50 pism „gadzinowych”: 8 dzienników, 6tygodników, 2miesięcznikii inne- specjalistyczne i fachowe o różnej częstotliwości ukazywania się? stosunkowo wysokie nakłady: od 40tyś egz. w dni powszednie do 1 mln w dni świąteczne? wydawanie prasy w języku ukraińskim (szczególnie po roku 1941; ok. 20tytułów), oraz ? przeznaczoną dla Żydów, w jeżyku polskim i języku jidysz(ok. 3 tytułów; „Gazeta Żydowska”)? wydawanie prasy w języku niemieckim dla Niemców, np. „Krakauer Zeitung” „Warszauer Zeitung”? gazety dla Polaków pracujących w Niemczech, np. „Gazeta Ilustrowana“

- 1944 nacjonalizacja, przejęcie przez państwo drukarń i przemysłu papierniczego.

-wprowadzenie cenzury prewencyjnej.

- od 1945 działa Biuro Kontroli Prasy

-w 1946 powołano Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk.

-wszystkie ukazujące się periodyki przejęła Spółdzielnia „Czytelnik”, wydawał:

`gazety ogólnopolskie „Rzeczpospolita”, „Życie Warszawy”

`lokalne „Dziennik Polski”, Dziennik Bałtycki, Dziennik Zachodni

`popularnonaukowe „Problemy”

`specjalistyczne „Nowa Szkoła”

-istniała prasa wydawana przez ugrupowania polityczne - PSL (Gazeta Ludowa), PPS (Robotnik).

-pisma katolickie „Tygodnik Powszechny”, „Dziś i Jutro”

-pisma młodzieżowe „Wici

--łacznie 880 tys. tytułów, dzienny nakład 50- 200 tys.

--20 tytułów konspiracyjnych np. WiN wydało „Słowo Polskie”

-w polityce eliminacja opozycji, umacnianie się komunizmu a za tym dalsza centralizacja prasy

-prasa w służbie propagandy, specyficzny język.

-próba eliminacji dziennikarzy mających związki z II RP

-powstaje Przedsiębiorstwo Kolportażu Prasy i Książki Ruch.

-po powstaniu PZPR zaczęła się ukzywać „Trybuna Ludu”, ZMP- „Sztandar Młodych”

-ograniczenie swobód prasy katolickiej „Tyg. Powszch” odebrany redakcji Turowicza

-znaczny spadek ukazujących się tytułów w 1956- tylko 116

-dojście Gomułki do władzy, powszechne ożywienie społeczne, budowa tzw. polskiego komunizmu

-ruch polityczny na rzecz reform na łamach „Po prostu”, reaktywacja i powstanie nowych pism ZSL ( Dziennik Ludowy, Wieś Współczesna), SD (Kurier Polski), Warmia i Mazury, Odra, Argumenty, Prawo i Życie, Tyg. Powszech. oddany w ręce starej redakcji Turowicza

-1957 powstaje Polityka, mająca propagować poglądy Gomułki

-Nowa Kultura i Przegląd Kulturalny połączony w KULTURĘ.

- wzrost liczby tytułów 1955- 638, 1958- 924

- w latach 60 na łamach prasy widoczna rywalizacja frakcji PZPR, wyróżniała się tu grupa M. Moczara, która podporządkowała sobie Argumenty, Prawo i Życie, inspirowała powstanie Perspektyw.

-fala protestów spowodowana podwyższą cen- początkowo napisały o tym tylko lokalne dzienniki, a prasie ogólnopolskiej pojawiła się tylko krótka depesza PAP

-W. Gomułka zostaje zastąpiony przez E. Gierka- w prasie wyrazy poparcia dla nowej ekipy politycznej

-rząd Gierka powołał rzecznika prasowego, nie wpłynęło to jednak na wzbogacenie serwisów informacyjnych

-nowa ekipa po krótkim okresie deklarowania współpracy z mediami przeszła do fazy jednostronnego sterowania i przekazu z góry na dół

-modernizacja poligrafii, powiększenie nakładów i objętości

- powstanie tygodnika Literatura (1972) było gestem nowej ekipy w stronę twórców lekceważonych i nie uznawanych w poprzedniej dekadzie.

-dalsza centralizacja systemu prasowego RSW- Prasa, od 1975- RSW Prasa- Książka- Ruch

-po wprowadzeniu nowego podziału administracyjnego- organizacja terenowej prasy partyjnej

- w wydawnictwach zaczęto uwzględniać kalkulację ekonomiczną- podejmowanie akcji promocyjnych, reklamowych

- największy od 1945 wzrost czytelnictwa prasy

- na łamach prasy( głównie Polityki i Życia Gospodarczego) szerzono propagandę związaną z rozejm gospodarczym m.in. planem pięcioletnim

-po zamieszkach w 1976 w Radomiu i in. miastach powstał KOR, który zaczął wydawać Biuletyn Informacyjny- zapoczątkowanie prasy niezależnej wychodzącej poza cenzurą (inne tego typu tytuły to Opinia, Aspekt, Biuletyn Dolnośląski, Głos)

-na łamach prasy drugiego obiegu: diagnoza polityczna, gospodarcza i społeczna PRL-u, propozycje reform.

- opozycja „korowska” organizowała także wydawnictwa np. Niezależna Oficyna Wydawnicza „Nowa”

- porozumienia sierpniowe zapowiadały, ograniczenie cenzury, możliwość prezentowania na łamach prasy różnych poglądów

-powstaje pierwsze tygodniki związkowe, biuletyny zakładowe

-szybki rozwój niekoncesjonowanego ruchu wydawniczego- takie wydawnictwa jak KOS, Krąg, CDN

-1981 „Tyg. Solidarność”- funkcje informacyjne + publicystyka

-wprowadzenie stanu wojennego spowodowało zawieszenie wszystkich periodyków oprócz Trybuny Ludu i Żołnierza Wolności, zaczyna się ukazywać prasa konspiracyjna.

- 1984 uchwalenie ustawy o prawie prasowym - unormowano prawa i obowiązki dziennikarza, wprowadzono instytucję tajemnicy zawodowej, jednocześnie dziennikarz był zobowiązany umacniać ustrój PRL-u.

- 1989- obrady Okrągłego Stołu- zapowiedź zniesienia cenzury, wprowadzenia pluralizmu politycznego mediów

-1990- ostatni numer Trybuny Ludu, zniesienie cenzury, likwidacja RSW Prasa- Książka- Ruch

-ukazywała się poza krajem na wszystkich szlakach migracji Polaków (Węgry, Rumunia, Francja, ZSRR, Bliski Wschód)

-od września centrum życia polit. Paryż, z inicjatywy rządu „ Głos Polski”, dla wojska „Polska Walcząca”, kontynuacja „Wiadomości Polskich”, „Słowo”

-potem Londyn- na pół oficjalny rządowy „Dziennik Polski”, pisma ugrupowań Polit „Robotnik Polski”, „Myśl Polska”, ludowy „Zielony Sztandar”

-na Bliskim Wschodzie „Kurier Polski”, po utworzeniu II Korpusu „Orzeł Biały”. „Dziennik Żołnierza”

-koniec wojny nie spowodował likwidacji większości pism.

-zmieniła się geografia wydawnicza- centrum Londyn, tam przeniosły się pisma wydawane we Włoszech i na Bliskim Wschodzie, 4-5lat po wojnie dużym ośrodkiem były Niemcy

-„Dziennik Polski” „Orzeł Biały”. „Dziennik Żołnierza”- ukazują się nadal, powstają nowe „Lwów i Wilno” „Życie”, „Kultura”

- w latach 70 powstaje Aneks, a w 80 „Zeszyty Literackie”, przeniesiony z krasju „Puls”, „Archipelag”, „Kontakt”.

28. Społeczeństwo polskie jako rynek czytelniczy prasy do 1939 r.

1. Czytelnictwo prasy do XVIII wieku.

Dostęp do prasy był ograniczony, rozchodziła się przede wszystkim w miejscu wydawania lub najbliższych okolicach, docierała do czytelników zamożnych, na wyższym poziomie umysłowym i zainteresowaniach politycznych. O wydarzeniach bieżących ogół społeczeństwa dowiadywał się najczęściej w niedzielę z wystąpień kaznodziei na ambonach kościołów. W środowiskach uprzywilejowanych dużą rolę informacyjną odgrywała także korespondencja prywatna..

2. Czytelnictwo w Polsce porozbiorowej.

Nadal podstawą kolportażu była prenumerata i subskrypcja. Sprzedaż doraźna występowała sporadycznie. Prasa docierała jednak do bardzo ograniczonych środowisk społecznych. W Warszawie i innych największych miastach Polski pewien kontakt z prasą mieli również robotnicy i rzemieślnicy, drobni kupcy i funkcjonariusze miejscy. Na prowincji prenumerowali czasopisma i gazety z reguły ziemianie, często inteligencja (lekarze, inżynierowie), niekiedy kler. Dopiero pod koniec okresu, w latach 1857-1864, można zauważyć wpływ istnienia pierwszych linii kolejowych (głównie na trasie Wiedeń-Kraków-Warszawa) na szybszy przewóz — na niektórych trasach — gazet i czasopism.

3. Czytelnictwo w dobie popowstaniowej.

stan umiejętności czytania — najwyższy w zaborze pruskim, gdzie na początku XX w. nie było niemal analfabetów (0,6%), podwyższający się w Galicji (56% analfabetów) znacznie szybciej niż w Królestwie Polskim (65% analfabetów) — oraz zamożność społeczeństwa i jego aktywność gospodarczo-społeczna, nie można pominąć stanu drukarstwa oraz środków komunikacji i łączności. Techniczny stan drukarstwa determinował możliwość druku odpowiednich ilości egzemplarzy prasy (zależało to także od środków napędu maszyn), system łączności wpływał na przepływ informacji, sieć komunikacji publicznej natomiast (głównie kolej żelazna) umożliwiała przewóz prasy z miejsc wydawania na prowincję. Także stan poczty i księgarstwa..

4. Czytelnictwo w Drugiej Rzeczpospolitej.

Zasięg czytelnictwa prasy (i nie tylko prasy) uzależniony był w Polsce międzywojennej m.in. od istniejącego analfabetyzmu i tzw. wtórnego analfabetyzmu. Mimo sukcesów oświaty w tym okresie liczba dorosłych nie umiejących czytać i pisać była w latach trzydziestych nadal pokaźna, zwłaszcza na wsi na wsh. W 1931 r. ok. 23% ludności w wieku co najmniej 10 lat to analfabeci, na wsi w 1921 r. było 38% analfabetów, w 1931 r. 28%, w mieście — 19% w 1921 r. i 12% w 1931. N początku lat trzydziestych w województwach zachodnich odsetek analfabetów sięgał granicy kilku procent, a w województwach wschodnich ponad 40%.

Ważnym problemem były także możliwości finansowe potencjalnych czytelników. Dochody wsi polskiej, robotników, części pracowników umysłowych i ubogiego drobnomieszczaństwa przez wiele lat dwudziestolecia międzywojennego nie pozwalały na regularne zakupywanie dziennika. Obraz ten zmienił się na korzyść, kiedy rozpowszechniła się tzw. tania prasa, dostępna finansowo większej liczbie odbiorców, choć szacunkowe obliczenia pozwalają przypuszczać, że aktywnymi czytelniczo mogło być na ok. 34 mln ludności tylko 1,5 mln

29. Czytelnictwo prasy w okresie jej transformacji w Polsce po 1989 r.

Polacy odzyskując suwerenność we własnym państwie mogli pożegnać cenzurę. Do tego czasu media spełniały funkcję służebną wobec władzy, a nie swoich odbiorców, zajmowały się propagandą, a nie informacją. Nad poprawnością przekazu mediów czuwał do 1989 r. Główny Urząd Kontroli Prasy i Widowisk. System medialny był scentralizowany i podporządkowany jednej partii.

Nastąpił okres transformacji całego systemu: politycznego, gospodarczego, społecznego, w tym medialnego; zaczęły powstawać spontanicznie nowe inicjatywy medialne. Rewolucja dokonała się głównie w prasie. realizacji ustawy z 22 III 1990 o likwidacji koncernu RSW „Prasa-Ksiażka-Ruch.

Rynek prasowy lat 90tych bardzo się wzbogacił,. Nastąpił spadek nakładów dzienników, a o blisko połowę zwiększyły się nakłady czasopism. Po gwałtownym załamaniu nakładów całej prasy w 1990 r. nastąpił krótki okres (1991—1993) względnie harmonijnego ożywienia rynku dzienników i czasopism. Od `94 r. nastąpił pogłębiający się z roku na rok kryzys rynku prasy codziennej. Od `97 obserwuje się ponowny spadek nakładów tak dzienników jak i czasopism.

Reakcje czytelników prasy. W '93 r. dokonała się rewolucja w wieloletnich nawykach czytelniczych — Polacy, dawniej zorientowani w większym stopniu na lekturę gazet codziennych, odtąd stali się w większej liczbie odbiorcami tygodników, dwutygodników i miesięczników. Dokładnie: nakłady dwutygodników, a zwłaszcza miesięczników utrzymywały się na wysokim poziomie prawie przez całą dekadę, natomiast nakłady tygodników eksplodowały krótkotrwale. Można wyróżnić 4 charakterystyczne okresy:

— 1989/1990: okres pierwszych debiutów przy totalnej zapaści rynku prasowego i czytelnictwa;

— 1991-1993: okres ożywienia rynku, tzn. dynamicznego wzrostu oferty pism o mniejszej częstotliwości, a także podwojenia liczby dzienników przy spadających nakładach poszczególnych tytułów;

— 1994-1996: okres inwazji ofert nowych, wysokonakładowych tygodników oraz przejściowego zauroczenia czytelników tą ofertą kosztem kontaktów z dziennikami;

— od 1997: okres generalnego chłodzenia rynku prasowego, zwłaszcza spadek nakładów tytułów o większej częstotliwości ukazywania się, a w ślad za tym — kurczenie się czytelnictwa.

Równolegle z rynkiem prasy zaczął powstawać rynek mediów elektronicznych.

Dziesięcioletni okres transformacji ostatecznie można podzielić na 5 etapów (łącznie z przemianami w mediach audiowizualnych):

1. Faza żywiołowego entuzjazmu nowych wydawców (od maja 1989 do połowy 1991)

— rozwój licznych niezależnych inicjatyw wydawniczych (głównie czasopism lokalnych),

— w starych tytułach przekształcenia organizacyjne (zmiana redakcji, zmiany tytułów, podtytułów) oraz własnościowe,

— likwidacji koncernu RSW „Prasa-Książka-Ruch”,

— setki nowych niedoskonałych pism,

— ukazał się pierwszy numer Gazety Wyborczej — dziś największej gazety w kraju ‌ zaczynała jako ośmiostronicowa gazetka, tworzyli ją opozycyjni dziennikarze, pracujący do tego czasu w nielegalnie wydawanych pismach, związanych ze związkiem zawodowym „Solidarność”,

— załamanie czytelnictwa.

2. Faza pozornej stabilizacji i zmian podskórnych w prasie i radiu (poł.1991—1992)

— krystalizacja elementów nowego ładu,

— cześć starych tytułów została sprywatyzowana,

— zmiana szaty graficznej (bardziej kolorowe), lepszy papier,

— funkcjonują takie dzienniki jak: Gazeta Wyborcza, Rzeczpospolita, Życie Warszawy,

— krzepnięcie na rynku nowych tytułów, czołówka to miesięczniki np. Pani, Twój Styl,. Popcorn,

— ożywienie czytelnicze.

3. Faza otwartej walki o rynek mediów, zwłaszcza audiowizualnych (1993—do końca sierpnia 1994)

— ustawa o radiofonii i telewizji,

— ukazujące się dzienniki to m.in. Gazeta Wyborcza, Super Express, Rzeczpospolita

— pojawiło się sporo przewodników repertuarowych TeleTydzień, Super TV,

— czołówka pism najpoczytniejszych to tygodniki Przyjaciółka i Tina,

— przesunięcie ciężaru korzystania z prasy codziennej na miesięczniki

4. Faza nowego zagospodarowania rynku (wrzesień 1994—1996)

— bardzo dużą popularność zyskują niemieckie tygodniki Naj, Pani Domu,

— dzienniki nadal Gazeta Wyborcza, Super Express, Rzeczpospolita, Życie Warszawy,

— umocnienie pozycji pism motoryzacyjnych, erotycznych i poradniczych,

— przewaga czasopism nad dziennikami.

5. Faza nowego podziału rynku mediów i postępującej specjalizacji (1997—1999)

— selekcja oferty dzienników: Życie Warszawy, Nasz Dziennik,

— magazyny sportowe Tempo, Przegląd Sportowy,

— redukcja nakładów prasy kobiecej.

- prasa w różnych zaborach spełniała funkcje ogólnopolskie

-występowała jednolicie w obronie zagrożonej narodowości

-narzędzie wielostronnego oddziaływania

-pełniła funkcje kompensacyjne, wobec braku „czystej” prasy informacyjnej i opinii.

-starano się uniezależniać od wpływu zaborców

-wykształcił się nowoczesny zawód dziennikarki identyfikowany ze szczególną misją

-prasa społeczno-polit. miała zasięg jednozaborowy

-prasa naukowa miała zasięg ponadzaborowy

-prasa w poszczególnych zaborach pełniła nieco inne funkcje, co było spowodowane odmienny podejściem do Polaków na tych terenach.

- zabór pruski- największe funkcje kompensacyjne, najbardziej zdecentralizowana

-zabór ros.- apolityczna, zajmująca się się sprawami zagranicznymi np. dużo o sprawach galicyjsko- austriackich

-z. austryj.- odznaczała się dużą polemicznością

31. Rola prasy w życiu politycznym II RP.

Prasę w II RP, posiadającą związki z partiami i ruchami politycznymi, można podzielić na 1)pisma pozostające pod bezpośrednią kontrolą partii jako instytucji ale nie ujawniające tego; 2)pisma organizacji społecznych znajdujących się pod bezpośrednia kontrolą partii jako instytucji, 3)pisma będące w dyspozycji osób lub grupy osób nie związanych formalnie z partią ale popierających program i działania.

W działalności partii prasa służyła formułowaniu programu, przekazywaniu zaleceń i zarządzeń, upowszechnianiu ideologii poza krąg dotychczasowych zwolenników, dokumentowaniu istnienia i aktywności partii w życiu politycznym, Jako jeden z instrumentów działania, pisma były terenem walk pomiędzy obozem rządzącym i opozycją oraz, w samym obozie rządzącym, ugrupowaniami będąc również polem rywalizacji o charakterze personalnym.

Typem pisma uczestniczącego bezpośrednio w życiu publicznym o charakterze powszechnym był dziennik lub gazeta wydawana kilka razy na tydzień, w środowisku wiejskim natomiast takim pismem był tygodnik. Od końca lat 20-tych wydawnictwa polityczne zdecydowanie ustępowały już magazynom typu masowego np. Światowid oraz przeznaczonym dla mało wyrobionego czytelnika czasopism kościelnych. Dzięki temu zmieniała się rola prasy publicznej — stawała się ona pośrednim instrumentem oddziaływania politycznego, a jej zadaniem było zdobycie i utrzymanie masowego odbiorcy.

coraz większa rolę, zwłaszcza w latach 30tych odgrywało radio — prawie całkowicie opanowane przez obóz rządzący. Wzrosła również ilość druków agitacyjnych: ulotek, afiszy, broszur, ale nie mogły one konkurować z wydawnictwami prasowymi. Podsumowując można stwierdzić że prasa w II RP była w pełni obecna w życiu publicznym i politycznym kraju. Uczestniczyła w nim jako instrument propagandowy partii politycznych oraz jako czynnik więzi wewnętrznych partii czy organizacji społecznych.

32. Funkcje społeczne polskiej prasy konspiracyjnej podczas II wojny światowej

trudne są do przecenienia. Sam fakt jej ukazywania, był świadectwem trwania silnej woli narodowej. Prasa tajna była podstawowym źródłem informacji o wydarzeniach wojennych. Drogi prowadzące w przyszłość różniły się często i prasa ten pluralizm w sposób reprezentowała. Pisma poszczególnych partii i nurtów przynosiły publicystykę mającą na celu szerzenie założeń ideowych, programów politycznych, konkurującą o wpływy w społeczeństwie.

Spory toczyły się wokół kilku kwestii, Stosunek do ZSRR, do wizji stosunków międzynarodowych i planów na temat zmian wewnętrznych w Polsce w okresie powojennym, wreszcie sprawa odpowiedzialności za klęskę wrześniową. Te kontrowersje, określały taktykę ugrupowań politycznych w latach okupacji, ich poparcie lub negację rządu Sikorskiego, PPR itd. Rozbicie polityczne, mimo daleko sięgającej synchronizacji działań między niektórymi partiami, a skierowanych przeciwko okupantowi, przejawiało się w prasie w zdecydowany sposób, ono przede wszystkim decydowało o jej kolorycie. Prasa tajna traciła charakter wyłącznie narzędzia informacji i apolitycznej walki z wrogiem, przechodząc do ideologicznego i politycznego wychowania społecznego. Pełniła poza tym i inne funkcje społeczne — kulturalne, oświatowe, czy nawet fachowe, pozwalając przetrwać okres wojny bez działających instytucji państwa niepodległego. Zadania te można było realizować dzięki bogatej typologii prasy konspiracyjnej. zestaw czasopism kulturalnych i literackich wydawanych w latach 1939-1944: m.in. Sztuka i naród (1942-1944), Przełom (1942-1943), Lewą marsz (1942-1943), Nurt (1943-1944), Kultura Polska (1943), oraz satyrycznych i humorystycznych: Lipa (1940-1941), Szpilka (1940), Prasa w swej roli opiniotwórczej próbowała ukazywać z dużą konsekwencją wzorce osobowe pozytywne i negatywne. Wobec właściwie żadnego ujemnego zjawiska etyczno-moralnego nie pozostawała obojętna, zwalczając wszelkie przejawy kolaboracji, potępiając bandytyzm, spekulację, alkoholizm. Pisma pouczały, w jaki sposób sabotować rozporządzenia i działania władz niemieckich, przy pomocy jakich środków prowadzić walkę z okupantem. Poważną rolę informacyjną i opiniotwórczą spełniała prasa powstańcza, oddziaływująca na nastroje ludności cywilnej Warszawy.

33. Dzieje dziennikarstwa polskiego do 1995 r.

Przynależność do zawodu dziennikarskiego rozumie się tutaj jako czerpanie środków utrzymania wyłącznie lub głównie z pracy redakcyjnej lub wydawniczej w obrębie gazet i czasopism.

1. Dawna RP (XVIII w.). Nieliczni przedstawiciele, działalność prasowo-wydawniczą prowadziło wielu drukarzy i księgarzy. Pierwszy zawodowy dziennikarz: Jan Naumański (wieloletni redaktor i wydawca Kuriera Polskiego), następnie ks. Stefan Łuskina (20 lat pracy jako redaktor i wydawca Gazety Warszawskiej), ks. Karol Malinowski (red. Gazety Grodzieńskiej, )Byli dziennikarze, którzy zajmowali się tym głównie z pobudek politycznych, a także finansowych (Antoni Leszczyński). Bardzo często aktywność organizacyjna, temperament publicystyczny i skłonności do rozwijania działalności wydawniczej tworzyły indywidualności dziennikarskie i redakcyjne, zasłużone dla prasy polskiej (np. ks. Piotr Światkowski), Z powodu niewielkiej ilości ludzi prasy w Polsce tego okresu trudno stwierdzić jednoznacznie jakie znaczenie miał zawód dziennikarski w tym czasie,

2. Polska porozbiorowa (XIX w.). wciąż trudno było oddzielić całkowicie dziennikarzy od literatów czy publicystów. Ok. 1850 r. pracowało kilkuset dziennikarzy, dla których zawód ten był materialną podstawą egzystencji. Najmniejsze przedstawicielstwo specjalistów w tym zakresie znajdowało się wśród redaktorów naczelnych i wydawców wielkich organów prasowych (dominowali tam literaci, działacze polityczni i in.), natomiast wyspecjalizowane kadry, można było spotkać na niższym szczeblu: oprac. wiadomości bieżących, ogłoszeń, korekty.

3. Polska popowstaniowa (1864-1918). Gwałtowny postęp techniczny, upowszechnienie prasy wymagały profesjonalnej wiedzy, specjalizacji. Elitę dziennikarzy tworzyli wciąż literaci (Kraszewski, Prus, Sienkiewicz) — drukowane w odcinkach powieści zwiększały liczbę prenumeratorów, a jednocześnie praca dziennikarska dawała materialne korzyści piszącym. Pod koniec XIX w. zaczęły tworzyć się organizacje dziennikarskie. 1892 r. — Lwów: Towarzystwo Wzajemnej Pomocy Dziennikarzy Polskich, 1899 r. — Wawa: Kasa Przezorności i Pomocy dla Literatów i Dziennikarzy (prezes: H. Sienkiewicz), i in. podjęto też próbę utworzenia Związku Dziennikarzy Polskich o charakterze ponadrozbiorowym, 1912 r. — Syndykat Dziennikarzy Krakowskich. pod koniec I wojny światowej pojawiła się idea szkolnictwa dziennikarskiego - rola mistrza-nauczyciela pełnili doświadczeni wybitni dziennikarze. W tym okresie w RP funkcjonowało ok. tysiąca przedstawicieli tego zawodu,

4. Polska międzywojenna (1918-1939). Zakończył się proces specjalizacji zawodu dziennikarskiego, powstały także organizacje zawodowe (1824 Związek Dziennikarzy RP, w skład którego weszły istniejące już organizacje regionalne, podzielony został na liczne agendy, ukształtowała się etyka zawodowa. W tym okresie istniała w Wawie 3-letnia szkoła dziennikarska (Matuszewski, Krzywicki, Jarkowski). Powstał także związek zawodowy wydawców, reprezentujący największe przedsiębiorstwa Polski Związek Wydawców Dzienników i Czasopism (1928, działacze: Lewandowski, Niklewicz, Dąbrowski, Pawłowski). Ruch zawodowy był duży ze względu na komercjalizację prasy, niestabilną sytuację ekonomiczną na rynku prasowym, zróżnicowanie polityczne. Pojawiło się wielu wybitnych publicystów), np.: Z. Nowakowski, S. Cat-Mackiewicz i in., grono wydawców i przedsiębiorców prasowych obfitowało w wybitne talenty: M. Dąbrowski, M. Grydzewski, T. Kobylański,

5. Prasa konspiracyjna (1939-1945). Wojna sprzyjała aktywizacji młodych pokoleń, także tych należących do środowiska dziennikarskiego, z tajnymi czasopismami współpracowali również działacze ruchów społecznych, związkowych, politycznych oraz uczeni i literaci. Najbardziej aktywne było środowisko warszawskie, później środowisko poznańsko-pomorskie ‌ Tajne Kursy Dziennikarskie w Warszawie, Łodzi i Krakowie. W tajnej prasie pracowali m. in.: K. Banach, N. Barlicki, J. Dec, T. Kobylański, a w środowisku lewicowej prasy rewolucyjnej pojawiły się takie nazwiska jak: B. Bierut, A. Fiderkiewicz, I. Fik,

Typologia czasopism według Sonczyka:

Czasopismo- periodyk ukazujący się z określoną częstotliwością zawierający treść, na którą składają się materiały dziennikarskie a ponadto spełniający funkcje społeczne przypisane prasie.

Kryteria podziału:

Czasopisma według częstotliwości ukazywania się:

Tygodniki

Dwutygodniki

Miesięczniki

Dwumiesięczniki

Kwartalniki

Półroczniki

Roczniki

Czasopisma według zasięgu terytorialnego

Ogólnokrajowe- adresowane są do wszystkich czytelników, bez względu na ich płeć, wykształcenie, miejsce zamieszkania, zawód, zainteresowania itp. Wystarczy, że formuła wydawnicza danego tytułu im odpowiada i zachęca do najlepiej regularnego czytania.

Regionalne-podejmują prawie wyłącznie tylko te problemy, które interesują mieszkańców danego województwa lub regionu.

Lokalne- niskonakładowe periodyki obejmujące swoim zasięgiem parafię, gminę, osiedle i zawierają treść adresowaną do danej społeczności.

Czasopisma według formy wydawniczej

Prasa opinii- elitarna grupa periodyków najbardziej opiniotwórczych, po które sięgają czytelnicy lepiej wykształceni, kulturalni i w ogóle zajebistsi.

Magazyny- bardzo liczna grupa, unikająca trudnych tematów, dobieranych w ten sposób by stanowiły lekką lekturę, pisane prostym językiem, bogato ilustrowane o względnie stałej strukturze każdego numeru. Sporo miejsca przeznaczają na materiały poradnikowe. Dzielą się na dwie grupy: o nieograniczonym adresie czytelniczym (magazyny uniwersalne) oraz o adresie zawężonym do czytelników posiadających pewne wspólne cechy (magazyny wyspecjalizowane)

Periodyki instruktażowo-szkoleniowe- również bardzo liczne skierowane do konkretnych grup zawodowych lub hobbystycznych. Najczęściej są to minimum miesięczniki.

Prawne warunki rozwoju prasy, polityka prasowa władz państwowych i działania cenzury ( 3w1)

Zabory

Przed Księstwem Warszawskim- okres walk Francji napoleońskiej z innymi państwami, interesowało to wszystkich także Polaków, informacje te zapełniały prasę informacyjną, ale musiano się liczyć z cenzurą. Najbardziej w zaborze rosyjskim najmniej w austriackim.

Prasa Księstwa Warszawskiego- cała prasa znalazła się pod kontrolą rządu, podlegała ścisłej cenzurze prewencyjnej, propagowano kult Napoleona i oręża francuskiego

Po 1815 roku- utworzone w 1815 Królestwo Polskie posiadało liberalną konstytucję. Stwierdzała ona w artykule 16: „wolność druku jest zaręczona”. W 1816 uchwalono dekret o realizacji tego artykułu. Zniesiono cenzurę prewencyjną, tylko sąd mógł zakazać rozpowszechniania jakiegoś druku. Dopuszczano druku wszystkiego oprócz dzieł: obrażających religię chrześcijańską, znieważających i zachęcających do nieposłuszeństwa wobec króla i władzy państwowej, naruszających spokój publiczny, moralność lub uwłaczających cudzej sprawie. Istniała jednak możliwość dobrowolnego poddania się cenzurze prewencyjnej, co zdejmowało z wydawcy odpowiedzialność za treść druku. Jeden z najnajnaj liberalniejszcyh przepisów w całej Europie. Stosowany w latach 1816-1819, przez ten czas nie zanotowano żadnego przekroczenia przepisów. W 1819 łamiąc konstytucję wprowadzono cenzurę prewencyjną, najpierw prasy potem wszystkich publikacji. Ten stan rzeczy utrzymał się do powstania listopadowego.

Ziemie zaboru rosyjskiego, nie wchodzące w skład Królestwa poddane zostały od razu bardzo ostrej cenzurze prewencyjnej

W Galicji obowiązywała cenzura policyjna znacznie ograniczająca swobodę wypowiedzi, ale nie dotyczyła informacji

Największa swoboda druku panowała w zaborze pruskim (tzw. Wielkie Księstwo Poznańskie)

W Rzeczpospolitej Krakowskiej wydawano wiele pism przeznaczanych na eksport. Cenzura miejska nie ingerowała w nie, ale wydawcy sami ograniczali zakres i treść publikowanych przez siebie informacji

Natychmiast po wybuchu powstania listopadowego ustała w Królestwie Polskim cenzura prasy i pomimo prób władzom powstaniowym nie udało się jej przywrócić, panowała całkowita swoboda wydawnicza.

Po upadku powstania nastąpił kryzys prasy. Zaostrzono cenzurę prewencyjną. Wolno było publikować tylko krajowe wiadomości wskazane przez władzę i przedruki z niektórych czasopism zagranicznych. Poziom prasy był bardzo niski, ale utrzymywała się ona bo była potrzebna władzom państwowym jako narzędzie informacji i obwieszczania nakazów.

W pozostałych zaborach panowały lepsze warunki. Podczas Wiosny Ludów zniesiono w 1848 zaborach Pruskim i Austriackim cenzurę prewencyjną. Ale już w 1850 w zaborze Pruskim wprowadzono nowe prawo, które uzależniało wydawanie gazet od wpłacenia kaucji i przyznania przez władze debitu pocztowego.

Prasa popowstaniowa w zaborze austriackim: Stosunkowo najlepsze warunki rozwoju: 1867- autonomia. Nie obowiązywał system koncesji, cenzura represyjna (początkowo surowa, z czasem coraz łagodniejsza). 1894- zniesiono system kaucji wydawniczych, 1900- zniesiono podatek stemplowy. Prasie sprzyjały władze autonomiczne, nie sprzyjał niski poziom oświaty.

Prasa popowstaniowa w zaborze pruskim: Cenzura represyjna, 1885 zniesiono podatek stemplowy. Władza zwalczała wszelkie przejawy polskości, ale udało się obronić przed germanizacją. Sprzyjający był wyższy poziom oświaty.

Prasa popowstaniowa w zaborze rosyjskim: ostra rusyfikacja, surowy system koncesji na wydawanie prasy i obsadzanie stanowisk redaktorów, ostra cenzura prewencyjna. Można było sprzedawać prasę na ulicy. Prasę polską całkowicie, aż do 1905 roku zlikwidowano prasę polską na tzw. ziemiach zabranych. W związku z tym działała prasa konspiracyjna. Dopiero w 1905 wprowadzono cenzurę represyjną.

W momencie wybuchu wojny światowej wprowadzono we wszystkich zaborach ostrą cenzurę wojenną.

We wszystkich zaborach prasa polska koegzystowała z prasą zaborców.

II RP

Cechą charakterystyczną sytuacji polityczno-prawnej zwłaszcza po 1926 o polityce wydawniczej decydowały obok istniejących przepisów także działania rządu, często pozaprawne.

Wyróżniamy dwa okresy: Do 1926 i po przewrocie majowym.

Prawo prasowe regulowała konstytucja RP z 21 III 1921 i przepisy szczegółowe poszczególnych zaborców działające z krótką przerwą (1927-1930) do 1938 roku. Gwarantowały one wolność prasy, swobodę wyrażania myśli i przekonań, możliwość zakładania pisma, cenzura represyjna. Przepisy różniły się między sobą co czasem prowadziło do nadużyć ze strony rządowej.

Po przewrocie majowym w 1927 wprowadzono w życie rozporządzenie podwyższające kary pieniężne dla wydawców i znoszące zróżnicowanie pomiędzy trzema zaborami. W 1930 anulowano to rozporządzenie.

Konstytucja z 1935 nie zawierała sformułowania o wolności prasy. Zatryumfowały tendencje do ograniczania wolności prasy.

W 1938 wydano dekret prasowy tzw. kagańcowy: likwidował on instytucję redaktora odpowiedzialnego, określał odpowiedzialność redaktora naczelnego, podnosił wysokość kar pieniężnych, przymuszał do drukowania komunikatów urzędowych i podporządkowywał działalność wydawniczo-prasową władzom administracyjnym i prokuratorskim. Poza tym istniało wiele innych ograniczających dekretów ( np. o ochronie imienia Józefa Piłsudzkiego)

Po 1926 stosowano rozległe praktyki reglamentacyjne ograniczające działalność prasową opozycji: zarządzano konfiskaty, nakładano grzywny, dokuczliwe kontrole finansowe itp.

PRL

Do 1984 nie było jednolitego aktu prawnego w dziedzinie prawa prasowego.

Manifest PKWN zapewniał wolność prasy, pod warunkiem, że nie może ona służyć wrogom demokracji (czyli w praktyce dupa zbita)

Istotą polityki prasowej było uspołecznienie prasy.

W 1945 utworzono Ministerstwo Informacji i Propagandy- nadzorować miało wszystkie środki masowego przekazu (w praktyce kierownicy podległych mu instytucji działali samodzielnie, lub w bezpośredniej łączności z PPR). Ministerstwo poprzez wydawane przez siebie tytuły stało się narzędziem w walce z opozycją polityczną.

Najogólniejsze zasady wolności druku formułowały konstytucje. Konstytucja z 1952 głosiła, że wolności obywatelskie nie mogą służyć wrogom ustroju socjalistycznego (znowu dupa)

W 1946 na własność państwa przeszło drukarstwo i zakłady papiernicze (później scentralizowano gospodarkę papierem)

W 1950 Państwowe Przedsiębiorstwo Kolportażu „Ruch” otrzymało wyłączne prawo do rozprowadzania prasy.

Cenzura od początku była prewencyjna początkowo sprawowane przez MiiP, od 1945 przez Centralne Biuro Kontroli Prasy Publikacji i Widowisk (przemianowane na Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk ), przy Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego i cenzurę wojskową (były spory kompetencyjne)

Cenzura jak zwykle miała na celu zwalczanie publikacji godzących w interes państwa, propagandy wojennej, ujawnianiu tajemnic wojskowych, wprowadzaniu opinii publicznej w błąd (hehehe). Za uchylanie się od kontroli groziły kary grzywny i pozbawienia wolności. Poddanie się cenzurze nie zdejmowało odpowiedzialności z redaktora i dziennikarza.

Ostro zwalczano prasę opozycyjną poprzez reglamentację, aż do 1956, kiedy złagodzono przepisy, znowu zaostrzono i obniżono w na początku lat 70tych. W drugiej połowie lat 70 wprowadzono wiele bolesnych nowych pomysłów (zakaz publikacji niektórych autorów, zakazy artykułów krytykujących gospodarkę i klimat moralny, ograniczenia nakładów)

Opozycja zaczęła wydawać prasę w tzw. drugim obiegu

Ostra krytyka metod reglamentacyjnych na początku lat 80tych wymusił skodyfikowanie zakresu działania cenzury i odwoływania się od jej decyzji- 1981- ustawa o kontroli publikacji i widowisk.

Czasopismo pedagogiczne- periodyk o ograniczonej częściowo aktualności i uniwersalności, poświęcone w całości problematyce oświaty i wychowania, spełniające ważną rolę w rozwijaniu nauk pedagogicznych i dydaktyk oraz w upowszechnianiu kultury pedagogicznej. Z reguły czasopismo jest organem instytucji zrzeszeń i związków nauczycielskich, grup ludzi lub organizacji pracujących programowo w dziedzinie teorii i praktyki pedagogicznej oraz oświatowej, podejmujących problematykę zawodu nauczycielskiego. Przeznaczone jest przede wszystkim dla osób i instytucji zawodowo zajmujących się działalnością dydaktyczno-wychowawczą i opiekuńczą lub też z tymi osobami współpracujących.

Na ziemiach polskich pod zaborami do roku 1918 wydano 114 tytułów czasopism o różnej częstotliwości i czasookresie ukazywania się: np. Szkoła, Przegląd pedagogiczny

Największe ożywienie czasopiśmiennictwa pedagogicznego miało miejsce w Galicji w ostatnim dziesięcioleciu przed I WŚ (30 tytułów)

Po odzyskaniu niepodległości nastąpił poważny rozwój czasopism pedagog. (od 3 tytułów w 1918 do 143 2 1938), łącznie w dwudziestoleciu ok. 410, ale tylko 15 tytułów ukazywało się przez cały okres

Czasopisma zakładane były przez związki nauczycielskie - głównie ZNP, który w różnych okresach wydawał 80 czasopism centralnych i terenowych, ale działalność wydawniczą prowadziły i inne związki, klika tytułów ukazywało się z inspiracji lewicy nauczycielskiej sympatyzującej z komunistami

Głównymi ośrodkami wydawniczymi były: Kraków, Warszawa, Lwów, Poznań

Prasa ped. Była zróżnicowana, następowała wyraźna specjalizacja: ogólnopedagogiczna, poświęcona pracy organizacyjno-metodycznej i wychowawczej, dla zakładów kształcenia nauczycieli, oświaty pozaszkolnej, szkół specjalnych, metodyczno-przredmiotowa

W Polsce Ludowej wymienia się 5 okresów:

1944-1948- związany z obudową systemu oświaty w oparciu o wzorce dwudziestolecia, z pewnymi jednak zmianami. Rozpoczęła się kampania o demokratyzację oświaty (ZNP vs władze oświatowe). Powstanie nowych i uruchamianie przedwojennych czasopism ped. (ZNP i Nasza Księgarnia: Głos Nauczycielski, Praca Szkolna, Ruch pedagogiczny. Ministerstwo Oświaty: dzienniki urzędowe, Dzieci i Wychowawca. Inne resorty i instytucje też wydawały). Na łamach czasopism ukazały się liczne publikacje dotyczące problemów odbudowy szkolnictwa, jego demokratyzacji, nowych rozwiązań programowo- organizacyjnych, programów i zasad i metod nauczania. W pierwszym okresie dominowała tematyka ogólnopedagogiczna.

1948-1956/57- realizacja drugiej reformy szkolnictwa, wprowadzono zmiany w strukturze i nowe treści programowo- wychowawcze zgodne z myślą socjalistyczną. To wszystko wymagało odpowiedniego przygotowania nauczycieli, miały mu służyć nowe czasopisma. Tworzy się system socjalistycznej prasy ped. Likwidacja niektórych starszych czasopism i komasacja tych o zbliżonej tematyce oraz modernizacja pozostałych pod względem doboru tematyki, układu, częstotliwości ukazywania się. Nastąpił proces centralizacji prasy pedagogicznej, ZNP przestaje być samodzielnym wydawcą. W 1948 MinOśw. wydaje kilka czasopism przedmiotowo- metodycznych i urzędowo zaleca korzystanie z nich, idzie to opornie. Zlikwidowano w 1949 dzienniku urzędowe kuratoriów, likwidacji uległy liczne czasopisma wznowione po 1945 (Ruch Pedagogiczny, Praca Szkolna), przestały się też ukazywać czasopisma o zasięgu regionalnym (bo niby niski poziom). Tworzono też nowe np. w 1950 Nowa Szkoła. Od 1953 Głos Nauczycielski stał się organem MO. Tworząc nowe czasopisma MO dbało o ich wysoki poziom włączając do ich wydawania towarzystwa i instytucje naukowe.

1956-1961- w wyniku przemian politycznych nastąpiła aktywizacja społeczeństwa, oraz ożywienie we wszystkich dziedzinach życia w tym i prasie. Wznowiono wydawanie wielu czasopism, powstały nowe tytuły niezbędne do pracy szkolnej (zaniedbanych w poprzednim okresie) np. Szkoła Specjalna, Oświata Dorosłych. ZNP znowu wydaje. Pojawiły się nowe czasopisma przedmiotowo-metodyczne.

1961-1970/71- okres kolejnej reformy szkolnictwa (ośmioletnia podstawówka i czteroletnie liceum), powstał system czasopism ped MO i ZNP: czasopisma ogólnopedagogiczne (Nowa Szkoła), czasopisma socjalistyczno- pedagogiczne (Oświata Dorosłych), czasopisma podmiotowo- metodyczne (Języki obce w szkole), czasopisma z zakresu nauk współpracujących z pedagogiką. Zaczęły się też ukazywać czasopisma regionalne, zmiany w treściach i tytułach niektórych istniejących czasopism

1970/71- Utworzenie Ministerstwa Oświaty i Wychowania, Karta Praw i Obowiązków Nauczyciela. Nastąpiły zmiany treściowo- programowe w czasopismach, upowszechniły się innowacje pedagogiczne wprowadzone przez wyróżniających się nauczycieli. Celem lepszego oddziaływania czasopism na pracę i życie szkoły otworzono w ramach nowo powstałego WSiP Zakład Czasopism Pedagogicznych. Z nowych czasopism powołano Oświatę i Wychowanie ukazujący się w 4 wersjach.

Kapitał zagraniczny w polskiej prasie po 1989

Początkowo na rynku czasopism działali głównie polscy wydawcy (Prószyński i S-ka), nawet jeśli wprowadzały na polski rynek produkty licencyjne (głównie firma Phoenix Intermedia- Popcorn, Dziewczyna)

Już w latach 1992-1993 zainteresowanie polskim rynkiem wykazała firma Bauer (Bravo i Tina), za nim G+J (Claudia)

Na połowę dekady przypadł główny szturm zachodnich domów wydawniczych, głównie niemieckich (H. Bauer, Axel Springer, G+J), które wprowadziły na rynek dużą liczbę tytułów, przeważnie sprawdzonych już na innych rynkach, nierzadko w formie całych pakietów. Wiele z nich (głównie z tzw. prasy kobiecej) przyjęło się u nas, choć obecnie mają dużo niższe nakłady

W ostatnich latach szerzej ujawnili się inni wydawcy (JM Marquard Media, Helvetica/Edipresso, Hachette-Filipacchi, WPTS)

Transformacja prasy polskiej w III RP:

Znaczące przeobrażenia ilościowe i jakościowe na rynku prasowym. Wiele tytułów prasowych upadło, zlikwidowano koncern prasowy RSW „Prasa-Książka-Ruch”

Zachodzące zmiany:

Zmiany podstaw prawnych wynikające z nowego ustawodawstwa

Przekształcenie własnościowe w mediach a) uległy zmianie podstawy ekonomiczno-finansowo-materialne prasy, b) zmieniła się struktura organizacyjno-własnościowa

Po upadku RSW przejście sprzedaży poszczególnych tytułów w ręce rozmaitego rodzaju spółek akcyjnych, spółdzielni dziennikarsko-wydawniczych z udziałem polskiego i obcego kapitału, czy też w ręce wydawców indywidualnych

Pojawiły się „nowe” tytuły lub zostały przejęte „stare” przez nowe ugrupowania, partie, ośrodki, siły polityczne w tym też pozaparlamentarne

Prasa II obiegu znikła, bądź stała się legendą

Okres burzliwego rozwoju ilościowego gazet i czasopism

Zmiana roli prasy- rozszerzyły się jej dotychczasowe funkcje wskutek silnej konkurencji mediów audiowizualnych (rośnie znaczenie prasy lokalnej)

Narodziła się konkurencja rynkowa

Pojawił się problem obecności kapitału zagranicznego w polskich mediach

Wymiana i fluktuacja kadr dziennikarskich (rozpadły się dawne, liczne zespoły redakcyjne)

1


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Czasopiśmiennictwo w Polsce, Szkoła
Analiza treści czasopism młodzieżowych, Psychologia, media
Początki czasopiśmiennictwa w Polsce, NAUKA, DZIENNIKARSTWO, Dziennikarstwo
Czasopisma literackie Dwudziestolecia
5 EKSPRESJONIZM PROGRAM, PRZEDSTAWICIELE, CZASOPISMO
Czasopisma opisy
Przegląd czasopism o tematyce BHP
czasop , www
Poradnictwo zawodowe w czasopiśmie Rynek Pracy nr specjalny XII 2003 czI(1)
czasopisma 2
Czasopiśmiennictwo
czasoprzestrzen i tunele czasoprzestrzenne CWIUISZ3SNQU6YRWPRQDPC4VSMIPR57ELGCTDDQ
17. CZARTAK PROGRAM, PRZEDSTAWICIELE, CZASOPISMO, 17. CZARTAK - PROGRAM, PRZEDSTAWICIELE, CZASOPISMO
Nowa Medycyna 4 CZASOPISMO, Nowa Medycyna 4/2007, s
116, Czasoprzestrzeń szkoły
Terapia bólu w chorobie zwyrodnieniowej stawów CZASOPISMO, Terapia bólu w chorobie zwyrodnieniowej s

więcej podobnych podstron