1. Pojęcie praw człowieka w kontekście sporu między pozytywizmem a koncepcją prawno-naturalną, ich cechy i podział na prawa negatywne i pozytywne. Generacje praw człowieka

Pojęcie otwarte, nie do końca określone. Klasyczna definicja: uprawnienie, coś co się jakiemuś podmiotowi na podstawie jakieś nomy należy. Są to należne nam obowiązki innych podmiotów. Uprawnienia wynikają z norm, norma prawna jest dwustronna. Zobowiązanie odpowiada uprawnieniu, korelacja, odpowiedniość.

PRAWA CZŁOWIEKA to szczególna kategoria praw podmiotowych, które przysługują każdemu człowiekowi z racji jego człowieczeństwa, z tytułu prawa naturalnego. Prawa człowieka to uprawnienia naturalne, których podstawą normatywną są normy prawa naturalnego. Każde z praw człowieka to prawo w znaczeniu podmiotowym.

CECHY

1. powszechne - przysługują każdemu,

2. przyrodzone - są to prawa z którymi już się rodzimy a niektóre przysługują już przed urodzeniem, np. prawo do życia. Nie są nabyte, nadane.

3. niezbywalne - nie można się ich zrzec z ważnym skutkiem prawnym

4. nienaruszalne - nikt nie może z ważnym skutkiem prawnym człowieka tych praw pozbawić. Nienaruszalne jest tylko prawo wolność myśli.

Prawa człowieka są prawami o charakterze publiczno-prawnym, tzn. jednym z podmiotów obowiązku korelatywnego w stosunku do praw człowieka jest państwo przez swoje organy oraz osoby fizyczne i prawne.

Specyficzną cecha prawa człowieka jest to ze człowiek (podmiot uprawniony) jest niekiedy zarazem w stosunku do samego siebie podmiotem zobowiązanym np. prawo do życia - na osobie ciąży obowiązek nie podejmowania zamachów na swoje życie.

Podział praw człowieka

1 .prawa negatywne (wolności)

2. prawa pozytywne

podział jest oparty na podziale obowiązków na pozytywne i negatywne.

Prawa negatywne to prawa z którymi skorelowane są obowiązki negatywne czyli obowiązki, których przedmiotem jest nie czynienie (podmiot ma nie podejmować określonych dziełań - non facere - nie działać, nie ingerencja, bierność w stosunku do podmiotu uprawnionego np. prawo do życia.

Prawa pozytywne to prawa, które są skorelowane z obowiązkami pozytywnymi czyli obowiązkami których przedmioten jest czynienie (facere - działać), podjecie działań na rzecz uprawnionego, dostarczania mu czegoś, świadczenia na jego rzecz.

KONCEPCJA PRAWNO - NATURALNA

Głosi że niezależnie obok prawa stanowionego przez ludzi (państwo) i określanego mianem prawa pozytywnego (niekiedy pozytywnego prawa ludzkiego) istnieje drugi rodzaj prawa, które zarówno w swoim istnieniu jak i w treści jest od państwa i od ludzi niezależne - prawa naturalne.

Prawo naturalne jest prawem obiektywnym i powszechnym. Jest stałe niezmienne, ponieważ jest wyrazem obiektywnego porządku, natury rzeczy, natury świata w szczególności natury człowieka. Obowiazuje zawsze i wszędzie. Jest ono w stosunku do prawa pozytywiego hierarchicznie wyższe i w związku z tym wobec niego tzw. funkcje walidacyjną (validity - ważność obowiązywania.) Jest podstawą obowiązywania pozytywnego, a w przypadku sprzeczności miedzy tymi dwoma rodzajami prawa pierwszeństwo należy przyznać prawu naturalnemu.

Lex injusta-non es lex- prawo niesprawiedliwe nie jest prawem, nie obowiązuje

Św. Tomasz z Akwinu wyróżnił 4 porządki:

1 .lex aeterna - prawo wieczne

2.1ex naturalis - prawo naturalne

3.1ex humana pozytywne prawo ludzkie

4. prawo pozytywne boskie

Prawo naturalne - odbicie w naturze człowieka prawa wiecznego

Koncepcja prawno naturalna dominowała w XIX wieku. W tym wieku wykształcił się pozytywizm prawniczy. Koncepcja pozytywistyczno prawna głosi ze (głosił tak Karl Bergbohm) "tylko prawo pozytywne jest prawem i każde prawo pozytywne jest prawem". Pierwsza cześć ma charakter negatywny - neguje istnienie prawa naturalnego jako prawa. Druga część ma charakter akceptujący prawo pozytywne jest prawem niezależnie od treści ,obowiązuje niezależnie.

Karl Bergbohm „nawet najniegodziwsza ustawa obowiązuje o ile została ustanowiona poprawnie pod względem formalnym, względy treściowe nie maja znaczenia jeśli uchwalił je kompetentny organ

Dominacja pozytywizmu w XIXwieku - przyczyna - okropności rewolucji francuskiej zostały obciążone koncepcja prawno naturalistyczna.

Pod koniec XIX w. Rozwinęło się pierwsze odrodzenie prawa naturalnego. Odrzucono tezę pozytywizmu ze należy zając się tylko analiza prawa pozytywnego.

Drugie odrodzenie prawa naturalnego miało miejsce po 2 wojnie św. W ramach tego odrodzenia rozwinęła się koncepcja praw człowieka. Duża role w drugim odrodzeniu odegrał Gustaw Radbruch. Napisał kilka tekstów "pięć minut filozofii" i ustawowe bezprawie i ponad ustawowe prawo".

Nawet prawo niesprawiedliwe powinno być uważane za obowiązujące w imię bezpieczeństwa prawnego (wg .Radbrucha)

Generacje praw człowieka:

I Generacja praw człowieka

Prawa człowieka I generacji zostały zdefiniowane i zapisane przez ONZ w Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966 r. Są to tzw. prawa podstawowe (fundamentalne). Przysługują każdemu człowiekowi i są niezależne od ustroju politycznego obowiązującego w państwie. Do praw I generacji zalicza się: prawo do życia, bierne i czynne prawo wyborcze, prawo zrzeszania się, prawo do wyrażania swoich opinii, skarg na organy państwa, prawo do udziału w życiu publicznym, prawo do wolności osobistej, prawo do wolności wyznania, prawo do wolności sumienia, prawo do wolności myśli, prawo do wolności wyrażania poglądów, prawo do wolności od tortur, prawo równość każdego wobec prawa, prawo do osobowości prawnej, prawo do rzetelnego procesu sądowego, prawo do tajemnicy korespondencji, prawo do swobodnego przemieszczania się.

II Generacja praw człowieka

Do praw człowieka II generacji zalicza się prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne. Gwarantują one jednostce bezpieczeństwo socjalne. Zostały zapisane w Międzynarodowym Pakcie Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych z 1966 r. Prawa człowieka II generacji gwarantują: prawo do pracy, prawo do wynagrodzenia, prawo do świadczeń socjalnych, prawo do ubezpieczeń zdrowotnych, prawo do wypoczynku, prawo do ochrony zdrowia, prawo do edukacji, prawo do uczestnictwa w życiu kulturalnym.

III Generacja praw człowieka

Prawa człowieka III generacji stanowią prawa solidarnościowe. Odnoszą się do zasad i praw przysługujących całym zbiorowością, a nie tylko pojedynczym jednostkom. Do praw człowieka III generacji należą: prawo do pokoju, prawo do wolnego życia, prawo do demokracji, prawo do pomocy humanitarnej, prawo do własnej tożsamości, prawo do praw etnicznych, w tym religijnych.

Generacje praw człowieka

(w oparciu o http://www.unic.un.org.pl/)

• prawo do życia;

• prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania;

• prawo każdego człowieka do uznawania wszędzie jego podmiotowości prawnej;

• zakaz stosowania tortur, nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub karania;

• zakaz trzymania człowieka w niewolnictwie lub poddaństwie;

• zakaz skazywania człowieka za czyn, który nie stanowił przestępstwa w chwili jego popełnienia;

• zakaz pozbawiania wolności jedynie z powodu niemożności wywiązania się ze zobowiązań umownych.

a) prawa osobiste

(zobacz też Art. 38 - 56 Konstytucji RP)
prawa do:

• dobrego życia

• rzetelnego sądu (patrz "gwarancje formalne" poniżej)

• decydowania o swoim życiu

• prawo jednego człowieka kończy się tam gdzie zaczyna się prawo innego człowieka

• szczęścia

b) prawa i wolności polityczne

1. tzw. prawa negatywne - prawa służące ochronie wolności jednostki przed ingerencją ze strony państwa ( zobacz też Art. 57 - 63 Konstytucji RP)

• prawo do obywatelstwa

• możliwość uczestniczenia w życiu publicznym

• czynne prawo wyborcze - możliwość uczestnictwa w wyborach

• bierne prawo wyborcze - możliwość kandydowania w wyborach

• wolność zrzeszania się

• prawo do uczestniczenia i organizowania pokojowych manifestacji

• prawo do składania wniosków, petycji, skarg

• dostęp do informacji o działaniach władz i osób publicznych

• równy dostęp do służby publicznej.

c) wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne

1. tzw. prawa pozytywne - uprawnienia jednostki do świadczeń na jej rzecz - prawa socjalne

prawo do: (zobacz też Art. 68, 75 Konstytucji RP)

• ochrony zdrowia

• nauki

• odpowiedniego i zadowalającego wynagrodzenia, zapewniającego jednostce i jej rodzinie egzystencję odpowiadającą godności ludzkiej

• pomocy socjalnej (ogólnie)

• rozrywki (np. granie w piłkę nożną, pływanie)

2. prawa ekonomiczne: (zobacz też Art. 64 Konstytucji RP)

• prawo do pracy

• prawo do własności

• prawo dziedziczenia

3. prawa solidarnościowe (w większości nie posiadają sformalizowanego charakteru prawnego) - wszystkie prawa przysługujące grupom społecznym, np. prawo narodów do samostanowienia

4. prawa kulturalne: (zobacz też Art. 73 Konstytucji RP)

• prawo do wolności twórczości artystycznej

• prawo do badań naukowych oraz ogłaszania ich wyników

• prawo do wolności korzystania z dóbr kultury i ich wytwarzania

Gwarancje:

1. materialne (dotyczą głównie praw socjalnych, ekonomicznych i kulturowych)

2. formalne (prawo do ochrony prawnej jednostki)

• prawo każdego człowieka do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy przez niezawisły sąd

• prawo do fachowej obrony w postępowaniu przed organami aparatu państwowego

• prawo do skargi konstytucyjnej

2. Koncepcja Johna Locke'a, i innych przedstawicieli racjonalistycznej szkoły prawa naturalnego, na temat praw naturalnych.

Locke i Rousseau, według których człowiek z natury jest dobry, a stan natury to początkowo stan powszechnej harmonii i szczęścia. Stan natury - pisał Locke w "Drugim traktacie o rządzie" - ma prawo natury, którego reguluje i któremu każdy jest obowiązany posłuszeństwo. Rozum, który jest tym prawem, poucza, że skoro wszyscy ludzie są równi i niezależni, żaden nie powinien szkodzić drugiemu, jeżeli idzie o jego życie, zdrowie, wolność i mienie." Jak widać, podstawowe prawa człowieka, to prawo do życia, wolności i własności. W ujęciu Locke'a w stanie natury człowiek początkowo cieszył się pełnią praw naturalnych, ale z czasem naturalna harmonia uległa zakłóceniu. Ta niedoskonałość instytucji naturalnych zmusiła ludzi do zawarcia umowy społecznej, utworzenia społeczeństwa i państwa.

Inny pogląd wyrażał Rousseau, który konieczność tę wiązał z niedoskonałością człowieka. Niezależnie od różnic wspomniani reprezentanci szkoły prawa natury głosili, że społeczeństwo i państwo powstały wskutek umowy, jednej lub dla każdego z tych zjawisk oddzielnej.

Teorię umowy społecznej w pełni oddaje następująca wypowiedź Locke'a: „Ponieważ wszyscy ludzie są z natury wolni, równi i niezależni, żaden więc z nich nie może być pozbawiony tego stanu i poddany władzy politycznej kogoś innego, jeśli nie wyrazi na to zgody. Jedyny zaś sposób, za pomocą którego można kogoś przywieść do tego, by się sam pozbawił swej przyrodzonej wolności i nałożył na siebie więzy społeczeństwa obywatelskiego, jest ugoda z innymi ludźmi."

Dla zwolenników naturalnych praw człowieka teoria umowy społecznej była atrakcyjna w tym względzie, że eksponowała jednostkę jako przyczynę sprawczą państwa, w ludzie widziała źródło władzy politycznej, a dobro jednostki, które było celem i umowy, czyniła kryterium oceny porządku politycznego. W konsekwencji tego ostatniego, dawała możliwość odstąpienia od umowy przez rządzących, gdyby władza sprzeniewierzyła się celom umowy. Prawo do oporu przeciw uciskowi proklamowała Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 1789 roku. Według Locke'a, klasyka liberalizmu, który dał podwaliny teoretyczne ustroju Anglii oraz w największym stopniu wpłynął na koncepcje twórców konstytucji USA i autora projektu konstytucji Północnej Karoliny, zawierającego deklarację praw jednostki, „wielkim celem, dla którego ludzie wstąpili w społeczeństwo jest korzystanie ze swych własności w pokoju i bezpieczeństwie", przy czym przez własności rozumiane są tu: życie, wolność i własność w węższym tego słowa znaczeniu. Zatem, celem utworzenia społeczeństwa było zachowanie przez ludzi ich naturalnych praw do życia, wolności i własności oraz stworzenie optymalnych warunków do korzystania z: nich. Ze swych praw ludzie nie rezygnowali (nie mogliby zresztą tego uczynić, ani ich przenieść, ze względu na ich prawno naturalny charakter), lecz godzili się na rzecz takiego ich ograniczenia, które umożliwiłoby ich zachowanie. Granice naturalnych praw człowieka miały być odtąd wyrażone przez prawo pozytywne prawa innych ludzi. Respektowanie praw człowieka uznał Locke za kryterium oceny państwa.

3. Wizja praw jednostki w dokumentach oświecenia; Karta Praw Wirginii, Deklaracja Niepodległości USA, Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela, Konstytucja USA.

Karta Praw Wirginii (12 czerwca 1776 r. w kolonii brytyjskiej w Ameryce Północnej; George Mason; opierała się na zasadach wyznawanych przez Johna Locke'a, zgodnie z którymi prawa człowieka stanowią fundament istnienia państwa.)

Akt prawny, w którym Po raz pierwszy użyto terminu „prawa człowieka". W sposób jasny i bezsporny określała prawo wyborcze, jako równe dla wszystkich wolnych obywateli. Wszyscy ludzie są z natury równo wolni i niezależni posiadają pewne przyrodzone prawo, wybory powinny być wolne, prawo do sądu , art. 16 jedyne odwołanie do Boga

Prawo ogółu do rządów państwem, w myśl zasady, że ludzie są sobie równi z natury, że rząd jest wynikiem umowy społecznej i jeśli nie spełnia swych funkcji zgodnie z wolą ogółu, ogół ma prawo obalić go siłą, to główne przesłania zasad ogłoszonych przez Jeffersona, które w deklaracji praw Wirginii również znalazły swoje odbicie.

Wizja praw jednostki w Deklaracji Niepodległości i USA - ogloszona 4 lipca 1776 - Thomas Jefferson,(deklaracja powstała w koncepcji Locke) Prąwo nąrodu do samostanowienia, prawa człowieka są darem od Stwórcy, Deklaracja we wstępie proklamowała niezależność i oddzielność trzynastu koloni amerykańskich, w preambule określono zasady, którymi ma się kierować nowo powstałe państwo, podkreślając wartości: życia wolności oraz dążenia do szczęścia. Wskazywano, że lud ma prawo obalić zły rząd i ustanowić nowy, który zapewni bezpieczeństwo i szczęście. Obwieszczono powstanie Stanów Zjednoczonych Ameryki, jako niepodległego, niezależnego państwa, uprawnionego do wypowiadania wojny, zawierania pokoju, zawiązywania sojuszy i prowadzenia handlu, a także do wszystkich innych rzeczy, do których prawa posiadają inne niepodległe państwa. Wszyscy ludzie stworzeni są równymi a każdy ma prawo do życia wolności i swobody ubiegania sie o szczęście. Rząd stworzony jest jedynie dla zabezpieczenia tych praw.

Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela została uchwalona 26 sierpnia 1789 r. przez Konstytuantę. Stworzona przez rewolucję francuską, wywodziła się z filozoficznych i politycznych nurtów Oświecenia (Rousseau, Wolter, Diderot, J. Locke).

W jej treści można było wyodrębnić dwie podstawowe grupy zagadnień:

* Zasady organizacji państwa:

o suwerenność narodu francuskiego

o trójpodział władzy (wzorowana na podziale Monteskiusza)

* Wolności i prawa obywatelskie (fundamentalne i nienaruszalne):

o wolność fizyczna i duchowa (wolność słowa i wyznania)

o prawo własności

o bezpieczeństwo

o opór przeciwko wszelkim formom ucisku

o równość wobec prawa i sądu

o nietykalność osobistą

o równy dostęp do urzędów i stanowisk

Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki uchwalona 17 września 1787. W życie 4 marca 1789.

Unormowano ustrój państwa. Opiera się on na zasadzie trójpodziału władz, które maja się wzajemnie kontrolować i równoważyć. Katalog wolności i praw jednostki został dopiero dodany do Konstytucji w formie dziesięciu pierwszych do niej poprawek w 1791 r. Na początku twórcy Konstytucji przypuszczali, że ochrona praw jednostki to domena prawa stanowego, a nie federalnego.

Karta Praw (uchwalona w formie poprawek do Konstytucji Stanów Zjednoczonych w 1791 r.

popr. I. zakaz stanowienia ustaw wprowadzających religię lub zabraniających praktyk religijnych; zakaz ograniczania wolności słowa lub prasy albo prawa do spokojnego odbywania zebrań i wnoszenia do rządu petycji o naprawę krzywd

popr. II. prawo do posiadania i noszenia broni

popr. III. zakaz kwaterunku wojskowego w domu prywatnym bez zgody właściciela

popr. IV. prawo do bezpieczeństwa osobistego, nietykalności mieszkania, papierów i ruchomości oraz prawo do ochrony przed nieuzasadnionymi rewizjami i sekwestrami. Zakaz rewizji i aresztowania bez wyroku sądowego

popr. V. zakaz pociągania do odpowiedzialności za zbrodnię gardłową lub przestępstwo hańbiące bez zalecenia Wielkiej Ławy Przysięgłych, karania dwukrotnie za to samo przestępstwo, wymuszania zeznań przeciwko sobie. Zakaz pozbawania życia, wolności lub mienia bez wyroku sądowego, zajmowania własności prywatnej na użytek publiczny bez słusznego odszkodowania

popr. VI. prawo do szybkiej i sprawiedliwej rozprawy sądowej oraz prawo do posiadania obrońcy

popr. VIII. zakaz stosowania nadmiernych kaucji, grzywien, kar okrutnych lub wymyślnych

4. Rola sądownictwa w kształtowaniu praw człowieka na przykładzie orzecznictwa SN USA, gł. Nt prawa do prywatności

Rola Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych jest ściśle związana z amerykańską Konstytucją. Sąd Najwyższy bada zgodność ustaw z Konstytucją, dokonuje interpretacji Konstytucji zgodnie z potrzebami danego czasu.

Przykładem jest sprawa z 1965 roku. Wtedy to Sąd, kierując się zmiennością obyczajów i innymi niż dotychczas oczekiwaniami i wymogami społeczeństwa, uchylił prawa stanowe, które zakazywały małżeństwom stosowania środków antykoncepcyjnych.

w amerykańskim stanie Connecticut. Uchwalony w roku 1879 paragraf 53-32 obowiązującego tam zbioru praw (General Statutes of Connecticut) przewidywał, że „Każda osoba, która używa jakiegokolwiek lekarstwa, artykułu medycznego lub narzędzia w celu zapobieżenia zapłodnieniu podlega karze grzywny w wysokości nie mniejszej, niż 50 dolarów, albo karze więzienia nie krótszej niż 60 dni i nie dłuższej, niż rok, lub obu tym karom jednocześnie”.

XIV Poprawka

Istnieje też uchwalony w roku 1866, a ratyfikowany dwa lata później §1 XIV Poprawki do Konstytucji. Ten ostatni przepis, stanowiący m.in., iż „Żaden Stan nie może ogłosić ani narzucić jakiegokolwiek prawa, które ograniczałoby prawa i wolności obywateli Stanów Zjednoczonych” oraz że „W żadnym Stanie nie wolno nikogo pozbawić życia, wolności ani własności, bez właściwego postępowania prawnego” został zinterpretowany przez Sąd Najwyższy USA jako rozciągający postanowienia Karty Praw - czyli pierwszych dziesięciu poprawek (co do których pierwotnie uważało się, że wiążą tylko władze federalne) na władze stanowe. Jeśli władzom federalnym nie wolno czegoś zrobić - bo naruszałoby to któreś z praw gwarantowanych przez Kartę Praw - to tak samo nie wolno tego zrobić władzom stanowym. Jeśli władze federalne nie mogą uchwalać i stosować praw łamiących prywatność obywateli - tak samo nie mogą tego robić władze stanowe.

Według sądu, każdy obywatel ma zagwarantowane w konstytucji prawo do posiadania broni na własny użytek w celu samoobrony. Zniósł on tym samym zakaz posiadania broni krótkiej, obowiązujący w Waszyngtonie (Dystrykcie Kolumbii) od ponad trzydziestu lat (głosami 5:4). Wcześniej, można było posiadać broń ale tylko długą.

5. Kształtowanie się systemu ochrony praw człowieka ONZ (Organizacja Narodów Zjednoczonych)

RAWA CZŁOWIEKA I DEMOKRACJA

Międzynarodowe konwencje ochrony praw człowieka

Prawa dziecka

Rada Praw Człowieka

III Komitet Zgromadzenia Ogólnego

Wysoki Komisarz ds. Praw Człowieka

Na szeroką skalę prawa człowieka w swej właściwej postaci wkroczyły do prawa międzynarodowego po II wojnie światowej. Dynamiczny rozwój idei praw człowieka był tu - podobnie jak i drugie już odrodzenie leżącej u ich podstaw idei "prawa naturalnego - rezultatem traumatycznych doświadczeń wojennych oraz pragnień społeczności międzynarodowej, by doświadczenia takie nie stały się udziałem kolejnych generacji.

Karta Narodów Zjednoczonych (katalog uprawnień jest identyczny jaki znajdziemy w późniejszych dokumentach, zawiera zarówno prawa I generacji-prawa wolnościowe (osobiste i polityczne) jak i prawa II generacji-prawa równościowe (gospodarcze, społeczne i kulturalne) a prawa III generacji to pr. solidarnościowe lub grupowe np: prawo narodów do samostanowienia) KARTA z 26 czerwca 1945 r. powołująca do życia ONZ i będąca swego rodzaju konstytucją społeczności międzynarodowej, wyrażała wiarę tej społeczności w „podstawowe prawa człowieka, w godność i wartości osoby ludzkiej", a w art. 1 wśród celów tej organizacji wymieniała doprowadzenie do współpracy międzynarodowej w „rozwijaniu i wspieraniu poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności dla wszystkich, bez względu na rasę, płeć, język lub religię".

Za sprawą Karty i późniejszych dokumentów ONZ nastąpiła intemacjonaclizacja nie tylko praw człowieka, ale i ściśle z nimi powiązanej starej idei godności człowieka.

10 grudnia 1948 zgromadzenie ogólne ONZ uchwaliło w Paryżu Powszechną Deklaracje Praw Człowieka (prawa człowieka są to prawa przysługujące z racji jego godności, prawa nie są tworem państwa, ale ma ono obowiązek je zabezpieczać. Przepisy prawne niekonstytucyjne praw człowieka maja je chronić, a nie ustanawiać), następnie zostały uchwalone międzynarodowe pakty praw człowieka, tj: Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych i Protokół Fakultatywny do tego Paktu przyjęty przez zgromadzenie ogólne ONZ 16 grudnia 1966, wszedł w życie 23 marca 1976r drugi protokół fakultatywny do międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych w sprawie zniesienia kary śmierci oraz międzynarodowy pakt praw gospodarczych społecznych i kulturalnych przyjęty przez zgromadzenie ogólne ONZ 16 gr 1966, wszedł w życie 3 stycz 1976.

D. Inne dokumenty ONZ

Przedstawione wyżej Powszechna Deklaracja, Pakty Praw Człowieka i Protokół Fakultatywny do Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych stanowią tak zwaną Międzynarodową Kartę Praw Człowieka. Obok tych aktów o charakterze j generalnym, w ramach ONZ przyjęto szereg deklaracj i konwencji o charakterze szczegółowym, dotyczących bądź poszczególnych praw lub ich grupy, bądź odnoszących się do praw określonej kategorii podmiotów. Dla przykładu wymienić należy: Deklaracje Praw Dziecka (20 listopada 1959 r.), Deklarację w sprawie Zniesienia WszelkichForm Dyskryinmacji Rasowej (20 listopada 1963 r.). Deklarację o Zniesieniu Dyskryminacji Kobiet (7 listopada 1967 r.), Konwencję o Zapobiegąniu i Karaniu Zbrodni Ludobójstwa (uchwalona 9 grudnia 1948 r. wiąże 135 stron), Międzynarodową Konwencję wyprawie Zniesienia Wszelkich Form Dyskryminacji Rasowej (7 marca 1966 r., 169 stron), Konwencję przeciwko Torturom oraz Innemu Okrutnemu, Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu albo Karaniu (10 grudnia 1984 r., 134 strony).

Zdaniem autora niniejszego opracowania, na szczególną uwagę zasługują włączone do Wyboru:

• Konwencja Praw Dziecka z 20 listopada 1989 r.; weszła w życie 2 września 1990 r., a jej stroną są 192 państwa, w tym Polska (od 7 lipca 1991r.), która ratyfikowała Konwencję w dniu 30 kwietnia 1991 r. (z zastrzeżeniami do art. 7 i 38 oraz deklaracjami interpretacyjnymi do art. 12-16 i 24 par. 2f Konwencji). Do Konwencji dołączono 2 protokoły fakultatywne z 25 maja 2000 r. dotyczące udziału dzieci w konfliktach zbrojnych (wszedł w życie 12 lutego 2002 r.) oraz sprzedaży dzieci, dziecięcej prostytucji i dziecięcej pornografii (wszedł w życie 18 stycznia 2002 r.), które Polska podpisała 13 lutego 2003 r., ale dotąd nie ratyfikowała (stąd nie zostały one zamieszczone w Wyborze},

• - Konwencja dotycząca Statusu uchodźców z 28 lipca 1951r. (Genewa); weszła w życie 22 kwietnia 1954 r, a jej stroną są 142 państwa, w tym - od 26 grudnia 1991 r. - Polska; - Protokół dotyczący Statusu Uchodźców,przyjęty w Nowym Jorku 31 stycznia 1967 r., wszedł w życie 4 października 1967 r, i wiąże obecnie 141 państw, w tym Polskę (od 27 września 1991 r.);

E, Wysoki Komisarz ONZ do spraw Praw Człowieka

Po kilkunastu latach starań w tym zakresie na mocy rezolucji Zgromadzenia Ogólnego z 20 grudnia 1993 r. utworzony został urząd wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Praw Człowieka, który rozpoczął funkcjonowanie 5 kwietnia 1994 r. Komisarz, wybierany na okres 4 lat urzęduje w Genewie i jest zarazem dyrektorem tamtejszego ONZ-owskiego Centrum Praw Człowieka

Rada Praw Człowieka ma status organu pomocniczego Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Jej siedziba znajduje się w Genewie

Szczegółowe zadania Rady precyzuje paragraf 5. rezolucji. Jest tam mowa o:

- promocji edukacji w zakresie praw człowieka, wspieraniu budowania systemu doradztwa i odpowiednich struktur, udzielaniu pomocy technicznej w porozumieniu z zainteresowanymi państwami członkowskimi;

- służeniu jako "forum dla dialogu";

- przedstawianiu zaleceń Zgromadzeniu Ogólnemu, by zapewnić dalszy rozwój prawa międzynarodowego chroniącego prawa człowieka;

- wspieraniu realizacji zobowiązań podjętych przez państwa w kwestii przestrzegania praw człowieka, wdrażaniu celów i rekomendacji przedstawionych na konferencjach i szczytach ONZ;

- dokonywaniu uniwersalnych okresowych przeglądów (Universal Periodic Report - UPR) dotyczących wypełniania przez każde państwo zobowiązań związanych z przestrzeganiem praw człowieka (przeglądy mają być dokonywane w oparciu o obiektywną i wiarygodną informację, zgodnie z zasadą równego traktowania wszystkich państw);

- opracowywaniu rekomendacji dotyczących ochrony praw człowieka na podstawie dokonywanych wszechstronnych okresowych przeglądów;

- rozwijaniu dialogu i współpracy mającej na celu zapobieganie naruszaniu praw człowieka, a także szybkie reagowanie na nadzwyczajne sytuacje łamania praw człowieka;

- przejmowaniu roli i obowiązków Komisji Praw Człowieka;

- działaniu w bliskiej współpracy z rządami, organizacjami regionalnymi, krajowymi instytucjami zajmującymi się prawami człowieka i społeczeństwem obywatelskim;

• składaniu corocznych raportów na forum Zgromadzenia Ogólnego.

6. Ogólna charakterystyka Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 10 grudnia 1948 roku, Paryż

Dokument ten został uchwalony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ. Jego twórcy zawarli w nim podstawowe - i jak się okazało ponadczasowe - definicje praw człowieka określając tym samym ich ramy i doprecyzowywując cele całego ONZ. Między innymi zapisano w nim następujące słowa. „Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi w swojej godności i w swych prawach. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa.”

Zawarte miedzy innymi prawa: polityczne, ekonomiczne, obywatelskie.

W momencie powstania Deklaracja była jedynie standardem

Na bazie Deklaracji w 1966 roku uchwalono Międzynarodowe Pakty Praw Człowieka,

* Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych

* Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych

które jako umowy międzynarodowe od początku obowiązywały wszystkie Państwa - Strony. Deklaracja do dziś jest podstawą systemu ochrony praw człowieka ONZ.

art. 3. prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa osobistego

art. 4. zakaz niewolnictwa

art. 5. zakaz tortur, okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania

art. 6. prawo do podmiotowości prawnej

art. 7. równość wobec prawa, prawo do ochrony prawnej

art. 8. prawo do sądu

art. 9. zakaz arbitralnego aresztowania, zatrzymania lub wygnania z kraju

art. 10. prawo do sprawiedliwego postępowania sądowego

art. 11. domniemanie niewinności, nullum crimen, nulla poene sine lege

art. 12. prawo do poszanowania życia rodzinnego, domowego, prywatnego i korespondencji

art. 13. prawo do swobodnego poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania, do opuszczenia jakiegokolwiek kraju, włączając swój własny, prawo do powrotu do swego kraju

art. 14. prawo do ubiegania się i uzyskania azylu

art. 15. prawo do obywatelstwa

art. 16. prawo do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny

art. 17. prawo do posiadania własności

art. 18. wolność myśli, sumienia, wyznania

art. 19. wolność opinii (swoboda posiadania i wyrażania jej)

art. 20. prawo do spokojnego zgromadzania i stowarzyszania się

art. 21. prawo do wybierania i bycia wybieranym do organów władzy państwowej swojego kraju

art. 22. prawo do opieki społecznej

art. 23. prawo do pracy, również pracy za równą płacę, prawo do odpowiedniego wynagrodzenia, tworzenia związków zawodowych i przystępowania do nich

art. 24. prawo do urlopu i wypoczynku

art. 25. prawo do stopy życiowej zapewniającej zdrowie i dobrobyt własny i rodziny

art. 26. prawo do nauki

art. 27. prawo do uczestnictwa w życiu kulturalnym

7. Ogólna charakterystyka Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, z protokołami, (ew. bardziej szczegółowe pytania, np. organ i formy kontroli, charakter zobowiązań, klauzula derogacyjna, katalog uprawnień)

OGÓLNIE

Powstał w wyniku konferencji ONZ w Nowym Jorku (1966, Polska jest stroną od 1977 r.)

Zakładał podstawowe prawa i wolności człowieka oraz zobowiązania Państwa wobec obywateli. Posiadał wiążący charakter prawny.

Polska ratyfikowała Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych w 1977 roku.

Komitet Praw Człowieka stoi na straży przestrzegania postanowień Paktu. Szczegóły działalności Komitetu określał wydany tego samego roku Pierwszy Protokół Fakultatywny do Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych. W 1989 roku, w Nowym Jorku sporządzony został Drugi Protokół Fakultatywny do Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, postulujący zniesienie kary śmierci.

Podobnie jak Deklaracja, ale jeszcze wyraźniej, Pakt stoi na gruncie koncepcji absolutnych praw człowieka, wprost wywodząc je z przyrodzonej godności osoby ludzkiej. Również katalog praw człowieka zawarty w Paktach w przeważającej mierze nie odbiega od deklaracji , brak jedynie prawa do własności i prawa azylu. Jako pierwsze z proklamowanych w obu paktach praw pojawia się nie prawo człowieka, lecz prawo Narodów do samostanowienia. Obszerny i dość szczegółowy katalog praw człowieka zawarty w części III Paktu otwiera "przyrodzone prawo do życia" z którym łączą się ograniczenia w orzekaniu wykonywaniu kary śmierci oraz prawo ubiegamalnia się o ułaskawienie (art. 6). Po nim następują inne - generalnie pokrywające się z prawami tej kategorii ogłoszonymi w Deklaracji.

KATALOG UPRAWNIEŃ

Prawa zapewnione w MPPOiP

Część I (art. 1) - nadanie Narodom prawo do samostanowienia i decydowania o kierunkach własnego rozwoju oraz prawo do korzystania z własnych bogactw naturalnych; nakazuje także wzajemne poszanowanie tych praw przez Państwa-Strony, zgodnie z postanowieniami Karty Narodów Zjednoczonych.

Część II (art. 2-5) - określa zobowiązania Państw-Stron Paktu wobec wykonywania jego postanowień; zapewnienie zapewnienia praw obywatelskich i politycznych kobietom i mężczyznom na równych zasadach; Państwo może podjąć kroki mające na celu częściowe ograniczenie niektórych praw wobec zagrożenia Narodu, jednak działania takie muszą być adekwatne do zaistniałej sytuacji i nie mogą pociągać za sobą dyskryminacji ze względu na rasę, płeć, język, religię lub pochodzenie społeczne.

Część III (art. 6-27) - zapewnia podstawowe prawa obywatelskie i polityczne takie jak: zakaz dyskryminacji, prawo do życia, zakaz tortur i nieludzkiego traktowania, prawo do wolności osobistej, humanitarne traktowanie więźniów, wolność poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania, obowiązek argumentacji wydalenia obcokrajowca, równość przed sądami i trybunałami, prawo do uznawania swojej podmiotowości prawnej wszędzie, ochrona życia prywatnego, wolność myśli, sumienia i wyznania, prawo do posiadania własnych poglądów, prawo do gromadzenia się i tworzenia stowarzyszeń (w tym związków zawodowych), ochrona rodziny ze strony Państwa, prawo uczestniczenia w wyborze władzy, równość wobec prawa, ochrona mniejszości etnicznych, religijnych i językowych.

ORGAN KONTROLI

Komitet Praw Człowieka

Powołany został na mocy 28 artykułu MPPOiP; Część IV (art. 28-47) wyznacza m.in. zasady wybierania członków i działalności Komitetu, jako instytucji, stojącej na straży wykonywania postanowień MPPOiP; nie daje jednak możliwości składania skargi do Komitetu przez obywateli Państw-Stron MPPOiP oraz interwencji w razie stwierdzenia złamania postanowień Paktu. Sytuację to zmienia dopiero ratyfikacja Pierwszego Protokołu Fakultatywnego; W istocie jednak Komitet nie może wydawać wiążących wyroków wobec państw, które naruszyły postanowienia Paktu, lecz jedynie po stwierdzeniu takowych naruszeń może zażądać od Państwa zaprzestania dalszych praktyk tego typu. Państwo to jednak bez żadnych konsekwencji może notę taką odrzucić.

PROTOKOŁY

1. Protokół Fakultatywny

Uchwalony 16 grudnia 1966 roku w Nowym Jorku. Obywatele Państw, które go ratyfikowały mogą składać skargi do Komitetu Praw Człowieka, a Komitet może interweniować w przypadku stwierdzenia naruszenia postanowień MPPOiP na terenie Państw-Stron. Określa ponadto zasady składania skargi do Komitetu. Polska ratyfikowała 1. Protokół Fakultatywny do MPPOiP w 1991 roku.

2. Protokół Fakultatywny

Uchwalony 15 grudnia 1989 roku w Nowym Jorku. Zakazuje stosowania kary śmierci na terenie państw, które ten Protokół ratyfikowały. Zakaz ten jest uchylony jedynie na czas wojny, kiedy to można skazać za najcięższą zbrodnię o charakterze wojskowym.

KLAUZULA DEROGACYJNA

# (Article 4) - 1. W przypadku, gdy wyjątkowe niebezpieczeństwo publiczne zagraża istnieniu narodu i zostało ono urzędowo ogłoszone, Państwa-Strony niniejszego Paktu mogą podjąć kroki mające na celu zawieszenie stosowania zobowiązań wynikających z niniejszego Paktu w zakresie ściśle odpowiadającym wymogom sytuacji […]

# 2. Powyższe postanowienie nie upoważnia do zawieszenia stosowania postanowień artykułów 6 (prawo co życia), 7 (zakaz tortur), 8 (ustępy 1 i 2 - zakaz niewoli i poddaństwa), 11 (zakaz uwięzienia za nie wykonanie zobowiązań umownych), 15 (nulla poena sine legem), 16 (uznanie podmiotowości prawnej) i 18 (wolność myśli, sumienia i wyznania). Do tego na podstawie II Prot. Fakultatywnego doszło zobowiązanie do nie wykonywania kary śmierci.

# Zobowiązanie do notyfikacji - o wprowadzeniu i uchyleniu stanu nadzwyczajnego należy powiadomić inne Państwa Strony przez Sekretarza Generalnego

# Problemy:

# Granice i warunki zawieszenia,

# Problem tzw. stanu nadzwyczajnego dee ffacctto

# Ogólny Komentarz 29

8 .Ogólna charakterystyka Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kultural­nych, z protokołami (ew. bardziej szczegółowe pytania, np. organ i formy kontroli, katalog praw, charakter zobowiązań)

Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych

1966)- dokument, który jest rozwinięciem Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Oba Pakty weszły w życie 3 stycznia 1976. Polska ratyfikowała Pakt 3 marca 1977.

Preambuła - zawiera powody, jakimi kierowały się Państwa-Strony Paktu.

Część I (art. 1) - określa prawo narodów do samostanowienia, a także do swobody określania swego statusu politycznego i rozwoju gospodarczego, społecznego i kulturalnego, jak również korzystania z bogactw naturalnych.

Część II (art. 2-5) - określa zobowiązania Państw-Stron do podjęcia odpowiednich kroków, przy wykorzystaniu maksymalnych dostępnych im środków, w celu stopniowej, pełnej realizacji praw wskazanych w Pakcie. Zobowiązuje Państwa-Strony do nie dyskryminowania w gwarantowaniu wymienionych praw ze względu na rasę, kolor skóry, płeć, język, religię, poglądy polityczne lub inne, pochodzenie, sytuację majątkową, urodzenie, czy jakiekolwiek okoliczności.

Część III (art. 6-15) - ustala katalog praw, wymieniając prawo do pracy, a także jej sprawiedliwych warunków (w tym odpowiedniego wynagrodzenia, bezpieczeństwa i higieny, możliwości awansu, a także urlopu i czasu wolnego); prawo do tworzenia i przystępowania do związków zawodowych i strajku; prawo do zabezpieczenia społecznego; odpowiedniego poziomu życia; ochrony zdrowia fizycznego i psychicznego; prawo każdego do nauki, która powinna być obowiązkowa, bezpłatna i dostępna dla wszystkich na poziomie podstawowym, powszechnie dostępna dla wszystkich na poziomie średnim i w równym stopniu dostępna dla wszystkich na zasadzie zdolności (przy czym dostępność nauczania na poziomie średnim i wyższym ma być realizowana między innymi przez stopniowe wprowadzanie bezpłatnej nauki); czy wreszcie do udziału w życiu kulturalnym, korzystania z postępu naukowego.

Część IV (art. 16-25) - zapewnia przestrzeganie praw uznanych w Pakcie, przez zobowiązanie Państw-Stron do przedkładania sprawozdań Sekretarzowi Generalnemu ONZ oraz Radzie Gospodarczej i Społecznej.

Część V (art. 26-31) - zawiera sposób ratyfikacji i wejścia w życie Paktu.

Katalog praw; Art. 6 prawo do pracy

• prawo każdego do korzystania ze sprawiedliwych i korzystnych warunków pracy (odpowiednie wynagrodzenie, zadowalające warunki wynagrodzenia równe możliwości awansu, zapewnione bhp, urlopy, czas pracy)

• prawo każdego do tworzenia i przystępowania do związków zawodowych prawo każdego do zabezpieczenia społecznego

• prawo do rodziny, opieki, ochrony i pomocy-prawo matek do opieki w rozsądnym terminie przed i po urodzeniu dziecka.

• prawo każdego do odpowiedniego poziomu życia dla niego samego i jego rodziny(wolność od głodu)

• prawo do ochrony zdrowia fiz i psych

• Prawo do życia-zmniejszenie martwych urodzeń

• Prawo do nauki

• Prawo udziału w życiu kulturalnym

Pakt konkretyzuje i rozszerza katalog praw zawartych w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, w przeciwieństwie do niej nie jest jedynie rezolucją Zgromadzenia Ogólnego, a umową międzynarodową, dlatego jako prawo międzynarodowe jest obowiązujący dla państw, które go ratyfikowały

Organ kontrolny: Rada Gospodarcza i Społeczna

Środki kontroli: sprawozdanie państwowe rozpatrywane przez Radę (od 1987 Rada zastąpiona w tej kwestii przez komitet ds. praw Gosp, Społ, j Kultur)

Zgodnie z zobowiązaniami wynikającymi z Karty Narodów Zjednoczonych w dziedzinie praw człowieka i podstawowych wołności Rada Gospodarcza i Społeczna może zawierać porozumienia z organizacjami wyspecjalizowanymi, dotyczące sprawozdań składanych przez nie Radzie z postępu dokonanego w dziedzinie przestrzegania postanowień niniejszego Paktu, należących do zakresu ich działalności. Sprawozdania te mogą zawierać dane dotyczące decyzji i zaleceń przyjętych przez właściwe organy organizacji wyspecjalizowanych w sprawie wykonania powyższych postanowień

CHARAKTER ZOBOWIAZAŃ

# dostosowany do natury praw ekonomicznych, socjalnych i kulturalnych

# Klauzula „progresywnej implementacji” (Article 2 § 1)

# Klauzula wyjątkowa dla państw rozwijających się (Article 2 § 3)

# Th. Buergenthal: "Generalnie, prawa socjalne nie mogą być w pełni zapewnione bez ekonomicznych I technicznych zasobów na to pozwalających, be edukacji i planowania, stopniowego przeorientowania priorytetów socjalnych, i w wielu przypadkach bez współpracy międzynarodowej. Te uwarunkowania znajdują odzwierciedlenie w "stopniowej" naturze zobowiązań lub, jak chcą inni, w ich programowym charakterze.” Inne podejście byłoby nierealistyczne. "

9 .Konwencyjne pojęcie uchodźcy i dziecka.

Konwencja Praw Dziecka z 1989 roku

Przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 20 listopada 1989 roku. Została ratyfikowana przez niemal wszystkie kraje świata (z wyjątkiem m. in. USA). W Polsce konwencja zaczęła obowiązywać od 7 lipca 1991 roku. Była ona podstawą do tworzenia elementarnych Praw Dziecka. Ponieważ po raz pierwszy, w tym dokumencie uznano prawnie, że dzieckiem nazywamy „istotę ludzką w wieku poniżej 18 lat.” Potwierdzono również prawo dziecka do otrzymania aktu urodzenia, imienia i obywatelstwa; prawo do otrzymywania informacji; prawo do posiadania i wyrażania własnego poglądu. Nad przestrzeganiem tych praw w Polsce, czuwa od 2000 roku Rzecznik Praw Dziecka.

Katalog sformułowano kierując się następującymi zasadami:

* dobra dziecka,

* równości (dzieci są równe wobec prawa bez względu na pochodzenie, płeć, narodowość, itd.),

* poszanowania praw i odpowiedzialności obojga rodziców (państwo respektuje autonomię rodziny i ingeruje tylko w szczególnie uzasadnionych przypadkach według określonych procedur),

* pomocy państwa (państwo zobowiązane jest do podejmowania wszelkich działań ustawodawczo-administracyjnych dla realizacji praw uznanych w konwencji).

Konwencja ustanawia status dziecka oparty na następujących założeniach:

* dziecko jest samodzielnym podmiotem, ale ze względu na swoją niedojrzałość psychiczną i fizyczną wymaga szczególnej opieki i ochrony prawnej,

* dziecko jako istota ludzka wymaga poszanowania jego tożsamości, godności i prywatności,

* rodzina jest najlepszym środowiskiem wychowania dziecka,

* państwo ma wspierać rodzinę, a nie wyręczać ją w jej funkcjach.

Katalog praw i wolności obejmuje prawa cywilne, socjalne, kulturalne, polityczne i z założenia w niewielkim zakresie uwzględnia prawa ekonomiczne (dziecko winno się uczyć, a nie pracować). W skład tego wchodzą:

Prawa i wolności osobiste

* prawo do życia i rozwoju,

* prawo do tożsamości (nazwisko, imię, obywatelstwo, wiedza o własnym pochodzeniu),

* prawo do wolności, godności, szacunku, nietykalności osobistej,

* prawo do swobody myśli, sumienia i wyznania,

* prawo do wyrażania własnych poglądów i występowania w sprawach dziecka dotyczących, w postępowaniu administracyjnym i sądowym,

* prawo do wychowywania w rodzinie i kontaktów z rodzicami w przypadku rozłączenia z nimi,

* prawo do wolności od przemocy fizycznej lub psychicznej,

* prawo nie rekrutowania do wojska poniżej 15 roku życia.

Prawa socjalne

* prawo do odpowiedniego standardu życia,

* prawo do ochrony zdrowia,

* prawo do zabezpieczenia socjalnego,

* prawo do wypoczynku i czasu wolnego.

Prawa kulturalne

* prawo do nauki (bezpłatnej i obowiązkowej w zakresie szkoły podstawowej),

* prawo do korzystania z dóbr kultury,

* prawo do informacji,

* prawo do znajomości swoich praw.

Prawa polityczne

* prawo stowarzyszania się i zgromadzeń w celach pokojowych.

Konwencja o prawach dziecka a stanowisko Polski (ZASTRZEŻENIA)

-dziecko adoptowane nie ma prawa poznać danych swoich rodziców naturalnych.

-możliwość powołania do służby wojskowej lub podobnej i uczestnictwa w działaniach wojennych, niższym niż 15 lat).

Uchodźca definiowany jest przez Konwencję Dotyczącą Statusu Uchodźców z 1951 roku (znana też jako Konwencja Genewska z 1951) zmienioną następnie Protokołem Nowojorskim z 1967 roku. Dokumenty te definiują, iż uchodźcą jest osoba, która przebywa poza krajem swego pochodzenia i posiada uzasadnioną obawę przed prześladowaniem w tym kraju ze względu na rasę, religię, narodowość, poglądy polityczne lub przynależność do określonej grupy społecznej.

Podstawą ochrony uchodźczej jest instytucja statusu uchodźcy stworzona przez Konwencję w 1951 roku. Najważniejszą zasadą tej ochrony jest zasada niezawracania, czyli tzw. zasada non-refoulement wyrażona w art. 33 Konwencji.

Aby uzyskać status nie trzeba zawsze udowadniać, iż było się prześladowanym przed opuszczeniem swojego kraju. Obawa może się dopiero pojawić podczas pobytu zagranicznego. Cudzoziemiec musi udowodnić, iż jego strach wiąże się z prawdopodobieństwem prześladowania, to znaczy, iż w kraju pochodzenia znajdzie się w położeniu, które wywoła prześladowanie. Za prześladowanie rozumie się szkodę lub krzywdę wyrządzaną przez państwo lub jego organy, lub brak ochrony ze strony państwa przed prześladowaniem innych osób. Szkoda musi być poważna i godzić w podstawowe prawa człowieka.

-----------------------------------------------------------------------------------------

Prawa uchodźców

Uchodźca ma prawo do bezpiecznego schronienia. Ochrona międzynarodowa obejmuje jednak nie tylko bezpieczeństwo fizyczne. Uchodźca powinien mieć zapewniony dostęp do praw i podstawowej pomocy przynajmniej w takim zakresie, jak cudzoziemcy przebywający w danym kraju legalnie z kartą stałego pobytu, w tym do pewnych uprawnień należnych każdemu człowiekowi. Uchodźcy gwarantuje się zatem podstawowe prawa obywatelskie, w tym wolność przekonań, przemieszczania się oraz ochronę przed torturami i poniżającym traktowaniem.

Uchodźca ma również zagwarantowane prawa społeczne i ekonomiczne podobnie jak inni ludzie. Każdy uchodźca powinien mieć dostęp do opieki medycznej. Każdy dorosły uchodźca powinien mieć prawo podjęcia pracy. Żadne dziecko-uchodźca nie może być pozbawione możliwości chodzenia do szkoły.

W określonych sytuacjach, takich jak masowy napływ uchodźców, kraje oferujące schronienie mogą uważać za konieczne ograniczenie niektórych praw, np. wolności przemieszczania się, dostępu do pracy czy odpowiedniej edukacji dla wszystkich dzieci. Braki te powinna uzupełniać - gdy tylko jest to możliwe - społeczność międzynarodowa. Kiedy zatem rządy krajów oferujących schronienie lub inne odpowiednie instytucje nie posiadają koniecznych środków, UNHCR zapewnia pomoc uchodźcom (i innym osobom pod jego opieką), którzy nie mogą zrealizować swoich podstawowych potrzeb. Pomoc ta może być oferowana w postaci zapomóg finansowych, żywności, zakwaterowania oraz przedmiotów użytkowych, takich jak wyposażenie kuchni, narzędzia, urządzenia sanitarne, zapewnienie dachu nad głową. Powstają także programy zmierzające do stworzenia szkół lub ośrodków zdrowia dla osób mieszkających w obozach lub innych ośrodkach zbiorowych. UNHCR podejmuje wszystkie możliwe działania, aby uchodźcy uzyskali pełną samodzielność tak szybko, jak to możliwe; niekiedy wymaga to przedsięwzięć mikrogospodarczych lub specjalnych programów szkoleniowych.

Uchodźcy mają również pewne obowiązki. W szczególności powinni przestrzegać prawa kraju udzielającego schronienia.

10. Ogólna charakterystyka systemu praw człowieka Rady Europy.

System europejski jest najbardziej rozbudowanym systemem regionalnym. 5 maja 1949 roku w wyniku podpisania Traktatu Londyńskiego został utworzona Rada Europy, która jako główna instytucja w Europie promuje ochronę praw człowieka, unifikuje standardy prawne, sprawuje kontrole ich realizacji, a także daje możliwość domagać się indywidualnie rozstrzygnięć w wypadku łamania praw człowieka. Dziś Rada Europy liczy 46 państw (większość państw europejskich, bez Białorusi).

 

Polska jest członkiem Rady Europy od 26 listopada 1991 roku (jako 26 członek RE). Do 2007 roku podpisała lub ratyfikowała 198 konwencji Rady Europy.

 

Siedzibą Rady Europy jest Strasburg. Rada posiada statut, w którym jednoznacznie określa się zadania organizacji.

 

4 listopada 1950 roku Rada Europy przyjęła Konwencję o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (inaczej zwaną Europejską Konwencją Praw Człowieka).

 

Kolejnym krokiem było powołanie Europejskiej Komisji Praw Człowieka oraz Trybunału Praw Człowieka. W 1998 roku na miejsce wspomnianych organów powołano jeden Europejski Trybunał Praw Człowieka, działający podobnie jak Rada w Strasburgu.

 

Celem Trybunału jest:

• kontrola przestrzegania praw człowieka,

• orzecznictwo w sprawach łamania tych praw

Trybunał działa na podstawie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, oraz dołączonych (i dołączanych) do niej protokołów. 6 listopada 1990 przyjęto protokół nr 9, umożliwiający składanie skarg bezpośrednio do Trybunału. Przez Polskę był ratyfikowany 10 października 1994 roku, co daje możliwości Polakom składania skarg dotyczących łamania praw człowieka bezpośrednio w Europejskim Trybunale Praw Człowieka.

 

19 stycznia 1993 roku Polska ratyfikowała Europejską Konwencję Praw Człowieka podpisując jednocześnie zobowiązanie o nie ingerowaniu w przebieg spraw przedstawionych do Trybunału.

• Dokumenty Rady Europy stanowiące instrument ochrony praw człowieka:

Statut Rady Europy

Stanowi umowę międzynarodową powołującą do życia organizacje chroniącą prawa człowieka. Wśród najważniejszych zadań statutowych organizacji wymienia się jako podstawowe: ochrona praw człowieka, obrona demokracji, współpraca członków w ramach kultury, ochrony mniejszości narodowych, etnicznych i wiele innych.

 

Europejska konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności

Została przyjęta w 1950 roki i dotyczy ochrony podstawowych praw w tym:

• Prawa do życia,

• Zakaz tortur,

• Zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej,

• Prawo do wolności i bezpieczeństwa publicznego,

• Prawo do rzetelnego procesu sądowego w tym zakaz karania bezpodstawnego ,

• Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego.

 

Europejska Karta Społeczna (EKS)

Jest to podstawowy dokument dotyczący praw społeczno - ekonomicznych dotyczący obywateli. Została sporządzona w Turynie 18 października 1961roku i zmieniona protokołem dnia 21 października 1991 roku. (Dz.U.z dnia 29 stycznia 1999roku). Polska podpisała Kartę w 1997roku, (w ten sposób stała się jej stroną). Polska przyjęła zobowiązanie dotyczące dialogu społecznego wynikającego z art.5 (dotyczy prawa organizowania się pracowników i pracodawców) i art.6 (odnosi się do rokowań zbiorowych i przyjęcia negocjacji pomiędzy stronami sporu) ust. 1,2,3 Karty. Polska nie przyjęła do stosowania zobowiązań ust.4 art. 6 z powodu braku odpowiednich regulacji w prawie wewnątrzkrajowym.

 

Europejska Karta Społeczna gwarantuje:

• Zakaz pracy przymusowej

• Prawo do równego wynagrodzenia za pracę dla mężczyzn i kobiet

• Prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy

• Prawo do szkoleń zawodowych

• Prawo do zdrowia

• Prawo do poradnictwa zawodowego i rokowań zbiorowych

• Prawo pracownicze migrantów i ich rodzin do ochrony i pomocy

• Prawo matek i dzieci do ochrony społecznej i ekonomicznej

• Prawo osób niepełnosprawnych fizycznie i umysłowo do szkolenia zawodowego, rehabilitacji zawodowej i społecznej.

W 1999 roku weszła w życie zrewidowana Karta, którą do dziś ratyfikowało 5 państw z 24ratyfikujących ją jako założyciele EKS.

 

Europejska konwencja o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu

Została sporządzona w Strasburgu 26 listopada 1987 roku, weszła w życie w 1989 roku. Przyjęta i ratyfikowana przez Polskę 7 września 1994 roku (DZ.U.z 1995r.Nr 46 poz. 238). W konwencji zapisano min. „nikt nie będzie poddany torturom, ani nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu”. Stanowi pozasądowy mechanizm kontroli niestosowania tortur.

 

Europejska konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych

Została podpisana dnia 1 lutego 1995 roku weszła w życie w 1998 roku. Stanowi pierwszy na świecie akt prawny całkowicie regulujący ochronę mniejszości narodowych. Zawiera m.in.:

• Wyznaczenie obowiązków dla państw w zakresie ochrony praw mniejszości

• W zakresie tolerancji i rozwoju różnych narodów

• Zabezpieczenie wolności myśli sumienia, zgromadzeń przedstawicielom mniejszości narodowych

• Możliwość zachowania własnego języka, kultury, dla mniejszości

• Zachowanie nazw własnych w nazewnictwie miejscowości

• Prawo posiadania własnych organizacji społeczno-kulturalnych

• Możliwości kontaktu z zagranicą.

Konwencja o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej w odniesieniu do zastosowań biologii i medycyny

Została przyjęta w 1997 roku zawiera zagadnienia biotyczne (np. klonowanie),wskazuje prymat istoty ludzkiej, standardy zawodowe osób odpowiedzialnych za badania i eksperymenty na pograniczu biologii, medycyny i biotechnologii.

 

Europejska konwencja o obywatelstwie

Została podpisana w 1997 roku zawiera definicję obywatelstwa, regulacje prawne nabycia lub utraty obywatelstwa, problem podwójnego obywatelstwa i wiele innych związanych z tą tematyką. W Dz.U.z 1999 roku, nr 99, poz. 1158 znajduje się oświadczenie rządowe z dnia 20 września 1999 roku w sprawie ratyfikacji przez RP Europejskiej konwencji o obywatelstwie.

• Organami stojącymi na straży praw człowieka w Radzie Europy są:

Europejski Trybunał Praw Człowieka (ETPC)

ETPC jest sądem jednoinstancyjnym obejmującym państwa członkowskie Rady Europy. Rozpatruje wnioski o naruszenie przez państwo praw i wolności zawartych w Europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. W trybunale zasiadają sędziowie niezależni. Trybunał posiada następującą strukturę:

• Zgromadzenie Plenarne (wszystkich niezależnych od własnego państwa sędziów),

• Wielka Izba Trybunału

• Izba Trybunału

• Komitet Trzech Sędziów

W wypadku naruszenia Europejskiej konwencji praw przez państwo członkowskie, skargę może wnieść każdy obywatel, organizacja pozarządowa lub inne państwo. Po rozpatrzeniu skargi, Trybunał wydaje orzeczenie, które jest publikowane. Po uprawomocnieniu podlega kontroli Komisarzowi Praw Człowieka.

 

Przykładowa procedura postępowania ze skargą w Europejskim Trybunale Praw:

• Skarga może mieć charakter indywidualny (trafia do Trybunału Rozpatruje ją Komitet składający się z 3 sędziów) lub między państwami (trafia do Izby Trybunału).

• Następnie badana jest dopuszczalność skargi.

• Jeśli skarga zostanie uznana za niedopuszczalną - następuje koniec postępowania. Jeśli zaś zostanie uznana za dopuszczalną przechodzi kolejny etap.

• Ustalenie faktów i postąpienie polubowne. Jeśli nastąpi pogodzenie oznacza to koniec postępowania, jeśli nie - następny etap.

• W wypadku braku pojednania następuje orzeczenie Trybunału i ewentualne zadośćuczynienie.

• Przekazanie skargi do Wielkiej Izby Trybunału.

• Rozpoznanie wniosku przez 5 sędziów (mogą odrzucić lub utrzymać wniosek).

• Uwzględnienie wniosku o wyjątkowych przypadkach (art. 43 Konwencji).

• Orzeczenie Wielkiej Izby Trybunału.

• Komitet Ministrów nadzoruje cztery ostatnie etapy procedury, związane z wykonaniem orzeczenia.

Komisarz Praw Człowieka - głównym zadaniem urzędnika sprawującego w funkcję (od 1999 roku) jest:

• czuwanie nad respektowaniem praw człowieka

• udzielanie pomocy krajowym rzecznikom praw człowieka

• konsultacje z innymi organami powołanymi do ochrony praw człowieka.

Europejski Komitet Zapobiegania Torturom tworzą niezależni eksperci zobowiązani do kontroli miejsc odosobnienia dla ludzi (zakłady penitencjarne, szpitale, areszty itp.). Celem kontroli jest sprawdzenie warunków pobytu w tych miejscach oraz sporządzenie oświadczenia pokontrolnego.

11. Ogólna charakterystyka Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (lub bardziej szczegółowe pytania, np. organ i formy kontroli, charakter zobowiązań, klauzula derogacyjna, klauzule imitacyjne, czyli kiedy możliwa jest ingerencja Państwa w dane prawo, katalog uprawnień).

Europejska Konwencja Praw Człowieka- 1950. weszła w życie 1953r.->konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. Dołączono do niej 14 protokołów. Część protokołów ma charakter materialny, treściowy, dodaje do konwencji dodatkowe uprawnienia a część ma charakter proceduralny - przestrzeganie samej konwencji.

Charakterystyczne dla tego dokumentu jest:

-strona negatywna -> jest ona bardzo oszczędna w wersji teoretycznej nie artykułuje koncepcji praw człowieka i nie odwołuje się do godności człowieka.

-strona pozytywna-> stworzony został najbardziej efektywny mechanizm kontroli państw w zakresie zobowiązań praw człowieka.

Katalog uprawnień;

-Prawo do życia

-Zakaz tortur

-Zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej

-Prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego

-Prawo do rzetelnego procesu sądowego

-Zakaz karania bez podstawy prawnej

-Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego

-Wolność myśli, sumienia i wyznania

-Wolność wyrażania opinii

-Wolność zgromadzania się i stowarzyszania się

-Prawo do zawarcia małżeństwa

-Prawo do skutecznego środka odwoławczego

-Zakaz dyskryminacji

protokoły dodatkowe

# protokół nr 1 (1952 r.)

* ochrona własności prywatnej

* prawo do nauki

* prawo do wolnych wyborów

# protokół nr 4 (1963 r.)

* zakaz pozbawiania wolności za długi

* prawo swobodnego poruszania się

* zakaz wydalania własnych obywateli

* zakaz zbiorowego wydalania cudzoziemców

# protokół nr 6 (1983 r.)

* zakaz kary śmierci w czasie pokoju

# protokół nr 7 (1984 r.)

* gwarancje proceduralne przy wydalaniu cudzoziemców

* prawo do odwołania w sprawach karnych

* odszkodowanie za niesłuszne skazanie

* zakaz ponownego sądzenia lub karania

* równość małżonków w sferze cywilno-pr.

# protokół nr 12 (2000 r.)

* ogólny zakaz dyskryminacji

# protokół nr 13 (2002 r.)

* całkowity zakaz kary śmierci (także w czasie wojny

Klauzule imitacyjne - kiedy możliwa jest ingerencja państwa w dane prawo:

1. kiedy jest podstawa prawna

2. musi być cel ingerencji - wymieniony w usprawiedliwiających ta ingerencję np. w konwencji

3. taka ingerencja musi być konieczna w demokratycznym państwie

Klauzula derogacyjna Art. 15-jest tez kategoria praw niederogowanych - krótsza niż w pakcie praw obyw. i polit.

Artykuł 15 - Uchylenie stosowania zobowiązań w stanie niebezpieczeństwa publicznego

1 W przypadku wojny lub innego niebezpieczeństwa publicznego zagrażającego życiu narodu, każda z Wysokich Układających się Stron może podjąć środki uchylające stosowanie zobowiązań wynikających z niniejszej Konwencji w zakresie ściśle odpowiadającym wymogom sytuacji, pod warunkiem, że środki te nie są sprzeczne z innymi zobowiązaniami wynikającymi z prawa międzynarodowego.

2 Na podstawie powyższego przepisu nie można uchylić zobowiązań wynikających z Artykułu 2(Prawo do życia), z wyjątkiem przypadków śmierci będących wynikiem zgodnych z prawem działań wojennych oraz zobowiązań zawartych w Artykułach 3 Zakaz tortur, 4 (ustęp 1 niewoli lub w poddaństwie) i 7 (Zakaz karania bez podstawy prawnej)

3 Każda z Wysokich Układających się Stron korzystając z prawa do uchylenia zobowiązań poinformuje wyczerpująco Sekretarza Generalnego Rady Europy o środkach, które podjęła oraz powodach ich zastosowania. Informować będzie również Sekretarza Generalnego Rady Europy, kiedy podjęte środki przestaną działać, a przepisy Konwencji będą ponownie w pełni stosowane.

Organy i mechanizmy kontroli

1 .Europejska Komisja Praw Człowieka

2.Europ. Trybunał Praw Człowieka

Środki kontroli

-skarga państwowa

-skarga indywidualna(trafiały do Europ. Komisji Praw Czł. do 1998r?

W 1994 ? r został podpisany protokół 11->zlikwidował komisje i powołał Europejski Trybunał Praw Człowieka Komisja przestała istnieć od 1 XI 1999r.

(Liczba sędziów = liczba stron członków konwencji, Kadencja 6 lat)

12. Skarga indywidualna na gruncie Europejskiej Konwencji Praw Człowieka: kto, do jakiego organu, na jakich zasadach może ją składać.

Skargi indywidualne mogą być składane do Trybunału przez każdą osobę, organizację pozarządową lub grupę jednostek, która uważa, że stała się ofiarą naruszenia przez państwo praw konwencji i protokołów. -> może to być ofiara bezpośrednia, pośrednia, realna, potencjalna.

Na jakich zasadach może być wniesiona:

-dopiero po wyczerpaniu wszystkich środków odwoławczych, przewidzianych prawem wewnętrznym, zgodnie z powszechnie uznanymi zaasadami prawa międzynarodowego, i jeśli sprawa została wniesiona w ciągu sześciu miesięcy od daty podjęcia ostatecznej decyzji.(wyczerpanie drogi krajowej)

-zakończenie procedury krajowej

-nie może, .być. anonimowa

-nie może być poddana innej procedurze

Możliwość interwencji osoby trzeciej. Zwrot kosztów postępowania, odszkodowanie.

Co ma zasada trójpodziału władzy do praw jednostki-rezultat; władza, która nie jest podzielona na 3 kontrolujące niezależne władze ma tendencje przekształcania się w wł. Absolutną; bez podziału władzy prawa jednostki znajdują się w poważnym zagrożeniu.

13. Prezentacja jednego z orzeczeń strasburskich, w tym Tysiąc przeciwko Polsce, wiele opracowań w Internecie, polecam krótkie w Przeglądzie Sejmowym, http://www.sejm.gov.pl/wydarzenia/przeglad/teksty/ps80.pdf , s. 26-28, dla chętnych także któraś z glos do tego wyroku, tamże, s. 200-211 i 211-225.

Alicja Tysiąc

Odmawiając Alicji Tysiąc zabicia jej poczętego dziecka, Polska naruszyła Konwencję Praw Człowieka - orzekł wczoraj Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu. Wyrok zapadł niejednogłośnie. Trybunał oskarżył Polskę o "pogwałcenie prawa do życia prywatnego". Na rzecz kobiety zasądził 25 tys. euro tytułem zadośćuczynienia moralnego i 14 tys. euro jako zwrot kosztów postępowania sądowego. Daninę tę wypłaci budżet państwa, czyli my wszyscy. Zdaniem dr Hanny Wujkowskiej, bioetyka, doradcy ds. promocji życia w resorcie edukacji, takie ekonomiczne spojrzenie na kobietę jest ogromnym dramatem. -

Problem dopuszczalności przerywania ciąży w kontekście ochrony prywatności

— art. 8 Konwencji — i zapewnienia efektywnych procedur, które zapewnią możliwość

przerwania ciąży rozważył ETPC w sprawie Tysiąc versus Poland18. Alicja

Tysiąc, matka dwójki dzieci, cierpiąca na ostry przypadek krótkowzroczności, zaszła

w ciążę w lutym 2000 r. Obawiając się negatywnych skutków porodu dla własnego

zdrowia, zwróciła się o przeprowadzenie badań przez okulistów. Stwierdzili oni

m.in., że ciąża i poród stanowi zagrożenie dla wzroku. Odmówili natomiast wydania

zaświadczenia, że ciąża powinna zostać usunięta ze względu na zagrożenie zdrowia

ciężarnej. Skarżąca zażądała dalszych badań. Ostatecznie trafi ła do kliniki ginekologiczno-

położniczej. Tam jednak, bez poddania kobiety badaniom w godziwych warunkach,

ordynator oddziału, pominąwszy poprzednie badania, uznał brak podstaw

do przeprowadzenia aborcji. W listopadzie 2000 r. skarżąca urodziła pomyślnie córkę

w drodze cesarskiego cięcia. Ostrość wzroku bardzo się jednak pogorszyła, powodując,

że stała się niezdolną do pracy. Skarżąca złożyła zawiadomienie o podejrzeniu

popełnienia przestępstwa przez ordynatora. Wskazywała, że wbrew

stanowisku innych lekarzy, doprowadził do tego, że została zmuszona do podtrzymania

ciąży i urodzenia dziecka, co naraziło ją na ciężki uszczerbek na zdrowiu. Po

przeprowadzeniu dochodzenia prokurator nie wniósł aktu oskarżenia i umorzył postępowanie.

Na decyzję prokuratora złożono zażalenie do sądu. Sąd utrzymał jednak

w mocy postanowienie prokuratora.

Skarżąca wniosła skargę do ETPC, zarzucając naruszenie art. 3, 8, 13 i 14

Konwencji. Trybunał, w wyroku z dnia 20 marca 2007 r.19, odmówił badania sprawy

z art. 3, uznając iż nie uprawdopodobniono naruszenia tego przepisu. Natomiast odnośnie

do art. 13 i 14 Konwencji, ostatecznie uznał, nie przesądzając co do adekwatności

tych przepisów jako wzorców kontroli, że w tej konkretnej sprawie, w świetle

uznania naruszenia art. 8 Konwencji, brak jest dodatkowego uzasadnienia do stwierdzenia

odrębnego naruszenia tych przepisów.

Już na wstępie uzasadnienia Trybunał zaznaczył, że nie zamierza oceniać, czy na

gruncie Konwencji można mówić o „prawie do aborcji”. Skoncentrował się na analizie

obowiązujących w Polsce rozwiązań normatywnych dotyczących dopuszczalności

przerywania ciąży i ich zastosowania wobec skarżącej. Niedwuznacznie dał do

zrozumienia, że przy pewnej swobodzie państwa regulowania problemu przerywania

ciąży, a tym samym zbilansowania ingerencji w życie prywatne ze względu na

ochronę wartości publicznych, to jednak zakres tej swobody jest mniejszy w przypadku

aborcji dokonywanej ze względów zdrowotnych, gdyż zderza się z obowiązkiem

zapewnienia zdrowia kobiecie ciężarnej.

Istotę rozstrzygnięcia Trybunał oparł na rozważaniu innego problemu. Wskazał,

że koncepcja praworządności, legalizmu i rządów prawa w demokratycznym społeczeństwie

wymaga, aby instytucje dotykające sfery podstawowych praw człowieka

były, co do zasady, przedmiotem postępowania w określonych procedurach przed

niezależnym ciałem, kompetentnym do weryfi kacji przyczyn zastosowania tych

środków oraz zebranego materiału dowodowego związanego ze sprawą. W sytuacji,

gdy w Polsce ustawa dopuściła w pewnych sytuacjach możliwość przerwania ciąży

— z punktu widzenia art. 8 Konwencji — powinna określić odpowiednią procedurę

zapewniającą kobiecie ciężarnej co najmniej możliwość osobistego wysłuchania jej

racji przez właściwy organ. Natomiast organ ten zobligowany jest do pisemnego

uzasadnienia swojej decyzji. Zdaniem Trybunału sama natura zagadnień odnoszących

się do przerwania ciąży powoduje, że czynnik czasu ma decydujące znaczenie.

Procedury powinny zatem zapewniać taki termin wydania decyzji, który zapobiegnie

wynikającym ze zbyt późnego przeprowadzenia aborcji uszczerbkom na zdrowiu lub

je ograniczy.

W ocenie Trybunału, przewidziane w polskich przepisach procedury zmierzające

do ustalenia tego, czy przesłanki, od których uzależnione jest przeprowadzenie

aborcji, zostały tak określone, że weryfi kacja okoliczności dokonuje się faktycznie

po upływie okresu, w jakim aborcja mogłaby być dokonana zgodnie z prawem.

Procedury te zostały uznane za niedostatecznie efektywny mechanizm służący skorzystaniu

z przeprowadzenia zgodnego z ustawą przerwania ciąży. W szczególności

krytyczna ocena Trybunału dotyczyła niedostatków regulacji trybu postępowania

w sytuacji, gdy pojawia się spór między lekarzami dokonującymi oceny albo lekarzem

a kobietą. Nie bez znaczenia była tu również okoliczność określenia w prawie

odpowiedzialności karnej i zawodowej lekarzy za dokonanie aborcji. Prowadzić to

może — w opinii Trybunału — do nadmiernego rygoryzmu, „zmrażającego efektu”

wobec lekarzy. Brak właściwego określenia procedur stawiać ma skarżącą w sytuacji

przedłużającej się niepewności, skutkującej dotkliwym cierpieniem i udręką związaną

z rozważaniem możliwych negatywnych konsekwencji zdrowotnych ciąży i zbliżającego

się porodu. Określenie w polskim prawie wyłącznie środków o charakterze

następczym (w tym wobec personelu medycznego), pozwalających zweryfi kować,

czy kobieta była uprawniona do zgodnego z ustawą przerwania ciąży ze względów

zdrowotnych — zdaniem Trybunału — jest niewystarczające do zapewnienia odpowiedniej

ochrony integralności cielesnej kobiety, i to w tak drażliwej sytuacji.

Ostatecznie wszystkie te okoliczności przesądziły o uznaniu polskich regulacji trybu

postępowania w przypadku weryfi kacji prawnych przesłanek skorzystania przez kobietę

z możliwości dokonania przerwania ciąży z przyczyn terapeutycznych za nieodpowiadające

pozytywnym obowiązkom ciążącym na państwie, które wynikają

z art. 8 Konwencji.

Za orzeczenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka stanowiące pewne podsumowanie

kilkudziesięcioletnich ustaleń tego organu w zakresie granic ochrony początku

życia w świetle art. 2 Konwencji można uznać wyrok, jaki zapadł na tle sprawy

obywatelki Francji (Vo versus France20). Skarżąca, pani Thi-Nho Vo, będąca z pochodzenia

narodowości wietnamskiej, zgłosiła się do szpitala na okresowe badanie w 6.

miesiącu przebiegu ciąży. W tym samym czasie w szpitalu, w związku z planowanym

zabiegiem usunięcia spirali antykoncepcyjnej, przebywała pani Thi Thanh Van Vo.

W związku z trudnościami w posługiwaniu się językiem francuskim oraz ze względu

na zbieżność nazwisk nastąpiła pomyłka. Pani Thi-Nho Vo została wzięta za panią

Thi Thanh Van Vo i w efekcie skierowana przez lekarza na zabieg usunięcia spirali.

W trakcie próby przeprowadzenia zabiegu lekarz zorientował się, iż nastąpiła pomyłka

co do tożsamości osób. Podczas zabiegu przebity jednak został u skarżącej worek

owodniowy. Z powodu powikłań skarżąca została niezwłocznie przyjęta do szpitala.

W związku z dokonaną później, nieudaną próbą usunięcia spirali u Thi Thanh Van Vo

lekarz postanowił wyznaczyć zabieg usunięcia spirali pod znieczuleniem na dzień następny.

Jednak także i tego dnia doszło do ponownej pomyłki co do tożsamości obu

pań. Przeprowadzeniu zabiegu udało się zapobiec tylko dzięki interwencji i protestom

pacjentki. Przebicie worka owodniowego, będące wynikiem omyłkowej próby przeprowadzenia

zabiegu usunięcia spirali, po kilku dniach doprowadziło do poronienia.

Skarżąca i jej partner złożyli doniesienie o popełnieniu przestępstwa, zarzucając lekarzowi

nieumyślne zabójstwo oraz spowodowanie czasowej niezdolności do pracy.

Ostatecznie sprawa trafi ła przed Europejski Trybunał Praw Człowieka. W skardze zarzucono

naruszenie art. 2 Konwencji. W wyroku z 8 lipca 2004 r. Trybunał przypomniał,

że brak jest konsensu wśród państw-sygnatariuszy Konwencji w zakresie defi -

niowania natury oraz statusu embrionu i płodu na poziomie europejskim. Ewentualnie

można co najwyżej mówić o powszechnej zgodzie państw co do przynależności płodu

do „rodzaju ludzkiego”. Zauważył, że możliwość przekształcenia się zarodka

w człowieka w wielu krajach jest przesłanką do uznania, że korzystać on powinien

z ochrony cywilnoprawnej, w imię godności ludzkiej. Jednak nawet tam nie uznaje

się płodu za „człowieka”, wraz z przyznaniem mu „prawa do życia” w rozumieniu

art. 2 Konwencji. W tym stanie rzeczy uznał za niewskazane ani możliwe abstrakcyjne

stwierdzenie, bez odwoływania się do konkretnego przypadku, czy dziecko nienarodzone

jest „człowiekiem” w rozumieniu art. 2 Konwencji.

14. Ogólna charakterystyka Europejskiej Karty Społecznej, w tym zrewidowanej Europejskiej Karty Społecznej (lub bardziej szczegółowe pytania, np. charakter zobowiązań czy katalog uprawnień).

Europejska Karta Społeczna podpisana 18 października 1961 r. w Turynie weszła w życie w 1965 r. i posiada obecnie 26 ratyfikacji. Polska podpisała ją 11 listopada 1991 r., ratyfikowała 25 czerwca 1997 r. i jest nią związana od 25 lipca 1997 r. W części pierwszej zawiera ona 19 zwięzłych artykułów formułujących podstawowe prawa, w części drugiej - również 19 artykułów, stanowiących rozwinięcie postanowień części I poprzez określenie zakresu poszczególnych praw i metod ich realizacji. Państwo, które ratyfikowało Kartę zobowiązane jest do zagwarantowania co najmniej pięciu z siedmiu następujących praw: prawa do pracy, prawa do organizowania się, prawa do rokowań zbiorowych, prawa do zabezpieczenia społecznego, prawa do pomocy socjalnej i medycznej, prawa rędziny do ochrony socjalnej, prawnej i gospodarczej, prawa pracowników- imigrantów oraz ich rodzin do ochrony i pomocy (art. 20). Poziom implementacji tych praw jest dostosowywany przez państwa- strony do ich możliwości w tym zakresie. Istnieje tu jednak wspomniany wyżej pewien próg minimalny. Funkcje kontrolne spełniają przewidziane przez Kartę: Komitet Ekspertów (maksymalnie 7 osób, mianowanych na 6 lat przez Komitet Ministrów), mający kompetencję do badania sprawozdań państw- stron formułowania wniosków. Wnioski te przesyłane następnie do składającego się z przedstawicieli państw- stron Komitetu Rządowego, który na Podstawie sprawozdań państw i wniosków Komitetu Ekspertów przygotuje sprawozdanie dla Komitetu Ministrów.

Do Karty dołączono 3 protokoły. Pierwszy z nich, przyjęty 5 maja 1988 r., obowiązujący od 4 września 1992 r., zawiera nowe prawa pracowników oraz osób w wieku podeszłym do ochrony społecznej. Jego strona jest 10 państw, bez Polski. Protokół zmieniający Kartę i doskonalący 1 mechanizm kontrolny, przyjęty z 21 października 1991 r. i ratyfikowany przez 17 państw (Polska - 25 czerwca 1997 r.) wejdzie w życie po uzyskaniu ratyfikacji przez wszystkie państwa- strony Karty. Trzeci to Protokół] dodatkowy przewidujący system skarg zbiorowych z 9 listopada 1995 r, Wszedł on w życie 1 lipca 1998 r. i ma 11 stron, bez Polski.

W dniu 3 maja 1996 r. przyjęto Zrewidowaną Europejską Kartę Społeczną, która łączy Kartę z Protokołem z 1988 r. oraz dodaje kilka praw, np. prawo do ochrony przed biedą, prawo do mieszkania, do ochrony przeciwko molestowaniu seksualnemu w pracy. Karta ta weszła w życie - po uzyskaniu 3 ratyfikacji -1 lipca 1999 r., a dotychczas ratyfikowało ją 17 j państw. Polska - jak dotychczas - nie podpisała Karty.

Fakt. że w ramach Rady Europy przyjęto dwa osobne dokumenty j odnoszące się do różnych kategorii praw interpretuje się jako wyraz nie- • jednakowego traktowania praw osobistych i politycznych z jednej strony j i praw socjalnych z drugiej. Fredę Castberg określił Konwencję jako „minimum wymagań prawa naturalnego", a Kartę jako „zbiór celów", jakie i mają być osiągnięte w przyszłości.

15. Ogólna charakterystyka ochrony praw człowieka w Unii Europejskiej, ze szczególnym uwzględnieniem Karty Praw Podstawowych Unii Europy. Ew. zob. nowsze opracowania internetowe, np. http://pl.wikipedia.org/wiki/Karta_Praw_Podstawowych

Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej to zbór praw człowieka uchwalony i podpisany w dniu 7 grudnia 2000 r. podczas szczytu Rady Europejskiej w Nicei w imieniu trzech organów Unii Europejskiej: Parlamentu, Rady oraz Komisji.

Rządy Wielkiej Brytanii i Polski ograniczyły dla swoich obywateli ochronę prawną Karty Praw Podstawowych poprzez przyjęcie dodatkowego protokołu, będącego częścią Traktatu lizbońskiego.

Karta Praw Podstawowych składa się z preambuły oraz 54 artykułów rozdzielonych między 7 rozdziałów:

1. Godność człowieka (art. 1-5):

ochrona godności ludzkiej; prawo do życia (w tym zakaz orzekania i wykonywania kary śmierci); prawo do integralności cielesnej (w tym zakaz praktyk eugenicznych, zakaz czerpania zysków z ciała ludzkiego jako takiego i jego części, zakaz klonowania w celach reprodukcyjnych); zakaz tortur i poniżającego traktowania lub karania; zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej.

2. Wolności (art. 6-19):

prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego; prawo do poszanowania prywatności i życia rodzinnego; ochrona danych osobowych; prawo do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny; wolność myśli, sumienia i religii; wolność przepływu informacji i wyrażania opinii; wolność zgromadzania się i stowarzyszania się; wolność sztuki i badań naukowych; prawo do edukacji; wolność wyboru zawodu i prawo do zatrudniania się w każdym państwie UE; wolność prowadzenia działalności gospodarczej; prawo własności (w tym własności intelektualnej); prawo do azylu; ochrona na wypadek wydalenia i ekstradycji.

3. Równość (art. 20-26):

równość wobec prawa; zakaz wszelkiej dyskryminacji; poszanowanie różnorodności kulturowej, religijnej i językowej; równość płci ale przy dopuszczeniu "specyficznych korzyści dla płci niedostatecznie reprezentowanych"; prawa dziecka; prawa osób starszych; integracja osób niepełnosprawnych.

4. Solidarność (art. 27-38);

prawo pracowników do informacji i konsultacji; prawo do układów zbiorowych i wspólnych działań; prawo do pomocy społecznej i mieszkaniowej; prawo do ochrony przed nieuzasadnionym zwolnieniem; prawo do dobrych warunków pracy; zakaz pracy dzieci i ochrona pracującej młodzieży; zakaz zwolnień z powodu macierzyństwa, prawo do zasiłku macierzyńskiego i opiekuńczego; prawo do pomocy socjalnej; prawo dostępu do służby zdrowia; ochrona środowiska; ochrona konsumenta.

5. Prawa obywatelskie (art. 39-46):

prawo do głosowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego; prawo do głosowania i kandydowania w wyborach samorządowych; prawo do dobrej administracji; prawo dostępu do dokumentów unijnych; prawo składania skarg do Rzecznika Praw Obywatelskich; prawo składania petycji do Parlamentu; prawo przemieszczania się i osiedlania; prawo do ochrony dyplomatycznej i konsularnej.

6. Wymiar sprawiedliwości (art. 47-50):

prawo do rzetelnego procesu sądowego; domniemanie niewinności i prawo do obrony; zasada legalizmu i proporcjonalności w procesie karnym; ne bis in idem procedatur (nikt nie może być ścigany lub skazywany z powodu faktów, co do których został już uniewinniony lub skazany) .

7. Postanowienia ogólne (art. 51-54):

zakres stosowania Karty (podczas implementacji prawa wspólnotowego przez ciała unijne); zakres gwarantowanych praw (mogą być ograniczone tylko, jeśli jest to konieczne dla ochrony dobra publicznego lub innego z praw, przy uwzględnieniu zasady proporcjonalności); zakaz interpretacji Karty w sposób uszczuplający prawa człowieka gwarantowane przez inne akty prawa międzynarodowego; zakaz nadużycia praw (nie mogą być interpretowane jako uprawnienie do wydania aktu prawnego niweczącego którekolwiek z praw i wolności).

Karta Praw Podstawowych w Polsce

4 października 2007 rząd Jarosława Kaczyńskiego zdecydował, iż polscy obywatele nie będą podlegać ochronie zagwarantowanej w Karcie Praw Podstawowych tak jak obywatele pozostałych krajów członkowskich Unii Europejskiej (z wyjątkiem Wielkiej Brytanii). Polacy nie będą mogli dochodzić praw zawartych w karcie przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka. Decyzje przedstawiciel rządu uzasadnił: Chodzi np. o to, żeby zapobiec jakimkolwiek interpretacjom prawa przez Europejski Trybunał Praw Człowieka, które doprowadziłyby do zmiany definicji rodziny i przymuszały państwo polskie do uznawania małżeństw homoseksualnych[3]

Polska na szczycie w Lizbonie 18-19 października 2007, kiedy osiągnięto porozumienie w sprawie nowego traktatu, przyłączyła się do brytyjskiego protokołu, ograniczającego stosowanie Karty o następującej treści:

Artykuł 1
1. Karta nie rozszerza możliwości Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ani żadnego sądu lub trybunału Polski lub Zjednoczonego Królestwa do uznania, że przepisy ustawowe, wykonawcze lub administracyjne, praktyki lub działania administracyjne Polski lub Zjednoczonego Królestwa są niezgodne z podstawowymi prawami, wolnościami i zasadami, które są w niej potwierdzone.
2. W szczególności i w celu uniknięcia wątpliwości nic, co zawarte jest w tytule IV Karty nie stwarza praw, które mogą być dochodzone na drodze sądowej, mających zastosowanie do Polski lub Zjednoczonego Królestwa, z wyjątkiem przypadków gdy Polska lub Zjednoczone Królestwo przewidziały takie prawa w swoim prawie krajowym.

Artykuł 2
Jeśli dane postanowienie Karty odnosi się do krajowych praktyk i praw krajowych, ma ono zastosowanie do Polski lub Zjednoczonego Królestwa wyłącznie w zakresie, w jakim prawa i zasady zawarte w tym postanowieniu są uznawane przez prawo lub praktyki Polski lub Zjednoczonego Królestwa.

Art. 41 Prawo do dobrej administracji

L Każdy ma prawo do bezstronnego i rzetelnego załatwienia jego sprawy w rozsądnym terminie przez instytucje, organy i agencje Unii.

2. Prawo to obejmuje; \

- prawo każdej osoby do osobistego przedstawienia sprawy, zanim zostanie podjęty indywidualny środek mogący negatywnie wpłynąć na jej sytuację;

- prawo każdej osoby dostępu do akt jej sprawy, z zastrzeżeniem poszanowania uprawnionych interesów poufności oraz tajemnicy zawodowej i handlowej;

- obowiązek administracji uzasadniania swoich decyzji,

3. Każda osoba ma prawo domagania się od Wspólnoty naprawienia, zgodnie z zasadami ogólnymi wspólnymi dla praw Państw Członkowskich, szkody wyrządzonej przez jej instytucje lub jej pracowników przy wykonywaniu ich funkcji.

4. Każda osoba może zwrócić się pisemnie do instytucji Unii w jednym z języków traktatowych i musi otrzymać odpowiedź w tym samym języku.

16. Ogólna charakterystyka ochrony praw człowieka w Konstytucji RP z 1997 r. w oparciu o podręcznik i lekturę rozdz. I i II Konstytucji.

Prawa człowieka-umieszczone są już na początku wśród zasad ustrojowych. Zasada poszanowania praw człowieka. Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli.

Art.30 Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych. Art.31 wolność człowieka podlega ochronie prawnej

Art. 33 Klauzula ograniczająca-> Kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej Polskiej mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym. ->Kobieta i mężczyzna mają w szczególności równe prawo do kształcenia zatrudnienia i awansów, do jednakowego wynagradzania za pracę jednakowej wartości, do zabezpieczenia społecznego oraz do zajmowania stanowisk, pełnienia funkcji oraz uzyskiwania godności publicznych i odznaczeń.

Prawa podzielone są na 3 kategorie:

-WOLNOŚCI 1 PRAWA OSOBISTE(prawna ochrona życia, nietykalność osobista i wolność osobista, prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy, wolność sumienia i religii,

-WOLNOŚCI I PRAWA POLITYCZNE(wolność zrzeszania się, prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta, Każdy ma prawo składać petycje, wnioski i skargi)

-WOLNOŚCI I PRAWA EKONOMICZNE, SOCJALNE I KULJURALNE(prawo do własności, wolność wyboru i wykonywania zawodu oraz wyboru miejsca pracy, prawo do ochrony zdrowia, prawo do nauki)

Środki ochrony praw i wolności:

-prawo do wynagrodzenia szkody

-prawo do sądowej kontroli

-prawo do skargi konstytucyjnej

-prawo do występowania z wnioskiem do RPO

-prawo do odwołania się do II instancji

17. Rola NGOs w zakresie praw człowieka.

18. Ewolucja pozycji prawnej kobiety.

Uzupełnienie orzeczeń organów strasburskich:

Oberschlick (nr 2) przeciwko Austrii (skarga z 1992, orzeczenie - 1 lipca 1997)

Gerhard Oberschlick z wiedeńskiego „Forum” nazwał w artykule na jego łamach Jorga Heidera - przew. Austriackiej Partii Wolności idiotą (dokładniej: „raczej idiotą niż nazistą”), po tym jak ten stwierdził, że wszyscy żołnierze, także niemieccy, walczyli o pokój i wolność. Sąd Okręgowy w Wiedniu uznał dziennikarza winnym zniesławienia i zniewagi oraz skazał go na grzywnę (20 stawek dziennych po 200 szylingów) z zamianą na 10 dni aresztu. Sąd Apelacyjny wyrok podtrzymał obniżając jedynie dzienną stawkę grzywny na 50 szylingów.

Europejska Komisja Praw Człowieka uznała, że art. 10 został naruszony, gdyż wyrok skazujący był nieproporcjonalna ingerencją w wolność słowa. Podobnie Trybunał, który stwierdził, ze z ochrony art. 10 korzystają też wypowiedzi, które oburzają, obrażają, wprowadzają niepokój. Politycy świadomie wystawiają się na krytykę i powinni być bardziej tolerancyjni na krytykę. Art. 10 chroni nie tylko treść, ale i formę wypowiedzi. Heider sam sprowokował taką formę... Austria, zdaniem Trybunału, nie wykazała konieczności takiej ingerencji (8:2). Trybunał zasądził wypłacenia na rzecz dziennikarza ponad 23 tys. szylingów tytułem zadośćuczynienia za szkody materialne i 150 tys. szylingów tytułem .zwrotu kosztów związanych ze sprawą.

• Peck przeciwko Wielkiej Brytanii (2003)

Geoffrey D. Peck z Brentwood w hrabstwie Essex w Anglii. 20 maja 1995 r., będąc w stanie depresji wynikłej z kłopotów osobistych i rodzinnych, wyszedł on z domu i w drodze do centrum miasta - w zamiarze samobójczym - nakłuwał swój przegub nożem kuchennym, a następnie przechylił się nad balustrada oddzielającą chodnik od jezdni. Sytuacja ta miała miejsce w polu widzenia miejskiego system monitoringu (CCTV), co umożliwiło natychmiastową interwencję policji, która powstrzymała Pecka przed kontynuowaniem usiłowania samobójstwa. Po udzieleniu mu pomocy medycznej został on zabrany na policję, zatrzymany, a po zbadaniu go przez lekarza, odwieziony do domu bez postawienia jakichkolwiek zarzutów. W jesieni 1995 r. Rada miejska Brentwood opublikowała artykuł przedstawiający zdarzenie i opatrzony dwiema fotografiami Pecka, pochodzącymi z zarejestrowanego materiału. W ślad za tym poszły inne media, zarówno lokalne, jak i ogólnokrajowe, w tym Anglia Television, która wyemitowała zapowiedź materiału bez jakiegokolwiek maskowania twarzy Pecka. Jego skargi o naruszenia prawa do prywatności zostały uznane m.in. przez Komisję do Standardów Nadawczych, ale - po złożeniu stosownych przeprosin przez Anglia Television - na tym poprzestano. Skargę Pecka na działania Rady Brentwood odrzuciła także Komisja Skarg Prasowych, a podobny los spotkał jego wnioski o rozpatrzenie sprawy przez sąd. W takiej sytuacji sprawa trafiła do Strasburga.

Europejski Trybunału Praw Człowieka jednogłośnie uznał, że udstępnienie przez radę miejską Brentwood przedmiotowego materiału mediom bez uzyskania uprzedniej zgody Pecka i bez ukrycia jego twarzy stanowiło poważne naruszenie art. 8 Konwencji Europejskiej. Trybunał uznał także drugi z zarzutów skarżącego - naruszenie przez Wielką Brytanię art. 13 Konwencji (prawo do skutecznego środka odwoławczego).

Pretty przeciwko Wielkiej Brytanii (wyrok z 2002 r)

Diane Pretty spodziewała się rychłej śmierci z powodu nieuleczalnej choroby: była w znacznym stopniu sparaliżowana, szanse na przedłużenie życia były nikłe. Była jednak sprawna intelektualnie i w pełni zdolna do podejmowania decyzji. Chciała zakończyć swe życie, by zaoszczędzić sobie cierpienia i poniżenia. Samobójstwo nie jest przestępstwem w prawie angielskim, ale pani Pretty z powodu choroby nie mogła popełnić go sama. Chciała więc, aby pomógł jej w tym mąż. Dyrektor ds. Oskarżeń Publicznych (DPP) nie zgodził się jednak zagwarantować mężowi bezkarności.

W skardze do Trybunału Diane Pretty zarzuciła naruszenie art. 3 konwencji, twierdząc, iż władze brytyjskie, poza obowiązkiem powstrzymania się od złego traktowania, muszą też chronić przed nim osoby pozostające pod ich jurysdykcją. Jedynym dostępnym dla niej sposobem ochrony byłoby zobowiązanie się do zaniechania ścigania męża za pomoc w samobójstwie. Twierdziła również, iż każdy ma prawo zdecydować o swoim życiu, ale z prawem do życia łączy się prawo do śmierci i również ono podlega ochronie (art. 2). Uważała, iż z art. 8 wynika prawo do stanowienia o sobie. Jej zdaniem, naruszono także prawo do manifestowania swoich przekonań (art. 9), doszło też do dyskryminacji osób nie mogących samodzielnie odebrać sobie życia (art. 14).

Trybunał przypomniał, że w świetle jego orzecznictwa art. 2 jest jednym z najważniejszych postanowień konwencji. Chroni prawo do życia, bez którego korzystanie z każdego innego prawa i wolności zagwarantowanych w konwencji byłoby bezprzedmiotowe. Trybunał uznał jednak, iż z art. 2 gwarantującego prawo do życia nie można wywieść tak diametralnie innego prawa - prawa do śmierci, czy to z rąk innej osoby, czy z pomocą władz publicznych. Nawet gdyby uznać za zgodne z art. 2 konwencji istnienie w danym kraju przepisów o niekaralności samobójstw z pomocą innej osoby, nie ma to większego znaczenia w okolicznościach tej sprawy. Nie było więc naruszenia art. 2 konwencji (jednogłośnie).

22

---